Aris Venetikidis: Making sense of maps

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Razaw S. Bor

ئەوەی من دەیکەم بریتیە لە رێکخستنی زانیاری، من دیزاینەرێکی نەخشەسازیم

وەک ئەرکێک، من هەوڵ دەدەم کە مانا دروست بکەم

لە شتانێک کە خوودی خۆیان مانا نابەخشن

بۆیە دەشێت باوکم تێنەگات کە ئەوە چییە

What I do is I organize information.

ئەوە ئەنجام دەدەم بۆ دابینکردنی ژیانم

I'm a graphic designer.

چونکە ئەو بەشەی ئەو لەڕەچەڵەکی مندا هەبوو جووتیار بوو

Professionally, I try to make sense

ئەو سەر بەو ڕەچەڵەکەیە کەناو دەبرێت بە دەریای ڕەشی یۆنانییەکان

often of things that don't make much sense themselves.

لە ئاسیای بچووک ژیاون، و پاشان کۆچیان کردووە بۆ یۆنان

So my father might not understand what it is that I do for a living.

لەپاش کۆمەڵکوژییەک سەد ساڵ لەمەو بەر

His part of my ancestry has been farmers.

و هەر لەو کاتەوە کۆچکردن بەجۆرێک لە جۆرەکان

He's part of this ethnic minority called the Pontic Greeks.

بو بە دیاردەیەک لە خێزانەکەمدا

باوکم کۆچی کرد بۆ ئەڵمانیا، لەوێ خوێندی وە خێزانی پێکهێنا

They lived in Asia Minor and fled to Greece after a genocide

و دەرئەنجامی ئەوەش، ئەم مێشکە نیوە ئەڵمانیەم هەیە

about a hundred years ago.

And ever since that, migration has somewhat been a theme in my family.

لەگەڵ هەموو بیرە شیکارییەکانی

وە ئەو هەڵسوکەوتە گەمژانەش کە لەگەڵ ئەوەدا بێت

My father moved to Germany, studied there and married,

ئەوەش ئەوە دەگەیەنێت کە من بێگانە بووم لەهەردوو وڵاتەکەدا

and as a result, I now have this half-German brain,

ئەوەش کارەکەی زۆر ئاسان کردبوو بۆ من

کەمنیش کۆچ بکەم، لەکلتووری خێزانیمدا، ئەگەر بتانەوێ

with all the analytical thinking and that slightly dorky demeanor

that come with that.

بەڵام بێگومان، زۆربەی ئەو گەشتانەی کەئەنجامی دەدەین

And of course it meant that I was a foreigner in both countries,

لەڕۆژێکەوە بۆ رۆژێک لەشارەکان، وە بەتایبەتی

and that of course made it pretty easy for me to migrate as well,

ئەگەر شارەزابیت، لە ئەیەوە بچیت بۆ بی

in good family tradition, if you like.

ئەوە زۆر ئاشکرایە، وایە؟

But of course, most journeys that we undertake from day to day

بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە، ئەوە بۆچی ئاشکرایە؟

are within a city.

And, especially if you know the city,

چۆن بزانین کە بۆ کوێ دەچین؟

لەبەر ئەوە لەبەندەرێک لە کەناری دبلنەوە گیرسامەوە

getting from A to B may seem pretty obvious, right?

دوانزە ساڵ لەمەو بەر، بێگانەیەکی شارەزابووم، ئەگەر بتانەوێ

But the question is, why is it obvious?

ئێستا من دڵنیام کە ئێوە ئەم ئەزموونەتان پێشتر دیوە، وایە؟

How do we know where we're going?

تۆ دەگەیتە شارێکی تازە، وە مێشکیشتان هەوڵ دەدات

So I washed up on a Dublin ferry port about 12 years ago,

کە مانایەک ببەخشێتە ئەم شوێنە تازەیە

هەر جارێک کەبەردی بناغەی خۆتان دۆزییەوە، ماڵەکەت

a professional foreigner, if you like,

and I'm sure you've all had this experience before, yeah?

هەڵدەستی بەدروستکردنی ئەم نەخشە زانراوانە لەبارەی ژینگەکەتەوە

You arrive in a new city,

and your brain is trying to make sense of this new place.

ئەوە لەبنەماوە ئەو نەخشە خەیاڵییە هەیە

لە مێشکماندا، هەموو ئاژەڵەکانیش وادەکەن

Once you find your base, your home,

وابزانم هەر یەکەمان ئامرازی جیاواز بەکاردەهێننین

you start to build this cognitive map of your environment.

ئێمەی مرۆڤ، بێگومان ئێمە ناگەڕێین

It's essentially this virtual map that only exists in your brain.

