Aris Venetikidis: Making sense of maps

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Hanasa-hiwa foundation

What I do is I organize information.

ئەوەی من دەیکەم بریتیە لە رێکخستنی زانیاری، من دیزاینەرێکی نەخشەسازیم

I'm a graphic designer.

Professionally, I try to make sense

وەک ئەرکێک، من هەوڵ دەدەم کە مانا دروست بکەم

often of things that don't make much sense themselves.

لە شتانێک کە خوودی خۆیان مانا نابەخشن

So my father might not understand what it is that I do for a living.

بۆیە دەشێت باوکم تێنەگات کە ئەوە چییە

ئەوە ئەنجام دەدەم بۆ دابینکردنی ژیانم

چونکە ئەو بەشەی ئەو لەڕەچەڵەکی مندا هەبوو جووتیار بوو

His part of my ancestry has been farmers.

He's part of this ethnic minority called the Pontic Greeks.

ئەو سەر بەو ڕەچەڵەکەیە کەناو دەبرێت بە دەریای ڕەشی یۆنانییەکان

لە ئاسیای بچووک ژیاون، وە پاشان کۆچیان کردووە بۆ یۆنان

They lived in Asia Minor and fled to Greece after a genocide

لەپاش کۆمەڵکوژییەک سەد ساڵ لەمەو بەر

about a hundred years ago.

And ever since that, migration has somewhat been a theme in my family.

وە هەر لەو کاتەوە کۆچکردن بەجۆرێک لە جۆرەکان

بو بە دیاردەیەک لە خێزانەکەمدا

باوکم کۆچی کرد بۆ ئەڵمانیا، لەوێ خوێندی وە خێزانی پێکهێنا

My father moved to Germany, studied there and married,

and as a result, I now have this half-German brain,

وە دەرئەنجامی ئەوەش، ئەم مێشکە نیوە ئەڵمانیەم هەیە

لەگەڵ هەموو بیرە شیکارییەکانی

with all the analytical thinking and that slightly dorky demeanor

وە ئەو هەڵسوکەوتە گەمژانەش کە لەگەڵ ئەوەدا بێت

that come with that.

And of course it meant that I was a foreigner in both countries,

ئەوەش ئەوە دەگەیەنێت کە من بێگانە بووم لەهەردوو وڵاتەکەدا

and that of course made it pretty easy for me to migrate as well,

ئەوەش کارەکەی زۆر ئاسان کردبوو بۆ من

کەمنیش کۆچ بکەم، لەکلتووری خێزانیمدا، ئەگەر بتانەوێ

in good family tradition, if you like.

But of course, most journeys that we undertake from day to day

بەڵام بێگومان، زۆربەی ئەو گەشتانەی کەئەنجامی دەدەین

لەڕۆژێکەوە بۆ رۆژێک لەشارەکان، وە بەتایبەتی

are within a city.

And, especially if you know the city,

ئەگەر شارەزابیت، لە ئەیەوە بچیت بۆ بی

getting from A to B may seem pretty obvious, right?

ئەوە زۆر ئاشکرایە، وایە؟

But the question is, why is it obvious?

بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە، ئەوە بۆچی ئاشکرایە؟

How do we know where we're going?

چۆن بزانین کە بۆ کوێ دەچین؟

So I washed up on a Dublin ferry port about 12 years ago,

لەبەر ئەوە لەبەندەرێک لە کەناری دبلنەوە گیرسامەوە

دوانزە ساڵ لەمەو بەر، بێگانەیەکی شارەزابووم، ئەگەر بتانەوێ

a professional foreigner, if you like,

and I'm sure you've all had this experience before, yeah?

ئێستا من دڵنیام کە ئێوە ئەم ئەزموونەتان پێشتر دیوە، وایە؟

You arrive in a new city,

تۆ دەگەیتە شارێکی تازە، وە مێشکیشتان هەوڵ دەدات

and your brain is trying to make sense of this new place.

کە مانایەک ببەخشێتە ئەم شوێنە تازەیە

Once you find your base, your home,

هەر جارێک کەبەردی بناغەی خۆتان دۆزییەوە، ماڵەکەت

هەڵدەستی بەدروستکردنی ئەم نەخشە زانراوانە لەبارەی ژینگەکەتەوە

you start to build this cognitive map of your environment.

It's essentially this virtual map that only exists in your brain.

ئەوە لەبنەماوە ئەو نەخشە خەیاڵییە هەیە

لە مێشکماندا، هەموو ئاژەڵەکانیش وادەکەن

All animal species do it,

even though we all use slightly different tools.

وابزانم هەر یەکەمان ئامرازی جیاواز بەکاردەهێننین

Us humans, of course, we don't move around marking our territory by scent, like dogs.

