Xiye Bastida: If you adults won't save the world, we will | TED

70,551 views ・ 2020-10-20

TED


Please double-click on the English subtitles below to play the video.

Translator: Rezhin Ahmad Reviewer: mabbast chato
00:13
Dear Abuelita,
0
13436
1643
ئازیزم (ئەبووئیلیتا)
00:15
I know I haven't been home for a while.
1
15103
2254
دەزانم کە ماوەیەک بوو لە ماڵ نەبووم.
00:17
You are in our lovely home in Mexico,
2
17381
2307
لە مالە خۆشەویستەکەمان لە مەکسیک،
00:19
and I'm here in the US,
3
19712
2349
هەروەها من لێرەم لە ئەمریکا،
00:22
fighting for our future.
4
22085
1373
شەڕ بۆ داهاتوومان دەکەین .
00:23
You're probably watering the roses,
5
23927
2372
لەوانەیە تۆ گوڵەکان ئاو بدەیت،
00:26
taking care of the peaches
6
26323
1848
ئاگاداری کۆخەکان بیت
00:28
and making sure your turtles are well-fed.
7
28195
2800
و دڵنیابوون لەوەی کیسەڵەکانت تێر خواردن کردووە.
00:31
That's one of the things I miss the most about home --
8
31474
2785
ئەوە یەکێکە لە شتەکان کە زۆر بیری ماڵەوە دەکەم --
00:34
spending time with the flowers
9
34283
1984
کات بەسەر بردن لەگەڵ گوڵەکان
00:36
while you tell me stories about your childhood.
10
36291
2482
کاتێک چیرۆکی منداڵیتم بۆ دەگێڕیتەوە.
00:40
As you know, we have been living in New York City since 2015.
11
40004
3984
وەک دەزانن،لە ٢٠١٥ەوە لە شاری نێۆرک دەژین.
00:44
But life has completely changed over the past year.
12
44385
3349
بەڵام ژیان لەماوەی ساڵی ڕابردوودا بەتەواوی گۆڕاوە.
00:48
At first, New York City was about museums
13
48243
3318
سەرەتا،شاری نیۆرک دەربارەی مۆزەخانەکان بوو
00:51
and parks
14
51585
1198
هەروەها پارکەکان
00:52
and school and friends.
15
52807
1680
هەروەها خوێندنگە و هاوڕێکان.
00:54
Now it serves as a web
16
54830
2563
ئێستا وەک تۆڕێک کاردەکات
00:57
that connects me with all the other people
17
57417
2256
کە من بەهموو خەڵکی دەبەستێتەوە
00:59
who are organizing to save the planet.
18
59697
2199
کە بۆ ڕزگارکردنی هەسارەکە ڕێکیان خستووە.
01:02
You know how it started for me?
19
62790
2167
دەزانی چۆن بۆ من دەستی پێکرد؟
01:04
It was Dad and his wisdom.
20
64981
1904
ئەوە باوکمو ژیری ئەو بوو.
01:07
Everything you taught him, he went and taught the world.
21
67950
3587
هەموو ئەو شتانەی فێرت کرد، ئەو ڕۆشت و فێری جیهانی کرد.
01:11
All of his words about the responsibility that we have as humans
22
71561
4889
هەموو قسەکانی دەربارەی ئەو بەرپرسیاریەتەیە کە ئێمە وەک مرۆڤ هەمانە
01:16
to live in balance with nature
23
76474
2040
تا بە هاوسەنگی لەگەڵ سروشتدا بژین
01:18
were passed down to me.
24
78538
1568
بۆ من نێردران.
01:20
I noticed the universal disconnect to our planet
25
80585
3406
تێبینی جیهانێکی ناپەیوەند بەهەسارەکەمانەوە کرد
01:24
and remembered what you once told me:
26
84015
2864
ئەوەم بیرکەوتەوە کە جارێک پێت گوتم:
01:26
"Leave everything better than you found it."
27
86903
2866
"هەموو شتێک بە باشتری جیی بهێلە کە دۆزیتەوە."
01:30
I know you were talking about the dishes,
28
90625
3025
دەزانم باسی قاپەکانت دەکرد،
01:33
but of course, that applies to the planet as well.
29
93674
2773
بەڵام بێگومان، ئەوە بۆ هەسارەکە جێبەجێ دەکرێت.
