How childhood trauma affects health across a lifetime | Nadine Burke Harris | TED

Translator: natia mghebrishvili Reviewer: Levan Lashauri

In the mid-'90s,

90-იანი წლების შუაში,

the CDC and Kaiser Permanente

დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრმა და კაიზერ პერმანენტემ,

discovered an exposure that dramatically increased the risk

გამოიკვლიეს ის ფაქტორი, რომელმაც ამერიკის შეერთებულ შტატებში,

for seven out of 10 of the leading causes of death in the United States.

სიკვდილის გამომწვევი 10 მიზეზიდან 7-ის რისკი მკვეთრად გაზარდა.

In high doses, it affects brain development,

აღნიშნული ფაქტორის მაღალი დოზა, გავლენას ახდენს გონებრივ განვითარებაზე,

the immune system, hormonal systems,

იმუნურ და ჰორმონალურ სისტემებზე

and even the way our DNA is read and transcribed.

და ასევე დნმ-ის წაკითხვასა და გაშიფვრაზე.

Folks who are exposed in very high doses

ადამიანები, რომლებიც ამ ფაქტორთა დიდ ზემოქმედებას განიცდიან,

have triple the lifetime risk of heart disease and lung cancer

გულის პრობლემების და ფილტვის კიბოთი დაავადების,

3-ჯერ დიდი რისკის მატარებლები არიან.

and a 20-year difference in life expectancy.

მათი სიცოცხლის ხანგრძლივობა კი, 20 წლით მცირდება.

And yet, doctors today are not trained in routine screening or treatment.

მიუხედავად ამისა, დღეს ექიმები, ჯერ კიდევ არ არიან მზად

რუტინული სკრინინგისა და მკურნალობისთვის.

Now, the exposure I'm talking about is not a pesticide or a packaging chemical.

ფაქტორი, რომელზეც ახლა ვსაუბრობ არაა პესტიციდი, ან ქიმიკატები.

It's childhood trauma.

ეს ბავშვობის ტრავმაა.

Okay. What kind of trauma am I talking about here?

მაშ ასე, რა სახის ტრავმაზე ვსაუბრობ?

I'm not talking about failing a test or losing a basketball game.

მე არ ვსაუბრობ ტესტში ჩაჭრაზე, ან კალათბურთის მატჩის წაგებაზე.

I am talking about threats that are so severe or pervasive

მე ვსაუბრობ საფრთხეებზე, რომლებიც იმდენად სერიოზული და მკვეთრია,

that they literally get under our skin and change our physiology:

რომ პირდაპირ ჩვენ ორგანიზმში აღწევენ და ჩვენს ფიზიოლოგიას ცვლიან.

things like abuse or neglect,

ესენია: ძალადობა, ან მზრუნველობას მოკლებულობა,

or growing up with a parent who struggles with mental illness

ფსიქიკური აშლილობის და ნივთიერებაზე დამოკიდებულების მქონე

or substance dependence.

მშობლებთან გაზრდა.

Now, for a long time,

დიდი ხნის განმავლობაში, ამ პრობლემებს როგორც მასწავლეს ისე ვუყურებდი.

I viewed these things in the way I was trained to view them,

either as a social problem -- refer to social services --

ან როგორც სოციალურ პრობლემას, რომელიც სოციალურ მომსახურების საქმეა,

or as a mental health problem -- refer to mental health services.

ან როგორც ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემას რომელიც ფსიქიკური ჯანდაცვის საკითხია.

შემდეგ კი, მოხდა რაღაც, რამაც ამ საკითხისადმი ჩემი მიდგომა მთლიანად შეცვალა

And then something happened to make me rethink my entire approach.

When I finished my residency,

როდესაც რეზიდენტურა დავამთავრე,

I wanted to go someplace where I felt really needed,

მინდოდა იქ წავსულიყავი, სადაც ძალიან საჭირო ვიქნებოდი,

someplace where I could make a difference.

იქ, სადაც რაღაცის შეცვლას შევძლებდი.