ئێمەی مرۆڤ، بێگومان ئێمە ناگەڕێین

بۆ نیشانەکردنی ناوچەکەمان بە بۆن، وەکو سەگەکان

We don't run around emitting ultrasonic squeaks, like bats.

ئێمە بەو ناوەدا ناسوڕێینەوە و شەپۆلی سەروودەنگ دەر ناکەین، وەک شەمشەمەکوێرەکان

We just don't do that,

ئێمە واناکەین

although a night in the Temple Bar district can get pretty wild.

وە هەروەها شەوێک لەتێمبڵ باڕ دەشێت زۆر شێتانەبێت. پێکەنین

(Laughter)

No, we do two important things to make a place our own.

نەخێر، ئێمە دوو شتی زۆر گرنگ ئەنجام دەدەین بۆ ئەوەی کە شوێنێک بکەین بە هی خۆمان

First, we move along linear routes.

یەکەم ئێمە دەجوڵێین لەسەر هێڵە سەرەکییەکان

Typically, we find a main street,

بەشێوەیەکی نموونەیی ئێمە شەقامە سەرەکییەکە دەدۆزینەوە، ئەم شەقامە سەرەکییەش

and this main street becomes a linear strip map in our minds.

دەبێتە هێڵی سەرەکی سەرنەخشەی ناو مێشکمان

But our mind keeps it pretty simple, yeah?

بەڵام مێشکی ئێمە ئەوە زۆر بەئاسانی دەهێڵێتەوە، وایە؟

Every street is generally perceived as a straight line,

بە گشتی هەموو شەقامێک بەشێوەی هێڵێکی ڕاستی هەستپێکراوە

and we kind of ignore the little twists and turns that the streets make.

ئێمە بەجۆرێک ئەو پێچ و چەمانەوانەی شەقامەکە دروست دەکەین کە خۆمانی لێلادەدەین

When we do, however, make a turn into a side street,

کاتێک کە ئێمە وادەکەین، دەگەڕێینەوە بۆ بەشی ئەو پەڕی شەقامەکە

our mind tends to adjust that turn to a 90-degree angle.

مێشکی ئێمە ئارەزوو دەکات کە ئەو گەڕانەوەیە بکاتە ٩٠ پلەی گۆشەیی

بەدڵنیاییەوە ئەمە بۆ کەسانێک ساتەوەختی پێکەنیناوی دروست دەکەن

This of course makes for some funny moments

when you're in some old city layout

کاتێک کە لە شارێکی نەخشە کۆنیت ئەوە هەستی جۆرێک

that follows some sort of circular city logic, yeah?

شاری شێوە بازنەیی دەگەیەنێت، وایە؟

لەوانەیە ئێوە ئەو جۆرە ئەزموونەتان بینیبێت، وایە؟

Maybe you've had that experience as well.

باوابڵێین کە ئێوە لەشوێنێکی لای شەقامەکە کە ئەوە دەگەیەنێت

Let's say you're on some spot on a side street

that projects from a main cathedral square,

لە شەقامی سەرەکی کاثدێراڵ، وە دەتەوێت بێیتە

and you want to get to another point on a side street just like that.

خاڵێکی تری شەقامی ئەو بەر هەروەک ئەمە

The cognitive map in your mind may tell you,

دەشێت نەخشە خەیاڵییەکەی ناو مێشکت پێت ڕابگەیەنێت، ئاریس

"Aris, go back to the main cathedral square,

بگەڕێیتەوە بۆ شەقامی کاثدێراڵەکە

take a 90-degree turn and walk down that other side street."

سوڕانەوەیەکی ٩٠ پلەیی، بگەڕێیتەوە بەرەو خواری شەقامەکە

But somehow you feel adventurous that day, and you suddenly discover

بەڵام هەر لەخۆتەوە هەست بەگەشت کردن دەکەیت ئەو ڕۆژە

لەناکاو بۆت دەردەکەوێ کە هەردوو ناوچەکە

that the two spots were actually only a single building apart.

لەڕاستیدا ئەم لاو ئەولای باڵەخانەیەکن

Now, I don't know about you,

من بۆ نازانم، بەڵام هەمیشە هەستم وایە کە من

but I always feel like I find this wormhole

ئەم چاڵە یاخود ئەم دەرگایە دەدۆزمەوە

or this inter-dimensional portal.

(Laughter)

So we move along linear routes

بۆیە بەدرێژایی هێڵی شەقامەکان

وە مێشکمان شەقامی ڕاست و یوتێرنەکان دەخوێنێتەوە

and our mind straightens streets and perceives turns as 90-degree angles.

بە گۆشەی ٩٠ پلەیی

دووەم شت کە ئێمە ئەنجامی دەدەین بۆ ئەوەی جێگایەک بکەین بە هی خۆمان

The second thing that we do to make a place our own

ئەوەیە کە سۆز و مانا دەبەخشینە شتەکان

is we attach meaning and emotions to the things

that we see along those lines.