بۆ نیشانەکردنی ناوچەکەمان بە بۆن، وەکو سەگەکان

ئێمە بەو ناوەدا ناسوڕێینەوە و شەپۆلی سەروودەنگ دەر ناکەین، وەک شەمشەمەکوێرەکان

All animal species do it,

even though we all use slightly different tools.

ئێمە واناکەین

Us humans, of course, we don't move around marking our territory by scent, like dogs.

وە هەروەها شەوێک لەتێمبڵ باڕ دەشێت زۆر شێتانەبێت. پێکەنین

We don't run around emitting ultrasonic squeaks, like bats.

نەخێر، ئێمە دوو شتی زۆر گرنگ ئەنجام دەدەین بۆ ئەوەی کە شوێنێک بکەین بە هی خۆمان

یەکەم ئێمە دەجوڵێین لەسەر هێڵە سەرەکییەکان

We just don't do that,

although a night in the Temple Bar district can get pretty wild.

بەشێوەیەکی نموونەیی ئێمە شەقامە سەرەکییەکە دەدۆزینەوە، ئەم شەقامە سەرەکییەش

دەبێتە هێڵی سەرەکی سەرنەخشەی ناو مێشکمان

(Laughter)

No, we do two important things to make a place our own.

بەڵام مێشکی ئێمە ئەوە زۆر بەئاسانی دەهێڵێتەوە، وایە؟

First, we move along linear routes.

بە گشتی هەموو شەقامێک بەشێوەی هێڵێکی ڕاستی هەستپێکراوە

Typically, we find a main street,

ئێمە بەجۆرێک ئەو پێچ و چەمانەوانەی شەقامەکە دروست دەکەین کە خۆمانی لێلادەدەین

and this main street becomes a linear strip map in our minds.

کاتێک کە ئێمە وادەکەین، دەگەڕێینەوە بۆ بەشی ئەو پەڕی شەقامەکە

But our mind keeps it pretty simple, yeah?

مێشکی ئێمە ئارەزوو دەکات کە ئەو گەڕانەوەیە بکاتە ٩٠ پلەی گۆشەیی

Every street is generally perceived as a straight line,

بەدڵنیاییەوە ئەمە بۆ کەسانێک ساتەوەختی پێکەنیناوی دروست دەکەن

and we kind of ignore the little twists and turns that the streets make.

کاتێک کە لە شارێکی نەخشە کۆنیت ئەوە هەستی جۆرێک

When we do, however, make a turn into a side street,

our mind tends to adjust that turn to a 90-degree angle.

شاری شێوە بازنەیی دەگەیەنێت، وایە؟

لەوانەیە ئێوە ئەو جۆرە ئەزموونەتان بینیبێت، وایە؟

باوابڵێین کە ئێوە لەشوێنێکی لای شەقامەکە کە ئەوە دەگەیەنێت

This of course makes for some funny moments

when you're in some old city layout

لە شەقامی سەرەکی کاثدێراڵ، وە دەتەوێت بێیتە

that follows some sort of circular city logic, yeah?

خاڵێکی تری شەقامی ئەو بەر هەروەک ئەمە

Maybe you've had that experience as well.

دەشێت نەخشە خەیاڵییەکەی ناو مێشکت پێت ڕابگەیەنێت، ئاریس

Let's say you're on some spot on a side street

that projects from a main cathedral square,

بگەڕێیتەوە بۆ شەقامی کاثدێراڵەکە

and you want to get to another point on a side street just like that.

سوڕانەوەیەکی ٩٠ پلەیی، بگەڕێیتەوە بەرەو خواری شەقامەکە

بەڵام هەر لەخۆتەوە هەست بەگەشت کردن دەکەیت ئەو ڕۆژە

The cognitive map in your mind may tell you,

لەناکاو بۆت دەردەکەوێ کە هەردوو ناوچەکە

"Aris, go back to the main cathedral square,

لەڕاستیدا ئەم لاو ئەولای باڵەخانەیەکن

take a 90-degree turn and walk down that other side street."

من بۆ نازانم، بەڵام هەمیشە هەستم وایە کە من

But somehow you feel adventurous that day, and you suddenly discover

ئەم چاڵە یاخود ئەم دەرگایە دەدۆزمەوە

that the two spots were actually only a single building apart.

بۆیە بەدرێژایی هێڵی شەقامەکان

وە مێشکمان شەقامی ڕاست و یوتێرنەکان دەخوێنێتەوە

Now, I don't know about you,

but I always feel like I find this wormhole

or this inter-dimensional portal.

بە گۆشەی ٩٠ پلەیی

دووەم شت کە ئێمە ئەنجامی دەدەین بۆ ئەوەی جێگایەک بکەین بە هی خۆمان

(Laughter)

So we move along linear routes

ئەوەیە کە سۆز و مانا دەبەخشینە شتەکان

and our mind straightens streets and perceives turns as 90-degree angles.