So I came to work for California Pacific Medical Center,

ამიტომ, "California Pacific"-ის სამედიცინო ცენტრში მივედი სამუშაოდ,

one of the best private hospitals in Northern California,

ჩრდ. კაროლინის ერთ-ერთ საუკეთესო კერძო საავადმყოფოში

and together, we opened a clinic in Bayview-Hunters Point,

და ჩვენ ერთად გავხსენით კლინიკა ბეივიუ-ჰანტერს პოინტში

სან-ფრანცისკოს ერთ-ერთ ყველაზე ღარიბ და ცუდ პირობებში მყოფ უბანში.

one of the poorest, most underserved neighborhoods in San Francisco.

Now, prior to that point,

ამ მომენტამდე,

there had been only one pediatrician in all of Bayview

მთელ ბეივიუში, მხოლოდ ერთი პედიატრი

to serve more than 10,000 children,

10 000-ზე მეტ ბავშვს ემსახურებოდა.

so we hung a shingle, and we were able to provide top-quality care

ჩვენც საექიმო საქმიანობა წამოვიწყეთ

და მიუხედავად პაციენტების გადამხდელუნარიანობისა,

regardless of ability to pay.

უმაღლესი ხარისხის მომსახურება გავუწიეთ მათ.

It was so cool. We targeted the typical health disparities:

ეს ძალიან მაგარი იყო. მიზნად დავისახეთ ჯანდაცვის თანაბარი ხელმისაწვდომობა,

access to care, immunization rates, asthma hospitalization rates,

ვაქცინაციის და ასთმის დროს ჰოსპიტალიზაციის მაჩვენებელთა გაუმჯობესება

და ჩვენ ყველა პუნქტში წარმატებას მივაღწიეთ.

and we hit all of our numbers.

We felt very proud of ourselves.

ჩვენ ვამაყობდით საკუთარი თავებით.

But then I started noticing a disturbing trend.

მაგრამ შემდეგ, შემაშფოთებელი ტენდენცია შევნიშნე.

A lot of kids were being referred to me for ADHD,

უამრავი ბავშვი მომმართავდა ADHD-ით,

or Attention Deficit Hyperactivity Disorder,

ანუ ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომით.

but when I actually did a thorough history and physical,

მაგრამ როდესაც მათი ჯანმრთელობის ისტორია საფუძვლიანად გამოვიკვლიე,

what I found was that for most of my patients,

აღმოვაჩინე, რომ ჩემი პაციენტების დიდი ნაწილისთვის

I couldn't make a diagnosis of ADHD.

შეუძლებელი იყო ADHD-ის დიაგნოზის დასმა.

Most of the kids I was seeing had experienced such severe trauma

ამ ბავშვთა უმეტესობას, ისეთი მძიმე ტრავმა ჰქონდა გადატანილი,

that it felt like something else was going on.

რომ ეს რაღაც სხვა პრობლემის არსებობაზე მიგვანიშნებდა.

Somehow I was missing something important.

მე რაღაც მნიშვნელოვანი გამომეპარა.

Now, before I did my residency, I did a master's degree in public health,

რეზიდენტურის დაწყებამდე, მე მაგისტრის ხარისხი დავიცავი საზოგადოებრივ ჯანდაცვაში

and one of the things that they teach you in public health school

და ერთ-ერთი, რასაც საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სკოლაში გასწავლიან ისაა,

is that if you're a doctor

რომ თუ შენ ექიმი ხარ

და ხედავ, რომ 100 ბავშვიდან, რომელიც ერთიდაიგივე ჭიდან სვამს წყალს

and you see 100 kids that all drink from the same well,

98-ს დიარეა განუვითარდა,

and 98 of them develop diarrhea,

you can go ahead and write that prescription

შეგიძლია მათ ანტიბიოტიკები

for dose after dose after dose of antibiotics,

ერთი მეორის მიყოლებით გამოუწერო,

or you can walk over and say, "What the hell is in this well?"

ან შეგიძლია მიხვიდე და იკითხო: „რა ჯანდაბა ხდება ამ ჭაში?“

So I began reading everything that I could get my hands on

ასე რომ, დავიწყე ყველაფრის კითხვა, რაც ხელთ ვიგდე,

about how exposure to adversity

იმის შესახებ, თუ რა ფაქტორები ახდენს უარყოფით გავლენას

affects the developing brains and bodies of children.

