Xiye Bastida: If you adults won't save the world, we will | TED

Korekta: Agnieszka Fijałkowska

Droga babciu,

wiem, że już jakiś czas nie było mnie w domu.

Ty jesteś w naszym uroczym domu w Meksyku,

a ja jestem tu, w Stanach

Dear Abuelita,

walcząc o naszą przyszłość.

I know I haven't been home for a while.

Ty pewnie podlewasz róże,

You are in our lovely home in Mexico,

opiekujesz się brzoskwiniami,

and I'm here in the US,

i dobrze karmisz swoje żółwie.

fighting for our future.

To jedna z rzeczy, za którymi tęsknię najbardziej,

You're probably watering the roses,

spędzanie czasu wśród kwiatów,

taking care of the peaches

podczas gdy ty opowiadasz mi historie z dzieciństwa.

and making sure your turtles are well-fed.

That's one of the things I miss the most about home --

Jak wiesz, od 2015 roku mieszamy w Nowym Jorku.

spending time with the flowers

Ale nasze życie kompletnie się zmieniło w ciągu ostatniego roku.

while you tell me stories about your childhood.

Najpierw Nowy Jork to były dla mnie muzea,

As you know, we have been living in New York City since 2015.

parki,

But life has completely changed over the past year.

szkoła i przyjaciele.

A teraz to sieć,

At first, New York City was about museums

która łączy mnie z innymi ludźmi,

and parks

którzy chcą uratować planetę.

and school and friends.

Now it serves as a web

Wiesz, jak to się zaczęło?

Dzięki tacie i jego mądrości.

that connects me with all the other people

who are organizing to save the planet.

Wszystko, czego go nauczyłaś, on przekazał światu.

You know how it started for me?

Wszystkie słowa o odpowiedzialności ludzi

It was Dad and his wisdom.

Everything you taught him, he went and taught the world.

za życia w równowadze z naturą

właśnie on mi przekazał.

All of his words about the responsibility that we have as humans

Zauważyłam globalne odcięcie się od naszej planety

i przypomniałam sobie twoje słowa:

to live in balance with nature

were passed down to me.

“Uczyń świat lepszym niż go zastałaś.”

I noticed the universal disconnect to our planet

Wiem, że chodziło ci wtedy o zmywanie naczyń,

and remembered what you once told me:

ale może się to także odnieść do planety.

"Leave everything better than you found it."

Najpierw nie wiedziałam, co robić.

I know you were talking about the dishes,

Świat jest taki wielki

i ma tak wiele złych nawyków.

but of course, that applies to the planet as well.

Nie wiedziałam, jak 15-latka mogłaby cokolwiek zmienić,

I didn't know what to do at first.

ale musiałam spróbować.

The world is so big,

and it has so many bad habits.

Aby wprowadzić tę filozofię w czyn,

I didn't know how a 15-year-old was supposed to change anything,

dołączyłam do szkolnego klubu zajmującego się środowiskiem.

Zauważyłam, jak uczniowie mówią o recyklingu

but I had to try.

To put this philosophy into practice,

i oglądaniu filmów o oceanie.

I joined the environmental club at my high school.

To pogląd na środowisko,

However, I noticed that my classmates were talking about recycling

stworzony dla nieskutecznego aktywizmu klimatycznego,

and watching movies about the ocean.

takiego, który obwinia klientów za kryzys klimatyczny

It was a view of environmentalism

i głosi, że temperatury wzrastają,

that was so catered towards an ineffective way of climate activism,

bo zapomnieliśmy wziąć ze sobą torby na zakupy.

one that blames the consumer for the climate crisis

Nauczyłaś mnie, że troska o matkę Ziemię

and preaches that temperatures are going up

to każda decyzja podejmowana zbiorowo.

because we forgot to bring a reusable bag to the store.

Cieszę się, że mogę ci powiedzieć, babciu,

You taught me that taking care of Mother Earth

że zmieniłam zdanie wszystkich członków klubu.

is about every decision that we make as a collective.

Zamiast mówić o recyklingu,

zaczęliśmy pisać listy do polityków

I am happy to tell you, Abuelita,

that I changed everybody's mind in that club.

w celu zakazania miękkiego plastiku.

Instead of talking about recycling,

I wtedy wydarzyło się niespodziewane:

we started to write letters to our politicians

zaczęliśmy strajki szkolne.

to ban soft plastic altogether.

Pewnie widziałaś to w telewizji

And then, the unexpected happened:

i może teraz to nic wyjątkowego.

we started striking from school.

Ale wtedy to było coś, babciu.

I know you've probably seen it on the news,

Dzieciaki nie chodziły do szkoły, bo chciały, żeby ludzie uratowali planetę.

and maybe it's not that special anymore.

(Filmik) Tłum: Inny świat jest możliwy! Nie da się nas zatrzymać!

But at the time, it was a huge deal, Abuelita.

