Bjorn Lomborg: Global priorities bigger than climate change

Translator: Armenuhy Hovakimyan Reviewer: Tatevik Margaryan

What I'd like to talk about is really the biggest problems in the world.

Այն, ինչի մասին կցանկանայի խոսել, իրականում աշխարհում ամենամեծ խնդիրներն են:

I'm not going to talk about "The Skeptical Environmentalist" --

Ես չեմ պատրաստվում խոսել "Թերահավատ բնապահպանների" մասին,

probably that's also a good choice.

չնայած, դա նույնպես լավ թեմա է:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

But I am going talk about: what are the big problems in the world?

Ես պատրաստվում եմ խոսել այն մասին, թե որո՞նք են աշխարհի ամենամեծ խնդիրները:

And I must say, before I go on, I should ask every one of you

Բայց մինչ ես կշարունակեմ, պիտի խնդրեմ բոլորիդ

to try and get out pen and paper

փորձել գտնել թուղթ ու գրիչ

because I'm actually going to ask you to help me to look at how we do that.

քանի որ խնդրելու եմ ձեզ օգնել ինձ ցույց տալ, թե ինչպես ենք դա արել:

So get out your pen and paper.

Այսպիսով, վերցրեք թուղթ ու գրիչ:

Bottom line is, there is a lot of problems out there in the world.

Ամենակարևորը, աշխարհում կան բազում խնդիրներ:

I'm just going to list some of them.

Ես ընդամենը կնշեմ դրանցից մի քանիսը:

There are 800 million people starving.

800 միլիոն մարդ տառապում է սովից:

There's a billion people without clean drinking water.

Մեկ միլիարդ մարդ զուրկ է մաքուր խմելու ջրից:

Two billion people without sanitation.

2 միլիարդ մարդ զուրկ է սանիտարական պայմաններից:

There are several million people dying of HIV and AIDS.

Մի քանի միլիոն մահանում է ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ից:

The lists go on and on.

Եվ այս ցուցակը շարունակական է:

There's two billions of people who will be severely affected by climate change -- so on.

2 միլիարդ մարդ վտանգված է կլիմայական փոփոխությունների պատճառով և այլն:

There are many, many problems out there.

Կան բազում, բազում խնդիրներ:

In an ideal world, we would solve them all, but we don't.

Կատարյալ աշխարհում մենք դրանք բոլորը կլուծեինք, բայց այժմ չենք կարողանում:

We don't actually solve all problems.

Մենք իրականում չենք կարող լուծել բոլոր խնդիրները:

And if we do not, the question I think we need to ask ourselves --

Եվ եթե մենք դրանք չենք լուծում, ապա պետք է ինքներս մեզ հարցնենք,

and that's why it's on the economy session -- is to say,

և այդ պատճառով այս հարցը տնտեսագիտական ոլորտում է, պետք է ասենք,

if we don't do all things, we really have to start asking ourselves,

եթե մենք չենք անում այդ բոլորը, մենք իրապես պետք է հարցնենք ինքներս մեզ,

which ones should we solve first?

ո՞ր խնդիրը լուծել ամենից առաջ:

And that's the question I'd like to ask you.

Եվ ես կցանկանայի այդ հարցը ձեզ տալ:

If we had say, 50 billion dollars over the next four years to spend

Ենթադրենք ունենք 50 միլիարդ դոլար հաջորդ 4 տարիների համար

to do good in this world, where should we spend it?

աշխարհում ինչ-որ լավ բան անելու համար, ինչի՞ վրա պետք է սա ծախսենք:

We identified 10 of the biggest challenges in the world,

Մենք բացահայտեցին աշխարհի 10 ամենակարևոր խնդիրները,

and I will just briefly read them:

և ես հակիրճ կկարդամ դրանք:

climate change, communicable diseases, conflicts, education,

Կլիմայական փոփոխություններ, վարակիչ հիվանդություններ, հակամարտություններ, կրթություն,

financial instability, governance and corruption,

ֆինանսական անկայունություն, կառավարում և կոռուպցիա,

malnutrition and hunger, population migration,

թերսնում և սով, բնակչության միգրացիա,

sanitation and water, and subsidies and trade barriers.

սանիտարական պայմաններ և ջուր, և սուբսիդիաներ ու առևտրային արգելքները:

We believe that these in many ways

Մեր կարծիքով նշվածները

encompass the biggest problems in the world.

ներառում են աշխարհի ամենալուրջ խնդիրները:

The obvious question would be to ask,

Ամենից ակնհայտ հարցը, որ ի հայտ է գալիս,

what do you think are the biggest things?

ո՞րն է ձեր կարծիքով ամենակարևորը:

Where should we start on solving these problems?

Որտեղի՞ց պետք է սկսենք այս խնդիրների լուծումները:

But that's a wrong problem to ask.

Բայց այս հարցադրումը սխալ է:

That was actually the problem that was asked in Davos in January.

Ահա սա էր ամենակարևոր հարցը, որը բարձրացվել էր հունվարին Դավոսում:

But of course, there's a problem in asking people to focus on problems.

Իհարկե, ճիշտ չէ մարդկանց ստիպել կենտրոնանալ խնդիրների վրա:

Because we can't solve problems.

Քանի որ մենք չենք կարող լուծել այդ խնդիրները:

Surely the biggest problem we have in the world is that we all die.

Իհարկե ամենամեծ խնդիրն այն է, որ մենք բոլորս մահկանացու ենք:

But we don't have a technology to solve that, right?

Բայց մենք չունենք միջոցներ այն լուծելու համար, այնպես չէ՞:

So the point is not to prioritize problems,

Կարևորը ոչ թե խնդիրների գերակայության որոշումն է,

but the point is to prioritize solutions to problems.

այլ խնդիրների լուծումների գերակայության որոշումը:

And that would be -- of course that gets a little more complicated.

