How education helped me rewrite my life | Ashweetha Shetty

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Razaw S. Bor

من تەمەنم هەشت ساڵ بوو.

باش ئەو ڕۆژەم لە بیرە.

وەک بڵێی دوێنێ ڕووی دابێت.

I was eight years old.

دایکم توتنچییە.

توتنی ناوچەکە دەپێچێتەوە بۆ دابینکردنی بژێوی ژیانمان.

I remember that day clearly

like it happened just yesterday.

کرێکارێکی زەحمەتکێشە

My mother is a bidi roller.

هەروەها ڕۆژانە ١٠ بۆ١٢ سەعات توتن دەپێچێتەوە.

She hand-rolls country cigarettes to sustain our family.

ئەو ڕۆژە گەڕاوە ماڵەوە و دەفتەری توتنەکەی نیشاندام.

She is a hard worker

and spent 10 to 12 hours every day rolling bidis.

پرسیاری لێکردم ئەو ڕۆژە چەندی دەستکەوتوە.

That particular day she came home and showed me her bidi-rolling wage book.

گەڕانێکم بەناو دەفتەرەکەدا کرد،

ئەوەی سەرنجی ڕاکێشام جێ پەنجەکانی بوو لە هەر لاپەڕەیەک.

She asked me how much money she has earned that week.

دایکم هەرگیز نەچۆتە قوتابخانە.

I went through that book,

and what caught my eyes were her thumbprints on each page.

پەنجەمۆرەکانی لەجیاتی واژۆ بەکار دەهێنا

تاکو دەستکەوتەکانی تێدا تۆمار بکات.

My mother has never been to school.

لەو ڕۆژەوە، لەبەر هەندێک هۆکار،

She uses her thumbprints instead of a signature

دەمویست فێری بکەم چۆن قەڵەم بگری و ناوی خۆی بنوسێت.

to keep a record of her earnings.

لە سەرتادا بێ هیوا بوو.

On that day, for some reason,

بە شێوەیەکی بێتاوان خەندەیەکی کرد و گووتی نەخێر.

I wanted to teach her how to hold a pen and write her name.

بەڵام لە ناخیدا، دڵنیا بووم دەیویست هەوڵێک بدات.

She was reluctant at first.

بەهەندێک هەوڵو کۆشش،

She smiled innocently and said no.

سەرکەتوو بوین لە فێر کردنی نوسینی ناوی خۆی.

But deep down, I was sure she wanted to give it a try.

دەستەکانی دەلەرزین و دەموچاویشی دەگەشایەوەی لە خۆشیان.

With a little bit of perseverance and a lot of effort,

هەرکە تەماشام دەکرد،

we managed to write her name.

بۆ یەکەمجار لە ژیانم،

Her hands were trembling, and her face was beaming with pride.

هەستێکی بێ پایانم هەبوو:

کە سودێکم بۆ ئەم جیهانە هەبێت.

As I watched her do this,

for the first time in my life,

I had a priceless feeling:

ئەوە هەستێکی زۆر تایبەت بوو،

that I could be of some use to this world.

چونکە گریمانەی ئەوەم نەدەکر سودێکم هەبێت.

لە ژیانی لادێیی لە هیندستان، بەشێوەیەکی گشتی کچەکان بە بێ بەها سەیر دەکرێن.

That feeling was very special,

ئەوان عەیبە و بارگرانین.

because I am not meant to be useful.

ئەگەر بە کەسێکی سودبەخشیش دابنرێن،

In rural India, girls are generally considered worthless.

ئەوە تەنها بۆچێشتلێنان و خاوێنکردنەوەی ماڵە

یان گەورەکردنی منداڵ.

They're a liability or a burden.

وەک دووەم کچ لە خێزانێکی پابەند بە بنەماکان،

If they are considered useful,

it is only to cook dishes, keep the house clean

من لەسەرەتای تەمەنمەوە زۆر ڕوون بووم

or raise children.

کە هیچ کەس هیچ لێ چاوەڕوان نەدەکردم.

As a second daughter of my conservative Indian family,

دەبوو باوەڕ بکەم کە سێ ناسنامە پێناسەی من دەکەن--

I was fairly clear from a very early age

that no one expected anything from me.