ბავშვთა ფიზიკურ და გონებრივ განვითარებაზე.

And then one day, my colleague walked into my office,

ერთ დღესაც, ჩემი კოლეგა შემოვიდა ოფისში

and he said, "Dr. Burke, have you seen this?"

და თქვა: „დოქტორო ბიურკ, ეს ნახეთ?“

In his hand was a copy of a research study

ხელში კვლევის ასლი ეჭირა, სახელწოდებით:

called the Adverse Childhood Experiences Study.

"ბავშვობის უარყოფითი გამოცდილებების გამოკვლევა“.

That day changed my clinical practice and ultimately my career.

ამ დღემ არამარტო ჩემი კლინიკური პრაქტიკა, არამედ მთლიანად ჩემი კარიერა შეცვალა.

The Adverse Childhood Experiences Study

„ბავშვობის უარყოფითი გამოცდილებების გამოკვლევა“ ისაა,

is something that everybody needs to know about.

რის შესახებაც ყველამ უნდა ვიცოდეთ.

It was done by Dr. Vince Felitti at Kaiser and Dr. Bob Anda at the CDC,

კვლევა ჩატარდა კაიზერის საავადმყოფოსა

და დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის ექიმების:

ვინს ფელიტის და ბობ ანდას მიერ.

and together, they asked 17,500 adults about their history of exposure

მათ 17 500 ზრდასრული გამოჰკითხეს, წარსულში გადატანილი უარყოფითი მოვლენების თაობაზე.

იმაზე, რასაც ბავშვობის უარყოფით გამოცდილებას(Adverse Childhood Experiences)

to what they called "adverse childhood experiences," or ACEs.

ანუ ACE-ს ეძახიან.

Those include physical, emotional, or sexual abuse;

ესენია: ფიზიკური, ემოციური და სექსუალური ძალადობა,

physical or emotional neglect;

ფიზიკურ ან ემოციურ მზურველობას მოკლებულობა.

მშობელთა ფსიქიკური ავადმყოფობა, ნივთიერებაზე დამოკიდებულება,

parental mental illness, substance dependence, incarceration;

პატიმრობა, გაყრა ან განქორწინება, ან ოჯახური ძალადობა.

parental separation or divorce;

or domestic violence.

ყოველ ჩამოთვლილ ფაქტორზე თანხმობისას ერთი ACE ქულა გეწერებათ.

For every yes, you would get a point on your ACE score.

And then what they did

შემდეგ კი, ACE ქულები ჯანმრთელობის მდგომარეობებს მიუთანადეს.

was they correlated these ACE scores against health outcomes.

What they found was striking.

მათი შედეგები გამაოგნებელი იყო.

Two things:

Number one, ACEs are incredibly common.

ორი რამ:

პირველი, ბავშობაში უარყოფითი გამოცდილება ძალიან ჩვეული რამაა.

Sixty-seven percent of the population had at least one ACE,

მოსახლეობის 67%-ს ერთი უარყოფითი გამოცდილება მაინც ჰქონია

and 12.6 percent, one in eight, had four or more ACEs.

და 12,6 %-ს, ანუ 8-დან ერთს მაინც

ჰქონია მსგავსი 4, ან უფრო მეტი შემთხვევა.

The second thing that they found

მეორე, რაც აღმოაჩინეს, იყო დოზის შედეგზე დამოკიდებულება,

was that there was a dose-response relationship

between ACEs and health outcomes:

ბავშვობის უარყოფით გამოცდილებასა და ჯანმრთელობის მგდომარეობას შორის.

the higher your ACE score, the worse your health outcomes.

რაც უფრო მაღალი იყო ACE ქულა, მით უფრო მძიმე იყო ჯანმრთელობის მდგომარეობა.

For a person with an ACE score of four or more,

ადამიანს, რომლის ACE ქულა 4 ან მეტი იყო,

their relative risk of chronic obstructive pulmonary disease

ფილტვის ქრონიკული დაავადების განვითარების 2,5 ჯერ დიდი რისკი ჰქონდა,

was two and a half times that of someone with an ACE score of zero.