Այդ դեպքում կստացվի, իհարկե սա ավելի բարդացնում է իրավիճակը:

To climate change that would be like Kyoto.

Կլիմայի փոփոխությունը պիտի լուծվի Կիոտոյի արձանագրության համաձայն:

To communicable diseases, it might be health clinics or mosquito nets.

Վարակիչ հիվանդությունները պետք է լուծվեն հիվանդանոցների և մոծակների ցանցերի օգնությամբ:

To conflicts, it would be U.N.'s peacekeeping forces, and so on.

Հակամարտությունները ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերի օգնությամբ և այլն:

The point that I would like to ask you to try to do,

Ես ցանկանում եմ խնդրել ձեզ փորձել

is just in 30 seconds -- and I know this is in a sense

ընդամենը 30 վայրկյանում, (գիտեմ որ սա ինչ-որ չափով

an impossible task -- write down what you think

անհնարին հանձնարարություն է) գրեք, թե ինչ եք մտածում

is probably some of the top priorities.

գլխավոր գերակայությունների վերաբերյալ:

And also -- and that's, of course, where economics gets evil --

Ու նաև (ահա այստեղ է երևում տնտեսագիտության չարությունը),

to put down what are the things we should not do, first.

նշեք, թե որ բաները մենք չպետք է անենք առաջինը:

What should be at the bottom of the list?

Ինչը՞ պետք է լինի ցուցակի վերջին տողում:

Please, just take 30 seconds, perhaps talk to your neighbor,

Խնդրում եմ, 30 վայրկյան, զրուցեք նաև ձեր հարևանի հետ,

and just figure out what should be the top priorities

և ընդամենը նշեք, որոնք պետք է լինեն աշխարհի ամենամեծ խնդիրների

and the bottom priorities of the solutions that we have

ամենագերակա լուծումները, և որոնք`

to the world's biggest issues.

առավել քիչ գերակաները:

The amazing part of this process -- and of course, I mean,

Այս գործընթացի զարմանահրաշ մասը, և իհարկե, ես ի նկատի ունեմ,

I would love to -- I only have 18 minutes,

ես շատ կցանկանայի... ինձ տրամադրված է 18 րոպե,

I've already given you quite a substantial amount of my time, right?

ես արդեն ձեզ տրամադրեցի իմ ժամանակի բավական մեծ հատվածը, լա՞վ:

I'd love to go into, and get you to think about this process,

Ես կցանկանայի շարունակել և օգնեմ ձեզ մտածել դրա մասին

and that's actually what we did.

և ահա հենց դա իրականում մենք արեցինք:

And I also strongly encourage you,

Եվ ես ձեզ կոչ եմ անում,

and I'm sure we'll also have these discussions afterwards,

և նաև վաստահ եմ, որ կունենանք այսպիսի քննարկումներ հետագայում,

to think about, how do we actually prioritize?

խնդրում եմ մտածեք, թե իրականում ինչպե՞ս ենք սահմանում գերակայություններ:

Of course, you have to ask yourself,

Իհարկե, դուք պետք է հարցնեք ձեզ,

why on Earth was such a list never done before?

ինչու՞ երբեք այդպիսի ցուցակ չի կազմվել:

And one reason is that prioritization is incredibly uncomfortable.

Եվ դրա մի պատճառն այն է, որ գերակայություններ սահմանելը չափազանց անհարմար է:

Nobody wants to do this.

Ոչ ոք չի ցանկանում անել դա:

Of course, every organization would love to be on the top of such a list.

Իհարկե, յուրաքանչյուր կազմակերպություն կցանկանար ցուցակի առաջին շարքում լինել:

But every organization would also hate to be not on the top of the list.

Եվ նրանցից ոչ ոք չէր ցանկանա չլինել առաջին տեղերում:

And since there are many more not-number-one spots on the list

Եվ քանի որ շատ ավելի շատ համարներ կան, որ առաջինը չեն ցուցակում

than there is number ones, it makes perfect sense

լիովին հասկանալի է, որ չենք ցանկանա

not to want to do such a list.

այդպիսի ցուցակ կազմել:

We've had the U.N. for almost 60 years,

Մոտ 60 տարի է, ինչ մենք ՄԱԿ ունենք,

yet we've never actually made a fundamental list

սակայն մենք երբեք չենք կազմել մի հիմնարար ցանկ

of all the big things that we can do in the world,

այն բոլոր կարևոր բաների մասին, որ կարող ենք անել աշխարհում,

and said, which of them should we do first?

և որոշել, թե որից պետք է սկսենք:

So it doesn't mean that we are not prioritizing --

Դա ամենևին չի նշանակում, թե մենք չունենք գերակայություններ.

any decision is a prioritization, so of course we are still prioritizing,

ցանկացած որոշում գերակայության որոշում է, և իհարկե մենք շարունակում ենք տարբերել առաջնահերթը երկրորդականից,

if only implicitly -- and that's unlikely to be as good

բայց անուղղակի ձևով. իհարկե դժվար թե դա ավելի լավ լինի

as if we actually did the prioritization,

քան եթե մենք իրականում կատարեինք գերակայությունների որոշում

and went in and talked about it.

և հետևեինք դրան ու խոսեինք դրա մասին:

So what I'm proposing is really to say that we have,

Այսպիսով, ես առաջարկում եմ, որ մենք իրապես ասենք,

for a very long time, had a situation when we've had a menu of choices.

որ շատ երկար ժամանակ մենք ընտրության բազմաթիվ տարբերակներ ենք ունեցել:

There are many, many things we can do out there,

Շատ ու շատ բաներ կարող էինք անել,

but we've not had the prices, nor the sizes.

բայց մենք չենք իմացել ոչ գինը, ոչ էլ քանակը:

We have not had an idea.

Մենք գաղափար չունեինք այդ մասին:

Imagine going into a restaurant and getting this big menu card,

Պատկերացրեք, գնում եք ռեստորան և ձեզ տալիս են մի մեծ մենյու,

but you have no idea what the price is.