01:36
I didn't know what to do at first.
30
96967
1886
سەرەتا نەمدەزانی چی بکەم.
01:39
The world is so big,
31
99198
1316
جیهان زۆر گەورەیە،
01:40
and it has so many bad habits.
32
100538
2206
هەروەها زۆر خووی خراپی هەیە.
01:42
I didn't know how a 15-year-old was supposed to change anything,
33
102768
4317
نەمدەزانی کە چۆن دەبێت تەمەنی ١٥ساڵ هیچ بگۆڕێت،
01:47
but I had to try.
34
107109
1293
بەڵام دەبوایە هەوڵی بۆبدەم.
01:49
To put this philosophy into practice,
35
109181
2136
بۆ ئەوەی ئەو فەلسەفەیە بخەینە کارەوە،
01:51
I joined the environmental club at my high school.
36
111341
2554
پەیوەندیم بەیانەی ژینگەیی کرد لە قوتابخانەی ئامادەییم.
01:53
However, I noticed that my classmates were talking about recycling
37
113919
4669
تێبینی ئەوەم نەکرد کە هاوپۆلەکانم باسی دووبارە بەکار هێنانەوەیان دەکرد
01:58
and watching movies about the ocean.
38
118612
1897
و سەیری فیلمەکان دەربارەی زەریا دەکەن.
02:00
It was a view of environmentalism
39
120947
2415
ڕوانگەیەکی ژینگە پارێزی بوو
02:03
that was so catered towards an ineffective way of climate activism,
40
123386
4453
ئەوە زۆر ڕازیکەر بوو بەرەوڕێگایەکی ناکاریگەر لە گۆڕانی کەشو هەوادا،
02:07
one that blames the consumer for the climate crisis
41
127863
3416
یەکێک کە گلەیی لە بەکارهێنەرەکە دەکات بۆ قەیرانی ئاو و هەوا
02:11
and preaches that temperatures are going up
42
131303
2536
و ئامۆژگاری دەکات کە پلەی گەرما بەرز دەبێتەوە
02:13
because we forgot to bring a reusable bag to the store.
43
133863
3430
لەبەر ئەوەی لەبییرمان کرد جانتا بەکارهینراوەکە بۆ کۆگاکە بهینینەوە.
02:17
You taught me that taking care of Mother Earth
44
137665
3079
فێرت کردم گرینگی بە زەوی دایک بدەم
02:20
is about every decision that we make as a collective.
45
140768
3120
دەربارەی هەموو بڕیارێک کە ئێمە وەک کۆمەل دەیدەین.
02:25
I am happy to tell you, Abuelita,
46
145109
2260
خۆشحاڵم کە پێت دەڵێم، ئەبووئەلیتا،
02:27
that I changed everybody's mind in that club.
47
147393
2971
کە مێشکی هەموو ئەوانەم گۆڕی کە لە یانەکەدان.
02:30
Instead of talking about recycling,
48
150388
2548
لەجیاتی باسی دووبارە بەکارهێنانەوە بکەن،
02:32
we started to write letters to our politicians
49
152960
2770
دەستمان کرد بە نووسینی نامە بۆ سیاسەتمەدارەکانمان
02:35
to ban soft plastic altogether.
50
155754
2325
بۆ قەدەخەکردنی هەموو پلاستیکی نەرم.
02:38
And then, the unexpected happened:
51
158498
2768
دواتر، چاوەڕواننەکراوەکە ڕوویدا:
02:41
we started striking from school.
52
161871
2342
لە قوتابخانەوە دەستمان بە مانگرتن کرد.
02:45
I know you've probably seen it on the news,
53
165578
2270
دەزانم ئەوەت لە هەواڵەکاندا بینیوە،
02:47
and maybe it's not that special anymore.
54
167872
2045
هەروەها لەوانیە چیتر زۆر تایبەت نەبیت.
02:50
But at the time, it was a huge deal, Abuelita.
55
170420
3202
بەڵام لەو کاتەدا، ئەوە زۆر گەورە بوو، ئەبولیتا.
02:53
Imagine kids not going to school, because we want people to save the world.
56
173646
4353
خەیاڵی ئەوە بکە منداڵەکان نەچنە قوتابخانە، لەبەرئەوەی دەمانەوێت خەڵک جیهان ڕزگاربکەن.
