The history of the world according to cats - Eva-Maria Geigl

Translator: Ngoc Truong Reviewer: Hoàng Trung Lê

On May 27th, 1941, the German battleship Bismarck sank in a fierce firefight,

27 tháng năm, 1941, chiến hạm Đức Bismarck chìm trong cuộc chiến nảy lửa,

leaving only 118 of her 2,200 crew members alive.

chỉ 118 trong số 2200 thành viên tàu sống sót.

But when a British destroyer came to collect the prisoners,

Nhưng khi tàu khu trục Anh đến bắt tù binh,

they found an unexpected survivor -

họ tìm thấy một kẻ sống sót không ngờ.

a black and white cat clinging to a floating plank.

Một chú mèo đen trắng đang ôm lấy một tấm ván nổi.

For the next several months this cat hunted rats and raised British morale -

Trong vài tháng tiếp theo, con mèo này săn chuột và tăng nhuệ khí cho họ.

until a sudden torpedo strike shattered the hull and sank the ship.

Cho đến khi quả ngư lôi bất ngờ lao tới, làm vỡ thân tàu và đánh chìm tàu.

But, miraculously, not the cat.

Nhưng, thần kì là chú mèo thì không.

Nicknamed Unsinkable Sam,

Được mệnh danh "Sam không-thể-bị-đánh-chìm,"

he rode to Gibraltar with the rescued crew

chú mèo tới Gibraltar với đội giải cứu

and served as a ship cat on three more vessels –

và làm mèo trên tàu cho ba thuyền nữa.

one of which also sank - before retiring to the Belfast Home for Sailors.

Một trong số đó cũng chìm trước khi chú về Nhà Belfast cho Thủy thủ.

Nhiều người cho rằng mèo không phải là những thủy thủ có ích,

Many may not think of cats as serviceable sailors,

or cooperative companions of any kind.

hay bạn đồng hành hợp tác trong mọi lĩnh vực.

But cats have been working alongside humans for thousands of years -

Nhưng mèo đã ở bên con người hàng ngàn năm,

helping us just as often as we help them.

giúp chúng ta thường xuyên như ta đã giúp chúng.

So how did these solitary creatures go from wild predator to naval officer

Vậy làm thế nào những sinh vật đơn độc này

từ thú hoang trở thành viên chức thủy quân

to sofa sidekick?

tới bạn chung ghế sofa của ta?

The domestication of the modern house cat

Sự thuần hóa của mèo nhà hiện đại

can be traced back to more than 10,000 years ago in the Fertile Crescent,

có nguồn gốc từ hơn 10.000 năm tại "Lưỡi liềm Màu mỡ,"

at the start of the Neolithic era.

đầu thời kì đồ đá mới.

People were learning to bend nature to their will,

Con người học cách chế ngự thiên nhiên,

producing much more food than farmers could eat at one time.

sản xuất nhiều thức ăn hơn lượng nông dân có thể ăn trong một lần.

These Neolithic farmers stored their excess grain in large pits and short, clay silos.

Nông dân thời kì này chứa thóc dư trong hố lớn và bình chứa bằng đất sét.

But these stores of food attracted hordes of rodents,

Chỗ chứa thức ăn này thu hút bầy gặm nhấm,

as well as their predator, Felis silvestris lybica -

cũng như kẻ thù của chúng, Felis silvestris lybica,

the wildcat found across North Africa and Southwest Asia.

mèo hoang ở Bắc Phi và Tây Nam Á.

These wildcats were fast, fierce, carnivorous hunters.

Những con mèo này là những thợ săn ăn thịt nhanh và hung dữ.

And they were remarkably similar in size and appearance to today’s domestic cats.

Và chúng rất giống mèo nhà hiện nay về kích thước và hình dáng.

The main differences being that ancient wildcats were more muscular,

Những điểm khác chính là mèo cổ đại có nhiều cơ bắp hơn,

had striped coats, and were less social towards other cats and humans.

có lông vằn, và ít gần gũi với mèo khác và con người.

The abundance of prey in rodent-infested granaries

Con mồi dư dả trong những kho thóc nhiều chuột

drew in these typically solitary animals.

thu hút loài vật thường sống đơn độc này.

And as the wildcats learned to tolerate the presence of humans

Và khi mèo hoang quen với hiện diện của con người

and other cats during mealtime,

và những con mèo khác trong giờ ăn,

we think that farmers likewise tolerated the cats in exchange for free pest control.

nông dân cũng lờ chúng đi để đổi lấy việc tiêu diệt sinh vật có hại miễn phí.