բայց դուք ոչինչ չգիտեք գների մասին:

You know, you have a pizza; you've no idea what the price is.

Օրինակ, դուք պիցցա եք պատվիրում, բայց չգիտեք, թե ինչ գնի է:

It could be at one dollar; it could be 1,000 dollars.

Այն կարող է արժենալ 1 դոլար, կամ էլ 1000 դոլար:

It could be a family-size pizza;

Այն կարող է լինել ընտանեկան պիցցա:

it could be a very individual-size pizza, right?

Կարող է լինել շատ փոքր չափի պիցցա, այնպես չէ՞:

We'd like to know these things.

Ցանկալի կլիներ այդ ամենը իմանալ:

And that is what the Copenhagen Consensus is really trying to do --

Եվ սա հենց այն էր, ինչ փորձում է անել Կոպենհագենի Կոնսենսուսը`

to try to put prices on these issues.

փորձում է որոշել այս խնդիրների գինը:

And so basically, this has been the Copenhagen Consensus' process.

Եվ Կոպենհագենի Կոնսենսուսի հիմնական աշխատանքը այսպիսին էր:

We got 30 of the world's best economists, three in each area.

Մենք հավաքեցինք աշխարհի 30 ամենալավ տնտեսագետներին, յուրաքանչյուր ոլորտում 3 հոգի:

So we have three of world's top economists write about climate change.

Այսպիսով, աշխարհի 3 ամենահայտնի տնտեսագետներ գրում էին կլիմայական փոփոխությունների մասին:

What can we do? What will be the cost

Ի՞նչ կարող էինք մենք անել: Ի՞նչ կարժենա դա:

and what will be the benefit of that?

Եվ ի՞նչ օգուտ կլինի դրանից:

Likewise in communicable diseases.

Նմանապես նաև վարակիչ հիվանդությունների դեպքում:

Three of the world's top experts saying, what can we do?

Աշխարհի 3 խոշորագույն մասնագետները ասում են, թե մենք ի՞նչ կարող ենք անել:

What would be the price?

Ինչպիսի՞ն կլինի դրա գինը:

What should we do about it, and what will be the outcome?

Ի՞նչ պետք է անենք դրա համար, և ինչպիսի՞ն կլինեն արդյունքները:

And so on.

Եվ այսպես շարունակ:

Then we had some of the world's top economists,

Եվ ամենաճանաչված տնտեսագետները,

eight of the world's top economists, including three Nobel Laureates,

աշխարհի լավագույն տնտեսագետներից 8-ը, ներառյալ 3 Նոբելյան մրցանակակիրներ

meet in Copenhagen in May 2004.

հանդիպեցին Կոպենհագենում 2004-ի մայիսին:

We called them the "dream team."

Մենք կոչեցինք նրանց երազանքի թիմ:

The Cambridge University prefects decided to call them

Քեմբրիջի համալսարանը հրաշալիորեն որոշեց

the Real Madrid of economics.

նրանց կոչել տնտեսագիտության Ռեալ Մադրիդ:

That works very well in Europe, but it doesn't really work over here.

Սա շատ լավ է աշխատում Եվրոպայում, բայց այստեղ դա այնքան էլ հասկանալի չէ:

And what they basically did was come out with a prioritized list.

Եվ նրանց արածը, ըստ էության, գերակայությունների մի ցուցակի կազմումն էր:

And then you ask, why economists?

Դուք կհարցնեք` ինչու՞ տնտեսագետներ:

And of course, I'm very happy you asked that question -- (Laughter) --

Եվ իհարկե, ես շատ ուրախ եմ, որ այդ հարցը տվեցիք - (Ծիծաղ)

because that's a very good question.

քանի որ դա շատ լավ հարց է:

The point is, of course, if you want to know about malaria,

Հարցը նրանում է, որ, իհարկե, եթե ցանկանում եք իմանալ մալարիայի մասին,

you ask a malaria expert.

կհարցնեք մալարիայի մասնագետին:

If you want to know about climate, you ask a climatologist.

Եթե ցանկանաք իմանալ կլիմայի մասին, կհարցնեք օդերևութաբանին:

But if you want to know which of the two you should deal with first,

Բայց, եթե դուք ցանկանում եք իմանալ, թե այս երկուսից ո՞րի հետ առաջինը պայքարել,

you can't ask either of them, because that's not what they do.

դուք նրանցից ոչ մեկին չեք կարող հարցնել, քանի որ դա նրանց աշխատանքը չէ:

That is what economists do.

Դա տնտեսագետների աշխատանքն է:

They prioritize.

Իրենք են գնահատում:

They make that in some ways disgusting task of saying, which one should we do first,

Նրանք կատարում են այդ որոշ առումով տհաճ աշխատանքը` ասելով, թե որը պետք է անենք առաջինը

and which one should we do afterwards?

և որը` հետագայում:

So this is the list, and this is the one I'd like to share with you.

Այսպիսով, ահա և այդ ցուցակը, որը և ցանկանում էի ձեզ հետ կիսել:

Of course, you can also see it on the website,

Իհարկե, դուք այն կարող եք տեսնել նաև ինտերնետային կայքում,

and we'll also talk about it more, I'm sure, as the day goes on.

և վստահ եմ, ժամանակի հետ մենք ավելի շատ կխոսենք դրա մասին:

They basically came up with a list where they said

Նրանք ըստ էության հանդես եկան մի ցուցակով, որտեղ ասվում է,

there were bad projects -- basically, projects

որ կան վատ ծրագրեր են` այսինքն, այնպիսի ծրագրեր,

where if you invest a dollar, you get less than a dollar back.

որտեղ մեկ դոլարի ներդրումը բերում է ավելի պակաս եկամուտ:

Then there's fair projects, good projects and very good projects.

Կան միջակ, լավ և շատ լավ ծրագրեր:

And of course, it's the very good projects we should start doing.

