Autism — what we know (and what we don't know yet) | Wendy Chung

Translator: YSU romano.transl.dept. Lusine Reviewer: Kristine Sargsyan

"Why?"

Ինչու՞

"Why?" is a question

Ինչու՞ -ն այն հարցն է,

that parents ask me all the time.

որը երեխաների ծնողներն անընդհատ տալիս են ինձ:

"Why did my child develop autism?"

Ինչու՞ է իմ երեխայի մոտ առաջացել աուտիզմ:

As a pediatrician, as a geneticist, as a researcher,

Որպես մանկաբույժ, որպես գենետիկայի մասնագետ ու հետազոտող

we try and address that question.

կփորձենք անդրադառնալ այդ հարցին:

But autism is not a single condition.

Բայց աուտիզմը միայն մեկ առողջական խնդիր չէ:

It's actually a spectrum of disorders,

Այն իրականում խանգարումների մի սպեկտր է,

a spectrum that ranges, for instance,

սպեկտր, որը առկա է,

from Justin, a 13-year-old boy

օրինակ Ջասթինի` 13 ամյա տղայի մոտ,

who's not verbal, who can't speak,

ով չի խոսում, ով չի կարող խոսել,

who communicates by using an iPad

ով հաղորդակցվում է iPad-ի միջոցով`

to touch pictures to communicate

նկարների օգնությամբ փոխանցելով

his thoughts and his concerns,

իր մտքերն ու անհանգստությունները,

a little boy who, when he gets upset,

մի փոքրիկ տղա, ով երբ վշտանում է,

will start rocking,

սկսում է ցնցվել,

and eventually, when he's disturbed enough,

և ակնհայտորեն, երբ բավական զայրացած է,

will bang his head to the point

գլուխը խփում է այնպիսի տեղ,

that he can actually cut it open and require stitches.

որ այն կարող է մեջտեղից կիսվել ու որի դեպքում էլ բժշկական միջամտություն կպահանջվի:

That same diagnosis of autism, though,

Աուտիզմի այդ նույն ախտանշանները, չնայած,

also applies to Gabriel,

առկա են նաև Գաբրիելի`

another 13-year-old boy

մեկ այլ 13 ամյա տղայի մոտ,

who has quite a different set of challenges.

որի մոտ խանգարումների լրիվ այլ շարք է:

He's actually quite remarkably gifted in mathematics.

Նա իսկապես շատ լավ է մաթեմատիկայից:

He can multiple three numbers by three numbers

Նա մտքում կարող է բազմապատկել եռյակ թվեր եռյակ թվերով

in his head with ease,

և շատ հեշտությամբ,

yet when it comes to trying to have a conversation,

սակայն, երբ հերթը հասնում է հաղորդակցվելուն,

he has great difficulty.

մեծ դժվարությունների առաջ է կանգնում:

He doesn't make eye contact.

Նրա մոտ տեսողական կոնտակտը բացակայում է:

He has difficulty starting a conversation,

Նա դժվարանում է զրույց սկսել,

feels awkward,

շփոթվում է,

and when he gets nervous,

իսկ երբ նյարդայնանում է,

he actually shuts down.

պարզապես լռում է:

Yet both of these boys

Այնուամենայնիվ, այս երկու տղաների մոտ էլ

have the same diagnosis of autism spectrum disorder.

առկա է աուտիզմի սպեկտրի խանգարումների ախտորոշումը:

One of the things that concerns us

Այն հարցերից մեկը, որ մեզ անհանգստացնում է այն է ,

is whether or not there really is

թե արդյոք իսկապես գոյություն ունի

an epidemic of autism.

աուտիզմի համախտանիշ։

These days, one in 88 children

Այսօր ամեն 88-րդ երեխայի մոտ

will be diagnosed with autism,

ախտորոշվում է աուտիզմ

and the question is,

և հարցը հետևյալն է`

why does this graph look this way?

ինչու՞ է վիճակագրությունն այսպիսի ցուցանիշներ գրանցում։

Has that number been increasing

Արդյո՞ք այդ թիվը

dramatically over time?