The relationship was so beneficial that the cats migrated with Neolithic farmers

Mối quan hệ này có lợi đến nỗi mèo bắt đầu đến sống với các nông dân thời đó

from Anatolia into Europe and the Mediterranean.

từ Anatolia đến châu Âu và Địa Trung Hải.

Vermin were a major scourge of the seven seas.

Sinh vật gây hại là tai họa ở khắp nơi

They ate provisions and gnawed at lines of rope,

Chúng ăn lương thực và gặm dây thừng,

so cats had long since become essential sailing companions.

nên mèo, từ lâu, đã trở thành những bạn cùng tàu cần thiết.

Around the same time these Anatolian globe trotting cats set sail,

Cùng lúc những con mèo Anatolia chu du thế giới này giong buồm,

the Egyptians domesticated their own local cats.

người Ai Cập cũng thuần hóa những con mèo bản địa của riêng họ.

Revered for their ability to dispatch venomous snakes, catch birds, and kill rats,

Được tôn thờ vì khả năng giết rắn độc, bắt chim, và chuột,

domestic cats became important to Egyptian religious culture.

mèo nhà trở nên quan trọng trong văn hóa tôn giáo Ai Cập.

They gained immortality in frescos, hieroglyphs, statues, and even tombs,

Chúng trở thành bất tử trong các bích họa, chữ tượng hình, tượng, và ngay cả lăng tẩm

mummified alongside their owners.

được ướp xác cùng với chủ.

Egyptian ship cats cruised the Nile,

Những con mèo trên thuyền Ai Cập chu du sông Nile,

holding poisonous river snakes at bay.

xua đuổi rắn độc trên sông.

And after graduating to larger vessels,

Và khi đặt chân lên thuyền lớn hơn,

they too began to migrate from port to port.

chúng bắt đầu đi từ cảng này sang cảng khác.

During the time of the Roman Empire, ships traveling between India and Egypt

Thời đế chế La Mã, những con thuyền đi giữa Ấn Độ và Ai Cập

carried the lineage of the central Asian wildcat F. s. ornata.

chuyển đưa dòng giống của mèo hoang Trung Á F. s. ornata.

Centuries later, in the Middle Ages, Egyptian cats voyaged up to the Baltic Sea

Nhiều thế kỉ sau, thời Trung cổ, mèo Ai Cập đã tới tận biển Baltic

on the ships of Viking seafarers.

trong những thuyền của người đi biển Viking.

And both the Near Eastern and North African wildcats

Và cả mèo hoang cận Đông Phi và Bắc Phi,

– probably tamed at this point -- continued to travel across Europe,

có lẽ đã được thuần hóa lúc này, tiếp tục chu du khắp châu Âu,

eventually setting sail for Australia and the Americas.

cuối cùng, đi thuyền tới Úc và châu Mĩ.

Today, most house cats have descended

Ngày nay, hầu hết mèo nhà có tổ tiên

from either the Near Eastern or the Egyptian lineage of F.s.lybica.

là dòng giống F.s.lybica. cận Bắc hay Ai Cập.

But close analysis of the genomes and coat patterns of modern cats

Nhưng phân tích kỹ bộ gen và hình thái lông của mèo hiện đại

tells us that unlike dogs,

cho ta thấy rằng, khác với chó,

which have undergone centuries of selective breeding,

đã qua hàng thế kỉ phối giống có chọn lọc,

modern cats are genetically very similar to ancient cats.

mèo hiện đại rất giống về mặt di truyền với mèo cổ đại.

And apart from making them more social and docile,

Và ngoài việc làm chúng sống hòa nhập và hiền lành hơn,

we’ve done little to alter their natural behaviors.

ta đã làm được rất ít trong việc thay đổi hành vi tự nhiên của chúng.

In other words, cats today are more or less as they’ve always been: Wild animals.

Nói cách khác, mèo hiện nay ít nhiều đều giống tổ tiên trong quá khứ. Là thú hoang.

Fierce hunters. Creatures that don’t see us as their keepers.

Thợ săn dữ tợn. Sinh vật không coi ta là chủ.

And given our long history together, they might not be wrong.

Với lịch sử dài chung sống của hai loài, có lẽ chúng không sai.