Եվ իհարկե, մենք պետք է սկսենք հենց այդ` շատ լավ ծրագրերի իրականացումից:

I'm going to go from backwards

Ես պատրաստվում եմ սկսել ցուցակի վերջից,

so that we end up with the best projects.

որպեսզի ավարտենք լավագույն ծրագրերով:

These were the bad projects.

Սրանք վատ ծրագրերն են:

As you might see the bottom of the list was climate change.

Ինչպես կարող եք տեսնել ցուցակի վերջին տողում կլիմայական փոփոխություններն են:

This offends a lot of people, and that's probably one of the things

Շատ մարդկանց սա կտխրեցնի, և, հավանաբար, սա այն դեպքերից է,

where people will say I shouldn't come back, either.

որտեղ մարդիկ կասեն` սրան ավելի ուշ վերադառնալ չեմ կարող:

And I'd like to talk about that, because that's really curious.

Եվ ես կցանկանայի խոսել դրա մասին, քանի որ այն չափազանց հետաքրքիր է:

Why is it it came up?

Ինչու՞ այդպես ստացվեց:

And I'll actually also try to get back to this

Եվ ես կփորձեմ վերադառնալ այս հարցին,

because it's probably one of the things

քանի որ դա մեկն է այն հարցերից,

that we'll disagree with on the list that you wrote down.

որտեղ մենք կունենանք անհամաձայնություն ձեր նշած ցուցակների հետ:

The reason why they came up with saying that Kyoto --

Ինչու են ասում, որ Կիոտոն,

or doing something more than Kyoto -- is a bad deal

կամ Կիոտոյից ավելի որևէ բան անելը շատ վատ նախաձեռնություն է,

is simply because it's very inefficient.

պարզապես այն պատճառով, որ դա շատ անարդյունավետ է:

It's not saying that global warming is not happening.

Սա չի նշանակում, որ գլոբալ տաքացում չի լինելու:

It's not saying that it's not a big problem.

Չի նշանակում նաև, որ այս խնդիրը խոշոր խնդիր չէ:

But it's saying that what we can do about it

Այլ ընդամենն այն, թե ինչ կարող ենք մենք անել այս հարցում,

is very little, at a very high cost.

շատ քիչ է և շատ ծախսատար:

What they basically show us, the average of all macroeconomic models,

Նրանք ըստ էության ցույց են տալիս մեզ մակրոտնտեսական մոդելների միջին ցուցանիշները,

is that Kyoto, if everyone agreed, would cost about 150 billion dollars a year.

այն է` Կիոտոյի ծրագիրը, եթե բոլորը համաձայնեն դրան, կարժենա տարեկան 150 միլիարդ դոլար:

That's a substantial amount of money.

սա ահռելի գումար է:

That's two to three times the global development aid

Այն 2-3 անգամ գերազանցում է Երրորդ Աշխարհի երկրների

that we give the Third World every year.

զարգացման նպատակով ամենամյա տրամադրվող միջոցներից:

Yet it would do very little good.

Այնուամենայնիվ, այն շատ քիչ օգուտ կբերի:

All models show it will postpone warming for about six years in 2100.

Համաձայն բոլոր մոդելների` այն կհետաձգի գլոբալ տաքացումը 2100թ. ընդամենը 6 տարով:

So the guy in Bangladesh who gets a flood in 2100 can wait until 2106.

Այսինքն, Բանգլադեշում գտնվող տղան, ով 2100թ-ին ջրհեղեղի վտանգի առաջ կկանգներ, կարող է սպասել մինչև 2106:

Which is a little good, but not very much good.

Ինչը մի քիչ ավելի լավ է, բայց շատ ավելի լավ չէ:

So the idea here really is to say, well, we've spent a lot of money doing a little good.

Եվ այստեղ կարող ենք ասել, ահա, մենք ծախսեցինք ահռելի գումար` մի չնչին արդյունք ստանալու համար:

And just to give you a sense of reference,

Որպես համեմատություն ասեմ, որ

the U.N. actually estimate that for half that amount,

ՄԱԿ-ը իրականում հաշվարկել էր, որ այս գումարի կեսի չափով,

for about 75 billion dollars a year,

տարեկան մոտավորապես 75 միլիարդ դոլարով,

we could solve all major basic problems in the world.

կարելի է լուծել աշխարհի բոլոր պարզագույն խնդիրները:

We could give clean drinking water, sanitation, basic healthcare

Մենք կարող ենք աշխարհի բոլոր մարդկանց ապահովել մաքուր խմելու ջրով, սանիտարական պայմաններով

and education to every single human being on the planet.

հիմնական առողջապահական խնամքով և կրթությամբ:

So we have to ask ourselves, do we want to spend twice the amount

Այսպիսով, մենք պետք է հարցնենք ինքներս մեզ, արդյոք ցանկանում ենք ծախսել

on doing very little good?

2 անգամ ավել գումար և անել շատ չնչին դրական բան:

Or half the amount on doing an amazing amount of good?

Կամ այդ գումարի կեսով իրականացնել անհավատալի շատ լավ գործեր:

And that is really why it becomes a bad project.

Եվ ահա այս պատճառով է, որ սա դարձավ վատ ծրագիր:

It's not to say that if we had all the money in the world, we wouldn't want to do it.

Սա չի նշանակում, որ եթե մենք ունենանք աշխարհի բոլոր փողերը, մենք ոչինչ չպիտի անենք:

But it's to say, when we don't, it's just simply not our first priority.

Այլ նշանակում է, որ եթե մենք չունենք այդքան փող, ապա սա պարզապես մեր առաջնային խնդիրը չէ:

The fair projects -- notice I'm not going to comment on all these --

Միջակ ծրագրերը /նկատի ունեցեք, որ չեմ պատրաստվում բոլորը թվարկել/,

but communicable diseases, scale of basic health services -- just made it,

օրինակ, վարակիչ հիվանդությունները, առողջապահական հիմնական ծառայությունները, հազիվ են այս ցանկում մի քիչ ավելի բարձր տեղ գրավել,

simply because, yes, scale of basic health services is a great thing.