ժամանակի ընթացում կտրուկ աճել է,

Or is it because we have now started labeling

թե սրա պատճառն այն է, որ պարզապես սկսել ենք

individuals with autism,

անհատներին պիտակավորել աուտիզմով`

simply giving them a diagnosis

պարզապես ախտորոշելով նրանց,

when they were still present there before

չնայած, որ դա նրանց մոտ առկա է եղել

yet simply didn't have that label?

մինչև պիտակավորումը:

And in fact, in the late 1980s, the early 1990s,

Փաստորեն, 1980թթ. վերջերին և 1990թթ. սկզբներին

legislation was passed

օրենսդրություն ընդունվեց,

that actually provided individuals with autism

որը աուտիզմով տառապող անհատներին ապահովում էր

with resources, with access to educational materials

ռեսուրսներով, տրամադրում կրթական նյութեր,

that would help them.

որոնք կարող էին նրանց օգտակար լինել։

With that increased awareness, more parents,

Իրազեկության մակարդակի բարձրաման շնորհիվ ավելի շատ ծնողներ,

more pediatricians, more educators

մանկաբույժներ, մանկավարժներ

learned to recognize the features of autism.

սովորեցին ճանաչել աուտիզմին բնորոշ հատկանիշները։

As a result of that, more individuals were diagnosed

Սրա արդյունքում ավելի շատ անհատներ ախտորոշվեցին

and got access to the resources they needed.

և ապահովվեցին հասանելի ռեսուրսներով:

In addition, we've changed our definition over time,

Բացի այդ, ժամանակի ընթացքում մենք փոխեցինք աուտիզմի սահմանումը՝

so in fact we've widened the definition of autism,

ընդլայնելով այն

and that accounts for some of

և սրա շնորհիվ է,

the increased prevalence that we see.

որ իրազեկութան մակարդակը բաձրացել է ։

The next question everyone wonders is,

Հաջորդ հարցը, որ բոլորին հետաքրքրում է, հետևյալն է ՝

what caused autism?

ո՞րն է աուտիզմի պատճառը։

And a common misconception

Տարածված թյուր կարծիք կա,

is that vaccines cause autism.

որ պատվաստանյութերն են աուտիզմի պատճառը։

But let me be very clear:

Թույլ տվեք պարզ արտահայտվել։

Vaccines do not cause autism.

Պատվաստանյութերը չեն առաջացնում աուտիզմ։

(Applause)

(Ծափահարություններ)

In fact, the original research study

Իրականում, դա փաստող

that suggested that was the case

նախնական վարկածն

was completely fraudulent.

լիովին անհիմն էր։

It was actually retracted from the journal Lancet,

Այդ հոդվածը հանվել էր Lancet ամսագրից,

in which it was published,

որտեղ այն հրապարակվել էր

and that author, a physician,

և հեղինակը, որը բժիշկ էր,

had his medical license taken away from him.

զրկվել էր բժշկական արտոնագրից։

(Applause)

(Ծափահարություններ)

The Institute of Medicine,

Բժշկական ինստիտուտը,

The Centers for Disease Control,

Հիվանդությունների վերահսկման կենտրոնները

have repeatedly investigated this

հետևողականորեն ուսումնասիրել են սա,

and there is no credible evidence

և ոչ մի հավաստի ապացույց չկա,

that vaccines cause autism.

ըստ որի աուտիզմի պաճառը պատվաստանյութերն են։

Furthermore,

Ավելին,

one of the ingredients in vaccines,

կարծիք կար, որ պատվաստանյութերում առկա բաղադրիչներից մեկը,

something called thimerosal,

որը կոչվում է տիմերոսալ,

was thought to be what the cause of autism was.

կարող էր լինել աուտիզմի պատճառ:

That was actually removed from vaccines

Այն փաստորեն հանվել է պատվաստանութերի բաղադրությունից

in the year 1992,

1992 թ.-ին,

and you can see that it really did not have an effect

և ակնհայտ է, որ ազդեցություն չի ունեցել

in what happened with the prevalence of autism.

աուտիզմի տարածման հարցում։

So again, there is no evidence

Այս դեպքում նույնպես

that this is the answer.

հիմնավոր ապացույց չկա:

So the question remains, what does cause autism?

Հարցը մնում է անպատասխան: Ո՞րն է աուտիզմի պատճառը։

In fact, there's probably not one single answer.

Փաստորեն, պատասխանները մեկից ավելի են:

Just as autism is a spectrum,

Աուտիզմը մի սպեկտր է,

there's a spectrum of etiologies,

խնդիրների

a spectrum of causes.