کچە لادێیەکی هەژار--

واتا ژیانێک بگوزەرێنم هیچ دەنگ و هەڵبژاردەیەکی نەبێت.

I was conditioned to believe that the three identities that defined me --

poor village girl --

ئەو سێ ناسنامە وای لێکردم بیر لەوە بکەمەوە

meant that I was to live a life of no voice and no choice.

هەرگیز نەدەبوایە لە دایک بومایە.

These three identities forced me to think

لەگەڵ ئەوەش، من بووم.

that I should never have been born.

لە هەموو تەمەنی منداڵیم لەتەک دایکم توتنم دەپێچایەوە،

پرسیارم لە خۆم دەکرد:

Yet, I was.

داهاتوو چی بۆ هەڵگرتووم؟

All throughout my childhood, as I rolled bidis alongside my mother,

هەمیشە پرسیارم لەدایکم دەکرد، بەو پەڕی نیگەرانییەوە،

I would wonder:

" دایکە تۆ بڵێی ژیانم لە تۆ جیاواز بێت؟

What did my future hold?

تۆ بڵێی چانسی هەڵبژاردنی ژیانی خۆم هەبێت؟

I often asked my mother, with a lot of anxiety,

تۆ بڵێی بچمە زانکۆ؟"

"Amma, will my life be different from yours?

ئەویش وەڵامی دەدامەوە،

Will I have a chance to choose my life?

" سەرەتا هەوڵ بدە ئامادەیی تەواو بکەیت."

Will I go to college?"

دڵنیام دایکم مەبەستی نەبوو ساردم بکاتەوە.

And she would reply back,

تەنیا دەیویست تێبگەم

"Try to finish high school first."

خەونەکەم بۆ کچێکی لادێی زۆر گەورەیە.

I am sure my mother did not mean to discourage me.

کاتێک بووم بە ١٣ ساڵ ژیاننامەی هێلین کێلێرم بەرچاو کەوت.

She only wanted me to understand

that my dreams might be too big for a girl in my village.

هێلین بوو بە ئیلهام بەخشی من.

سەرسامی گیانی نەمری بووم.

When I was 13, I found the autobiography of Helen Keller.

دەمویست وەک ئەو بڕوانامەی زانکۆییم هەبێت،

بۆیە لەگەڵ باوکم و خزمەکانم جەنگام تا بنێردرێمە کۆلێژ،

Helen became my inspiration.

I admired her indomitable spirit.

لەوەش سەرکەوتوو بووم.

I wanted to have a college degree like her,

لە دواهەمین ساڵی خوێندنم لە زانکۆ،

so I fought with my father and my relatives to be sent to college,

دەمویست بەوپەڕی توانا خۆم بەدوور بگرم لە هاوسەرگیری،

and it worked.

داواکاریم پێشکەشی پڕۆگرامێکی خوێندن کرد لە دێلهی،

During my final year of my undergraduate degree,

کە نزیکەی ١و٦٠٠ میل لە لادێکەم دوور بوو.

I desperately wanted to escape from being forced into marriage,

(پێکەنین)

so I applied to a fellowship program in Delhi,

لە ڕاستیدا بە بیرم دێت تەنیا ڕێگە بۆ پڕکردنەوەی فۆڕمی داواکاری

which is about 1,600 miles away from my village.

(Laughter)

ڕێگای چونم بوو بۆ کۆلێژ.

نەمتوانی بە کۆمپیوتەر بگەم،

In fact, I recall that the only way I could fill out the application

بۆیە دەبوایە مۆبایلێکی زیرەک لە قوتابییەکی کۆلێژ وەرگرم.

was during my commute to college.

وەک ئافرەتێک، نەدەکرا مۆبایلی زیرەک بەکار بێنم،

I did not have access to computers,

بۆیە مۆبایلەکەم لە ژێر شاڵەکەم دەشاردەوە

so I had to borrow a college junior's cell phone.

بەهێواشیش تایپم دەکرد

As a woman, I could not be seen with a cell phone,

تاکو کەس ئاگای لێنەبێت.

so I used to huddle his phone under my shawl

پاش چەند جارێک لە چاوپێکەوتن،

and type as slowly as possible

توانیم سکۆلەرشیپێکی تەواو وەرگرم.

to ensure that I would not be heard.