02:58
(Video) Crowd: Another world is possible! We are unstoppable!
57
178023
2941
(ڤیدیۆ)جەماوەر: جیهانێکی تر گونجاوە! ئیمە نەوەستاوین!
03:00
Xiye Bastida: For the first global climate strike,
58
180988
2392
باستیدا: بۆ یەکەم مان گرتن لە کەشی جیهان،
03:03
which was called on by Greta Thunberg,
59
183404
1878
کە لە لایەن گریتا تونبێرگ بانگ کرابوو،
03:05
I got 600 of my classmates to walk out with me.
60
185306
3652
٦٠٠هاوپۆلم هەبوو کە لەگەلم بێن.
03:10
Greta Thunberg is a teenager who first started striking for climate.
61
190474
3415
گریتا ئەو هەرزەکارەیە کە یەکەم جار دەستی بەمانگرتن کرد بۆ کەشوهەوا.
03:14
Her boldness inspired me,
62
194252
2390
ئازایەتی ئەو منی هاندا،
03:16
and I was shocked by the realization
63
196666
2889
و سەرسامبووم بەڕاستی،
03:19
that youth could turn public opinion on social issues.
64
199579
4019
ئەو گەنجانە دەتوانن ڕای گشتی لەسەر پرسە کۆمەڵایەتییەکان هەڵبکەن.
03:24
The movement exploded.
65
204196
1151
جموجۆلەکە تەقییەوە.
03:25
(Video) Crowd: Shut it down!
66
205371
1342
(ڤیدیۆ) جەماوەر: دایبخەن!
03:26
XB: And I became one of the main organizers
67
206737
2048
هەروەها بوومە یەکێک لەڕێکخەرانی سەرەکی
03:28
for New York, the US and the world.
68
208809
2622
بۆ نیۆرک و ئەمریکاو جیهان.
03:31
(Video) XB: What do we want? Crowd: Climate justice!
69
211455
2452
(ڤیدیۆ)ئێکس بی:چیمان دەوێت؟ جەماوەر:یاسای کەشوهەوا!
03:33
XB: When do we want it? Crowd: Now!
70
213931
1625
ئێکسبی:کەی دەمانەوێت؟ جەماوەر:ئێستا!
03:35
XB: I started speaking up about climate justice and Indigenous rights
71
215580
3300
ئێکس بی:دەستم کرد بە قسەکردن لەسەر دادپەروەری کەشوهەواو مافی هاوڵاتی
03:38
and intergenerational cooperation.
72
218880
2100
هەروەها هاوکاری نێوان نەوەکان.
03:40
That was only the beginning, though.
73
220980
2137
ئەوە تەنها سەرەتایەک بوو.
03:43
The busiest week of my life
74
223141
1619
سەرقاڵترین هەفتە لە ژیانمدا
03:44
will forever be the week of September 20, 2019.
75
224784
3980
٢٠ی ئەیلوولی ٢٠١٩ کە بۆ هەمیشە وادەمێنێتەوە.
03:49
Me and my friends got 300,000 people to strike for climate in New York.
76
229470
6125
من و هاوڕێکانم ٣٠٠،٠٠٠ کەسمان بەدەست هێنا بۆ مانگرتن لەسەر کەشو هەوا لە نیۆرک.
03:56
I wish you could have been there.
77
236023
1633
خۆزگە لەوێ دەبووی.
03:57
We walked through Wall Street, demanding climate justice.
78
237680
2933
بەناو شەقامی ۆلدا ڕۆشتین داوای دادپەروەری کەش و هەوامان دەکرد.
04:00
(Video) Crowd: No more coal, no more oil, keep the carbon in the soil!
79
240637
3288
(ڤیدیۆ)جەماوەر: خەڵوزی زیاترنا،نە نەوت، کاربۆنەکە لە خاکەکە بهیڵنەوە!
04:03
XB: That same month, I went to the United Nations Climate Summit.
80
243949
3096
ئێکس بی:لەهەمان مانگدا چووم بۆ لوتکەی کەشوهەوای نەتەوە یەگرتووەکان.
04:07
I spoke on a panel with Al Gore.
81
247069
1984
لە پانێڵێکدا قسەم لەگەڵ ئەلگۆرد کرد.