ئێمە بەدرێژایی ڕێگاکان دەیانبینین

ئەگەر بەلادێیەکی ئێرلەندیدا تێپەڕیت، وە بپرسیت لە خانمێکی پیر

If you go to the Irish countryside and you ask an old lady for directions,

لەبارەی ئاڕاستەکانەوە، خۆتان ئامادە بکەن بۆ هەندێ

brace yourself for some elaborate Irish storytelling

چیرۆکی ئێرلەندی باشت پێدەڵێت لەبارەی هەموو شوێنە دیارەکانەوە، وایە؟

about all the landmarks, yeah?

She'll tell you the pub where her sister used to work,

ئەو باڕەت نیشان دەدات کە خوشکەکەی کاری لێکردوە

and "... go past that church where I got married," that kind of thing.

وە بەو پەرستگایەدا تێدەپەڕیت کە شووم لێکردووە، ئا لەو جۆرە شتانە

So we fill our cognitive maps with these markers of meaning.

بۆیە ئێمە نەخشە هەستەوەریەکانمان پڕکردۆتەوە بەم جۆرە هێمایانەی ماناکان

وە هەروەها، ئێمە وای دەردەبڕین

What's more, we abstract repeat patterns and recognize them.

شێوازەکەی دووبارە دەکەینەوە، وە دەیانناسینەوە

We recognize them by the experiences and we abstract them into symbols.

ئێمە ئەوان دەناسینەوە بەهۆی ئەزموونەوە

وە ئێمە جیایان دەکەینەوە بۆ چەند نیشانەیەک

And of course, we're all capable of understanding these symbols.

وە بێگومان، ئێمە ئەو توانایەمان هەیە

بۆ تێگەیشتن لەم شتانە، پێکەنین

(Laughter)

وە هەروەها، ئێمە هەموو توانای تێگەیشتنمان هەیە

What's more, we're all capable of understanding the cognitive maps,

بۆ نەخشە زانراوانەکان، وە ئێوەش هەموو لەتواناتاندا هەیە

and you are all capable of creating these cognitive maps yourselves.

بۆ دروستکردنی ئەم نەخشە زانراوانە بۆ خۆتان

So next time, when you want to tell your friend how to get to your place,

بۆیە جاری داهاتوو، کاتێک ویستتان بەهاوڕێیەکتان بڵێن کە چۆن بگاتە شوێنێک

you grab a beermat, grab a napkin, and you just observe yourself

تەپڵەکی ژێر پەرداخەکەت ڕابکێشە، دەستە سڕێ ڕابکێشە

تێبینی خۆت دەکەیت کە ئەم پارچە تەختە جوانە دروست دەکەیت

create this awesome piece of communication design.

لە دیزاینی پەیوەندی بەستن، ئەوە هێڵە ڕاستەکانی وەرگرتووە

It's got straight lines.

It's got 90-degree corners.

ئەوە گۆشە ٩٠ پلەکانی وەرگرتووە

لەوانەیە تۆ نیشانەیەکی بچووک جێبهێڵیت بە درێژایی ڕێگەکە

You might add little symbols along the way.

وە کاتێک کە تەماشای ئەوە دەکەیت کە کێشاوتە

And when you look at what you've just drawn,

بۆت دەردەکەوێت کە ئەوە لە نەخشەیەکی شەقامەکان ناچێت

you realize it does not resemble a street map.

If you were to put an actual street map on top of what you've just drawn,

ئەگەر ویستت نەخشەیەکی ڕاستەقینەی شەقام بکێشیت

لەبەشی سەرەوەی ئەوەی کە کێشاوتە، شەقامەکانت دەناسنەوە

you'd realize your streets and the distances -- they'd be way off.

وە دوورییەکانیش، کە دەیان بێت

No, what you've just drawn is more like a diagram or a schematic.

نەخێر، ئەوەی کە کێشاوتە

زیاتر وەک نەخشەیەکە یان ئەندازەیەکە

It's a visual construct of lines, dots, letters,

ئەوە کێشراوێکی بەرجەستەی هێڵکارییە، خاڵێکی پیت لێدراوە

دیزاین کراوە لەسەر شێوەی زمانی مێشکی ئێمە

designed in the language of our brains.

So it's no big surprise

بۆیە ئەوە سەڕسوڕمانێکی وەها نییە کە زانیارییەکی زۆری دیزاینی ئایکۆن

that the big information-design icon of the last century --

لەسەدەی پێشووەکاندا، ترۆیکی نیشاندانی هەمووانە

the pinnacle of showing everybody how to get from A to B,

کە چۆن لەخاڵی (ئەی) بچین بۆ خاڵی (بی)، هێڵی ژێرزەمینی لەندەن

the London Underground map --

لەلایەن ئەندازیاری شارستانی یاخود نەخشە سازێکەوە نەکێشرابوو

was not designed by a cartographer or a city planner;

it was designed by an engineering draftsman.

