Why elephants never forget - Alex Gendler

Filler neden hiç unutmazlar - Alex Gendler

Çeviri: Gizem Gözde Uçar Gözden geçirme: güney örnek

It's a common saying that elephants never forget,

Filler hiçbir şeyi unutmazlar sözünü duymuşsunuzdur.

Ama bu harika hayvanlar,

but these magnificent animals are more than giant walking hard drives.

yürüyen dev harici belleklerden çok daha fazlası.

The more we learn about elephants,

Filler hakkında daha fazla öğrendikçe,

the more it appears that their impressive memory

harika hafızalarının

onları dünyadaki en zeki, en yaratıcı

is only one aspect of an incredible intelligence

ve en sosyal hayvanlardan biri yapan

that makes them some of the most social, creative,

özelliklerden sadece biri olduğunu görüyoruz.

and benevolent creatures on Earth.

Deyişlerin birçoğundan farklı olarak, filler ile ilgili bu

Unlike many proverbs, the one about elephant memory

is scientifically accurate.

söz bilimsel olarak doğru.

Elephants know every member in their herd,

Filler sürülerinin her üyesini tanıyorlar.

30’a kadar farklı fili görerek ya da koklayarak tanıyabiliyorlar.

able to recognize as many as 30 companions by sight or smell.

Bu göç zamanlarında ya da düşman olma potansiyeli olan

This is a great help when migrating

or encountering other potentially hostile elephants.

başka fillerle karşılaşıldığında çok faydalı olmakta.

They also remember and distinguish particular cues that signal danger

Ayrıca tehlikenin geldiğine dair ipuçlarını hatırlayıp ayırt edebiliyorlar.

and can recall important locations long after their last visit.

Ve ziyaretlerinden çok uzun bir süre sonra bile mekânları hatırlayabiliyorlar.

But it's the memories unrelated to survival that are the most fascinating.

Ama en inanılmazı ise hayatta kalmayla alakası

olmayan anıları hatırlamaları.

Elephants remember not only their herd companions

Filler sadece kendi sürüsündeki üyeleri hatırlamakla kalmıyor

but other creatures who have made a strong impression on them.

aynı zamanda onlarda güçlü bir izlenim bırakan

diğer canlıları da hatırlıyorlar.

In one case, two circus elephants that had briefly performed together

Örneğin, beraber sirkte kısa süre gösteri yapmış iki fil,

rejoiced when crossing paths 23 years later.

23 yıl sonra yolda karşılaştıklarında seviniyorlar.

This recognition isn't limited to others of their species.

Kendi türlerinin dışında da canlıları tanıyabiliyorlar.

Elephants have also recognized humans they've bonded with after decades apart.

Filler arkadaş oldukları insanları da

seneler sonrasında hatırlayıp tanıyabiliyorlar.

All of this shows that elephant memory goes beyond responses to stimuli.

Bu da fillerin hafızalarının uyarıcılara cevap vermekten

daha fazlasını yapabildiğini gösteriyor.

Looking inside their heads, we can see why.

Kafalarının içine bakınca bunun nedenini görebiliyoruz.

The elephant boasts the largest brain of any land mammal,

Fillerin beyni kara hayvanları arasında en büyük olanı.

Aynı zamanda etkileyici bir

as well as an impressive encephalization quotient.

ensefalizasyon (beyin büyümesi) katsayısına da sahipler.

This is the size of the brain relative to what we'd expect

Bu bir hayvanın vücuduna oranla olmasını

for an animal's body size,

beklediğimiz beyin büyüklüğüdür.

and the elephant's EQ is nearly as high as a chimpanzee's.

Ayrıca fillerin EQ’su yani duygusal zekası

neredeyse şempanzelerinki kadar yüksek.

And despite the distant relation,

Uzak ilişkiye rağmen, yakınsak evrim sayesinde

convergent evolution has made it remarkably similar to the human brain,

fillerin beyni insanların beyni kadar

nörona ve sinapse sahip.

with as many neurons and synapses

Ayrıca çok gelişmiş bir hipokampus ve serebral korteks’e sahipler.

and a highly developed hippocampus and cerebral cortex.

It is the hippocampus, strongly associated with emotion, that aids recollection

Hipokampus duygularla ilişkilendirilir.

Uzun dönemli hafızaya önemli deneyimleri geçirerek,

by encoding important experiences into long-term memories.

hatırlamaya ve anı oluşumuna yardımcı olur.

The ability to distinguish this importance makes elephant memory

İşte bu önemi ayırt edebilme fillerin hafızasını yineleme ile öğrenmenin

a complex and adaptable faculty beyond rote memorization.

ötesinde karmaşık ve uyum sağlamaya açık yapıyor.

It's what allows elephants who survived a drought in their youth

Bu sayede gençliklerinde kuraklığı atlatmış olan filler

to recognize its warning signs in adulthood,

ileriki yaşlarında belirtileri tanıyabiliyor.

which is why clans with older matriarchs have higher survival rates.