باوکم سەری لێشێوا بوو, دایکیشم نێگەران بوو--

After many rounds of interviews,

(چەپلەلێدان)

I got into the fellowship program with a full scholarship.

My father was confused, my mother was worried --

باوکم سەری لێشێوا بوو, دایکیشم نێگەران بوو--

بەڵام من دڵخۆش بووم

(Applause)

چونکە لە لادێکەم دەردەچم

My father was confused, my mother was worried,

بۆ یەکەمجار

تا لە پایتەخت بخوێنم.

but I felt butterflies in my stomach

because I was going to step out of my village

لە هەر ٩٧ پاڵێوراو ئەو ساڵ،

تەنیا من دەرچوویەکی لادێی بووم.

for the first time

to study in the national capital.

کەس هاوشێوەی من نەبوو یان کەس وەک من قسەی نەدەکرد.

Of the 97 fellows selected that year,

زۆر کەس خۆی لێ دوور دەگرتم، هەڕەشەی لێ دەکردم یان ڕەخنەی لێ دەگرتم.

I was the only rural college graduate.

There was no one there who looked like me or spoke like me.

یەکێکیان بە "کچی گوێزی هیندی" بانگی دەکردم.

I felt alienated, intimidated and judged by many.

دەزانن بۆچی؟

کەس دەزانێ؟

چونکە ڕوونی گوێزهیندیم زۆر لە قژم دابوو.

One fellow called me "Coconut Girl."

Can you guess why?

(پێکەنین)

Anyone?

یەکێکی تر پرسیاری لێ کردم لە کوێندەر ئەو ئینگلیزییە فێر بووم،

That's because I applied a lot of coconut oil to my hair.

هەندێک لە هاوپۆلەکانم حەزیان نەدەکرد بەکۆمەڵ لەگەڵیان ئەرکەکان بکەم

(Laughter)

Another asked me where I had learned to speak English,

چونکە وایان دەزانی ناتوانم بەشداری گفتوگۆکەیان بکەم.

and some of my peers did not prefer to have me on their assignment teams

هەستم کرد زۆر لە هاوپۆلەکانم باوەڕیان وابوو کەسێکی لادێی

because they thought I would not be able to contribute to their discussion.

ناتوانێت هیچ بەهایەک پێشکەش بکات،

لەکاتێکدا زۆربەی دانیشتوانی هیندستا لە ئێستادا لادێین.

I felt that many of my peers believed that a person from rural India

بۆم دەرکەوت چیرۆکی وەک من بەشتێکی نامۆو سەیر دادەنرێت

could not supply anything of value,

yet the majority of Indian population today is rural.

هەرگیز پێشبینی کراو نەبوو.

I realized that stories like mine were considered to be an exception

لەو باوەڕەدام هەموومان لەو ڕاستیە لەدایک بووین کە بەکوێرانە قبولی دەکەین

and never the expectation.

هەتا شتێک بە ئاگامان دێنێت و جیهانێکی نوێمان بۆ دەکرێتەوە.

I believe that all of us are born into a reality that we blindly accept

کاتێک یەکەم واژۆی دایکم لەسەر دەفتەری توتنەکە دیت،

until something awakens us and a new world opens up.

کاتێک دەموچاوم هەستی بەگەرمای دێلهی کەوت

When I saw my mother's first signature on her bidi-rolling wage book,

دوای گەشتێکی ٥٠ سەعاتی شەمەندەفەر،

کاتێک هەستم بە ئازادی کرد و هەستم بە خودی خۆم کرد،

when I felt the hot Delhi air against my face

تروسکایەک لەو جیهانە نوێیەم دیت کە هیوام بۆ دەخواست،

after a 50-hour train journey,

جیهانێک کە تیایدا کچ بە عەیبەو بارگرانی دانانرێت

when I finally felt free and let myself be,

بەڵکو بە کەسێکی سودبەخش و پڕ بەها

I saw a glimpse of that new world I longed for,

و بەکەسێکی شایستە دادەنرێت.

a world where a girl like me is no longer a liability or a burden

ئەوکاتەی سکۆلەرشیپەکەم تەواو بوو، ژیانم گۆڕانی بەسەردا هات.

but a person of use, a person of value

نەک تەنیا دەنگە وونبوەکەی خۆم دۆزییەوە،

and a person of worthiness.