և պատճառների սպեկտր:

Based on epidemiological data,

Հիմնվելով համախտանիշային փաստերի վրա,

we know that one of the causes,

պետք է նշել, որ պատճառներից

or one of the associations, I should say,

և կապերից մեկը,

is advanced paternal age,

կարելի է ասել,

that is, increasing age of the father

հոր տարիքն է

at the time of conception.

բեղմնավորման ժամանակ:

In addition, another vulnerable

Աուտիզմի զարգացման համար

and critical period in terms of development

մեկ այլ խոցելի և ճգնաժամային ժամանակահատված է

is when the mother is pregnant.

մոր հղիության շրջանը:

During that period, while the fetal brain is developing,

Գլխուղեղի զարգացման ընթացքում,

we know that exposure to certain agents

ինչպես գիտենք, որոշակի հարուցիչներ

can actually increase the risk of autism.

կարող են մեծացնել աուտիզմի առաջացման վտանգը:

In particular, there's a medication, valproic acid,

Հատկապես մի դեղամիջոց` վալպրոնաթթուն,

which mothers with epilepsy sometimes take,

որը էպիլեպսիայուվ հիվանդ մայրերը երբեմն ընդունում են,

we know can increase that risk of autism.

կարող է մեծացնել աուտիզմի վտանգը:

In addition, there can be some infectious agents

Այլ հարուցիչներ նույնպես

that can also cause autism.

կարող են աուտիզմի պատճառ դառնալ:

And one of the things I'm going to spend

Այն ինչի վրա

a lot of time focusing on

երկար ժամանակ կենտրոնանալու եմ

are the genes that can cause autism.

այն բջիջներն են, որոնք առաջացնում են աուտիզմ:

I'm focusing on this not because genes

Ես կենտրոնանում եմ սրա վրա, ոչ միայն այն պատճառով, որ այս բջիջները

are the only cause of autism,

աուտիզմի միակ հարուցիչն են,

but it's a cause of autism

այլ որովհետև դա աուտիզմի առաջացման այն պատճառն է,

that we can readily define

որը մենք հեշտությամբ կարող ենք բնորոշել

and be able to better understand the biology

և ավելի լավ հասկանալ կենսաբանությունը

and understand better how the brain works

և ավելի լավ պատկերացնել` ինչպես է աշխատում ուղեղը,

so that we can come up with strategies

որպեսզի գտնենք

to be able to intervene.

դեմ պայքարելու միջոցները:

One of the genetic factors that we don't understand,

Չբացահայտված գենետիկ գործոններից մեկը,

however, is the difference that we see

այնուամենայնիվ, այն տարբերությունն է,

in terms of males and females.

որն առկա է տղամարդկանց և կանանց պարագայում:

Males are affected four to one compared to females

Ի տարբերություն կանանց` տղամարդիկ տառապում են աուտիզմով

with autism,

չորսը մեկի հարաբերությամբ,

and we really don't understand what that cause is.

և մենք իսկապես չենք հասկանում դրա պատճառը:

One of the ways that we can understand

Գենետիկան իբրև գործոն հասկանալու

that genetics is a factor

ուղիներից մեկը

is by looking at something called

զարգացման համատեղելիոթյունը

the concordance rate.

դիտարկելն է:

In other words, if one sibling has autism,

Այլ կերպ ասած` եթե երեխաներից մեկը տառապում է աուտիզմով,

what's the probability

որքան է հավանականությունը,

that another sibling in that family will have autism?

որ ընտանիքի մյուս երեխան նույնպես կտառապի այս հիվանդությամբ:

And we can look in particular

Սովորաբար դիտարկում ենք

at three types of siblings:

երեխաների երեք տիպեր`

identical twins,

իրական երկվորյակներ,

twins that actually share 100 percent

որոնք 100% -ով կիսում են

of their genetic information

գենետիկ հիշողությունը

and shared the same intrauterine environment,

և ներարգանդային միևնույն միջավայրը`

versus fraternal twins,

ի տարբերություն միաբջիջ երկվորյակների,

twins that actually share 50 percent

որոնք 50% -ով են կիսում

of their genetic information,

գենետիկ հիշողությունը,

versus regular siblings,

և երկբջիջ երկվորյակներ (կեղծ երվորյակներ)`

brother-sister, sister-sister,

քույր- եղբայր, քույր-քույր,

also sharing 50 percent of their genetic information,

որոնք ևս կիսում են գենետիկ հիշողության 50%-ը,

yet not sharing the same intrauterine environment.