այն պարզ պատճառով, որ, այո, առողջապահական ծառայությունը չափազանց կարևոր է:

It would do a lot of good, but it's also very, very costly.

Այն շատ լավ բաներ կարող է անել, բայց այն նույնպես շատ, շատ ծախսատար է:

Again, what it tells us is suddenly

Կրկին, այս ամենը մեզ տանում է նրան, որ

we start thinking about both sides of the equation.

մենք հանկարծակիորեն հայտնվում ենք հավասարման երկու կողմում:

If you look at the good projects, a lot of sanitation and water projects came in.

Եթե դիտարկենք լավ ծրագրերը, բազում սանիտարական և ջրի ծրագրեր են առաջ գալիս,

Again, sanitation and water is incredibly important,

կրկին դրանք չափազանց կարևոր են,

but it also costs a lot of infrastructure.

բայց նույնպես պահանջում են բազում ենթակառուցվածքային ծախսեր:

So I'd like to show you the top four priorities

Ահա, ես ցանկանում եմ ցույց տալ ձեզ այն չորս գերակայությունները,

which should be at least the first ones that we deal with

որոնք պետք է լինեն աշխարհի խնդիրների լուծմանն ուղղված

when we talk about how we should deal with the problems in the world.

ծրագրերի առաջնային գերակայություններում:

The fourth best problem is malaria -- dealing with malaria.

4-րդ ամենալավ ծրագիրը մալարիան է` պայքարը մալարիայի դեմ:

The incidence of malaria is about a couple of [million] people get infected every year.

Տարեկան մալարիայով վարակվում են մի քանի միլիոն մարդ:

It might even cost up towards a percentage point of GDP

Կորուստը կարող է նույնիսկ տոկոսներ կազմել

every year for affected nations.

վտանգված երկրների ՀՆԱ-ում:

If we invested about 13 billion dollars over the next four years,

Եթե մենք ներդնենք 13 միլիարդ դոլար հաջորդ 4 տարիների ընթացքում,

we could bring that incidence down to half.

մենք կարող ենք այս թիվը կիսով չափ կրճատել:

We could avoid about 500,000 people dying,

Մենք կարող ենք կանխել մոտ 500 000 մահացություն,

but perhaps more importantly, we could avoid about a [million] people

բայց առավել կարևորը, որ մենք կարող ենք կանխել տարեկան

getting infected every year.

1 միլիարդ մարդու վարակվելու ռիսկը:

We would significantly increase their ability

Մենք նշանակալիորեն կավելացնենք նրանց հնարավորությունները

to deal with many of the other problems that they have to deal with --

լուծելու շատ այլ խնդիրներ, որոնք ունեն լուծման կարիք:

of course, in the long run, also to deal with global warming.

Եվ իհարկե, երկարաժամկետ հատվածում, նաև գլոբալ տաքացման խնդիրը:

This third best one was free trade.

Երրորդ առաջնայնությունը ազատ առևտուրն է:

Basically, the model showed that if we could get free trade,

Համաձայն մոդելի, եթե մենք կարողանանք հասնել ազատ առևտրի

and especially cut subsidies in the U.S. and Europe,

և հատկապես նվազեցնել սուբսիդավորումը ԱՄՆ-ում և ԵՄ-ում,

we could basically enliven the global economy

մենք կարող ենք նոր կյանք տալ համաշխարհային տնտեսությանը

to an astounding number of about 2,400 billion dollars a year,

տարեկան մոտավորապես 2400 միլիարդ դոլար ապշեցուցիչ թվի չափով,

half of which would accrue to the Third World.

որի կեսը կուղղվի Երրորդ աշխարհի երկրներին:

Again, the point is to say that we could actually pull

Կրկին, մենք կարող ենք ասել, որ իրականում կկարողանանք

two to three hundred million people out of poverty,

2-3 հարյուր միլիոն մարդկանց դուրս հանել աղքատությունից

very radically fast, in about two to five years.

շատ արագ, մոտ 2-5 տարիների ընթացքում:

That would be the third best thing we could do.

Սա կլիներ 3-րդ հրաշալի գործը, որ կարող էինք անել:

The second best thing would be to focus on malnutrition.

2-րդ լավ գործը կլինի կենտրոնանալ թերսնուցման խնդրի վրա:

Not just malnutrition in general, but there's a very cheap way

Ոչ միայն թերսնման խնդրի ընդհանրապես, այլ կան շատ էժան միջոցներ

of dealing with malnutrition, namely, the lack of micronutrients.

սննդի խնդրի լուծման համար, մասնավորապես միկրոտարրերի պակասի հետ կապված:

Basically, about half of the world's population is lacking in

Աշխարհի բնակչության մոտավորապես կեսը տառապում է

iron, zinc, iodine and vitamin A.

երկաթի, ցինկի, յոդի և վիտամին Ա-ի պակասից:

If we invest about 12 billion dollars,

Եթե մենք ներդնենք 12 միլիարդ դոլար,

we could make a severe inroad into that problem.

մենք կարող ենք կտրուկ լուծում տալ այդ խնդրին:

That would be the second best investment that we could do.

Դա կարող է լինել 2-րդ ամենալավ ներդրումը, որ կարող ենք անել:

And the very best project would be to focus on HIV/AIDS.

Եվ ամենալավ ծրագիրը կլինի ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ խնդրի լուծումը:

Basically, if we invest 27 billion dollars over the next eight years,

Եթե մենք ներդնենք 27 միլիարդ դոլար հաջորդ 8 տարիների ընթացքում,

we could avoid 28 new million cases of HIV/AIDS.