ვიდრე იმას, ვისი ACE ქულა 0 იყო.

For hepatitis, it was also two and a half times.

ასევე 2,5-ჯერ იყო გაზრდილი ჰეპატიტით დაავადების,

For depression, it was four and a half times.

4,5-ჯერ დეპრესიის და 12-ჯერ კი სუიციდის რისკი.

For suicidality, it was 12 times.

A person with an ACE score of seven or more

მას, ვისაც 7, ან უფრო მეტი ACE ქულა ჰქონდა,

had triple the lifetime risk of lung cancer

ფილტვის კიბოთი დაავადების 3-ჯერ დიდი შანსი ჰქონდა,

and three and a half times the risk of ischemic heart disease,

ხოლო გულის იშემიური დაავადებების განვითარების 3,5-ჯერ დიდი რისკი.

the number one killer in the United States of America.

ეს უკანასკნელი, ნომერ პირველი მკვლელი დაავადებაა აშშ-ში.

Well, of course this makes sense.

რა თქმა უნდა, ეს ლოგიკურია.

Some people looked at this data and they said, "Come on.

ზოგიერთმა ადამიანმა შეხედა ამ მონაცემებს და თქვა:

"კარგით ახლა, როცა რთული ბავშვობა გაქვთ, უფრო მეტს სვამთ, ეწევით

You have a rough childhood, you're more likely to drink and smoke

and do all these things that are going to ruin your health.

და აკეთებთ ისეთ რაღაცეებს, რაც ვნებს თქვენს ჯანმრთელობას,

This isn't science. This is just bad behavior."

მაგრამ რა კავშირშია ეს მეცნიერებასთან?!, ეს მხოლოდ ცუდი ყოფაქცევაა."

It turns out this is exactly where the science comes in.

და აღმოჩნდა, რომ ზუსტად აქ ერთვება მეცნიერება.

We now understand better than we ever have before

ახლა, ყველაზე უკეთ ვხვდებით,

how exposure to early adversity

თუ როგორ ზემოქმედებას ახდენს ადრეული უარყოფითი გამოცდილებები,

affects the developing brains and bodies of children.

ბავშვთა ფიზიკურ და გონებრივ განვითარებაზე.

It affects areas like the nucleus accumbens,

ისინი გავლენას ახდენენ ე.წ მიმდებარე ბირთვზე,

the pleasure and reward center of the brain

ტვინის სიამოვნებისა და დაჯილდოების ცენტრებზე,

that is implicated in substance dependence.

რომლებიც ნივთიერებებზე დამოკიდებულებას აკონტროლებს.

It inhibits the prefrontal cortex,

ეს აფერხებს შუბლის წილის ქერქს,

which is necessary for impulse control and executive function,

რომელიც იმპულსების მართვის და აღმასრულებელი ფუნქციისთვისაა საჭირო,

a critical area for learning.

რაც საკვანძოა სწავლისთვის.

And on MRI scans,

მაგნიტურ რეზონანსულ სურათებზე,

we see measurable differences in the amygdala,

მნიშვნელოვანი განსხვავებები შეიმჩნევა ამიგდალაში.

the brain's fear response center.

რაც ტვინის შიშებზე რეაქციის ცენტრია.

So there are real neurologic reasons

მაშასადამე, არსებობს რეალური ნევროლოგიური მიზეზები,

why folks exposed to high doses of adversity

თუ რატომ არიან, ბევრი უარყოფითი გამოცდილების მქონე ადამიანები,

are more likely to engage in high-risk behavior,

მეტად მიდრეკილნი მაღალი რისკის მქონე ქცევისკენ

and that's important to know.

და მნიშვნელოვანია, რომ ეს ვიცოდეთ.

But it turns out that even if you don't engage in any high-risk behavior,

აღმონჩდა, რომ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ თქვენ არ ახორიცელებთ რისკიან აქტივობებს,

გულის დაავადებათა და კიბოს განვითარების რისკი მაინც არსებობს.

you're still more likely to develop heart disease or cancer.

