Gene editing can now change an entire species -- forever | Jennifer Kahn

Translator: Lasha Petriashvili Reviewer: Levan Lashauri

So this is a talk about gene drives,

ჩემი ეს გამოსვლა გენურ დრაივს ეხება,

but I'm going to start by telling you a brief story.

მაგრამ თხრობას, მოკლე ისტორიით დავიწყებ.

20 years ago, a biologist named Anthony James

20 წლის წინ ბიოლოგი, ანტონი ჯეიმსი,

got obsessed with the idea of making mosquitos

შეიპყრო იდეამ, შეექმნა ისეთი კოღოები,

that didn't transmit malaria.

რომლებიც მალარიის გადამტანები არ იქნებოდნენ.

It was a great idea, and pretty much a complete failure.

ეს დიდებული იდეა იყო, მაგრამ თითქმის სრული კრახი განიცადა.

For one thing, it turned out to be really hard

პირველ რიგში აღმოჩნდა, რომ ძალიან რთული იყო

to make a malaria-resistant mosquito.

მალარია გამძლე კოღოების შექმნა.

James managed it, finally, just a few years ago,

რამდენიმე წლის წინ ჯეიმსმა საბოლოოდ ეს შეძლო,

by adding some genes that make it impossible

რამდენიმე გენის დამატებით, რომლებიც შეუძლებელს ხდიან,

მალარიის გამომწვევი პარაზიტი კოღოს სხეულში გადარჩეს.

for the malaria parasite to survive inside the mosquito.

But that just created another problem.

ამან კიდევ ერთი პრობლემა წარმოშვა.

როცა უკვე არსებობს მალარია გამძლე კოღო,

Now that you've got a malaria-resistant mosquito,

how do you get it to replace all the malaria-carrying mosquitos?

როგორ უნდა შევცვალოთ მისით მალარიის მატარებელი ყველა კოღო?

არსებობს რამდენიმე ვარიანტი,

There are a couple options,

but plan A was basically to breed up

პირველი გეგმის მიხედვით გენური ინჟინერიის შედეგად

a bunch of the new genetically-engineered mosquitos

უნდა გამოგვეყვანა ბევრი ახალი კოღო,

release them into the wild

გაგვეშვა ბუნებაში

და იმედი გვქონოდა, რომ საკუთარ გენებს გაავრცელებდნენ.

and hope that they pass on their genes.

The problem was that you'd have to release

პრობლემა ის იყო, რომ უნდა გაგვეშვა

literally 10 times the number of native mosquitos to work.

არსებულზე ზუსტად ათჯერ მეტი კოღო, რათა გეგმას ემუშავა.

სოფელში, სადაც 10 000 კოღო იყო,

So in a village with 10,000 mosquitos,

you release an extra 100,000.

დამატებით უნდა გაგვეშვა 100 000.

As you might guess,

ალბათ უკვე მიხვდით,

this was not a very popular strategy with the villagers.

რომ ძალიან არაპოპულარული სტრატეგია იყო სოფლის მცხოვრებლებში.

(Laughter)

(სიცილი)

Then, last January, Anthony James got an email

შემდეგ, გასულ იანვარს, ენტონი ჯეიმსმა ელ. ფოსტა მიიღო,

from a biologist named Ethan Bier.

ბიოლოგ ითენ ბიერისგან.

Bier said that he and his grad student Valentino Gantz

ბიერი ამბობდა, რომ მან და მისმა სტუდენტმა ვალენტინო განცმა,

had stumbled on a tool that could not only guarantee

მიაგნეს ინსტრუმენტს, რომელსაც შეეძლო გარანტირებულად გადაეცა

that a particular genetic trait would be inherited,

კონკრეტული გენეტიკური თვისება მემკვიდრეობით,

but that it would spread incredibly quickly.

რომელიც წარმოუდგენელი სისწრაფით გავრცელდებოდა.

If they were right, it would basically solve the problem

თუ ეს მართალი იყო, პრობლემა რომელზეც ის და ჯეიმსი

that he and James had been working on for 20 years.

20 წელი მუშაობდნენ, არსებითად მოგვარდებოდა,

As a test, they engineered two mosquitos to carry the anti-malaria gene

სატესტოდ მათ გენური ინჟინერიით შექმნეს 2 კოღო, მალარიის გამძლე გენით

და ახალი ინსტრუმენტით - გენური დრაივით,

and also this new tool, a gene drive,

which I'll explain in a minute.