ئێمە بەدرێژایی ڕێگاکان دەیانبینین

ئەگەر بەلادێیەکی ئێرلەندیدا تێپەڕیت، وە بپرسیت لە خانمێکی پیر

The second thing that we do to make a place our own

لەبارەی ئاڕاستەکانەوە، خۆتان ئامادە بکەن بۆ هەندێ

is we attach meaning and emotions to the things

چیرۆکی ئێرلەندی باشت پێدەڵێت لەبارەی هەموو شوێنە دیارەکانەوە، وایە؟

that we see along those lines.

If you go to the Irish countryside and you ask an old lady for directions,

ئەو باڕەت نیشان دەدات کە خوشکەکەی کاری لێکردوە

وە بەو پەرستگایەدا تێدەپەڕیت کە شووم لێکردووە، ئا لەو جۆرە شتانە

brace yourself for some elaborate Irish storytelling

بۆیە ئێمە نەخشە هەستەوەریەکانمان پڕکردۆتەوە بەم جۆرە هێمایانەی ماناکان

about all the landmarks, yeah?

وە هەروەها، ئێمە وای دەردەبڕین

She'll tell you the pub where her sister used to work,

شێوازەکەی دووبارە دەکەینەوە، وە دەیانناسینەوە

and "... go past that church where I got married," that kind of thing.

ئێمە ئەوان دەناسینەوە بەهۆی ئەزموونەوە

So we fill our cognitive maps with these markers of meaning.

وە ئێمە جیایان دەکەینەوە بۆ چەند نیشانەیەک

وە بێگومان، ئێمە ئەو توانایەمان هەیە

What's more, we abstract repeat patterns and recognize them.

بۆ تێگەیشتن لەم شتانە، پێکەنین

We recognize them by the experiences and we abstract them into symbols.

وە هەروەها، ئێمە هەموو توانای تێگەیشتنمان هەیە

بۆ نەخشە زانراوانەکان، وە ئێوەش هەموو لەتواناتاندا هەیە

And of course, we're all capable of understanding these symbols.

بۆ دروستکردنی ئەم نەخشە زانراوانە بۆ خۆتان

(Laughter)

بۆیە جاری داهاتوو، کاتێک ویستتان بەهاوڕێیەکتان بڵێن کە چۆن بگاتە شوێنێک

What's more, we're all capable of understanding the cognitive maps,

تەپڵەکی ژێر پەرداخەکەت ڕابکێشە، دەستە سڕێ ڕابکێشە

and you are all capable of creating these cognitive maps yourselves.

تێبینی خۆت دەکەیت کە ئەم پارچە تەختە جوانە دروست دەکەیت

لە دیزاینی پەیوەندی بەستن، ئەوە هێڵە ڕاستەکانی وەرگرتووە

So next time, when you want to tell your friend how to get to your place,

ئەوە گۆشە ٩٠ پلەکانی وەرگرتووە

you grab a beermat, grab a napkin, and you just observe yourself

لەوانەیە تۆ نیشانەیەکی بچووک جێبهێڵیت بە درێژایی ڕێگەکە

وە کاتێک کە تەماشای ئەوە دەکەیت کە کێشاوتە

create this awesome piece of communication design.

بۆت دەردەکەوێت کە ئەوە لە نەخشەیەکی شەقامەکان ناچێت

It's got straight lines.

It's got 90-degree corners.

ئەگەر ویستت نەخشەیەکی ڕاستەقینەی شەقام بکێشیت

You might add little symbols along the way.

لەبەشی سەرەوەی ئەوەی کە کێشاوتە، شەقامەکانت دەناسنەوە

And when you look at what you've just drawn,

وە دوورییەکانیش، کە دەیان بێت

you realize it does not resemble a street map.

نەخێر، ئەوەی کە کێشاوتە

If you were to put an actual street map on top of what you've just drawn,

زیاتر وەک نەخشەیەکە یان ئەندازەیەکە

ئەوە کێشراوێکی بەرجەستەی هێڵکارییە، خاڵێکی پیت لێدراوە

you'd realize your streets and the distances -- they'd be way off.

دیزاین کراوە لەسەر شێوەی زمانی مێشکی ئێمە

No, what you've just drawn is more like a diagram or a schematic.

بۆیە ئەوە سەڕسوڕمانێکی وەها نییە کە زانیارییەکی زۆری دیزاینی ئایکۆن

It's a visual construct of lines, dots, letters,

لەسەدەی پێشووەکاندا، ترۆیکی نیشاندانی هەمووانە

designed in the language of our brains.