The reason for this has to do with the hypothalamic–pituitary–adrenal axis,

ამის მიზეზია, ჰიპოთალამო-ჰიპოფიზ- თირკმელზედა ღერძი,

ტვინისა და სხეულის სტრესზე პასუხისმგებელი სისტემა,

the brain's and body's stress response system

that governs our fight-or-flight response.

რომელიც ჩვენს ე.წ "შეებრძოლე ან გაიქეცის" რეაქციას მართავს.

How does it work?

როგორ მუშაობს ის?

Well, imagine you're walking in the forest and you see a bear.

წარმოიდგინეთ, რომ ტყეში სეირნობთ და დაინახეთ დათვი.

თქვენი ჰიპოთალამუსი დაუყოვნებლივ უგზავნის სიგნალს თქვენს ჰიპოფიზს,

Immediately, your hypothalamus sends a signal to your pituitary,

რომელიც თავის მხრივ სიგნალს უგზავნის თქვენს თირკმელზედა ჯირკვალს,

which sends a signal to your adrenal gland that says,

"Release stress hormones! Adrenaline! Cortisol!"

რომელიც ამბობს: „ვუშვებთ სტრესის ჰორმონებს! ადრენალინს, კორტიზოლს!“

And so your heart starts to pound,

და თქვენი გული იწყებს ძლიერ პულსირებას,

თქვენი თვალის გუგები ფართოვდება, სასუნთქი გზები იხსნება

Your pupils dilate, your airways open up,

and you are ready to either fight that bear or run from the bear.

და თქვენ მზად ხართ, ან დათვთან შესაბრძოლებლად, ან მისგან გასაქცევად.

And that is wonderful

და ეს მშვენიერია,

if you're in a forest and there's a bear.

როცა ტყეში ხართ და იქ დათვია.

(Laughter)

(სიცილი)

But the problem is what happens when the bear comes home every night,

მაგრამ პრობლემა ჩნდება მაშინ, როდესაც დათვი ყოველ ღამით მოდის სახლში

and this system is activated over and over and over again,

და ეს სისტემა ისევ და ისევ აქტიურდება

and it goes from being adaptive, or life-saving,

და იგი ადაპტაციური, სიცოცხლის გადამრჩენი სისტემიდან,

to maladaptive, or health-damaging.

ფუნქცია-დაქვეითებულ, ჯანმრთელობისთვის საზიანო სისტემად გადაიქცევა.

Children are especially sensitive to this repeated stress activation,

ბავშვები განსაკუთრებით მგრძნობიარენი არიან, ამ განმეორებადი სტრესის მიმართ,

რადგან მათი გონება და სხეული ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესშია.

because their brains and bodies are just developing.

დიდი რაოდენობით უარყოფითი მოვლენები გავლენას ახდენს,

High doses of adversity not only affect brain structure and function,

არა მხოლოდ ტვინის სტრუქტურასა და ფუნქციაზე, არამედ ასევე იმუნური

they affect the developing immune system,

და ჰორმონალური სისტემის განვითარებაზე

developing hormonal systems,

და ასევე დნმ-ის წაკითხვასა და გაშიფვრაზეც.

and even the way our DNA is read and transcribed.

So for me, this information threw my old training out the window,

ამ ინფორმაციამ, ჩემს მიერ ადრე მიღებულ ცოდნას ხაზი გადაუსვა,

because when we understand the mechanism of a disease,

რადგან როცა ავადმყოფობის მექანიზმი გვესმის,

when we know not only which pathways are disrupted, but how,

როდესაც ვიცით არა მხოლოდ ის, თუ სადაა პრობლემა, არამედ რაშია ის,

then as doctors, it is our job to use this science

მაშინ ჩვენი, როგორც ექიმების მოვალეობაა მეცნიერება,

for prevention and treatment.

პრევენციისა და მკურნალობისთვის გამოვიყენოთ.

That's what we do.

ესაა რასაც ვაკეთებთ.