რომელსაც ცოტა ხანში აგიხსნით.

Finally, they set it up so that any mosquitos

ასევე ისე გააკეთეს, რომ ყველა კოღოს,

that had inherited the anti-malaria gene

რომელსაც მალარია გამძლე გენები გადაეცემოდა,

wouldn't have the usual white eyes, but would instead have red eyes.

ჩვეულებრივი თეთრი თვალების მაგივრად, წითელი თვალები ექნებოდა.

That was pretty much just for convenience

ეს მხოლოდ მოხერხებულობისთვის გაკეთდა,

so they could tell just at a glance which was which.

სხვაობა რომ ერთი შეხედვით გაერჩიათ.

So they took their two anti-malarial, red-eyed mosquitos

მათ ეს მალარია გამძლე, წითელთვალებიანი, 2 კოღო

and put them in a box with 30 ordinary white-eyed ones,

შეჯვარების მიზნით ჩასვეს ყუთში 30 სხვა, ჩვეულებრივ,

and let them breed.

თეთრთვალებიან კოღოსთან.

In two generations, those had produced 3,800 grandchildren.

2 თაობაში მათ ეყოლათ 3 800 შვილიშვილი.

That is not the surprising part.

თუმცა ეს არ არის გასაოცარი ნაწილი,

This is the surprising part:

გასოცარი შემდეგი რამ იყო:

given that you started with just two red-eyed mosquitos

რადგანაც მათ დაიწყეს მხოლოდ 2 წითელთვალებიანი

and 30 white-eyed ones,

და 30 თეთრთვალებიანი კოღოთი,

you expect mostly white-eyed descendants.

წესით უმეტესი შთამომავალი თეთრი თვალით უნდა ყოფილიყო.

Instead, when James opened the box,

თუმცა, როდესაც ჯეიმსმა ყუთი გახსნა,

all 3,800 mosquitos had red eyes.

ყველა, 3 800-ივე კოღოს წითელი თვალები ჰქონდა.

When I asked Ethan Bier about this moment,

როდესაც ამის შესახებ ითენ ბიერს ვკითხე,

he became so excited that he was literally shouting into the phone.

ისე აღელდა, პირდაპირი მნიშვნელობით ყვიროდა ტელეფონში,

That's because getting only red-eyed mosquitos

რადგან მხოლოდ წითელთვალებიანი კოღოების მიღება

ეწინააღმდეგება მენდელისეულ გენეტიკას,

violates a rule that is the absolute cornerstone of biology,

რომელიც ბიოლოგიის ქვაკუთხედია.

Mendelian genetics.

I'll keep this quick,

მოკლედ ვიტყვი,

მენდელისეული გენეტიკის მიხედვით, როდესაც ორი სქესი შეჯვარდება,

but Mendelian genetics says when a male and a female mate,

their baby inherits half of its DNA from each parent.

მათი შთამომავალი დნმ-ს თანაბრად იღებს ორივე მშობლისგან.

So if our original mosquito was aa and our new mosquito is aB,

თუ ბუნებრივი კოღო იყო aa ტიპის და ახალი კოღო კი - aB,

სადაც B მალარია გამძლე გენია,

where B is the anti-malarial gene,

მათი შვილები უნდა ყოფილიყვნენ ოთხი კომბინაციით:

the babies should come out in four permutations:

aa, aB, aa, Ba.

aa, aB, aa, Ba.

Instead, with the new gene drive,

ამის მაგივრად, გენური დრაივის მეშვეობით

they all came out aB.

ყველა aB ტიპის გამოვიდა.

Biologically, that shouldn't even be possible.

ბიოლოგიურად, ეს საერთოდ შეუძლებელი უნდა ყოფილიყო.

So what happened?

მაშ, რა მოხდა?

The first thing that happened

პირველი, რაც მოხდა,

2012 წელს გენური ინჟინერიის ინსტრუმენტის, CRISPR-ის გამოჩენა იყო.

was the arrival of a gene-editing tool known as CRISPR in 2012.

Many of you have probably heard about CRISPR,

უმეტესობას ალბათ გსმენიათ CRISPR-ის შესახებ.

so I'll just say briefly that CRISPR is a tool that allows researchers

ამიტომ, მოკლედ ვიტყვი, რომ CRISPR მკვლევარებს საშუალებას აძლევს

გენების რედაქტირება უზუსტესად, სწრაფად და მარტივად მოახდინონ.

to edit genes very precisely, easily and quickly.