کە چۆن لەخاڵی (ئەی) بچین بۆ خاڵی (بی)، هێڵی ژێرزەمینی لەندەن

So it's no big surprise

that the big information-design icon of the last century --

لەلایەن ئەندازیاری شارستانی یاخود نەخشە سازێکەوە نەکێشرابوو

لەلایەن نەخشەسازێکی هونەرییەوە نەخشەی بۆ کێشرابوو

the pinnacle of showing everybody how to get from A to B,

لە ساڵی ١٩٣٠، (هاری بێک) بنەماکانی

the London Underground map --

was not designed by a cartographer or a city planner;

دیزاینی نەخشەسازی بەیانی داهێنابوو، وە گۆڕی

it was designed by an engineering draftsman.

ئەو شێوازەی کە دیزاینی هاتووچۆی گشتی پێ کرابوو بۆ هەتاهەتایە

In the 1930s,

ئێستا کلیلی سەرکەوتنی ئەم نەخشەیەیە

Harry Beck applied the principles of schematic diagram design

لە پشتگوێخستنی ئەو زانیارییانەدایە کەکەمتر گرنگن

and changed the way public transport maps are designed forever.

وە ئێجگار سادەشن

بۆیە ڕاستە شەقامەکان، گۆشەکانی (٤٥) و (٩٠)ەن

Now the very key to the success of this map

بەڵام بەهەمان شێوە ئێجگار لە شێوازەکانی جوگرافیش لەو نەخشەیەدا

is in the omission of less important information

and in the extreme simplification.

ئەگەر ویستت سەیری پێگەی ڕاستەقینەی ئەم وێستگانە بکەیت

So, straightened streets, corners of 90 and 45 degrees,

دەبینی کە ئەوانە زۆر جیاوازن، وایە؟

but also the extreme geographic distortion in that map.

بەڵام ئەمە هەمووی بۆ ڕوونی نەخشەی شەمەندەفەرە کارەباییەکانە

بەڵێ ئەگەر وتت دەتەوێت لە ڕیجنت پارک ستەیشنەوە بچیت

If you were to look at the actual locations of these stations,

بۆ جادەی گرەیت پۆرتلاند، نەخشەی شەمەندەفەرە کارەباییەکە پێت دەڵێت

you'd see they're very different.

سوار شەمەندەفەرەکە ببە، بچۆ بۆ جادەی بەیکەر، بسوڕێرەوە، سوار شەمەندەفەرێکی تر ببە

But this is all for the clarity of the public Tube map.

بێگومان، ئەوەی کەنایزانیت ئەوەیە کەئەو دوو وێستگەیە

If you, say, wanted to get from Regent's Park station

to Great Portland Street,

هەریەکەیان نزیکەی سەد مەترێک دوورن

the Tube map would tell you:

ئێستا ئێمە گەیشتوینەتە بابەتی هێڵی گشتی

take the Tube, go to Baker Street, change over, take another Tube.

وە هێڵی هاتووچۆی گشتی لە دوبلین

Of course, what you don't know is that the two stations

بابەتێکی بەجۆرێک هەستیارە، پێکەنین

are only about a hundred meters apart.

بۆ هەموو ئەوانەی کە هێڵی گواستنەوەی دوبلین نازانێت

Now we've reached the subject of public transport,

لەبنەڕەتدا ئەم سیستەمەی پاسە ناوخۆییەکانە

and public transport here in Dublin

کە لەگەڵ شارەکەدا گەشەی کردووە، بۆ هەموو لایەکی زیادکراوە

is a somewhat touchy subject.

(Laughter)

هێڵێکی تری پاس هەبوو کە دەست پێدەکات

For everybody who does not know the public transport here in Dublin,

لەهەموو ناوچەکانەوە بەرەو ناوەندی شار

essentially, we have this system of local buses that grew with the city.

وە هەموو ئەم بپاسە ناوخۆییانە نزیک دەبنەوە لەناوەندی شار

For every outskirt that was added, there was another bus route added,

هەموویان شان بە شان دەڕۆن، بەیەکەوە

running from the outskirt all the way to the city center.

بەشەقامی سەرەکیدا

بۆیە کاتێک کە لەبەلەمەکەدا کە هەنگاوی دابەزینم دا لە ١٢ ساڵ لەمەو بەر

And as these local buses approach the city center,

هەوڵم دا مانا لەوە دروست بکەم

they all run side by side and converge in pretty much one main street.

چونکە گەڕانی شارێک بە پێ تەنها دوورت دەخاتەوە

So when I stepped off the boat 12 years ago,

بەڵام کاتێک کە سیستەمێکی گواستنەوەی گشتی بێگانە تاقی دەکەیتەوە

I tried to make sense of that.

نەخشەیەکی زانین لەمێشکتدا دروست دەکەیت

Because exploring a city on foot only gets you so far.