Xiye Bastida: Na pierwszy światowy strajk klimatyczny

Imagine kids not going to school, because we want people to save the world.

zwołany przez Gretę Thunberg

poszło ze mną 600 uczniów.

(Video) Crowd: Another world is possible! We are unstoppable!

Xiye Bastida: For the first global climate strike,

Greta Thunberg to nastolatka, która jako pierwsza zaczęła strajkować.

which was called on by Greta Thunberg,

I got 600 of my classmates to walk out with me.

Jej odwaga zainspirowała mnie

i zszokowała mnie myśl,

Greta Thunberg is a teenager who first started striking for climate.

że młodzież może zmienić opinię publiczną w sprawach społecznych.

Her boldness inspired me,

Ten ruch się rozrósł.

and I was shocked by the realization

(Filmik) Tłum: Zamknijcie to!

XB: A ja zostałam jedną z głównych organizatorek

that youth could turn public opinion on social issues.

w Nowym Jorku, w Stanach i na świecie.

(Filmik) XB: Czego chcemy? Tłum: Sprawiedliwości klimatycznej!

The movement exploded.

(Video) Crowd: Shut it down!

XB: Kiedy tego chcemy? Tłum: Teraz!

XB: And I became one of the main organizers

XB: Zaczęłam mówić o sprawiedliwości i lokalnych prawach

for New York, the US and the world.

oraz współpracy międzypokoleniowej.

(Video) XB: What do we want? Crowd: Climate justice!

A to był tylko początek.

XB: When do we want it? Crowd: Now!

Najpracowitszym tygodniem w moim życiu

XB: I started speaking up about climate justice and Indigenous rights

na zawsze pozostanie ten z 20 września 2019 roku.

and intergenerational cooperation.

That was only the beginning, though.

Zebraliśmy 300 tysięcy ludzi podczas strajku w Nowym Jorku.

The busiest week of my life

will forever be the week of September 20, 2019.

Szkoda, że cię tam nie było.

Me and my friends got 300,000 people to strike for climate in New York.

Przeszliśmy Wall Street, żądając sprawiedliwości klimatycznej.

(Filmik) Tłum: Dość węgla, dość oleju, zostawcie węgiel w glebie!

XB: Tego samego miesiąca byliśmy na szczycie ONZ.

I wish you could have been there.

We walked through Wall Street, demanding climate justice.

Przemawiałam z Al Gore.

(Video) Crowd: No more coal, no more oil, keep the carbon in the soil!

Poznałam Jay Inslee, Naomi Klein i Billa McKibben’a

XB: That same month, I went to the United Nations Climate Summit.

oraz prezydenta ONZ.

I spoke on a panel with Al Gore.

To był najbardziej niesamowity tydzień mojego życia,

I met Jay Inslee and Naomi Klein and Bill McKibben

bo wszyscy, których znałam, zeszli się,

and the president of the United Nations.

moi nauczyciele, znajomi ze szkoły...

It was the most amazing week of my life,

Nawet niektóre z moich ulubionych sklepów zamknęto na czas strajku.

because everyone I knew came together --

all my teachers, all my classmates ...

Jeśli spytasz, czemu to wszystko robię,

And even some of my favorite stores closed down to strike for climate.

jest jedna odpowiedź:

"Jak mogłabym tego nie robić?"

Minął rok odkąd zaczęłam

If you had asked me why I did all of that,

i czasami jest to męczące.

my only answer would be,

"How could I not?"

Ale jeśli miałabym wymienić rzecz, jakiej mnie nauczyłaś, to wytrwałość.

It's been one year since it all started for me,

Pamiętam, jak jeździłaś do stolicy Meksyku codziennie przez 30 lat,

and it gets a little tiring at times.

But if there is one thing that you taught me, it's resilience.

żeby zdobyć pieniądze dla rodziny.

Wiem, że dziadek wyjeżdzał przez 20 lat,

I remember that you went to Mexico City every day for 30 years

aby chronić święte ziemie przed wielkimi korporacjami.

to get money for the family.

Rok to nic

And I know that Abuelito has been going out for 20 years

w porównaniu do tego, co przechodziła nasza rodzina.

to protect sacred land from big companies that want to take it.

I jeśli nasze zmagania stworzą świat lepszym miejscem,

to stworzą nas lepszymi ludźmi.

A year is nothing

compared to the struggles that our family has been through.

Było ciężko, babciu.

And if our struggles make the world a better place,

W świecie,

w którym ludzie oczekują, że dzieci wiedzą wszystko,

they will make us better people.

a przynajmniej tego od nas chcą.

There have been some hardships, Abuelita.

Zadają pytania, a ja odpowiadam,

Out there in the world,

tak jakbym wiedziała, jak działa świat.

people expect us kids to know everything,

Chcą nadziei, więc ją daję.

or at least they want us to.