So in San Francisco, we created the Center for Youth Wellness

ასე რომ, სან ფრანცისკოში ახალგაზრდობის გამაჯანსაღებელი ცენტრი შევქმენით,

to prevent, screen and heal the impacts of ACEs and toxic stress.

რათა თავიდან აგვეცილებინა, დიაგნოსტიკა გაგვეკეთებინა და გვემკურნალა

უარყოფითი გამოცდილების და ტოქსიკური სტრესის შედეგებისთვის.

We started simply with routine screening of every one of our kids

დავიწყეთ თითოეული ბავშვის რეგულარული გამოკვლევის დროს,

at their regular physical,

მათი რუტინული დიაგნოსტიკით,

because I know that if my patient has an ACE score of 4,

რადგან ვიცი, რომ თუ ჩემს პაციენტს 4 ACE ქულა აქვს,

მას ჰეპატიტის და ფილტვების ქრონიკული დაავადების გავითარების 2,5-ჯერ,

she's two and a half times as likely to develop hepatitis or COPD,

she's four and half times as likely to become depressed,

დეპრესიის 4,5-ჯერ, და სუიციდის 12-ჯერ გაზრდილი რისკი აქვს,

and she's 12 times as likely to attempt to take her own life

ვიდრე ACE-ს 0 ქულიან პაციენტს.

as my patient with zero ACEs.

I know that when she's in my exam room.

მე ეს ვიცი, როცა ის ჩემ გამოსაკვლევ ოთახშია.

პაციენტებისთვის, რომელთაც დიაგნოსტიკისას დადებითი ACE ქულა გამოუვლინდათ,

For our patients who do screen positive,

we have a multidisciplinary treatment team that works to reduce the dose of adversity

გვყავს მულტიდისციპლინარულ მკურნალთა გუნდი, რომელიც უარყოფითი გამოცდილების

and treat symptoms using best practices, including home visits, care coordination,

გავლენის და სიმპტომების შემცირებაზე საუკეთესო პრაქტიკის გამოყენებით მუშაობს.

რაც სახლში ვიზიტს, მკურნალობის კოორდინაციას,

mental health care, nutrition,

ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე ზრუნვას, კვებას,

კომპლექსურ ჩარევას და მედიკამენტებსაც მოიცავს, როცა საჭიროა.

holistic interventions, and yes, medication when necessary.

But we also educate parents about the impacts of ACEs and toxic stress

მაგრამ ამავდროულად მშობელთა ინფორმირებას ვახდენთ,

უარყოფითი გამოცდილების და ტოქსიკური სტრესის შედეგების შესახებ.

the same way you would for covering electrical outlets, or lead poisoning,

ისე როგორც

ელექტრო გაყვანილობის, ან ტყვიით მოწამვლის დროს ინსტრუქტაჟისას.

and we tailor the care of our asthmatics and our diabetics

მკურნალობა ასთმით და დიაბეტით დაავადებულებზე ისეთნაირადაა მორგებული,

in a way that recognizes that they may need more aggressive treatment,

რომ ის ავლენს უფრო ინტენსიური მკურნალობის საჭიროებას.

given the changes to their hormonal and immune systems.

მათ იმუნურ და ჰორმონალურ სისტემაში მომხდარი ცვლილების გათვალისწინებით.

So the other thing that happens when you understand this science

როდესაც ეს მეცნიერება გესმით,

is that you want to shout it from the rooftops,

გინდათ, რომ ამის შესახებ ყველას გასაგონად იყვიროთ.

because this isn't just an issue for kids in Bayview.

იმიტომ რომ ეს მხოლოდ ბეივიუში მცხოვრები ბავშვების პრობლემა არაა.

I figured the minute that everybody else heard about this,

ვიფიქრე, როცა ყველა გაიგებდა ამის შესახებ ჩაიტარებდნენ რუტინულ სკრინინგს,

it would be routine screening, multi-disciplinary treatment teams,

მულტიდისციპლინარული მკურნალობის ჯგუფები აქტიურად იმუშავებდნენ

and it would be a race to the most effective clinical treatment protocols.

და ყველაზე ეფექტური კლინიკური მკურნალობისთვის შეჯიბრიც კი დაიწყებოდა.