It does this by harnessing a mechanism that already existed in bacteria.

ამას ბაქტერიაში უკვე არსებული მექანიზმის საშუალებით აკეთებენ.

Basically, there's a protein that acts like a scissors

ეს ძირითადად ხდება მაკრატლის მგავსი ცილით,

and cuts the DNA,

რომელიც ჭრის დნმ-ს

and there's an RNA molecule that directs the scissors

და გვაქვს ასევე რნმ-ის მოლეკულა, რომელიც მიმართავს მაკრატელს

to any point on the genome you want.

გენომის ნებისმიერ სასურველ წერტილში.

The result is basically a word processor for genes.

შედეგად ვიღებთ გენების რედაქტორს.

შეგიძლიათ ერთი მთლიანი გენი ჩაანაცვლო მეორით.

You can take an entire gene out, put one in,

or even edit just a single letter within a gene.

ან თუნდაც გენის მხოლოდ ერთი "ასო" შეცვალოთ.

And you can do it in nearly any species.

ეს შესაძლებელია თითქმის ნებისმიერ სახეობაზე.

OK, remember how I said that gene drives originally had two problems?

გახსოვთ მე ვთქვი, რომ გენურ დრაივს თავიდან 2 პრობლემა ჰქონდა?

The first was that it was hard to engineer a mosquito

პირველი - რთული იყო ისეთი კოღოს გამოყვანა,

to be malaria-resistant.

რომელიც მალარია გამძლე იქნებოდა.

That's basically gone now, thanks to CRISPR.

ეს პრობლემა CRISPR-ის საშუალებით გადაიჭრა.

მეორე პრობლემა კი, ლოჯისტიკას ეხებოდა.

But the other problem was logistical.

How do you get your trait to spread?

როგორ გაავრცელებდით სასურველ თვისებას?

This is where it gets clever.

აქ იწყება გონივრული ნაწილი.

A couple years ago, a biologist at Harvard named Kevin Esvelt

რამდენიმე წლის წინ ბიოლოგი ჰარვარდიდან, კევინ ესვალტი

wondered what would happen

დაინტერესდა რა მოხდებოდა,

if you made it so that CRISPR inserted not only your new gene

თუ CRISPR-ით არა მხოლოდ ახალი გენის ჩასმას მოახერხებდით,

but also the machinery that does the cutting and pasting.

არამედ მთლიანი ამოჭრა-ჩასმის მექანიზმის გადატანას.

In other words, what if CRISPR also copied and pasted itself.

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, CRISPR-ს თავისი თავი უნდა დაეკოპირებინა.

ამით თქვენ შექმნიდით მუდმივ ძრავს გენური რედაქტირებისთვის.

You'd end up with a perpetual motion machine for gene editing.

And that's exactly what happened.

სწორედ ასე მოხდა.

ესვალტის შექმნილი CRISPR-ის გენური დრაივი

This CRISPR gene drive that Esvelt created

not only guarantees that a trait will get passed on,

არა მარტო გარანტირებულად გადასცემს ცვლილებას,

but if it's used in the germline cells,

არამედ თუკი გამეტოციტებში ჩავსვამთ,

ის ავტომატურად დააკოპირებს თქვენს ახალ გენს,

it will automatically copy and paste your new gene

into both chromosomes of every single individual.

ყოველი ინდივიდის ორივე ქრომოსომაში.

It's like a global search and replace,

ეს გლობალურად "პოვნის და ჩანაცვლების" ფუნქციას ჰგავს.

or in science terms, it makes a heterozygous trait homozygous.

სამეცნიერო ტერმინებით ის ჰეტეროზიგოტურ ნიშანს ჰომოზიგოტურად აქცევს.

მაშ, რას ნიშნავს ეს?

So, what does this mean?

For one thing, it means we have a very powerful,

პირველ რიგში ნიშნავს, რომ ჩვენ გვაქვს ძალიან ძლიერი,

but also somewhat alarming new tool.

მაგრამ ამავდროულად საგანგაშო ახალი იარაღი.

Up until now, the fact that gene drives didn't work very well

ის ფაქტი, რომ გენური დრაივი აქამდე მთლად კარგად არ მუშაობდა,

was actually kind of a relief.

ცოტა დამაწყნარებელი იყო.