մենք կարող ենք խուսափել վարակի 28 միլիոն նոր դեպքերից:

Again, what this does and what it focuses on is saying

Կրկին, ինչպես է սա արվելու և ինչի վրա պետք է կենտրոնանալ`

there are two very different ways that we can deal with HIV/AIDS.

կան ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ հետ պայքարի երկու տարբեր ուղղություններ:

One is treatment; the other one is prevention.

Առաջինը բուժումն է, երկրորդը` վարակի կանխումը:

And again, in an ideal world, we would do both.

Եվ նորից, իդեալական աշխարհում, մենք երկուսն էլ կանեինք:

But in a world where we don't do either, or don't do it very well,

Բայց, եթե մենք ոչ մեկը չենք անում, կամ լավ չենք անում,

we have to at least ask ourselves where should we invest first.

մենք գոնե պետք է հարցնենք, թե որտեղ առաջին հերթին ներդնենք:

And treatment is much, much more expensive than prevention.

Եվ բուժումը չափազանց ավելի թանկ է, քան կանխարգելումը:

So basically, what this focuses on is saying, we can do a lot more

Այսինքն, սա ըստ էության ցույց է տալիս, որ մենք կարող ենք անել շատ ավելին`

by investing in prevention.

ներդնելով կանխարգելիչ ծրագրերում:

Basically for the amount of money that we spend,

Այն գումարով, որ մենք ծախսում ենք`

we can do X amount of good in treatment,

մենք կարող ենք անել X քանակի լավ բան` բուժելով

and 10 times as much good in prevention.

և 10 անգամ ավելի լավ բան` կանխարգելելով:

So again, what we focus on is prevention rather than treatment,

Եվ կրկին, մենք առավել կկենտրոնանանք կանխման,

at first rate.

քան` բուժման վրա:

What this really does is that it makes us think about our priorities.

Սա իրականում մեզ ստիպում է մտածել մեր գերակայությունների մասին:

I'd like to have you look at your priority list and say,

Ես ցանկանում եմ, որ դուք նայեք ձեր գերակայույթունների ցանկին և ասեք,

did you get it right?

արդյոք դուք ճի՞շտ եք այն կազմել:

Or did you get close to what we came up with here?

Կամ արդյոք դուք մոտեցե՞լ եք այստեղ ներկայացված ցանկին:

Well, of course, one of the things is climate change again.

Իհարկե, խնդիրներից մեկը կրկին կլիմայի փոփոխությունն է:

I find a lot of people find it very, very unlikely that we should do that.

Ես տեսա շատ մարդկանց, ովքեր չէին կարծում, որ այս հարցը առաջնային լուծում է պահանջում:

We should also do climate change,

Մենք իհարկե պետք է աշխատենք կլիմայական փոփոխությունների խնդրի ուղղությամբ,

if for no other reason, simply because it's such a big problem.

թեկուզ միայն նրա համար, որ սա շատ մեծ խնդիր է:

But of course, we don't do all problems.

Բայց իհարկե, մենք չենք կարող լուծել բոլոր խնդիրները:

There are many problems out there in the world.

Աշխարհում կան բազում այլ խնդիրներ:

And what I want to make sure of is, if we actually focus on problems,

Եվ ես ցանկանում եմ պարզապես համոզվել, որ եթե մենք պետք է կենտրոնանանք որոշակի խնդիրների վրա,

that we focus on the right ones.

ապա դրանք ճիշտ ընտրված խնդիրներ են:

The ones where we can do a lot of good rather than a little good.

Այնպիսի խնդիրներ, որտեղ մենք կարող ենք շատ բան փոխել, ոչ թե` քիչ:

And I think, actually -- Thomas Schelling,

Եվ ես կարծում եմ... Թոմաս Շելինգը,

one of the participants in the dream team, he put it very, very well.

մեր երազանքի թիմի անդամներից մեկը, դա շատ լավ է ձևակերպել...

One of things that people forget, is that in 100 years,

Մարդիկ մոռանում են, որ 100 տարի հետո,

when we're talking about most of the climate change impacts will be,

մինչ մենք խոսում ենք կլիմայական փոփոխությունների ազդեցության մասին

people will be much, much richer.

մարդիկ կլինեն շատ ու շատ ավելի հարուստ:

Even the most pessimistic impact scenarios of the U.N.

Նույնիսկ ՄԱԿ-ի ամենահոռետեսական կանխատեսումները

estimate that the average person in the developing world in 2100

վկայում են, որ 2100թ-ին զարգացող աշխարհի միջին մարդը

will be about as rich as we are today.

կլինի այնքան հարուստ, ինչքան մենք ենք այսօր:

Much more likely, they will be two to four times richer than we are.

Նույնիսկ ավելի հավանական է, որ նրանք կլինեն մեզանից 2-4 անգամ ավելի հարուստ:

And of course, we'll be even richer than that.

Եվ իհարկե, մենք այդ ժամանակ շատ ավելի հարուստ կլինենք:

But the point is to say, when we talk about saving people,

Բայց ասածս այն է, որ երբ խոսում ենք մարդանց փրկելու,

or helping people in Bangladesh in 2100,

կամ 2100թ-ի Բանգլադեշի բնակչությանը օգնելու մասին,

we're not talking about a poor Bangladeshi.

մենք չենք դիտարկում Բանգլադեշի աղքատ մարդկանց:

We're actually talking about a fairly rich Dutch guy.

Մենք իրականում խոսում ենք շատ հարուստ հոլանդացու մասին:

And so the real point, of course, is to say,

Եվ իրական խնդիրն, իհարկե, այն է, թե արդյո՞ք մենք ուզում ենք

do we want to spend a lot of money helping a little,

ծախսել շատ փող և մի փոքր օգնել

100 years from now, a fairly rich Dutch guy?

մի հարուստ հոլանդացու 100 տարի հետո:

Or do we want to help real poor people, right now, in Bangladesh,

Թե՞ մենք ցանկանում ենք օգնել Բանգլադեշի իրական չքավոր մարդկանց հենց այս պահին,

who really need the help, and whom we can help very, very cheaply?