بەڵکو توانم ببم بەکەسێکی سودبەخش.

By the time my fellowship ended, my life had changed.

من تەمەنم ٢٢ ساڵان بوو.

Not only had I traced my lost voice,

گەڕامەوە لادێیەکەم تاکو دەزگای درەختی بوزی دابمەزرێنم،

but also had a choice to make myself useful.

دەزگایەک بۆ یارمەتی دانی گەنجانی لادێنشین

I was 22.

لەڕێگەی فەراهم کردنی پەروەردە, کارامەییەکانی ژیان ودەرفەتەکان.

I came back to my village to set up the Bodhi Tree Foundation,

an institution that supports rural youth

بەجدی لەگەڵ گەنجانی لادێکە کار دەکەین

بۆ گۆڕینی ژیانیان و سود گەیاندن بە کۆمەڵگەکەمان.

by providing them with education, life skills and opportunities.

چۆن بزانم دەزگاکەم کار دەکات؟

We work closely with our rural youth

باشە، پاش شەش مانگ هاوبەشێکی نوێمان بۆ پەیدابوو.

to change their life and to benefit our communities.

ناوی کاڤیاڕاسییە.

How do I know my institution is working?

یەکەم جار لە گوندێکی خۆجێی تیرونێلڤێلی دیتم

Well, six months ago, we had a new joinee.

لەکاتی یەکێک لە خولەکانی ڕاهێنانم.

Her name is Kaviarasi.

وەک دەبینن، خەندەیەکی هەیە هەرگیز لە بیری ناکەن.

I first spotted her in a local college in Tirunelveli

ڕێبەریمان کرد تا هەلێک وەرگرێت لە زانکۆی ئاشۆکا لە دێلهی بخوێنێت.

during one of my training sessions.

As you can see, she has a smile which you can never forget.

ئەو ئێستا گەڕاوەتەو وەک ڕاهێنەر لەدەزگای درەختی بوزی کار دەکات

We guided her to get an opportunity to study at Ashoka University, Delhi.

بە دڵسۆزی کار دەکات بۆ بەدیهێنانی گۆڕانکاری لە ژیانی کەسانی تر.

The best part of her story is that she is now back at Bodhi Tree as a trainer

کاڤیاراسی نایەوێت خۆی جودا بکاتەوە.

working with dedication to make a change in the lives of others like her.

دەیەوێت سودبەخش بێت بۆ کەسانی تر لەم جیهانە.

بەمدوایە، ڕاڤیاراسی ڕاهێنانی بە ئەنیتا کرد،

Kaviarasi doesn't want to feel like an exception.

She wants to be of use to others in this world.

هەروەها ئەویش لە لادێیەکی دوورەدەست هاتبوو،

لە ماڵەکی ١٠٠ پێ چوارگۆشە دەژیت،

هەروەها دایک و باوکیشی کرێکارن.

Recently, Kaviarasi mentored Anitha,

کاڤیاسی یارمەرتی ئەنیتای دا تا لە کۆلێژێکی بەرز بخوێنێت

who also comes from a remote, rural village,

lives in a 10-foot-by-10-foot home,

her parents are also farm laborers.

لە بەرزترین زانکۆ لە هیندستان بە سکۆلەرشیپێکی تەواو.

Kaviarasi helped Anitha secure admission in a prestigious undergraduate program

کاتێک دایک و باوکی ئەنیتا ڕێگر بوون,

داوامان لە بەرپرسانی کارگێڕی کرد

in a top university in India with a full scholarship.

لەگەڵیان قسە بکەن

ئەنجامیشی هەبوو.

When Anitha's parents were reluctant to send her that far,

پاشانیش پادما هەبوو

we asked the district administration officials

من و پادما پێکەوە بۆ کۆلێژ چووین.

to speak to Anitha's parents,

یەکەم کەس بوو لە لادێکەی ئامادەی مەراسیمی دەرچون بێت.

and it worked.

And then there is Padma.

لەگەڵ من لە دەزگای بوزی تری کاری دەکرد

Padma and I went to college together.

تا ڕۆژێک بڕیاریدا بچێتە خوێندنی باڵا.

She's the first in her entire village to attend graduation.

پرسیارم لێکرد بۆچی.