Normally when we mess around with an organism's genes,

ჩვეულებრივ, როდესაც ორგანიზმის გენებზე ცდებს ვატარებთ,

ის ევულუციას უკვე ნაკლებად ერგება.

we make that thing less evolutionarily fit.

So biologists can make all the mutant fruit flies they want

ბიოლოგებს აღელვების გარეშე შეუძლიათ გამოიყვანონ

without worrying about it.

სასურველი მუტანტი ხილის ბუზები.

If some escape, natural selection just takes care of them.

თუ რომელიმე გაიქცა, ბუნებრივი გადარჩევა თვითონ მიხედავს.

What's remarkable and powerful and frightening about gene drives

გენური დრაივის შემთხვევაში კი, შთამბეჭდავი და საშიში ისაა,

is that that will no longer be true.

რომ ბუნებრივი გადარჩევა ასე აღარ იმუშავებს.

თუ თქვენთვის სასურველ ნიშანს რამე დიდი ევოლუციური ნაკლი არ აქვს,

Assuming that your trait does not have a big evolutionary handicap,

like a mosquito that can't fly,

როგორც მაგალითად კოღოები, რომლებსაც ფრენა არ შეუძლიათ,

the CRISPR-based gene drive will spread the change relentlessly

CRISPR-ზე დაფუძნებული გენური დრაივი ამ ცვლილებას ბოლომდე გაავრცელებს,

until it is in every single individual in the population.

პოპულაციის უკანასკნელ ინდივიდამდე.

ადვილი არაა ასე კარგად მომუშავე გენური დრაივის შექმნა,

Now, it isn't easy to make a gene drive that works that well,

მაგრამ ჯეიმსი და ესვალტი ფიქრობენ, რომ ჩვენ ეს შეგვიძლია.

but James and Esvelt think that we can.

The good news is that this opens the door to some remarkable things.

კარგი ამბავი ისაა, რომ ამით კარს ვუღებთ ბევრ შესანიშნავ რამეს.

If you put an anti-malarial gene drive

თუკი ანტიმალარიულ გენურ დრაივს ჩავდებთ

Anopheles-ის სახეობის კოღოების მხოლოდ 1%-ში,

in just 1 percent of Anopheles mosquitoes,

the species that transmits malaria,

სახეობის, რომელიც მალარიას ავრცელებს,

researchers estimate that it would spread to the entire population in a year.

მკვლევარების ვარაუდით, ეს მათ მთლიან პოპულაციაში 1 წელში გავრცელდება.

ერთ წელიწადში თქვენ ფაქტიურად დაამარცხებთ მალარიას.

So in a year, you could virtually eliminate malaria.

In practice, we're still a few years out from being able to do that,

პრაქტიკაში ჩვენ ამ შედეგს რამდენიმე წელი გვაშორებს,

but still, a 1,000 children a day die of malaria.

მანამდე კი ყოველდღიურად მალარიით 1 000 ბავშვი იღუპება.

ერთ წელიწადში ეს რიცხვი თითქმის განულდება.

In a year, that number could be almost zero.

The same goes for dengue fever, chikungunya, yellow fever.

იგივე ეხება დენგეს ცხელებას, ჩინკუნგუნიას ვირუსს და ყვითელ ცხელებას.

And it gets better.

კიდევ უკეთესი.

Say you want to get rid of an invasive species,

დავუშვათ გსურთ ინვაზიური სახეობებისგან გათავისუფლდეთ,

like get Asian carp out of the Great Lakes.

როგორც აზიური კობრის "დიდი ტბებიდან" მოცილებაა.

All you have to do is release a gene drive

უბრალოდ ისეთი გენური დრაივი უნდა გამოუშვათ,

that makes the fish produce only male offspring.

რომელიც თევზებს მხოლოდ მამრ ლიფსიტებს მისცემს.

In a few generations, there'll be no females left, no more carp.

რამდენიმე თაობაში აღარ იქნება მდედრი, კობრიც განადგურდება.

In theory, this means we could restore hundreds of native species

თეორიულად შესაძლებელია ასობით ადგილობრივი სახეობის აღდგენა,

that have been pushed to the brink.

რომელიც განადგურების პირასაა.

OK, that's the good news,

მაშ, ეს იყო დადებითი მხარე,

this is the bad news.

ახლა კი - უარყოფითი.