սակայն ոչ ներարգանդային միևնույն միջավայրը:

And when you look at those concordance ratios,

Եթե դիտարկենք զարգացման համատեղելիությունը,

one of the striking things that you will see

ամենաապշեցուցիչ փաստերից մեկը այն է,

is that in identical twins,

որ իրական երկվորյակների մոտ

that concordance rate is 77 percent.

զարգացման համատեղելիությունը 77% է:

Remarkably, though,

Սակայն հատկանշական է, որ

it's not 100 percent.

այն 100% չէ:

It is not that genes account for all of the risk for autism,

Չի կարելի ասել, որ աուտիզմով հիվանդանալու վտանգը գալիս է միայն գեներից,

but yet they account for a lot of that risk,

չնայած որ դրանք մեծ վտանգ են ներկայացնում,

because when you look at fraternal twins,

քանի որ եթե դիտարկենք միաբջիջ երկվորյակներին,

that concordance rate is only 31 percent.

կտեսնենք, որ զարգացման համատեղելիությունը միայն 31% է:

On the other hand, there is a difference

Մյուս կողմից մեծ տարբերություն կա

between those fraternal twins and the siblings,

միաբջիջ և երկբջիջ երկվորյակների միջև`

suggesting that there are common exposures

ենթադրելով, որ գոյություն ունի ընդհանուր միջավայր

for those fraternal twins

միաբջիջ երկվորյակների համար,

that may not be shared as commonly

որը որպես կանոն բացակայում է

with siblings alone.

քույր-եղբայրների մոտ:

So this provides some of the data

Սա որոշ չափով ապացուցում է այն փաստը,

that autism is genetic.

որ աուտիզմը ժառանգական բնույթ է կրում:

Well, how genetic is it?

Լավ, բայց որքանո՞վ է կարևոր ժառանգականության գործոնը:

When we compare it to other conditions

Եթե համեմատենք աուտիզմը մեզ հայտնի

that we're familiar with,

այլ հիվանդությունների հետ,

things like cancer, heart disease, diabetes,

ինչպիսիք են քաղցկեղը, սրտի արատը կամ շաքարախտը,

in fact, genetics plays a much larger role in autism

աուտիզմի դեպքում ժառանգականությունը փաստացիորեն շատ ավելի մեծ դեր է խաղում,

than it does in any of these other conditions.

քան վերոնշյալ դեպքերում:

But with this, that doesn't tell us what the genes are.

Այնուամենայնիվ, դա մեզ չի օգնում հասկանալ այդ գեների բնույթը:

It doesn't even tell us in any one child,

Ավելին, մենք նույնիսկ չենք կարող պարզել` արդյոք երեխային փոխանցվում է

is it one gene

մի գեն,

or potentially a combination of genes?

թե գեների հնարավոր մի միացություն:

And so in fact, in some individuals with autism,

Փաստորեն, աուտիզմով տառապող որոշ անձնավորություններ

it is genetic!

իրոք ժառանգաբար են ձեռք բերել այն:

That is, that it is one single,

Այսինքն` գոյություն ունի մեկ միասնական,

powerful, deterministic gene

հզոր ու վճռորոշ գեն,

that causes the autism.

որն աուտիզմ է հարուցում:

However, in other individuals,

Այնուամենայնիվ, ուրիշների մոտ

it's genetic, that is,

ժառանգական բնույթը բացատրվում է այն փաստով,

that it's actually a combination of genes

որ առկա է գեների մի միացություն,

in part with the developmental process

որը զարգանալով

that ultimately determines that risk for autism.

ի վերջո վճռորոշ խթան է դառնում աուտիզմի զարգացման հարցում:

We don't know in any one person, necessarily,

Մենք չենք իմանա, թե տվյալ մարդու մեջ

which of those two answers it is

երկու զարգացումներից որն է տեղի ունեցել,

until we start digging deeper.