بەشێوەی هاوشێوەی ئەمە

بە شێوەیەکی نموونەیی، تۆ شێوازی هاتووچۆی گشتی خۆت ئامادە دەکەیت

But when you explore a foreign and new public transport system,

وە لەمێشکی خۆتدا هێڵی سەرەکیت بە شێوەی هێڵێکی ڕاست وەرگرتووە

you will build a cognitive map in your mind in pretty much the same way.

وە لەشێوەی ملوانکەیەکی مرواریدا، هەموو وێستگەکان و جێی وەستانەکان

Typically, you choose yourself a rapid transport route,

هەمووی بەڕێکی بەجوانی ڕیزبەندکراون بەپێی هێڵەکە

وە تەنها لەو کاتەدا تۆ دەست پێدەکەیت بە دۆزینەوەی هەندێ هێڵی پاسە ناوخۆییەکان

and in your mind, this route is perceived as a straight line.

And like a pearl necklace,

کە ئەو بۆشاییانە پڕدەکاتەوە کە ڕێگە دەدات بە تۆ بۆ ئەو

all the stations and stops are nicely and neatly aligned along the line.

ڕێگایە، دەرگای ڕێگا کورتکراوە جیاوازەکان

And only then you start to discover some local bus routes

بۆیە هەوڵمدا مانا ببەخشم، وە کاتێک کە گەیشتم

that would fill in the gaps,

دەگەڕام بەدوای هەندێ زانیاری هەڵواسراویدا کە

and that allow for those wormhole, inter-dimensional portal shortcuts.

یارمەتیم بدات پەی بەم سیستەمە ببەم و لێی تێبگەم

وە ئەو کتێبانەی ڕێبەریم دەستکەوت، پێکەنین

So I tried to make sense, and when I arrived,

I was looking for some information leaflets

بە شێوەیەکی جوگرافیانە ڕێکنەخرابوو

that would help me crack this system and understand it,

ژمارەیەکی زۆری لە پشت گوێخستنی زانیاری تێدا بوو

and I found those brochures.

(Laughter)

بەڵام بەداخەوە زانیاری هەڵە، بڵێین، لەناوەندی شاردا بوو

They were not geographically distorted.

لە ڕاستیدا هیچ هێڵێک نەبوو کە ڕێگەکان نیشان بدات

They had a lot of omission of information,

لەڕاستیدا هیچ ناوێکیشی لەسەر نەبوو

but unfortunately, the wrong information.

Say, in the city center --

ئێستا نەخشەکانی هێڵی گواستنەوەی دوبلین، باشتر کراون

there were never actually any lines that showed the routes.

(Laughter)

وە پاش ئەوەی کەپڕۆژەکەم تەواو کرد، ئەوانە کەمێکی تر باشتر بوون

There are actually not even any stations with names.

(Laughter)

بەڵام هێشتا ناوی وێستگە نییە، ڕێگە نییە

Now, the maps of Dublin transport have gotten better,

بۆیە خۆشباوەڕیە، ڕەچەڵەکت نیوەی ئەڵمانی بێت، بڕیارم دا

and after I finished the project, they got a good bit better,

ئاریس، بۆ نەخشەی خۆت بنیات نانێیت؟

but still no station names, still no routes.

ئەوەش ئەوەبوو کە من ئەنجامم دا، لێکۆڵینەوەم کرد کە چۆن

So, being naive, and being half-German, I decided,

هەر هێڵێکی پاس بە شارەکەدا ڕۆیشتووە

جوان و لۆژیکییە، هەر ڕێگەیەکی پاس هێڵێکی جیایە

"Aris, why don't you build your own map?"

وە ئەوەم یاداشت کرد لەناو نەخشەکەی دوبلینی خۆم

So that's what I did.

وە لەناوەندی شاردا

I researched how each and every bus route moved through the city, nice and logical,

قاپێک سپاگێتی جوانم دەست کەوت. پێکەنین

every bus route a separate line.

ئەمەش کەمێک بوو لە زۆرێک، بۆیە بەدڵنیاییەوە، بڕیارم دا

I plotted it into my own map of Dublin,

and in the city center ...

کەدەبێت یاساکانی دیزاینی هێڵی بەیانی جێبەجی بکەم

I got a nice spaghetti plate.

(Laughter)

ڕێگای ڕاڕەوەکانم سڕییەوە، شەقامەکانم فراوانتر کرد

کەتێیدا پاسەکان هەن، وە شەقامەکانم

Now, this is a bit of a mess,

so I decided, of course,

ڕاست کردەوە، بۆسووچی ٩٠ پلەیی، وە سووچی ٤٥ پلەیی، یاخوود کەمکراوەی ئەوە

"You're going to apply the rules of schematic design,"

خستمە نەخشەکەوە لەگەڵ هێڵی پاسەکاندا، وە ئەم نەخشەی ناوەندی شارەم

cleaning up the corridors,

widening the streets where there were loads of buses

بۆ پاسەکانی سیستەمەکە کێشا، چۆن بووە پێنج ساڵ لەمەو بەر

and making the streets at straight, 90-degree corners, 45-degree corners

جارێکی تر دەیهێنمەوە پێشەوە تا ئێوە بەتەواوی کاریگەربن بە

or fractions of that,

and filled it in with the bus routes.