لەلایەن نەخشەسازێکی هونەرییەوە نەخشەی بۆ کێشرابوو

In the 1930s,

لە ساڵی ١٩٣٠، (هاری بێک) بنەماکانی

Harry Beck applied the principles of schematic diagram design

دیزاینی نەخشەسازی بەیانی داهێنابوو، وە گۆڕی

and changed the way public transport maps are designed forever.

ئەو شێوازەی کە دیزاینی هاتووچۆی گشتی پێ کرابوو بۆ هەتاهەتایە

Now the very key to the success of this map

ئێستا کلیلی سەرکەوتنی ئەم نەخشەیەیە

لە پشتگوێخستنی ئەو زانیارییانەدایە کەکەمتر گرنگن

is in the omission of less important information

and in the extreme simplification.

وە ئێجگار سادەشن

بۆیە ڕاستە شەقامەکان، گۆشەکانی (٤٥) و (٩٠)ەن

So, straightened streets, corners of 90 and 45 degrees,

بەڵام بەهەمان شێوە ئێجگار لە شێوازەکانی جوگرافیش لەو نەخشەیەدا

but also the extreme geographic distortion in that map.

ئەگەر ویستت سەیری پێگەی ڕاستەقینەی ئەم وێستگانە بکەیت

If you were to look at the actual locations of these stations,

you'd see they're very different.

دەبینی کە ئەوانە زۆر جیاوازن، وایە؟

But this is all for the clarity of the public Tube map.

بەڵام ئەمە هەمووی بۆ ڕوونی نەخشەی شەمەندەفەرە کارەباییەکانە

If you, say, wanted to get from Regent's Park station

بەڵێ ئەگەر وتت دەتەوێت لە ڕیجنت پارک ستەیشنەوە بچیت

to Great Portland Street,

بۆ جادەی گرەیت پۆرتلاند، نەخشەی شەمەندەفەرە کارەباییەکە پێت دەڵێت

the Tube map would tell you:

سوار شەمەندەفەرەکە ببە، بچۆ بۆ جادەی بەیکەر، بسوڕێرەوە، سوار شەمەندەفەرێکی تر ببە

take the Tube, go to Baker Street, change over, take another Tube.

Of course, what you don't know is that the two stations

بێگومان، ئەوەی کەنایزانیت ئەوەیە کەئەو دوو وێستگەیە

هەریەکەیان نزیکەی سەد مەترێک دوورن

are only about a hundred meters apart.

ئێستا ئێمە گەیشتوینەتە بابەتی هێڵی گشتی

Now we've reached the subject of public transport,

and public transport here in Dublin

وە هێڵی هاتووچۆی گشتی لە دوبلین

بابەتێکی بەجۆرێک هەستیارە، پێکەنین

is a somewhat touchy subject.

(Laughter)

بۆ هەموو ئەوانەی کە هێڵی گواستنەوەی دوبلین نازانێت

For everybody who does not know the public transport here in Dublin,

essentially, we have this system of local buses that grew with the city.

لەبنەڕەتدا ئەم سیستەمەی پاسە ناوخۆییەکانە

کە لەگەڵ شارەکەدا گەشەی کردووە، بۆ هەموو لایەکی زیادکراوە

For every outskirt that was added, there was another bus route added,

هێڵێکی تری پاس هەبوو کە دەست پێدەکات

running from the outskirt all the way to the city center.

لەهەموو ناوچەکانەوە بەرەو ناوەندی شار

وە هەموو ئەم بپاسە ناوخۆییانە نزیک دەبنەوە لەناوەندی شار

And as these local buses approach the city center,

they all run side by side and converge in pretty much one main street.

هەموویان شان بە شان دەڕۆن، بەیەکەوە

بەشەقامی سەرەکیدا

So when I stepped off the boat 12 years ago,

بۆیە کاتێک کە لەبەلەمەکەدا کە هەنگاوی دابەزینم دا لە ١٢ ساڵ لەمەو بەر

I tried to make sense of that.

هەوڵم دا مانا لەوە دروست بکەم

چونکە گەڕانی شارێک بە پێ تەنها دوورت دەخاتەوە

Because exploring a city on foot only gets you so far.

But when you explore a foreign and new public transport system,

بەڵام کاتێک کە سیستەمێکی گواستنەوەی گشتی بێگانە تاقی دەکەیتەوە

نەخشەیەکی زانین لەمێشکتدا دروست دەکەیت

you will build a cognitive map in your mind in pretty much the same way.