քանի դեռ խորապես չենք ուսումնասիրել հարցը:

So the question becomes,

Այսպիսով, հարց է ծագում՝

how can we start to identify

ինչպես պետք է սկսենք տարբերակել,

what exactly those genes are.

թե կոնկրետ ինչ գեներ են դրանք:

And let me pose something

Եկեք տրամաբանորեն քննարկենք

that might not be intuitive.

հետևյալ դեպքը:

In certain individuals,

Որոշ անհատներ

they can have autism

կարող են աուտիզմ ունենալ,

for a reason that is genetic

գենետիկորեն,

but yet not because of autism running in the family.

սակայն դա ընտանիքում կարող է չլինել ժառանգական:

And the reason is because in certain individuals,

Եվ պատճառն այն է, որ որոշ անհատներ

they can actually have genetic changes or mutations

կարող են ունենալ գենետիկական փոփոխություններ կամ մուտացիաներ,

that are not passed down from the mother

որոնք չեն փոխանցվել մորից,

or from the father,

կամ հորից,

but actually start brand new in them,

բայց իրականում կարող են ծագել կամ առաջանալ հենց երեխայի մոտ,

mutations that are present

մուտացիաներ, որոնք առկա են

in the egg or the sperm

ձվաբջջում կամ սերմնհեղուկում

at the time of conception

բեղմնավորման ժամանակ,

but have not been passed down

բայց չեն փոխանցվում

generation through generation within the family.

սերնդեսերունդ:

And we can actually use that strategy

Եվ իրականում այժմ կարող ենք օգտագործել այդ մեթոդը՝

to now understand and to identify

հասկանալու և տարբերակելու

those genes causing autism in those individuals.

անհատների մոտ աուտիզմ առաջացնող գեները:

So in fact, at the Simons Foundation,

Այսպիսով Սայմոնների հիմնադրամում

we took 2,600 individuals

հետազոտել ենք 2600 անհատների,

that had no family history of autism,

որոնց ընտանիքի պատմության մեջ չեն եղել աուտիզմի դեպքեր,

and we took that child and their mother and father

և դիտարկել ենք երեխային իր հոր ու մոր հետ միասին

and used them to try and understand

և նրանց միջոցով փորձել ենք հասկանալ,

what were those genes

թե որ դեպքերում են գեները

causing autism in those cases?

աուտիզմի պատճառ դառնում:

To do that, we actually had to comprehensively

Դա անելու համար, ըստ էության, պետք է բազմակողմանիորեն

be able to look at all that genetic information

դիտարկենք այդ գենետիկ հիշողությունը

and determine what those differences were

և որոշենք երեխայի, հոր և մոր միջև

between the mother, the father and the child.

եղած տարբերությունները:

In doing so, I apologize,

Ներողություն եմ խնդրում, բայց սրա համար

I'm going to use an outdated analogy

պատրաստվում եմ օգտագործել հնացած հանրագիտարանների տվյալները,

of encyclopedias rather than Wikipedia,

այլ ոչ թե Վիքիպեդիայինը:

but I'm going to do so to try and help make the point

Եվ այսպիսով, կփորձեմ օգնել հասնել արդյունքի,

that as we did this inventory,

քանի որ այս հայտնագործությունը անելու համար

we needed to be able to look at

պետք է ի վիճակի լինենք դիտարկել

massive amounts of information.

ահռելի քանակությամբ ինֆորմացիա:

Our genetic information is organized

Մեր գենետիկ հիշողությունը բաղկացած է

into a set of 46 volumes,

46 մտավոր հատորներից,

and when we did that, we had to be able to account

և դա կսկսենք դիտարկել՝ հաշվի առնելով

for each of those 46 volumes,

46 հատորներից յուրաքանչյուրը,

because in some cases with autism,

որովհետև մեկ հատորի բացակայությունը

there's actually a single volume that's missing.

կարող է աուտիզմի պատճառ դառնալ:

We had to get more granular than that, though,

Ինչևէ, մենք պետք է ավելի անհատական մոտեցում ցուցաբերեինք

and so we had to start opening those books,

և ստիպված էինք աչքի անցկացնել բոլոր այդ գրքերը

and in some cases, the genetic change

և որոշ դեպքերում գենետիկ փոփոխությունը

was more subtle.