04:09
I met Jay Inslee and Naomi Klein and Bill McKibben
82
249664
3871
جەی ئینسێلی و نائۆمی کلینم هەروەها بیل مکیبینم بینی
04:13
and the president of the United Nations.
83
253559
2600
هەروەها سەرۆکی نەتەوە یەکگرتووەکان.
04:16
It was the most amazing week of my life,
84
256742
2293
ئەوە خۆشترین هەفتەی ژیانم بوو،
04:19
because everyone I knew came together --
85
259059
3088
چونکە هەموو ئەوانەی دەمناسین پێکەوەبووین--
04:22
all my teachers, all my classmates ...
86
262171
2586
هەموو مامۆستاکانم، هاوپۆلەکانم...
04:24
And even some of my favorite stores closed down to strike for climate.
87
264781
4706
تەنانەت هەندێک لە دووکانە پەسندەکانم داخران بەهۆی مانگرتنەکەوە.
04:30
If you had asked me why I did all of that,
88
270643
2537
ئەگەر پرسیارت لێکردم بۆچی ئەمانەم کردووە،
04:33
my only answer would be,
89
273204
1938
تاکە وەڵامم ئەوە دەبێت،
04:35
"How could I not?"
90
275166
1440
چۆن نەتوانم؟
04:37
It's been one year since it all started for me,
91
277847
3325
ماوەی ساڵێک بوو کە هەموو شتێک بۆ من دەستی پێکرد،
04:41
and it gets a little tiring at times.
92
281196
1999
و هەندێک جار کەمێک ماندوو کەر دەبێت.
04:43
But if there is one thing that you taught me, it's resilience.
93
283688
3494
بەڵام ئەگەر شتێک هەبێ کە فێرت کردووم ئەویش خۆڕاگرییە.
04:47
I remember that you went to Mexico City every day for 30 years
94
287919
4288
بیرمە کە بۆماوەی ٣٠ساڵ هەموو ڕۆژێک دەچوویتە مەکسیکۆ
04:52
to get money for the family.
95
292231
1921
بۆئەوەی پارە بۆ خێزانەکەت پەیدا بکەیت.
04:54
And I know that Abuelito has been going out for 20 years
96
294176
3952
هەروەها دەزانم کە ئەبولیتۆ بۆ ماوەی ٢٠ساڵە ڕۆیشتۆتە دەرەوە
04:58
to protect sacred land from big companies that want to take it.
97
298152
3420
بۆ پاراستنی خاکی پیرۆز لە کۆمپانیا گەورەکان کە دەیانەوێت بیبەن.
05:02
A year is nothing
98
302081
1404
ساڵێک هیچ نیە
05:03
compared to the struggles that our family has been through.
99
303509
2928
بەراورد بەو خەباتەی کە خێزانەکەمان پێیدا ڕۆشتوون.
05:06
And if our struggles make the world a better place,
100
306855
3254
هەروەها ئەگەر تیکۆشانەکانمان جیهانی بەرەو باشتر برد،
05:10
they will make us better people.
101
310133
2171
ئەوان ئێمە دەکەنە خەڵکی باشتر.
05:12
There have been some hardships, Abuelita.
102
312673
2444
چەن زەحمەتییەک هەبوو، ئەبوئیلیتا
05:15
Out there in the world,
103
315141
1406
لەدەرەوە لە جیهاندا،
05:16
people expect us kids to know everything,
104
316571
3236
خەڵکی چاوەڕێی ئەوە دەکەن منداڵەکانمان هەموو شتێک بزانن،
05:19
or at least they want us to.
105
319831
1713
یان هەر هیچ نەبیت لە ئێمەیان دەوێت.
05:21
They ask questions and I give answers,
106
321568
2823
ئەوان پرسیار دەکەن و من وەلام دەدەمەوە،
05:24
as if I really knew how the world works.
107
324415
2535
وەک ئەوەی بەڕاستی بزانم جیهان چۆن کاردەکات.
05:26
They want hope, and we give it.
108
326974
2137
ئەوان هیوایان دەوێت، ئێمەش پێیان دەدەین.
05:30
I have organized, written, spoken and read about climate and policy
109
330620
5283
من ڕێکم خستووە،نووسیومە،قسەم کردووە وە لەسەر سیاسەت و کەشوهەوام خوێندۆتەوە
05:35
almost every day for the past year.