بەشێوەی هاوشێوەی ئەمە

Typically, you choose yourself a rapid transport route,

بە شێوەیەکی نموونەیی، تۆ شێوازی هاتووچۆی گشتی خۆت ئامادە دەکەیت

and in your mind, this route is perceived as a straight line.

وە لەمێشکی خۆتدا هێڵی سەرەکیت بە شێوەی هێڵێکی ڕاست وەرگرتووە

And like a pearl necklace,

وە لەشێوەی ملوانکەیەکی مرواریدا، هەموو وێستگەکان و جێی وەستانەکان

all the stations and stops are nicely and neatly aligned along the line.

هەمووی بەڕێکی بەجوانی ڕیزبەندکراون بەپێی هێڵەکە

And only then you start to discover some local bus routes

وە تەنها لەو کاتەدا تۆ دەست پێدەکەیت بە دۆزینەوەی هەندێ هێڵی پاسە ناوخۆییەکان

کە ئەو بۆشاییانە پڕدەکاتەوە کە ڕێگە دەدات بە تۆ بۆ ئەو

that would fill in the gaps,

and that allow for those wormhole, inter-dimensional portal shortcuts.

ڕێگایە، دەرگای ڕێگا کورتکراوە جیاوازەکان

So I tried to make sense, and when I arrived,

بۆیە هەوڵمدا مانا ببەخشم، وە کاتێک کە گەیشتم

I was looking for some information leaflets

دەگەڕام بەدوای هەندێ زانیاری هەڵواسراویدا کە

that would help me crack this system and understand it,

یارمەتیم بدات پەی بەم سیستەمە ببەم و لێی تێبگەم

and I found those brochures.

وە ئەو کتێبانەی ڕێبەریم دەستکەوت، پێکەنین

(Laughter)

They were not geographically distorted.

بە شێوەیەکی جوگرافیانە ڕێکنەخرابوو

ژمارەیەکی زۆری لە پشت گوێخستنی زانیاری تێدا بوو

They had a lot of omission of information,

but unfortunately, the wrong information.

بەڵام بەداخەوە زانیاری هەڵە، بڵێین، لەناوەندی شاردا بوو

Say, in the city center --

there were never actually any lines that showed the routes.

لە ڕاستیدا هیچ هێڵێک نەبوو کە ڕێگەکان نیشان بدات

(Laughter)

There are actually not even any stations with names.

لەڕاستیدا هیچ ناوێکیشی لەسەر نەبوو

(Laughter)

Now, the maps of Dublin transport have gotten better,

ئێستا نەخشەکانی هێڵی گواستنەوەی دوبلین، باشتر کراون

وە پاش ئەوەی کەپڕۆژەکەم تەواو کرد، ئەوانە کەمێکی تر باشتر بوون

and after I finished the project, they got a good bit better,

but still no station names, still no routes.

بەڵام هێشتا ناوی وێستگە نییە، ڕێگە نییە

So, being naive, and being half-German, I decided,

بۆیە خۆشباوەڕیە، ڕەچەڵەکت نیوەی ئەڵمانی بێت، بڕیارم دا

"Aris, why don't you build your own map?"

ئاریس، بۆ نەخشەی خۆت بنیات نانێیت؟

So that's what I did.

ئەوەش ئەوەبوو کە من ئەنجامم دا، لێکۆڵینەوەم کرد کە چۆن

I researched how each and every bus route moved through the city, nice and logical,

هەر هێڵێکی پاس بە شارەکەدا ڕۆیشتووە

جوان و لۆژیکییە، هەر ڕێگەیەکی پاس هێڵێکی جیایە

every bus route a separate line.

I plotted it into my own map of Dublin,

وە ئەوەم یاداشت کرد لەناو نەخشەکەی دوبلینی خۆم

وە لەناوەندی شاردا

and in the city center ...

I got a nice spaghetti plate.

قاپێک سپاگێتی جوانم دەست کەوت. پێکەنین

(Laughter)

ئەمەش کەمێک بوو لە زۆرێک، بۆیە بەدڵنیاییەوە، بڕیارم دا

Now, this is a bit of a mess,

so I decided, of course,

"You're going to apply the rules of schematic design,"

کەدەبێت یاساکانی دیزاینی هێڵی بەیانی جێبەجی بکەم

cleaning up the corridors,

ڕێگای ڕاڕەوەکانم سڕییەوە، شەقامەکانم فراوانتر کرد

widening the streets where there were loads of buses

کەتێیدا پاسەکان هەن، وە شەقامەکانم

and making the streets at straight, 90-degree corners, 45-degree corners

ڕاست کردەوە، بۆسووچی ٩٠ پلەیی، وە سووچی ٤٥ پلەیی، یاخوود کەمکراوەی ئەوە

or fractions of that,

and filled it in with the bus routes.