համեմատաբար աննշան էր:

It might have been a single paragraph that was missing,

Պետք է որ ընդամենը մեկ պարբերություն բացակայեր,

or yet, even more subtle than that,

կամ գուցե ավելի քիչ`

a single letter,

ընդամենը մի տառ,

one out of three billion letters

մեկը 3 միլիարդ տառերից,

that was changed, that was altered,

որ փոփոխության էր ենթարկվել,

yet had profound effects

սակայն դա ունենում է լուրջ ազդեցություն

in terms of how the brain functions

այն առումով, թե ինչպես է ուղեղն աշխատում

and affects behavior.

և ազդում վարքագծի վրա:

In doing this within these families,

Տվյալ ընտանիքներում այս փորձարկումն անցկացնելով՝

we were able to account for approximately

մենք կարողացել ենք դիտարկել

25 percent of the individuals

անհատների մոտ 25 տոկոսին

and determine that there was a single

և համոզվել, որ

powerful genetic factor

մի ուժեղ գենետիկ գործառույթ կա,

that caused autism within those families.

որ աուտիզմի առաջացման պատճառ է դարձել այդ ընտանիքներում:

On the other hand, there's 75 percent

Մյուս կողմից, կա ևս 75 տոկոս,

that we still haven't figured out.

որ մենք դեռևս չենք պարզել:

As we did this, though,

Չնայած շատ համեստ արդյունքին

it was really quite humbling,

մեզ հաջողվեց դա,

because we realized that there was not simply

քանի որ մենք հասկացանք, որ աուտիզմի համար

one gene for autism.

չէր կարող միայն մեկ գեն լինել:

In fact, the current estimates are

Ի դեպ, վերջին հաշվարկները ցույց են տալիս, որ

that there are 200 to 400 different genes

կան 200 - ից 400 տարբեր գեներ,

that can cause autism.

որոնք կարող են աուտիզմ առաջացնել:

And that explains, in part,

Եվ գրեթե բացատրելի է,

why we see such a broad spectrum

թե ինչու ենք տեսնում այդպիսի լայն սպեկտր

in terms of its effects.

իր ազդեցություններով:

Although there are that many genes,

Սակայն եթե կան այդ մեծաքանակ գեները,

there is some method to the madness.

կա ինչ - որ տարօրինակ մի ճանապարհ:

It's not simply random

Այդ 200-ից 400 տարբեր գեները

200, 400 different genes,

պատահական չեն դասավորվում,

but in fact they fit together.

այլ իրականում միսանական տարբերակով:

They fit together in a pathway.

Նրանք մի շարքով են դասավորվում,

They fit together in a network

շարվում են մի վանդակացանցում,

that's starting to make sense now

այնուհետև սկսում են իմաստավորել

in terms of how the brain functions.

ուղեղի գործառույթները:

We're starting to have a bottom-up approach

Մենք որդեգրում ենք մի նոր մեթոդ`

where we're identifying those genes,

տարբերակելով այդ գեները,

those proteins, those molecules,

սպիտակուցները, մոլեկուլները,

understanding how they interact together

հասկանալու` ինչպես են դրանք մեկը մյուսի հետ փոխազդում

to make that neuron work,

նեյրոններն աշխատացնելու համար,

understanding how those neurons interact together

ինչպես են այդ նեյրոնները փոխազդում,

to make circuits work,

որպեսզի սխեմաներն աշխատեն,

and understand how those circuits work

և թե ինչպես են այդ սխեմաներն աշխատում

to now control behavior,

վարքը վերահսկելու գործում,

and understand that both in individuals with autism

ոչ միայն աուտիստ անհատների

as well as individuals who have normal cognition.

այլ նաև նորմալ մտավոր և ֆիզիկական վիճակում գտնվող անձանց շրջանում.

But early diagnosis is a key for us.

Սակայն վաղ ախտորոշումն առանցքային է մեզ համար:

Being able to make that diagnosis

Շատ կարևոր է

of someone who's susceptible

կարողանալ ժամանակին

at a time in a window

կատարել ախտորոշում`

where we have the ability to transform,

հանարավորություն ստանալով փոխել,

to be able to impact

ազդել

that growing, developing brain is critical.