They ask questions and I give answers,

Organizuję, piszę, mówię i czytam o klimacie i polityce klimatycznej

as if I really knew how the world works.

They want hope, and we give it.

prawie codziennie od roku.

I have organized, written, spoken and read about climate and policy

I trochę się martwię,

że nie będę w stanie zrobić wystarczająco dużo, babciu.

almost every day for the past year.

Będąc 18-nastolatką próbującą uratować świat,

And I'm just a little worried

oznacza to dla mnie bycie aktywistką klimatyczną.

that I won't be able to do enough, Abuelita.

Wcześniej znaczenie miało zostanie lekarzem,

For me, being 18 years old and trying to save the world

albo politykiem lub badaczem.

Nie mogę się doczekać dorosłości, aby zostać kimś takim.

means being a climate activist.

Before, maybe it meant studying to be a doctor

Planeta cierpi,

a my nie mamy więcej czasu.

or a politician or a researcher.

But I can't wait to grow up and become one of those things.

Ratowanie świata jako nastolatka oznacza rozumienie znaczenia słów,

The planet is suffering,

rozumienie badań o kryzysie klimatycznym,

and we don't have the luxury of time anymore.

wdrażanie unikatowej perspektywy, aby się wyróżnić

Saving the world as a teenager means being good with words,

i zapomnienie o prawie wszystkim innym.

understanding the science behind the climate crisis,

Ale czasami chcę się zajmować także innymi rzeczami.

bringing a unique perspective into the issue to stand out

Chcę śpiewać, tańczyć i uprawiać gimnastykę.

and forgetting about almost everything else.

Szczerze czuję, że gdyby każdy zaczął troszczyć się o Ziemię

But sometimes, I want to care about other things again.

jako zwyczaj,

I want to be able to sing and dance and do gymnastics.

jako kultura,

nikt nie musiałby być aktywistą na pełen etat.

I truly feel that if all of us took care of the Earth

Kiedy firmy staną się przyjazne środowisku,

as a practice,

kiedy sieć energetyczna będzie napędzana energią odnawialną,

as a culture,

none of us would have to be full-time climate activists.

kiedy w szkołach będą nas uczyć,

When businesses turn sustainable,

jak dbać o planetę jako nasz ludzki obowiązek,

when the power grid runs on renewable energy,

może będę mogła jeszcze uprawiać gimnastykę.

when the school curriculum teaches us

Nie sądzisz tak, babciu?

that taking care of the Earth is part of our humanity,

Możemy to zrobić.

To, co chcę zrobić,

to przekazać pozytywną energię innym ludziom.

maybe I can do gymnastics once again.

Don't you think so, Abuelita?

Ale było trochę ciężko.

We can do this.

Bo istnieje chciwość,

All I'm trying to do with my work

duma,

is give that optimistic mindset to other people.

pieniądze,

materializm.

Łatwo jest mi rozmawiać z ludźmi,

But it's been a little hard.

There is greed,

ale ciężko jest ich czegoś nauczyć.

there's pride,

there's money,

and there's materialism.

Chcę, by byli pewni siebie, aby zawsze robić wszystko, co w ich mocy.

People make it so easy for me to talk to them,

Chcę, by mieli serce i odwagę,

but they make it so hard for me to teach them.

aby kochać świat,

I want them to have the confidence to always do their best.

tak jak ty mnie tego nauczyłaś.

Napisałam ten list, żeby ci podziękować.

I want them to have the heart and the courage

Dziękuję za zaproszenie do pokochania świata

to love the world,

od momentu moich narodzin.

just like you taught me.

Dziękuję za twój śmiech.

I wrote this letter to thank you.

Dziękuję za naukę,

Thank you for inviting me to love the world

że nadzieja i optymizm to najsilniejsze narzędzia, jakie mamy

since the moment I was born.

Thank you for laughing at everything.

w rozwiązywaniu problemów.

Thank you for teaching me

Robię to, bo pokazałaś mi,

that hope and optimism are the most powerful tools we have

że upór, miłość i wiedza

wystarczą, aby dokonać zmiany.

to tackle any problem.

Chcę wrócić do Meksyku, by cię odwiedzić.

I do this work because you showed me

Chcę pokazać ci zdjęcia rzeczy, jakich dokonałam.

that resilience, love and knowledge

are enough to make a difference.

Chcę pokazać ci przepisy,

I want to go back to Mexico and visit you.

które udało nam się uchwalić.

Chcę powąchać kwiaty

I want to show you the pictures of the things that I have done.

i walczyć o sprawiedliwość klimatyczną przy twoim boku.

I want to show you the climate legislation

Te quiero mucho.

Kocham cię,

that we've been able to pass.

Xiye.

I want to smell the flowers

[Te quiero mucho. Xiye.]

and fight for climate justice alongside you.

Te quiero mucho.

I love you.

Xiye.

[Te quiero mucho. Xiye.]