110
335927
2333
نزیکەی هەموو ڕۆژێک بۆ ساڵی ڕابردوو.
05:39
And I'm just a little worried
111
339204
1746
من تەنها کەمێک نیگەرانم
05:40
that I won't be able to do enough, Abuelita.
112
340974
2391
کە توانای ئەوەم نیە بەتەواوی کار بکەم، ئەبوئەلیتا.
05:44
For me, being 18 years old and trying to save the world
113
344484
3815
بۆ من، تەمەنم ١٨ساڵە هەروەها هەوڵدەدەم جیهان بپارێزم
05:48
means being a climate activist.
114
348323
1905
مانای ئەوەیە کە چالاکیکی کەشوو هەوا بیت.
05:50
Before, maybe it meant studying to be a doctor
115
350617
2547
پێشتر، لەوانەیە بە مانای خوێندن بۆ بوون بە پزیشک بووبێ
05:53
or a politician or a researcher.
116
353188
2294
یان سیاسەتمەدار یان توێژەرێک.
05:55
But I can't wait to grow up and become one of those things.
117
355800
3197
بەڵام ناتوانم چاوەڕێی گەورەبوون یان بوون بە شتێک لەو شتانە بکەم.
05:59
The planet is suffering,
118
359514
1831
ئەو هەسارەیە ئازار دەچێژێت،
06:01
and we don't have the luxury of time anymore.
119
361369
2492
هەروەها چیتر کاتی خۆشگوزەرانیمان نیە.
06:05
Saving the world as a teenager means being good with words,
120
365469
3735
ڕزگارکردنی جیهان وەک هەرزەکارێک مانای باشبوون لەگەڵ وشەکان،
06:09
understanding the science behind the climate crisis,
121
369228
2865
تێگەیشتن لە زانست لە پشت قەیرانی کەشو هەواوە،
06:12
bringing a unique perspective into the issue to stand out
122
372117
3587
هێنانی تێڕوانینێکی بێ وێنە بۆ ناو کێشەکە تا جیاواز بێت
06:15
and forgetting about almost everything else.
123
375728
2886
هەروەها بیرچوونەوەی هەموو شتێکی تر.
06:19
But sometimes, I want to care about other things again.
124
379333
3014
بەڵام هەندێک کات، دووبارە دەمەوێت گرنگی بە شتی تر بدەم.
06:22
I want to be able to sing and dance and do gymnastics.
125
382371
3392
دەمەوێت بتوانین گۆرانی بڵێین و سەما بکەین
06:26
I truly feel that if all of us took care of the Earth
126
386214
3870
بەڕاستی هەست بەوە دەکەم ئەگەر هەموومان گرنگیمان بە زەوی دابا
06:30
as a practice,
127
390108
1310
وەک ڕاهێنانێک،
06:31
as a culture,
128
391442
1802
وەک کلتورێک،
06:33
none of us would have to be full-time climate activists.
129
393268
3343
هیچ کام لە ئێمە بۆ هەمیشەیی نابێتە چالاکوانی کەشو هەوا.
06:37
When businesses turn sustainable,
130
397360
2003
کاتیک بازرگانییەکان بەردەوام دەسوڕێنەوە،
06:39
when the power grid runs on renewable energy,
131
399387
3238
کاتێک تۆری وزە کار دەکات لەسەر وزەی نوێکردنەوە،
06:42
when the school curriculum teaches us
132
402649
3012
کاتیک بەرنامەی قوتابخانە فێرمان دەکات
06:45
that taking care of the Earth is part of our humanity,
133
405685
3234
کە گرنگیدان بە زەوی بەشێکە لە مرۆڤایەتیمان،
06:50
maybe I can do gymnastics once again.
134
410008
2611
ڕەنگە بتوانم جارێکی تر جومناستیک بکەمەوە.
06:52
Don't you think so, Abuelita?
135
412942
1499
تۆش پێت وانیە، ئەبوئیلیتا؟
06:54
We can do this.
136
414966
1150
دەتوانین ئەوە بکەین.
06:56
All I'm trying to do with my work
137
416569
1588
ئەوەی هەولدەدەم بیکەم لە کارەکەم
06:58
is give that optimistic mindset to other people.