այդ աճող, զարգացող ուղեղի վրա:

And so folks like Ami Klin have developed methods

Եվ այսպես, Ամի Կլինիը մշակել է մեթոդներ,

to be able to take infants, small babies,

որպեսզի բիոմարկերների միջոցով կարողանա ստուգել

and be able to use biomarkers,

երեխաների ու մանուկների

in this case eye contact and eye tracking,

այս դեպքում, աչքի կոնտակտի և տեսանելի ուղու շեղումները

to identify an infant at risk.

և բացահայտել վտանգները:

This particular infant, you can see,

Կոնկրետ այս երեխայի մոտ դուք կարող եք տեսնել,

making very good eye contact with this woman

որ երեխան աչքի կոնտակտը շատ լավ է իրականացնում

as she's singing "Itsy, Bitsy Spider,"

մինչ այս կինը երգում է " Itsy , bitsy spide":

in fact is not going to develop autism.

Այստեղ չի պատրաստվում աուտիզմ զարգանալ:

This baby we know is going to be in the clear.

Այս երեխան իմացանք, որ առաժմ խնդիրներ չունի:

On the other hand, this other baby

Սակայն մյուս երեխայի մոտ

is going to go on to develop autism.

սկսում է զարգանալ աուտիզմ:

In this particular child, you can see,

Այս երեխայի մոտ կարելի է նկատել, որ

it's not making good eye contact.

աչքի կոնտակտը լավ չի իրականանում:

Instead of the eyes focusing in

Հայացքը կենտրոնացնելու

and having that social connection,

և հասարակական կապը իրականացնելու փոխարեն,

looking at the mouth, looking at the nose,

նա մեկ նայում է բերանին, մեկ` քթին

looking off in another direction,

կամ այլ ուղղությամբ

but not again socially connecting,

սակայն կրկին չի կատարում հասարակական կապը,

and being able to do this on a very large scale,

և լայնածավալ բնույթով նորածիններին, երեխաներին

screen infants, screen children for autism,

աուտիզմի հայտնաբերման նպատակով հետազոտելը

through something very robust, very reliable,

շատ օգտակար կլինի այն սկզբնական փուլերում,

is going to be very helpful to us in terms of being

երբ կարող ենք ունենալ առավելագույն ազդեցություն

able to intervene at an early stage

դրա դեմ վաղ հասակում

when we can have the greatest impact.

պայքարելու առումով:

How are we going to intervene?

Ինչպես ենք պատրաստվում միջամտել:

It's probably going to be a combination of factors.

Սա ամենայն հավանականությամբ գործոնների համակցություն կլինի:

In part, in some individuals,

Մասամբ, որոշ անհատների նկատմամբ

we're going to try and use medications.

մենք պատրաստվում ենք դեղամիջոցներ տալու փորձեր կիրառել:

And so in fact, identifying the genes for autism

Եվ այսպես, ըստ էության, բացահայտելով աուտիզմի գեները

is important for us

մեզ համար կարևոր է

to identify drug targets,

բացահայտել թմրամիջոցների թիրախները,

to identify things that we might be able to impact

բացահայտել այն ամենը, ինչի վրա մենք կկարողայինք ազդել,

and can be certain that that's really

և վստահ լինել, որ սա այն է

what we need to do in autism.

ինչ իրականում պետք է անել աուտիզմի դեպքում:

But that's not going to be the only answer.

Բայց դա չի լինելու միակ պատասխանը:

Beyond just drugs, we're going to use educational strategies.

Բացի դեղերից, մենք մտադիր ենք կիրառել նաև կրթական մեթոդներ:

Individuals with autism,

Աուտիզմով տառապող անհատներից ոմանք

some of them are wired a little bit differently.

կարող են մի փոքր տարբերվել:

They learn in a different way.

Նրանք տարբեր կերպ են սովորում:

They absorb their surroundings in a different way,

Նրանք իրենց շրջապատը մի այլ ձև են ընկալում,

and we need to be able to educate them

և պիտի կարողանանք ցույց տալ նրանց

in a way that serves them best.