بە بەندەرەکان و جادەی وێستمۆرلاند، پێکەنین

And I built this city center bus map of the system,

ئێستا بە شانازییەوە دەتوانم بڵێم، چەپڵە لێدان

how it was five years ago.

I'll zoom in again so that you get the full impact

of the quays and Westmoreland Street.

ئێستا بەشانازییەوە دەتوانم بڵێم، وەک نەخشەی هێڵی گواستنەوەو

(Laughter)

Now I can proudly say --

ئەم نەخشەیە شکستێکی بێگومانە، پێکەنین

(Applause)

بەلایەنی کەمەوە جگە لەلایەنێکی

I can proudly say, as a public transport map,

بەرجەستەکردنێکی بینراوم هەبوو کە

ناوەندی شار چەند پڕ ئاستەنگ و پێچاوپێچ بوو

this diagram is an utter failure.

پێم بڵێن دواکەوتوو، باشە، بەڵام وای بۆ دەچم

(Laughter)

Except, probably, in one aspect:

کە نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی دەبێ هێڵی هەبێ

I now had a great visual representation

چونکە ئەوان ئاوان، وایە؟

of just how clogged up and overrun the city center really was.

ئەوان دەزووی بچوکن کە بەڕێگەی خۆیاندا لول دەبن

Now, call me old-fashioned,

بە تێپەڕبوون بەناوەندی شاردا، یاخود بە شارەکەدا

but I think a public transport route map should have lines,

ئەگەر وا بکەیت، کوڕە یۆنانییەکەی ناو من هەست دەکات، ئەگەر

because that's what they are, yeah?

هێڵێک نەکێشم، ئەوە وەک ئەوە وایە بچیتە لایبیرینسی میناتۆر

They're little pieces of string that wrap their way

بەبێ ئەوەی کە ئاریادانت لەگەڵدا بێت هەتا ڕێگەکەت پێنیشان بدات

through the city center or through the city.

If you will, the Greek guy inside of me feels if I don't get a line,

بۆیە ئەنجامی لێکۆڵینەوە ئەکادیمیەکەم

ژمارەیەکی زۆر پرسیار، بابەتی لێکۆڵینەوە

it's like entering the labyrinth of the Minotaur

وە تەماشاکردنی ژمارەیەکی زۆر نەخشە، ئەوە ژمارەیەکی زۆری کێشەکان بوو

without having Ariadne giving you the string to find your way.

So the outcome of my academic research,

وە خاڵی لاوازی گواستنەوەی دوبلین

loads of questionnaires, case studies and looking at a lot of maps,

نەبوونی نەخشەی بەستەرەوەبوو...

نەخشەیەکی ئاسانکراو، هێڵی گواستنەوەی گشتی

چونکە من پێم وایە کە ئەمە هەنگاوی یەکلاکەرەوەیە بۆ تێگەیشتن لە

was that a lot of the problems and shortcomings

لە هێڵی گواستنەوەی گشتی لە ئاستێکی فیزیاییدا

of the public transport system here in Dublin

was the lack of a coherent public transport map --

بەڵام بە هەمان شێوە هەنگاوی یەکلاکەرەوەیە بۆ ئەوەی

a simplified, coherent public transport map --

کە هێڵی گواستنەوەی گشتی وا لێبکات کە زیاتر بۆ نەخشەکردن بگونجێ لەسەر ئاستێکی بەرجەستەتردا

because I think this is the crucial step to understanding

بۆیە من گروپێکم پێک هێنا لە بەڕێزێک کە ناوی جەیمس لێیە

a public transport network on a physical level,

ئەندازیاری مەدەنی و دەرچووی ماستەری

but it's also the crucial step to make a public transport network mappable

پڕۆگرامی بەرەو پێش جوون لە(دی ئات تی)یە

on a visual level.

بەیەکەوە کە ئەم شێوازە ئاسانکراوەی نەخشەکە کە ئێستا

So I teamed up with a gentleman called James Leahy,

دەتوانم ڕاستەوخۆ بەکاری بهێنم و بەرجەستەی بکەم

a civil engineer and a recent master's graduate

کەوابێ، ئەمە ئەو کارە بوو کە ئەنجامماندا

of the Sustainable Development program at DIT,

ئێمە ئەم هێڵانەی گواستنەوە خێراکانمان دابەشکرد

and together we drafted the simplified model network,

بەناو ناوەندی شارەکەدا، وە فراوانمان کرد بەدەوروبەریدا

which I could then go ahead and visualize.