گوتی دەیەوێت دڵنیا بێت

She had been working with me at Bodhi Tree

کە نابێتە بارگرانی و ئاستەنگ بۆ هیچ کەس

until one day she decides to go to graduate school.

I asked her why.

لە هەر بوارێکی ژیان.

She told me that she wanted to make sure

پادما، ئەنیتا و کاڤیاراسی

that she would never be a liability or a burden to anyone

لە سەرسەخترین کۆمەڵگە و خێزان گەورە بوون

at any point in her life.

تەنیا دەتوانی خەیاڵ بکەی.

لە کاتێکدا گەشتی دۆزینەوەی سودی خۆم لەم جیهانە

Padma, Anitha and Kaviarasi

grew up in the most tough families and communities

وای لێکردم سودی ئەوان لەم جیهانە بزانم.

one could only imagine.

Yet the journey of finding my usefulness in this world

بێگومان بەربەسەت هەن.

دەزانم گۆڕانکاری لە شەو ڕۆژێک ڕوو نادات.

served them in finding their usefulness to this world.

زۆربەی کارەکانم کارکردنە لەگەڵ خێزان و کۆمەڵگە

Of course there are challenges.

تا یارمەتیان بدەم لە تێگەیشتنی هۆکاری ئەوەی پەروەردە

I'm aware change does not happen overnight.

بۆ هەموو کەسێک سوود بەخشە.

A lot of my work involves working with families and communities

خێراترین ڕێگە بۆ قەناعەت پێهێنانیان ئەنجام دانییەتی.

کاتێک منداڵەکانیان پەروەردەیەکی ڕاستەقینە دەکرێن,

to help them understand why getting an education

کارێکی ڕاست دەکەن، دەست بەگۆڕینی دەکەن.

is useful for everyone.

The quickest way to convince them is by doing.

باشترین نمونە ئەوەیە کە لە ماڵی من ڕوویدا.

When they see their kids getting a real education,

بەم دواییە بەرامبەر چالاکییە کۆمەڵایەتییەکان پاداشتیان کردم

getting a real job, they begin to change.

The best example is what happened at my home.

لە لایەن سەرۆک وەزیرانی وڵاتەکەم.

واتە من دەچومە سەرشاشەی تەلەڤزیۆن.

I was recently given an award in recognition of my social work

(پێکەنین)

ئەو بەیانییە هەموویان لە بەردەم تەلەڤزیۆن چاوەڕوان بوون، لەوانە دایک و باوکم.

by the chief minister of my state.

That meant I was going to be on television.

(Laughter)

حەزم دەکرد باوەڕ بەوە بکەم دیتنی کچەکەی لەسەر شاشەی تەلەڤزیۆن

Everyone was hooked on to the television that morning, including my parents.

وا لەدایکم بکات هەست بکات سودبەشخە

خۆشبەختانە، چیتر پەستان ناخاتە سەرم تا شوو بکەم ئێستا.

I would like to believe that seeing her daughter on television

(پێکەنین)

made my mother feel useful too.

Hopefully, she will stop pressuring me to get married now.

دۆزینەوەی سودەکانم یارمەتی دام تا ڕزگارم بێت لە و ناسنامانەی

(Laughter)

کۆمەڵگە بۆی داناوم--

کچە لادێیەکی هەژار.

Finding my use has helped me to break free from the identities

دۆزینەوەی سودەکانم یارمەتی دام تا لەم چوارچێوەیە ڕزگارم بێت,

society thrusts on me --

لەم قەفەس و زیندانە.

poor village girl.

دۆزینەوەی سودەکانم یارمەتی دام تا دەنگی خۆم بدۆزمەوە,

Finding my use has helped me to break free from being boxed,

کەرامەت و ئازادیم.

caged and bottled.

لەگەڵ ئەم بیرۆکەیە بەجێتان دێڵم:

لە کوێندەری ئەم جیهانە هەست دەکەی سودبەخشیت؟

Finding my use has helped me to find my voice,

چونکە وەڵامی ئەم پرسیارە

my self-worth and my freedom.

لەم شوێنەیە دەنگ و ئازادیت لێی دەدۆزییەوە.

I leave you with this thought:

Where do you feel useful to this world?

سوپاس

(چەپڵە لێدان)

Because the answer to that question

is where you will find your voice and your freedom.

Thank you.

(Applause)