გენური დრაივი იმდენად ეფექტურია,

Gene drives are so effective

რომ შემთხვევითი გაპარვისასაც კი, შეიძლება მთლიანი სახეობა შეიცვალოს,

that even an accidental release could change an entire species,

and often very quickly.

რაც ხშირად ძალიან სწრაფად მოხდება.

ენტონი ჯეიმსმა სიფრთხილის ზომები მიიღო.

Anthony James took good precautions.

He bred his mosquitos in a bio-containment lab

ის კოღოებს ბიო-იზოლირებულ ლაბორატორიში აჯვარებდა

and he also used a species that's not native to the US

და თან მხოლოდ ისეთ ჯიშებს, რომელიც ამერიკაში არ გვხვდება.

so that even if some did escape,

შემთხვევით რომელიმე რომ გაფრენილიყო,

they'd just die off, there'd be nothing for them to mate with.

ვერაფერთან შეჯვარდებოდნენ და მოკვდებოდნენ.

But it's also true that if a dozen Asian carp with the all-male gene drive

მაგრამ თუ ათეულობით აზიური კობრი, მხოლოდ მამრი ლიფსიტების გენური დრაივით,

accidentally got carried from the Great Lakes back to Asia,

შემთხვევით მოხვდებოდა "დიდი ტბებიდან" უკან, აზიაში,

they could potentially wipe out the native Asian carp population.

ის სავარაუდოდ გაანადგურებდა მთლიანი აზიური კობრის სახეობას.

ეს კი არც ისე დაუჯერებელია, თუ გავითვალისწინებთ როგორ მჭიდროდაა

And that's not so unlikely, given how connected our world is.

მსოფლიო ურთიერთდაკავშირებული.

In fact, it's why we have an invasive species problem.

ფაქტიურად, ამიტომ გვაქვს ინვაზიური სახეობების პრობლემა.

And that's fish.

და ეს მხოლოდ თევზია.

Things like mosquitos and fruit flies,

კოღოების და ხილის ბუზების მსგავს არსებებს კი,

ფაქტობრივად ვერაფრით შევაჩერებთ.

there's literally no way to contain them.

ისინი მუდმივად კვეთენ საზღვრებს და ოკეანეებს.

They cross borders and oceans all the time.

OK, the other piece of bad news

კიდევ ერთი ცუდი მხარე ისაა,

is that a gene drive might not stay confined

რომ გენური დრაივი შეიძლება არ შემოიფარგლოს

to what we call the target species.

მხოლოდ ერთი სამიზნე სახეობით,

That's because of gene flow,

გენების გადაცემის გამო.

სხვანაირად რომ ვთქვათ, მეზობელი სახეობები

which is a fancy way of saying that neighboring species

sometimes interbreed.

ზოგჯერ ერთმანეთთან ჯვარდებიან.

If that happens, it's possible a gene drive could cross over,

ამ შემთხვევაში გენური დრაივი გადავა სხვა სახეობაში,

მაგ. აზიური კობრიდან სხვა სახის კობრში.

like Asian carp could infect some other kind of carp.

That's not so bad if your drive just promotes a trait, like eye color.

ეს არც ისე ცუდია, თუ თქვენი დრაივი მხოლოდ თვალის ფერს ცვლის.

In fact, there's a decent chance that we'll see

სხვათაშორის, არის შანსი, რომ ახლო მომავალში

a wave of very weird fruit flies in the near future.

უცნაური შესახედაობის ხილის ბუზებს შეხვდეთ.

But it could be a disaster

მაგრამ კატასტროფა იქნება,

if your drive is deigned to eliminate the species entirely.

თუ თქვენი დრაივი მთლიანი სახეობის გასანადგურებლადაა შექმნილი.

The last worrisome thing is that the technology to do this,

ბოლო შემაშფოთებელი ფაქტი ისაა, რომ გენური ინჟინერიისთვის

to genetically engineer an organism and include a gene drive,

საჭირო ტექნოლოგია, რომლითაც გენური დრაივის ჩასმა შეიძლება,

is something that basically any lab in the world can do.

მსოფლიოში თითქმის ყველა ლაბორატორიას გააჩნია.

An undergraduate can do it.

ყველა სტუდენტს შეუძლია ეს.

A talented high schooler with some equipment can do it.

გარკვეული ინსტრუმენტებით ამას ნიჭიერი სკოლის მოსწავლეც შეძლებს.

Now, I'm guessing that this sounds terrifying.