So here's what we did.

خێرا، چونکە ویستمان کە خزمەت بکەین

We distributed these rapid-transport corridors throughout the city center,

بە هۆی ئۆتۆمبێلە خێراکانی گواستنەوەوە، وایە؟

ئەوان شێوازێکی تری بەکارهێنانی شەقامەکان بەدەست دێنن، کە ڕێی تێدەچێت

and extended them into the outskirts.

کە ژمارەیەکی زۆر دەبێت، وە چۆنییەتییەکەی باش دەبێت

Rapid, because we wanted them to be served by rapid-transport vehicles.

جەیمس ویستی هێڵی گواستنەوەی خێرای پاس بەکاربهێنێت بۆ ئەوە

زیاتر لە هێڵی ئاسنین، بۆ من ئەوە گرنگ بوو

They would get exclusive road use, where possible,

کە ئەو ئۆتۆمبێلانە تێدەپەڕن بە هێڵی گواستنەوەی خێرای ڕێگەکاندا

and it would be high-quantity, high-quality transport.

کە بەشێوەیەکی بەرچاو جیادەکرێتەوە لە پاسە ئاساییەکانی سەر شەقامەکان

James wanted to use bus rapid transport for that,

rather than light rail.

For me, it was important

ئێستا دەتوانین هەموو پاسە ناوخۆییەکان لاببەین

that the vehicles that would run on those rapid transport corridors

کە تێدەپەڕن بەتەنیشت هێڵە گواستنەوە خێراکاندا

would be visibly distinguishable from local buses on the street.

هەر بۆشاییەکیش دروست بێت لەنێوان هێڵە لاوەکییەکاندا جارێکی تر پڕیان دەکەینەوە

کەوابێت، بەشێوەیەکی تر، ئەگەر شەقامێک هەبێت لەو دەوروبەرەدا

Now we could take out all the local buses

کە پاسێکی پێدا تێپەڕ بێت، ئەوا پاسەکەی بۆ دەگێڕینەوە

that ran alongside those rapid transport means.

تەنها لە ئێستادا ئەم پاسانە ناتوانن بە هەموو ڕێگەکاندا بگەڕێنەوە ناوەندی شار

Any gaps that appeared in the outskirts were filled again.

بەڵام دەبەسترێنەوە بە هێڵی گواستنەوە خێراکانەوە

So, in other words, if there was a street in an outskirt

where there had been a bus, we put a bus back in,

یەکێک لەم هێڵە پانانەی کە لێرەدان

بەڵام ئەوەی تر کە مابۆوە تەنها چاند مانگێک کارکردنی دەوێت

only now these buses wouldn't run all the way to the city center,

وە چەند شەڕێک لەگەڵ هاوڕێ کچەکەمدا لە شوێنی خۆمان

but connect to the nearest rapid-transport mode,

کەبەهۆی نەخشەی ڕێگە گیراوەکانەوە کەم بۆتەوە

one of these thick lines over there.

وە داهاتەکەشی، وە یەکێک لەداهاتەکان ئەم نەخشەیە بوو

So the rest was merely a couple of months of work,

لەبارەی ناوچەی گەورەی دوبلینەوە، کەمێک نزیکتری دەکەمەوە

and a couple of fights with my girlfriend,

of our place constantly being clogged up with maps,

ئەم نەخشەیە تەنها پەیوەندییەکانی هێڵی گواستنەوە خێراکانە

and the outcome, one of the outcomes,

هیچ پاسێکی ناوخۆیی نیە، زۆر لە شێوازی نەخشەی میترۆ دەچێت

was this map of the Greater Dublin area.

کە ئەوە زۆر سەرکەوتوتربوو لە لەندەن، وە لەو کاتەوە

I'll zoom in a little bit.

زۆر فراوان کرابوو بۆ زۆرێک لە شارەگەورەکان

This map only shows the rapid transport connections, no local bus,

بۆیە ئەو زمانەیە کە دەبێت بەکاربێت

very much in the "metro map" style that was so successful in London,

بۆ نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی

وە ئەوەش کە گرنگە ، لەگەڵ نەخشەیەکی ئاسانکراوی وەک ئەمە

and that since has been exported to so many other major cities,

ئەوە لە ئێستادا گونجاو دەبێت بۆ من

and therefore is the language that we should use

کە باس لە چارەسەرکردنی کێشمەکێشم دەکات

for public transport maps.