որ իսկապես մեր օգնության կարիքն ունեն և ում մենք կարող ենք շատ քիչ ծախսերով օգնել:

Or as Schelling put it, imagine if you were a rich -- as you will be --

Կամ, ինչպես Շելինգն է ասում, պատկերացրեք դուք հարուստ եք, ինչպիսին անպայման կլինեք,

a rich Chinese, a rich Bolivian, a rich Congolese, in 2100,

ասենք մի հարուստ չինացի, կամ բոլիվիացի, կամ Կոնգոյի բնակիչ 2100թ-ին

thinking back on 2005, and saying, "How odd that they cared so much

և մտածում եք 2005թ-ի մասին և ասում. "Ինչ տարօրինակ է, որ նրանք այնքան են անհանգստացել

about helping me a little bit through climate change,

որ օգնեն ինձ մի քիչ դիմակայել կլիմայական փոփոխություններին,

and cared so fairly little about helping my grandfather

և բացարձակորեն հոգ չեն տարել իմ պապիկի,

and my great grandfather, whom they could have helped so much more,

կամ ապուպապիկի մասին, ում շատ ավելի շատ կարող էին օգնել

and who needed the help so much more?"

և ով այդ օգնության կարիքն իրոք ուներ":

So I think that really does tell us why it is

Կարծում եմ սա ցույց է տալիս, թե ինչու է

we need to get our priorities straight.

մեզ անհրաժեշտ ճիշտ գերակայություններ սահմանել:

Even if it doesn't accord to the typical way we see this problem.

Եթե այն նույնիսկ չի համապատասխանում խնդիրների վերաբերյալ մեր սովորական պատկերացումներին:

Of course, that's mainly because climate change has good pictures.

Իհարկե, գերազանցապես այն պատճառով, որ կլիմայի փոփոխությունը այսքան լավ պատկերված է:

We have, you know, "The Day After Tomorrow" -- it looks great, right?

Իհարկե դուք տեսել եք "Վաղվանից հետո" ֆիլմը. այն հրաշալի է, այնպե՞ս չէ:

It's a good film in the sense that

Դա շատ լավ ֆիլմ է այն առումով, որ

I certainly want to see it, right, but don't expect Emmerich

ես անկասկած ցանկանում եմ տեսնել այն, բայց չեմ ակնկալում, որ Էմերիքը

to cast Brad Pitt in his next movie

կընտրի Բրեդ Փիթին իր հաջորդ ֆիլմում

digging latrines in Tanzania or something. (Laughter)

Թանզանիայում զուգարանի փոսեր փորելու կամ նման մի բանի համար: (Ծիծաղ)

It just doesn't make for as much of a movie.

Դա պարզապես այդքան էլ ֆիլմի նյութ չէ:

So in many ways, I think of the Copenhagen Consensus

Այդ պատճառով, ես կարծում եմ, որ շատ առումներով Կոպենհագենի կոնսենսուսը

and the whole discussion of priorities

և գերակայությունների ողջ քննարկումը

as a defense for boring problems.

սատարում են ձանձրալի խնդիրներին:

To make sure that we realize it's not about making us feel good.

Որպեսզի մենք կարողանանք գիտակցել, որ այս ամենը մեզ լավ զգալու համար չէ,

It's not about making things that have the most media attention,

և ոչ էլ լրատվամիջոցների ուշադրության կենտրոնում գտնվող անելիքները իրականացնելու համար,

but it's about making places where we can actually do the most good.

այլ ամենից ավելի լավ գործեր իրականացնելու հիմք ստեղծելու համար է:

The other objections, I think, that are important to say,

Հաջորդ առարկությունը, որ կարծում եմ, շատ կարևոր է նշել, այն է,

is that I'm somehow -- or we are somehow -- positing a false choice.

որ ես ինչ-որ տեղ, կամ մենք ինչ-որ տեղ անտեղի ընտրություն ենք առաջարկում:

Of course, we should do all things,

Իհարկե, մենք պետք է անենք ամեն ինչ,

in an ideal world -- I would certainly agree.

իդեալական աշխարհում, ես լիովին համաձայն եմ:

I think we should do all things, but we don't.

Ես կարծում եմ, որ պետք է անենք ամեն ինչ, բայց չենք անում:

In 1970, the developed world decided we were going to spend

1970թ-ին զարգացած երկրները որոշեցին, որ մենք այսօր պետք է երկու անգամ ավելի ծախսեինք

twice as much as we did, right now, than in 1970, on the developing world.

զարգացող երկրների վրա, քան ծախսվում էր 1970թ.

Since then our aid has halved.

Այդ ժամանակվանից մինչ այսօր մեր օգնությունը կիսով չափ կրճատվեց:

So it doesn't look like we're actually on the path

Փաստորեն, այնքան էլ նման չի նրան, որ մենք գտնվում ենք բոլոր մեծ խնդիրների

of suddenly solving all big problems.

հանկարծակի լուծման ճանապարհին:

Likewise, people are also saying, but what about the Iraq war?

Բացի այդ, մարդիկ ասում են նաև, իսկ ի՞նչ կասեք Իրաքի պատերազմի մասին:

You know, we spend 100 billion dollars --

Գիտեք, մենք ծախսել ենք 100 միլիարդ դոլար:

why don't we spend that on doing good in the world?

Ինչու՞ չենք ծախսել այդ գումարը աշխարհում լավ բաներ անելու համար:

I'm all for that.

Ես հենց սրա մասին եմ ասում:

If any one of you guys can talk Bush into doing that, that's fine.

Եթե ձեզանից ինչ-որ մեկը կարողանա ասել Բուշին այս մասին, շատ լավ կլինի:

But the point, of course, is still to say,

Բայց հիմնական գաղափարն այն է, որ

if you get another 100 billion dollars,

եթե ունենանք ևս 100 միլիարդ դոլար,

we still want to spend that in the best possible way, don't we?