خستمە نەخشەکەوە لەگەڵ هێڵی پاسەکاندا، وە ئەم نەخشەی ناوەندی شارەم

And I built this city center bus map of the system,

بۆ پاسەکانی سیستەمەکە کێشا، چۆن بووە پێنج ساڵ لەمەو بەر

how it was five years ago.

I'll zoom in again so that you get the full impact

جارێکی تر دەیهێنمەوە پێشەوە تا ئێوە بەتەواوی کاریگەربن بە

of the quays and Westmoreland Street.

بە بەندەرەکان و جادەی وێستمۆرلاند، پێکەنین

(Laughter)

ئێستا بە شانازییەوە دەتوانم بڵێم، چەپڵە لێدان

Now I can proudly say --

(Applause)

I can proudly say, as a public transport map,

ئێستا بەشانازییەوە دەتوانم بڵێم، وەک نەخشەی هێڵی گواستنەوەو

this diagram is an utter failure.

ئەم نەخشەیە شکستێکی بێگومانە، پێکەنین

(Laughter)

Except, probably, in one aspect:

بەلایەنی کەمەوە جگە لەلایەنێکی

I now had a great visual representation

بەرجەستەکردنێکی بینراوم هەبوو کە

of just how clogged up and overrun the city center really was.

ناوەندی شار چەند پڕ ئاستەنگ و پێچاوپێچ بوو

Now, call me old-fashioned,

پێم بڵێن دواکەوتوو، باشە، بەڵام وای بۆ دەچم

but I think a public transport route map should have lines,

کە نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی دەبێ هێڵی هەبێ

because that's what they are, yeah?

چونکە ئەوان ئاوان، وایە؟

ئەوان دەزووی بچوکن کە بەڕێگەی خۆیاندا لول دەبن

They're little pieces of string that wrap their way

through the city center or through the city.

بە تێپەڕبوون بەناوەندی شاردا، یاخود بە شارەکەدا

If you will, the Greek guy inside of me feels if I don't get a line,

ئەگەر وا بکەیت، کوڕە یۆنانییەکەی ناو من هەست دەکات، ئەگەر

هێڵێک نەکێشم، ئەوە وەک ئەوە وایە بچیتە لایبیرینسی میناتۆر

it's like entering the labyrinth of the Minotaur

without having Ariadne giving you the string to find your way.

بەبێ ئەوەی کە ئاریادانت لەگەڵدا بێت هەتا ڕێگەکەت پێنیشان بدات

So the outcome of my academic research,

بۆیە ئەنجامی لێکۆڵینەوە ئەکادیمیەکەم

loads of questionnaires, case studies and looking at a lot of maps,

ژمارەیەکی زۆر پرسیار، بابەتی لێکۆڵینەوە

وە تەماشاکردنی ژمارەیەکی زۆر نەخشە، ئەوە ژمارەیەکی زۆری کێشەکان بوو

was that a lot of the problems and shortcomings

وە خاڵی لاوازی گواستنەوەی دوبلین

of the public transport system here in Dublin

was the lack of a coherent public transport map --

نەبوونی نەخشەی بەستەرەوەبوو...

a simplified, coherent public transport map --

نەخشەیەکی ئاسانکراو، هێڵی گواستنەوەی گشتی

because I think this is the crucial step to understanding

چونکە من پێم وایە کە ئەمە هەنگاوی یەکلاکەرەوەیە بۆ تێگەیشتن لە

لە هێڵی گواستنەوەی گشتی لە ئاستێکی فیزیاییدا

a public transport network on a physical level,

but it's also the crucial step to make a public transport network mappable

بەڵام بە هەمان شێوە هەنگاوی یەکلاکەرەوەیە بۆ ئەوەی

کە هێڵی گواستنەوەی گشتی وا لێبکات کە زیاتر بۆ نەخشەکردن بگونجێ لەسەر ئاستێکی بەرجەستەتردا

on a visual level.

So I teamed up with a gentleman called James Leahy,

بۆیە من گروپێکم پێک هێنا لە بەڕێزێک کە ناوی جەیمس لێیە

a civil engineer and a recent master's graduate

ئەندازیاری مەدەنی و دەرچووی ماستەری

of the Sustainable Development program at DIT,

پڕۆگرامی بەرەو پێش جوون لە(دی ئات تی)یە

and together we drafted the simplified model network,

بەیەکەوە کە ئەم شێوازە ئاسانکراوەی نەخشەکە کە ئێستا

which I could then go ahead and visualize.

دەتوانم ڕاستەوخۆ بەکاری بهێنم و بەرجەستەی بکەم

So here's what we did.

کەوابێ، ئەمە ئەو کارە بوو کە ئەنجامماندا

We distributed these rapid-transport corridors throughout the city center,

ئێمە ئەم هێڵانەی گواستنەوە خێراکانمان دابەشکرد

بەناو ناوەندی شارەکەدا، وە فراوانمان کرد بەدەوروبەریدا

and extended them into the outskirts.