Yeah. That did not happen.

ასე არ მოხდა.

ეს უდიდესი გაკვეთილი იყო ჩემთვის.

And that was a huge learning for me.

ის, რაც მხოლოდ საუკეთესო კლინიკური პრაქტიკა მეგონა,

What I had thought of as simply best clinical practice

I now understand to be a movement.

ახლა მოძრაობად მიმაჩნია.

ამერიკის პედიატრთა აკადემიის ყოფილი პრეზიდენტის,

In the words of Dr. Robert Block,

the former President of the American Academy of Pediatrics,

დოქტორ რობერტ ბლოკის სიტყვებით

"Adverse childhood experiences

„ბავშვობის უარყოფითი გამოცდილება,

are the single greatest unaddressed public health threat

ჩვენი ერის წინაშე არსებული, ის ერთადერთი უდიდესი საფრთხეა

საზოგადოებრივი ჯანდაცვისთვის, რომელიც უგულებელყოფილია"

facing our nation today."

And for a lot of people, that's a terrifying prospect.

უამრავი ადამიანისთვის, ეს საშიში პერსპექტივაა.

პრობლემა იმდენად ფართე და მასშატაბურია, რომ რთულია იმაზე ფიქრი,

The scope and scale of the problem seems so large that it feels overwhelming

to think about how we might approach it.

თუ როგორ შეიძლება მივუდგეთ მას.

But for me, that's actually where the hopes lies,

მაგრამ მე სწორედ ამიტომ ვარ იმედიანად,

because when we have the right framework,

რადგან როცა გვაქვს სწორი სტრუქტურა,

when we recognize this to be a public health crisis,

როცა ვაცნობიერებთ, რომ ეს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის კრიზისია,

then we can begin to use the right tool kit to come up with solutions.

მაშინ შესაძლებელია სწორი საშუალებების გამოყენება, ამ პრობლემის გადასაწყვეტად.

From tobacco to lead poisoning to HIV/AIDS,

თამბაქოს მოხმარებით დაწყებული, ტყვიით მოწამვლით და აივ/შიდსით დამთავრებული,

the United States actually has quite a strong track record

აშშ-ს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის კუთხით დიდი პოზიტიური გამოცდილება აქვს.

with addressing public health problems,

but replicating those successes with ACEs and toxic stress

თუმცა, ამ წარმატების გავრცობა ბავშვობის უარყოფით გამოცდილებასა

is going to take determination and commitment,

და ტოქსიკურ სტრესზე, შეუპოვრობას და თავდადებას მოითხოვს

and when I look at what our nation's response has been so far,

და როცა ვხედავ, თუ როგორ რეაგირებს ამერიკა ამაზე,

I wonder,

გაოცებული ვარ,

why haven't we taken this more seriously?

რატომ არ ვუდგებით ამ საკითხს უფრო სერიოზულად?

You know, at first I thought that we marginalized the issue

იცით, თავდაპირველად ვფიქრობდი, რომ ჩვენ ამ პრობლემას ზურგი ვაქციეთ,

because it doesn't apply to us.

რადგან ის ჩვენ არ გვეხება.

That's an issue for those kids in those neighborhoods.

ეს, იმ უბანში მაცხოვრებელი, იმ ბავშვების პრობლემაა.

Which is weird, because the data doesn't bear that out.

რაც უცნაურია, ვინაიდან მონაცემები სხვა რამეს ცხადყოფენ.

ბავშვობის უარყოფითი გამოცდილების შესახებ თავდაპირველი კვლევა ჩატარდა მოსახლეობაში,

The original ACEs study was done in a population

that was 70 percent Caucasian,

რომლის 70% თეთრკანიანი იყო,

70 percent college-educated.

70% უმაღლესი განათლებით.

შემდგომში კი, რაც უფრო მეტს ვესაუბრებოდი ადამიანებს

But then, the more I talked to folks,

I'm beginning to think that maybe I had it completely backwards.

ვიფიქრე, რომ შესაძლოა ყველაფერი არასწორად გავიგე.