մենք ամեն դեպքում ուզում ենք ծախսել այն լավագույն տարբերակով, այնպե՞ս չէ:

So the real issue here is to get ourselves back

Իրական հարցն այն է, որ հետ գնանք

and think about what are the right priorities.

և մտածենք լավագույն գերակայությունների մասին:

I should just mention briefly, is this really the right list that we got out?

Ես միայն հակիրճ նշեմ. արդյո՞ք մենք ունենք իրապես ճիշտ ցուցակ:

You know, when you ask the world's best economists,

Երբ դուք հարցնեք աշխարհի լավագույն տնտեսագետներին,

you inevitably end up asking old, white American men.

դուք ի վերջո անխուսափելիորեն կհասնեք ծեր, սպիտակամորթ ամերիկացու:

And they're not necessarily, you know,

Եվ նրանք պարտադիր չէ, որ ունենան

great ways of looking at the entire world.

աշխարհի վերաբերյալ փայլուն պատկերացումներ:

So we actually invited 80 young people from all over the world

Այդպիսով մենք հրավիրեցին 80 երիտասարդների աշխարհի տարբեր մասերից,

to come and solve the same problem.

որպեսզի նրանք գան և լուծեն միևնույն խնդիրը:

The only two requirements were that they were studying at the university,

Ընդամենը երկու պայման կար. նրանք պետք է սովորեին համալսարանում

and they spoke English.

և խոսեին անգլերեն:

The majority of them were, first, from developing countries.

Նրանց մեծամասնությունը, նախ, զարգացող երկրներից էին:

They had all the same material but they could go vastly

Նրանք ունեին միևնույն նյութերը, բայց նրանք կարող էին նշանակալիորեն

outside the scope of discussion, and they certainly did,

դուրս գալ քննարկման շրջանակներից, և այդպես էլ անում էին,

to come up with their own lists.

և առաջարկեին իրենց սեփական ցուցակները:

And the surprising thing was that the list was very similar --

Եվ ամենահետաքրքիրն այն էր, որ ցուցակները համարյա նույնն էին`

with malnutrition and diseases at the top

առաջին շարքում էին թերսնման և հիվանդությունների խնդիրները,

and climate change at the bottom.

իսկ կլիմայական փոփոխությունները` վերջում:

We've done this many other times.

Մենք նույնը կրկնեցինք բազում անգամներ:

There's been many other seminars and university students, and different things.

Կազմակերպվեցին շատ այլ սեմինարներ և եկան շատ ուսանողներ:

They all come out with very much the same list.

Նրանք հիմնականում հանդես էին գալիս միևնույն ցուցակով:

And that gives me great hope, really, in saying that I do believe

Եվ դա ինձ մեծ հույս էր ներշնչում, իրոք, և ես կարող եմ ասել, որ հավատում եմ,

that there is a path ahead to get us to start thinking about priorities,

որ մենք որոշ ճանապարհ պիտի անցնենք, որպեսզի սկսենք մտածել գերակայությունների մասին:

and saying, what is the important thing in the world?

Եվ ասել, թե ո՞րն է կարևորը աշխարհում:

Of course, in an ideal world, again we'd love to do everything.

Իհարկե, իդեալական աշխարհում, նորից եմ ասում, մենք ուրախ կլինեինք անել ամեն ինչ:

But if we don't do it, then we can start thinking about where should we start?

Բայց եթե մենք դա չենք անում, ապա մենք կարող ենք սկսել մտածել, թե որտեղից սկսենք:

I see the Copenhagen Consensus as a process.

Ես դիտարկում եմ Կոպենհագենի կոնսենսուսը որպես գործընթաց:

We did it in 2004,

Մենք դա արեցինք 2004թ-ին,

and we hope to assemble many more people,

և հույս ունենք հավաքել ավելի շատ մարդկանց,

getting much better information for 2008, 2012.

և ստանալ ավելի շատ տեղեկություններ 2008-ին, 2012-ին:

Map out the right path for the world --

Գծագրել ճիշտ ուղին աշխարհի համար:

but also to start thinking about political triage.

Ինչպես նաև սկսենք մտածել քաղաքական հերթականությունների մասին:

To start thinking about saying, "Let's do

Սկսենք մտածել ասելով. "Եկեք անենք

not the things where we can do very little at a very high cost,

ոչ թե այնպիսի աշխատանք, որը մեծ ծախսերի հետ տալիս է չնչին արդյունք,

not the things that we don't know how to do,

ոչ թե այնպիսի բաներ, որոնք չգիտենք ինչպես անել,

but let's do the great things where we can do an enormous

այլ եկեք անենք հզոր ծրագրեր, որոնց միջոցով կարող ենք հասնել ահռելի լավ արդյունքների

amount of good, at very low cost, right now."

շատ քիչ ծախսերով, և հենց հիմա:

At the end of the day, you can disagree

Վերջ ի վերջո դուք կարող եք չհամաձայնել

with the discussion of how we actually prioritize these,

նրան, թե ինչպես ենք սահմանել այս գերակայությունները,

but we have to be honest and frank about saying,

բայց մենք պետք է լինենք ազնիվ` ասելով, որ

if there's some things we do, there are other things we don't do.

եթե կան բաներ որոնք անում ենք, ապա կան նաև բաներ, որոնք չենք անում:

If we worry too much about some things,

Եթե մենք չափազանց շատ ենք անհանգստանում որոշ բաների համար,

we end by not worrying about other things.

մենք սկսում ենք չանհանգստանալ այլ բաների համար:

So I hope this will help us make better priorities,

Հուսով եմ, սա կօգնի մեզ ավելի լավ սահմանել գերակայությունները

and think about how we better work for the world.

և մտածել, թե ինչպես լավագույնս օգնել աշխարհին:

Thank you.

Շնորհակալություն