լավագույն ճանապարհը:

Beyond that, there are a lot of individuals

Բացի դրանցից, այս ոլորտում կան շատ անհատներ,

in this room who have great ideas

որոնք լավ գաղափարներ ունեն,

in terms of new technologies we can use,

կապված նոր տեխնոլոգիաների հետ,

everything from devices we can use to train the brain

որոնք մենք կարող ենք օգտագործել, վերցնել սարքերից այն ամենը, ինչ մենք կարող ենք կիրառել ուղեղն աշխատեցնելու համար,

to be able to make it more efficient

որ այն ավելի արդյունավետ լինի

and to compensate for areas in which

և կարողանա փոխարինել ուղեղի այն մասերին,

it has a little bit of trouble,

որտեղ որոշ խնդիրներ կան,

to even things like Google Glass.

օրինակ Գուգլ ակնոցները:

You could imagine, for instance, Gabriel,

Կարող եք պատկերացնել, օրինակ, Գաբրիելին,

with his social awkwardness,

իր հասարակական բարդույթով,

might be able to wear Google Glass

ով կկարողանա կրել գուգլ ակնոցներն

with an earpiece in his ear,

իր ականջին,

and have a coach be able to help him,

մի մարզիչ, ով կկարողանար նրան օգնել

be able to help think about conversations,

զրույցի թեմաներ մտածել

conversation-starters,

և զրույցներ վարել,

being able to even perhaps one day

կամ նույնիսկ գուցե մի օր

invite a girl out on a date.

մի աղջկա ժամադրության հրավիրել:

All of these new technologies

Այս բոլոր տեխնոլոգիաները

just offer tremendous opportunities

մեզ պարզապես տալիս են մեծ հնարավորություն,

for us to be able to impact

որպեսզի կարողանանք ազդել

the individuals with autism,

աուտիզմով տառապող մարդկանց վրա,

but yet we have a long way to go.

բայց մենք դեռևս երկար ճանապարհ ունենք անցնելու:

As much as we know,

Որքան էլ որ շատ բան գիտենք այս հիվանդության մասին,

there is so much more that we don't know,

դեռևս կան բաներ, որ չգիտենք:

and so I invite all of you

Այդ իսկ պատճառով, կոչ եմ անում բոլորիդ

to be able to help us think about

փորձել օգնել մեզ ուղիներ մտածել

how to do this better,

այս ամենը ավելի լավ անելու համար:

to use as a community our collective wisdom

Առաջարկում եմ գործի դնել մեր համընդհանուր իմաստությունը,

to be able to make a difference,

որպեսզի հնարավոր լինի փոխել այս դրությունը:

and in particular,

Եվ մասնավորապես

for the individuals in families with autism,

ընտանիքներում աուտիզմով տառապող անհատների համար,

I invite you to join the interactive autism network,

կոչ եմ անում միանալ <<Աուտիզմի իներակտիվ ցանց>>-ին`

to be part of the solution to this,

դառնալու այս իրավիճակի լուծման մի մասնիկը:,

because it's going to take really a lot of us

քանի որ, իսկապես, մեզանից շատերը կմտածեն,

to think about what's important,

թե որն է կարևոր,

what's going to be a meaningful difference.

և որն է լինելու էական փոփոխությունը:

As we think about something

Երբ մենք մտածենք հարցի հավանական լուծման մասին,

that's potentially a solution,

հավանական լուծման մասին,

how well does it work?

ինչքան օգտակար այն կլինի:

Is it something that's really going to make a difference

Արդյոք սա այն է, որը փոխելու է ձեր կյանքը,

in your lives, as an individual,

որպես անհատներ,

as a family with autism?

որպես ընտանիքներ, որտեղ ապրում են աուտիզմով տառապող մարդիկ:

We're going to need individuals of all ages,

Մեզ անհրաժեշտ կլինեն տարբեր տարիքի անհատներ՝

from the young to the old,

մեծից փոքր,

and with all different shapes and sizes

ինչպես նաև անհատներ աուտիզմի տարբեր փուլերում

of the autism spectrum disorder

տարբեր խանգարումներով

to make sure that we can have an impact.

համոզվելու համար, որ մենք կարող ենք մեր ազդեցությունն ունենալ:

So I invite all of you to join the mission

Այսպիսով կոչ եմ անում բոլորիդ միանալու այս առաքելությանը

and to help to be able to make the lives

և օգնելու փոխել

of individuals with autism

աուտիզմով տառապող մարդկանց կյանքը,

so much better and so much richer.

դարձնել այն շատ ավելի հետաքրքիր ու հագեցած:

Thank you.

Շնորհակալություն:

(Applause)

(Ծափահարություններ)