138
418181
3008
ئەوەیە کە ئەو ئەقڵیەتیە گەشبینی دەدات بە کەسانی تر.
07:01
But it's been a little hard.
139
421879
1546
بەڵام کەمێک سەخت بوو.
07:03
There is greed,
140
423870
1177
چاوچنۆکی هەیە،
07:05
there's pride,
141
425071
1419
شانازی هەیە،
07:06
there's money,
142
426514
1252
پارە هەیە،
07:07
and there's materialism.
143
427790
1501
هەروەها ماددە هەیە.
07:09
People make it so easy for me to talk to them,
144
429315
3163
خەڵکی ئەوە زۆر بۆ من ئاسان دەکەن تا قسەیان لەگەڵ بکەم،
07:12
but they make it so hard for me to teach them.
145
432502
3459
بەڵام زۆر قورسیان کرد بۆ ئەوەی فێریان بکەم.
07:16
I want them to have the confidence to always do their best.
146
436502
3332
دەمەوێت متمانەیان هەبێت کە هەموو کات باشترین ئەنجام بدەن.
07:20
I want them to have the heart and the courage
147
440236
2564
دەمەوێت دڵو بوێرییان هەبیت
07:22
to love the world,
148
442824
1150
بۆ خۆشویستنی جیهان،
07:24
just like you taught me.
149
444768
1762
وەک چۆن فێرت کردم.
07:26
I wrote this letter to thank you.
150
446554
1901
ئەم نامەیەم نووسی بۆ سوپاس کردنت.
07:28
Thank you for inviting me to love the world
151
448895
2777
سوپاس بۆ بانگهێشت کردنم بۆ ئەوەی جیهانم خۆشبوێت
07:31
since the moment I was born.
152
451696
1743
لەو کاتەوەی کە لەدایک بووم.
07:33
Thank you for laughing at everything.
153
453947
1889
سوپاس بۆ پێکەنینت لە هەموو شتێک.
07:35
Thank you for teaching me
154
455860
1488
سوپاس بۆ ئەوەی فیرت کردم
07:37
that hope and optimism are the most powerful tools we have
155
457372
4355
کە هیواو گەشبینی بەهێزترین ئامرازن کە هەمانە
07:41
to tackle any problem.
156
461751
1680
بۆ چارەسەر کردنی هەر کێشەیەک.
07:43
I do this work because you showed me
157
463767
3088
من ئەو کارە دەکەم چوونکە پێشانت داوم
07:46
that resilience, love and knowledge
158
466879
1993
کە خۆڕاگری، خۆسەویستی و زانیاری
07:48
are enough to make a difference.
159
468896
1728
بەسن بۆ ئەوەی جیاوازی دروست بکەین.
07:51
I want to go back to Mexico and visit you.
160
471260
2587
دەمەوێت بگەڕێمەوە مەکسیکۆ و سەردانت بکەم.
07:53
I want to show you the pictures of the things that I have done.
161
473871
3266
دەمەوێت وێنەی ئەو شتانەت پێشانبدەم کە ئەنجامم داون.
07:57
I want to show you the climate legislation
162
477161
2321
دەمەوێت یاسای کەشو هەوات پیشان بدەم
07:59
that we've been able to pass.
163
479506
1727
کە توانیومانە تێیپەڕینین.
08:01
I want to smell the flowers
164
481257
1707
دەمەویت بۆنی گوڵەکان بکەم
08:02
and fight for climate justice alongside you.
165
482988
2472
و شەڕ بۆ دادپەروەری کەشو هەوا بکەم لەتەنیشتانەوە.
08:06
Te quiero mucho.
166
486179
1182
تی کیۆرۆ موچۆو.
08:07
I love you.
167
487385
1166
خۆشمدەوییت.
08:08
Xiye.
168
488575
1159
شییە.
08:10
[Te quiero mucho. Xiye.]
169
490273
3504
[ تی کیۆرۆ موچۆو. شیە]
About this website

This site will introduce you to YouTube videos that are useful for learning English. You will see English lessons taught by top-notch teachers from around the world. Double-click on the English subtitles displayed on each video page to play the video from there. The subtitles scroll in sync with the video playback. If you have any comments or requests, please contact us using this contact form.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7