Rapid, because we wanted them to be served by rapid-transport vehicles.

خێرا، چونکە ویستمان کە خزمەت بکەین

بە هۆی ئۆتۆمبێلە خێراکانی گواستنەوەوە، وایە؟

They would get exclusive road use, where possible,

ئەوان شێوازێکی تری بەکارهێنانی شەقامەکان بەدەست دێنن، کە ڕێی تێدەچێت

کە ژمارەیەکی زۆر دەبێت، وە چۆنییەتییەکەی باش دەبێت

and it would be high-quantity, high-quality transport.

James wanted to use bus rapid transport for that,

جەیمس ویستی هێڵی گواستنەوەی خێرای پاس بەکاربهێنێت بۆ ئەوە

rather than light rail.

زیاتر لە هێڵی ئاسنین، بۆ من ئەوە گرنگ بوو

For me, it was important

کە ئەو ئۆتۆمبێلانە تێدەپەڕن بە هێڵی گواستنەوەی خێرای ڕێگەکاندا

that the vehicles that would run on those rapid transport corridors

کە بەشێوەیەکی بەرچاو جیادەکرێتەوە لە پاسە ئاساییەکانی سەر شەقامەکان

would be visibly distinguishable from local buses on the street.

Now we could take out all the local buses

ئێستا دەتوانین هەموو پاسە ناوخۆییەکان لاببەین

that ran alongside those rapid transport means.

کە تێدەپەڕن بەتەنیشت هێڵە گواستنەوە خێراکاندا

Any gaps that appeared in the outskirts were filled again.

هەر بۆشاییەکیش دروست بێت لەنێوان هێڵە لاوەکییەکاندا جارێکی تر پڕیان دەکەینەوە

So, in other words, if there was a street in an outskirt

کەوابێت، بەشێوەیەکی تر، ئەگەر شەقامێک هەبێت لەو دەوروبەرەدا

where there had been a bus, we put a bus back in,

کە پاسێکی پێدا تێپەڕ بێت، ئەوا پاسەکەی بۆ دەگێڕینەوە

only now these buses wouldn't run all the way to the city center,

تەنها لە ئێستادا ئەم پاسانە ناتوانن بە هەموو ڕێگەکاندا بگەڕێنەوە ناوەندی شار

but connect to the nearest rapid-transport mode,

بەڵام دەبەسترێنەوە بە هێڵی گواستنەوە خێراکانەوە

one of these thick lines over there.

یەکێک لەم هێڵە پانانەی کە لێرەدان

بەڵام ئەوەی تر کە مابۆوە تەنها چاند مانگێک کارکردنی دەوێت

So the rest was merely a couple of months of work,

and a couple of fights with my girlfriend,

وە چەند شەڕێک لەگەڵ هاوڕێ کچەکەمدا لە شوێنی خۆمان

of our place constantly being clogged up with maps,

کەبەهۆی نەخشەی ڕێگە گیراوەکانەوە کەم بۆتەوە

and the outcome, one of the outcomes,

وە داهاتەکەشی، وە یەکێک لەداهاتەکان ئەم نەخشەیە بوو

was this map of the Greater Dublin area.

لەبارەی ناوچەی گەورەی دوبلینەوە، کەمێک نزیکتری دەکەمەوە

I'll zoom in a little bit.

This map only shows the rapid transport connections, no local bus,

ئەم نەخشەیە تەنها پەیوەندییەکانی هێڵی گواستنەوە خێراکانە

هیچ پاسێکی ناوخۆیی نیە، زۆر لە شێوازی نەخشەی میترۆ دەچێت

very much in the "metro map" style that was so successful in London,

کە ئەوە زۆر سەرکەوتوتربوو لە لەندەن، وە لەو کاتەوە

and that since has been exported to so many other major cities,

زۆر فراوان کرابوو بۆ زۆرێک لە شارەگەورەکان

and therefore is the language that we should use

بۆیە ئەو زمانەیە کە دەبێت بەکاربێت

بۆ نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی

for public transport maps.

وە ئەوەش کە گرنگە ، لەگەڵ نەخشەیەکی ئاسانکراوی وەک ئەمە

What's also important is, with a simplified network like this,

it now would become possible for me to tackle the ultimate challenge

ئەوە لە ئێستادا گونجاو دەبێت بۆ من

کە باس لە چارەسەرکردنی کێشمەکێشم دەکات

وە نەخشەیەکی گشتگیری هێڵی گشتی دروست بکەین

and make a public transport map for the city center,

one where I wouldn't just show rapid transport connections,

یەکێک کە نەک تەنها هێڵی گواستنەوەی خێرا نیشان بدات

but also all the local bus routes, streets and the likes,

بەڵکو بەهەمان شێوە هێڵەکانی پاسی ناوخۆش، شەقامەکانیش

and this is what a map like this could look like.