وە نەخشەیەکی گشتگیری هێڵی گشتی دروست بکەین

What's also important is, with a simplified network like this,

یەکێک کە نەک تەنها هێڵی گواستنەوەی خێرا نیشان بدات

it now would become possible for me to tackle the ultimate challenge

بەڵکو بەهەمان شێوە هێڵەکانی پاسی ناوخۆش، شەقامەکانیش

ئەمەش ئەوەیە کە دەشێت نەخشەکە لەم شێوەیەدا بێت

and make a public transport map for the city center,

کەمێکی تر نزیکی دەکەمەوە

one where I wouldn't just show rapid transport connections,

لەم نەخشەیەدا، ئاماژەم بە هەموو شێوازەکانی گواستنەوە کردووە

but also all the local bus routes, streets and the likes,

and this is what a map like this could look like.

هێڵە زۆر خێراکانی گواستنەوە، پاسەکان،دارت، هێڵی شەمەندەفەرو هاوشێوەکانی

I'll zoom in a little bit.

هەموو تاکە هێڵێک بە هێڵێکی جیا نمایش کراوە

In this map, I'm including each transport mode,

نەخشەکە کە هەریەک وە هەموو وێستگەکان نیشان دەدات

so rapid transport, bus, DART, tram and the likes.

وە ناوی هەمووی لەگەڵ هەر وێستگەیەک

Each individual route is represented by a separate line.

وە بەهەمان شێوە شەقامە لاوەکیەکانیشم نیشان داوە

The map shows each and every station,

لەڕاستیدا، زۆربەی شەقامە لاوەکییەکان بە ناوەکانیشیانەوە

each and every station name,

وە بەپێوەرێکی باش، هەروەها چەند شوێنەوارێکی تریش

and I'm also displaying side streets.

هەندێکیان بەنیشانەی بچووک بە دیارخراون

لێرەدا ئەم شێوە سێ دوورییە

In fact, most of the side streets even with their name,

ئەو کێشراوەی کە لەشێوازی باڵندەدان

and for good measure, also a couple of landmarks,

نەخشەکە تاڕادەیەک بچووک کرایەوە

بۆیە ئەوەی کەبەدەستییەوە دەگری وەک کاغەزێکی قەدکراو وایە

some of them signified by little symbols,

یان کە بە شێوەیەکی بچووک دەردەکەوێت، لە چەکمەجەی پاسەکەدا

others by these isometric three-dimensional

bird's-eye-view drawings.

وای بۆ دەچم کە ئەوە وای لێهاتبێت کە هاوسەنگی بێت

The map is relatively small in overall size,

لەنێوان بەرجەستەی ڕاستەقینەداو

so something that you could still hold as a fold-out map

وە ئاسانکارییەکان، زمانی دۆزینەوەی ڕێگاکان لەمێشکمدا

or display in a reasonably-sized display box on a bus shelter.

I think it tries to be the best balance

هێڵی زۆر ڕاستە کێشراون، کە سوچەکانی لابردراون

between actual representation and simplification --

وە بێگومان، ئەوە زۆر زۆر گرنگە

تێکدانە جوگرافییەکان نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی ئاسان دەکات

the language of way-finding in our brain.

بۆ نموونە ئەگەر تۆ، تەماشایەکی هەردوو

So, straightened lines, cleaned-up corners,

ڕاڕەوی سەرەکی بکەیت کە بەشارەکەدا تێدەپەڕێن

and of course, that very, very important geographic distortion

زەردەکەو پرتەقاڵیەکەی ئێرە، ئەمە ئەوەیە کە چۆن

دەردەکەون لەسەر نەخشەی چەسپاندنی هێڵی شەقام

that makes public transport maps possible.

ئەمە ئەو شێوەیەیە کە دەردەکەون دوای دەستکارییەکەی من

If you, for example, have a look at the two main corridors

نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی

that run through the city -- the yellow and orange one over here --

بۆیە، بۆ نەخشەیەکی هێڵی گواستنەوەی گشتی

this is how they look in an actual, accurate street map,

نابێت بوەستیت لە چەسپاندنی بەرجەستەییدا

and this is how they would look in my distorted,

بەڵام دیزاین کردن بەو شێوەیەی کە مێشکمان کاری پێدەکات

ئەو پەرچەکردارانەی کە نواندم، ئەوە زۆر باشبوو کە بیبینم

simplified public transport map.

So for a successful public transport map,

وە بەدڵنیاییەوە، بۆ خودی خۆم، زۆر دڵخۆش بووم بە بینینی

we should not stick to accurate representation,

ئەوەی کە دواجار گەلەکەم لە یۆنان و ئەڵمانیادا بیرۆکەیەکیان هەیە

but design them in the way our brains work.

لەبارەی ئەوەی کە من چی دەکەم بۆ سەرچاوەی ژیانم. پێکەنین. سوپاس. چەپڵە لێدان

The reactions I got were tremendous, it was really good to see.

And of course, for my own self, I was very happy to see

that my folks in Germany and Greece finally have an idea

what I do for a living.

(Laughter)

Thank you.

(Applause)