ახლა ვხვდები, რომ ეს შემაშფოთებლად ჟღერს.

(Laughter)

(სიცილი)

Interestingly though, nearly every scientist I talk to

საინტერესოა, რომ თთქმის ყველა მეცნიერს, ვისაც ვესაუბრე,

seemed to think that gene drives were not actually that frightening or dangerous.

გენური დრაივი სახიფათოდ და საშიშად არ ეჩვენება.

Partly because they believe that scientists will be

ალბათ მათ სჯერათ, რომ ამ საქმეს მეცნიერები

ძლიერ ფრთხილად და პასუხისმგებლობით მოეკიდებიან.

very cautious and responsible about using them.

(Laughter)

(სიცილი)

So far, that's been true.

აქამდე ასეც იყო,

But gene drives also have some actual limitations.

მაგრამ გენურ დრაივებს პრაქტიკული შეზღუდვაც აქვთ.

პირველ რიგში ისინი მხოლოდ სქესობრივად გამრავლებით სახეობებში მუშაობენ.

So for one thing, they work only in sexually reproducing species.

So thank goodness, they can't be used to engineer viruses or bacteria.

მადლობა ღმერთს, მათ ბაქტერიის, ან ვირუსის შესაცვლელად ვერ გამოიყენებენ.

ასევე, ცვლილება ვრცელდება მხოლოდ შემდგომ თაობებში.

Also, the trait spreads only with each successive generation.

So changing or eliminating a population

ამიტომ პოპულაციის შეცვლა ან განადგურება,

is practical only if that species has a fast reproductive cycle,

შესაძლებელია მხოლოდ იმ სახეობებში, რომელსაც სწრაფი რეპროდუქციული ციკლი აქვთ.

like insects or maybe small vertebrates like mice or fish.

მწერებში, ან მცირე ხერხემლიანებში, მაგ. თაგვებში, ან თევზებში.

In elephants or people, it would take centuries

სპილოებში, ან ადამიანებში ცვლილებას საუკუნეები დასჭირდება

for a trait to spread widely enough to matter.

რათა მნიშვნელოვნად გავრცელდეს.

CRISPR-ის მეშვეობითაც კი არ არის ადვილი დამანგრეველი ცვლილების შექმნა.

Also, even with CRISPR, it's not that easy to engineer a truly devastating trait.

ვთქვათ, გინდათ შექმნათ ხილის ბუზი,

Say you wanted to make a fruit fly

that feeds on ordinary fruit instead of rotting fruit,

რომელიც დამპალი ნაყოფის მაგივრად, საღი ხილით იკვებება,

with the aim of sabotaging American agriculture.

იმისთვის, რომ ამერიკის სოფლის მეურნეობის საბოტაჟი გამოიწვიოთ.

First, you'd have to figure out

თავიდან უნდა გაარკვიოთ,

which genes control what the fly wants to eat,

რომელი გენი აკონტროლებს მისი სასურველი საჭმლის რაციონს,

which is already a very long and complicated project.

ეს უკვე ძალიან ხანგრძლივი და რთული პროექტი იქნება.

Then you'd have to alter those genes to change the fly's behavior

შემდეგ, უნდა შეცვალოთ ბუზის ეს გენები, რომ მისი ქცევა შეცვალოთ,

to whatever you'd want it to be,

ისეთით როგორიც თქვენ გსურთ.

which is an even longer and more complicated project.

ესეც თავისთავად კიდევ უფრო ხანგრძლივი და რთული პროექტია.

And it might not even work,

შეიძლება საერთოდ ჩაფლავდეს,

because the genes that control behavior are complex.

რადგან ქცევის მაკონტროლებელი გენები კომპლექსურია.

თუ ტერორისტი ხართ და უნდა აირჩიოთ

So if you're a terrorist and have to choose

ან დამღლელი, კვლევითი პროგრამა, რომელიც წლობით სკულპულოზურ

between starting a grueling basic research program

that will require years of meticulous lab work and still might not pan out,

ლაბორატორიულ მუშაობას მოითხოვს და შეიძლება მაინც არ გაამართლოს,

ან უბრალო აფეთქება?

or just blowing stuff up?

You'll probably choose the later.

თქვენ ალბათ მეორეს აირჩევთ.

This is especially true because at least in theory,

განსკუთრებით თუ გავითვალისწინებთ, რომ თეორიულად მაინც

it should be pretty easy to build what's called a reversal drive.