ئەمەش ئەوەیە کە دەشێت نەخشەکە لەم شێوەیەدا بێت

I'll zoom in a little bit.

کەمێکی تر نزیکی دەکەمەوە

لەم نەخشەیەدا، ئاماژەم بە هەموو شێوازەکانی گواستنەوە کردووە

In this map, I'm including each transport mode,

so rapid transport, bus, DART, tram and the likes.

هێڵە زۆر خێراکانی گواستنەوە، پاسەکان،دارت، هێڵی شەمەندەفەرو هاوشێوەکانی

Each individual route is represented by a separate line.

هەموو تاکە هێڵێک بە هێڵێکی جیا نمایش کراوە

نەخشەکە کە هەریەک وە هەموو وێستگەکان نیشان دەدات

The map shows each and every station,

each and every station name,

وە ناوی هەمووی لەگەڵ هەر وێستگەیەک

وە بەهەمان شێوە شەقامە لاوەکیەکانیشم نیشان داوە

and I'm also displaying side streets.

In fact, most of the side streets even with their name,

لەڕاستیدا، زۆربەی شەقامە لاوەکییەکان بە ناوەکانیشیانەوە

and for good measure, also a couple of landmarks,

وە بەپێوەرێکی باش، هەروەها چەند شوێنەوارێکی تریش

هەندێکیان بەنیشانەی بچووک بە دیارخراون

some of them signified by little symbols,

others by these isometric three-dimensional

لێرەدا ئەم شێوە سێ دوورییە

bird's-eye-view drawings.

ئەو کێشراوەی کە لەشێوازی باڵندەدان

The map is relatively small in overall size,

نەخشەکە تاڕادەیەک بچووک کرایەوە

so something that you could still hold as a fold-out map

بۆیە ئەوەی کەبەدەستییەوە دەگری وەک کاغەزێکی قەدکراو وایە

or display in a reasonably-sized display box on a bus shelter.

یان کە بە شێوەیەکی بچووک دەردەکەوێت، لە چەکمەجەی پاسەکەدا

I think it tries to be the best balance

وای بۆ دەچم کە ئەوە وای لێهاتبێت کە هاوسەنگی بێت

between actual representation and simplification --

لەنێوان بەرجەستەی ڕاستەقینەداو

وە ئاسانکارییەکان، زمانی دۆزینەوەی ڕێگاکان لەمێشکمدا

the language of way-finding in our brain.

So, straightened lines, cleaned-up corners,

هێڵی زۆر ڕاستە کێشراون، کە سوچەکانی لابردراون

and of course, that very, very important geographic distortion

وە بێگومان، ئەوە زۆر زۆر گرنگە

تێکدانە جوگرافییەکان نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی ئاسان دەکات

that makes public transport maps possible.

بۆ نموونە ئەگەر تۆ، تەماشایەکی هەردوو

If you, for example, have a look at the two main corridors

ڕاڕەوی سەرەکی بکەیت کە بەشارەکەدا تێدەپەڕێن

that run through the city -- the yellow and orange one over here --

زەردەکەو پرتەقاڵیەکەی ئێرە، ئەمە ئەوەیە کە چۆن

this is how they look in an actual, accurate street map,

دەردەکەون لەسەر نەخشەی چەسپاندنی هێڵی شەقام

and this is how they would look in my distorted,

ئەمە ئەو شێوەیەیە کە دەردەکەون دوای دەستکارییەکەی من

simplified public transport map.

نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی

So for a successful public transport map,

بۆیە، بۆ نەخشەیەکی هێڵی گواستنەوەی گشتی

we should not stick to accurate representation,

نابێت بوەستیت لە چەسپاندنی بەرجەستەییدا

بەڵام دیزاین کردن بەو شێوەیەی کە مێشکمان کاری پێدەکات

but design them in the way our brains work.

The reactions I got were tremendous, it was really good to see.

ئەو پەرچەکردارانەی کە نواندم، ئەوە زۆر باشبوو کە بیبینم

وە بەدڵنیاییەوە، بۆ خودی خۆم، زۆر دڵخۆش بووم بە بینینی

And of course, for my own self, I was very happy to see

that my folks in Germany and Greece finally have an idea

ئەوەی کە دواجار گەلەکەم لە یۆنان و ئەڵمانیادا بیرۆکەیەکیان هەیە

لەبارەی ئەوەی کە من چی دەکەم بۆ سەرچاوەی ژیانم. پێکەنین. سوپاس. چەپڵە لێدان

what I do for a living.

(Laughter)

Thank you.

(Applause)