თქვენთვის რომ მეკითხა, ამ აუდიტორიაში რამდენი გაიზარდეთ

If I were to ask how many people in this room

ფსიქიკური პრობლემების მქონე ოჯახის წევრთან,

grew up with a family member who suffered from mental illness,

I bet a few hands would go up.

დარწმუნებული ვარ, რამდენიმე აწევდით ხელს.

And then if I were to ask how many folks had a parent who maybe drank too much,

თუ გკითხავდით, რამდენ თქვენგანს გყავდათ მშობელი, რომელიც ბევრს სვამდა

or who really believed that if you spare the rod, you spoil the child,

ან თვლიდა რომ: "ვისაც შვილი გასაჯოხად არ ემეტება, სძულს იგი"

ასევე ვარ დარწმუნებული, კიდევ რამდენიმე თქვენგანი აწევდა ხელს.

I bet a few more hands would go up.

Even in this room, this is an issue that touches many of us,

ეს არის საკითხი, რომელიც ამ ოთახშიც კი ბევრ ჩვენგანს ეხება.

and I am beginning to believe that we marginalize the issue

და ეს მაფიქრებინებს, რომ ჩვენ უარვყოფთ პრობლემას,

because it does apply to us.

რადგან ის სწორედ ჩვენ გვეხება.

Maybe it's easier to see in other zip codes

ალბათ უფრო ადვილია სხვა მიმართულებით ცქერა,

because we don't want to look at it.

რადგან არ გვსურს პრობლემის დანახვა.

ჩვენ გვირჩევნია ავად ვიყოთ.

We'd rather be sick.

საბედნიეროდ, სამეცნიერო მიღწევები და გულწრფელად რომ ვთქვათ ეკონომიკური რეალობაც

Fortunately, scientific advances and, frankly, economic realities

make that option less viable every day.

ამ არჩევანს, დღითი დღე ნაკლებად სიცოცხლისუნარიანს ხდის.

The science is clear:

მეცნიერებისთვის ნათელია ის ფაქტი, რომ ადრეული უარყოფითი გამოცდილება,

Early adversity dramatically affects health across a lifetime.

მკვეთრად აისახება ჯანმრთელობაზე მთელი სიცოცხლის მანძილზე.

Today, we are beginning to understand how to interrupt the progression

დღესდღეობით, ნელ-ნელა ვაცნობიერებთ, თუ როგორ შევუშალოთ ხელი

from early adversity to disease and early death,

ადრეულ ასაკში გამოცდილი სირთულეების გადაზრდას,

დაავადებასა და ნაადრევ სიკვდილში.

and 30 years from now,

30 წლის შემდეგ,

the child who has a high ACE score

მაღალი ACE ქულის მქონე ბავშვი,

and whose behavioral symptoms go unrecognized,

შეუმჩნეველი ქცევითი სიმპტომებით,

whose asthma management is not connected,

რომლის ასთმის მართვაც, არაფერთანაა დაკავშრებული,

and who goes on to develop high blood pressure

მაღალი წნევის განვითარებით,

and early heart disease or cancer

ადრეული გულის დაავადებებით, ან კიბოთი, ისეთივე უჩვეულო იქნება,

will be just as anomalous as a six-month mortality from HIV/AIDS.

როგორც აივ ინფექციებისგან/შიდსისგან 6 თვის თავზე სიკვდილიანობა.

People will look at that situation and say, "What the heck happened there?"

ხალხი შეხედავს ამ სიტუაციას და იტყვის "აქ რა ჯანდაბა მოხდა?"

This is treatable.

ეს განკურნებადია.

This is beatable.

ეს დამარცხებადია.

The single most important thing that we need today

ერთადერთი და ყველაზე მნიშვნელოვანი რამ, რაც დღეს გვჭრდება,

is the courage to look this problem in the face

არის გამბედაობა, რომ თვალი გავუსწოროთ ამ პრობლემას და ვთქვათ

and say, this is real and this is all of us.

ის რეალურია და ის ყველას გვეხება.

I believe that we are the movement.

მე მჯერა, რომ ჩვენ მოძრაობა ვართ.

Thank you.

გმადლობთ.

(აპლოდისმენტები)

(Applause)