ადვილი უნდა იყოს ე.წ. "რევერსიული დრაივის" შექმნა,

რომელიც შეასწორებს პირველი გენური დრაივის ცვლილებებს.

That's one that basically overwrites the change made by the first gene drive.

So if you don't like the effects of a change,

თუ არ მოგეწონებათ ცვლილებები,

უბრალოდ გამოუშვებთ მეორე დრაივს და გააუქმებთ ცვლილებას,

you can just release a second drive that will cancel it out,

at least in theory.

სულ მცირე თეორიულად.

OK, so where does this leave us?

მაშ, რას გვაძლევს ეს ყველფერი?

We now have the ability to change entire species at will.

ახლა შეგვიძლია სურვილისამებრ მთელი სახეობები შევცვალოთ.

უნდა შევცვალოთ?

Should we?

Are we gods now?

ღმერთები გავხდით?

I'm not sure I'd say that.

დარწმუნებით ვერ ვიტყოდი.

მაგრამ ერთს გეტყვით:

But I would say this:

first, some very smart people

პირველი, ძალიან გონიერი ადამიანები

are even now debating how to regulate gene drives.

ახლაც კი კამათობენ გენური დრაივის რეგულირებაზე.

At the same time, some other very smart people

ამავე დროს სხვა გონიერი ადამიანები

are working hard to create safeguards,

დაუღალავად მუშაობენ დაცვითი მექანიზმების შექმნაზე,

like gene drives that self-regulate or peter out after a few generations.

მაგ. გენური დრაივი, რომელიც თვითრეგულირებადია

ან რამდენიმე თაობაში ქრება.

That's great.

ეს დიდებულია,

But this technology still requires a conversation.

მაგრამ ეს ტექნოლოგია განხილვას მაინც საჭიროებს.

გენური დრაივის ბუნებიდან გამომდინარე,

And given the nature of gene drives,

that conversation has to be global.

ეს განხილვა მსოფლიოს მასშტაბით უნდა გაიმართოს.

What if Kenya wants to use a drive but Tanzania doesn't?

რა მოხდება თუ კენიას მოუნდება დრაივის გამოყენება, ტანზანიას კი არა?

Who decides whether to release a gene drive that can fly?

ვინ გადაწყვეტს გამოუშვას თუ არა გენური დრაივი, რომელიც დაფრინავს?

I don't have the answer to that question.

მე არ მაქვს ამ კითხვის პასუხი.

All we can do going forward, I think,

ერთადერთი, რაც შეგვიძლია მომავალში გავაკეთოთ,

is talk honestly about the risks and benefits

რისკებზე და სარგებელზე გულახდილი საუბარი

and take responsibility for our choices.

და ჩვენ არჩევანზე პასუხისმგებლობის აღებაა.

By that I mean, not just the choice to use a gene drive,

ამაში არამარტო გენური დრაივის გამოყენების არჩევანს ვგულისხმობ,

but also the choice not to use one.

არამედ მის არგამოყენების არჩევანსაც.

ადამიანებს აქვთ მიდრეკილება, რომ ყველაზე უსაფრთხოდ

Humans have a tendency to assume that the safest option

სტატუს ქვოს შენარჩუნება მიიჩნიონ.

is to preserve the status quo.

But that's not always the case.

მაგრამ ყოველთვის ასე არ არის.

Gene drives have risks, and those need to be discussed,

გენურ დრაივს რისკები ახლავს, რომელსაც განსჯა ჭირდება.

მაგრამ მალარია არსებული რეალობაა და ყოველდღე 1 000 კაცს იწირავს.

but malaria exists now and kills 1,000 people a day.

To combat it, we spray pesticides that do grave damage to other species,

მის საწინააღმდეგოდ ვიყენებთ პესტიციდებს, რომელიც სერიოზულ ზიანს აყენებს

including amphibians and birds.

ამფიბიებს, ფრინველებს და სხვა სახეობებს.

So when you hear about gene drives in the coming months,

ამიტომ, როდესაც უახლოეს თვეებში გენური დრაივის შესახებ გაიგებთ

and trust me, you will be hearing about them,

და მენდეთ, რომ აუცილებლად გაიგებთ,

remember that.

გახსოვდეთ.

It can be frightening to act,

მოქმედება ზოგჯერ საშიშია,

but sometimes, not acting is worse.

მაგრამ ხანდახან უმოქმედობა უარესია.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)