Böylelikle de yaşlı üyeleri olan sürülerin hayatta kalma oranı daha yüksek.

Unfortunately, it's also what makes elephants one of the few non-human animals

Maalesef bu, filleri insan dışında

travma sonrası stres bozukluğu yaşayan

to suffer from post-traumatic stress disorder.

nadir hayvanlardan biri de yapıyor.

The cerebral cortex, on the other hand, enables problem solving,

Diğer bir yandan, serebral korteks problem çözmeyi sağlıyor.

which elephants display in many creative ways.

Filler birçok yaratıcı şekilde bunu başarıyorlar.

They also tackle problems cooperatively,

Bazen sorunları beraber çözüyorlar,

sometimes even outwitting the researchers and manipulating their partners.

hatta bazen eşlerini manipüle ediyorlar

ya da araştırmacıları bile kandırabiliyorlar.

And they've grasped basic arithmetic, keeping track of the relative amounts

Basit aritmetiği anlayabiliyorlar. İki sepetteki meyve sayısını

of fruit in two baskets after multiple changes.

birçok değişimden sonra bilebiliyorlar ve takip edebiliyorlar.

The rare combination of memory and problem solving

Nadir rastlanan hafıza ve problem çözme kombinasyonu

can explain some of elephants' most clever behaviors,

fillerin birçok zeki davranışını açıklayabilir.

but it doesn't explain some of the things we're just beginning to learn

Ama fillerin zihinsel yaşantısı hakkında

yeni yeni öğrenmeye başladıklarımızı açıklamıyor.

about their mental lives.

Elephants communicate using everything from body signals and vocalizations,

Filler iletişimlerinde beden dilinden seslere,

kilometrelerce uzaktan duyulabilen kızıl ötesi homurtulara

to infrasound rumbles that can be heard kilometers away.

kadar her şeyi kullanıyorlar.

And their understanding of syntax suggests that they have their own language and grammar.

Söz dizimi algıları olduğundan, onların da kendi dilleri

ve dil bilgisi kuralları olduğunu anlıyoruz.

This sense of language may even go beyond simple communication.

Bu dil, temel iletişimin ötesine bile uzanıyor olabilir.

Elephants create art by carefully choosing and combining

Filler renkleri ve öğeleri dikkatlice

different colors and elements.

seçip birleştirerek sanat yapabilirler.

They can also recognize twelve distinct tones of music and recreate melodies.

Ayrıca 12 farklı notayı tanıyarak duydukları melodiyi tekrarlayabiliyorlar.

And yes, there is an elephant band.

Evet, fillerden oluşan bir müzik grubu da var.

But perhaps the most amazing thing about elephants

Ama belki de fillerle ilgili, zekalarından bile

is a capacity even more important than cleverness:

daha önemli olan şey; empati duyabilmeleri,

their sense of empathy, altruism, and justice.

iyilik yapmaya olan eğilimleri ve adalet algıları.

Elephants are the only non-human animals to mourn their dead,

Filler, insan dışında ölülerinin yasını tutan,

performing burial rituals and returning to visit graves.

ölülerine törenler yapan ve mezarlara ziyarete giden tek hayvanlardır.

They have shown concern for other species, as well.

Diğer türler için de endişe duyabiliyorlar.

One working elephant refused to set a log down into a hole

Çalıştırılan bir fil kütüğü koyması istenen yerde

bir köpek uyuduğu için,

where a dog was sleeping,

kütüğü oraya koymayı reddetmiş.

while elephants encountering injured humans have sometimes stood guard

Yaralı insanlarla karşılaşan filler onları korumak için başlarında beklemiş

and gently comforted them with their trunk.

ve hortumlarıyla onları sakinleştirmeye çalışmıştır.

On the other hand, elephant attacks on human villages

Diğer bir yandan, fillerin insan köylerine

düzenlediği saldırıların çoğu

have usually occurred right after massive poachings or cullings,

yoğun izinsiz avlanmalardan ya da ayırmalardan sonra gerçekleşiyor.

suggesting deliberate revenge.

Bu da saldırıların intikam amacıyla yapıldığını gösteriyor.

When we consider all this evidence,

Bütün bu kanıtlarla birlikte,

along with the fact that elephants are one of the few species

fillerin kendilerini aynada tanıyabilen nadir türlerden

who can recognize themselves in a mirror,

olduğunu da göz önünde bulundurduğumuzda

it's hard to escape the conclusion

Fillerin de bilinçli zeki ve duygusal canlılar olduğu

that they are conscious, intelligent, and emotional beings.

sonucunu elde etmemek mümkün değil.

Unfortunately, humanity's treatment of elephants does not reflect this,

Maalesef insanların fillere davranışı bunu yansıtmıyor.

as they continue to suffer from habitat destruction in Asia,

Filler, Asya’da yaşam alanlarının yok edilmesi yüzünden,

ivory poaching in Africa, and mistreatment in captivity worldwide.

Afrika’da fil dişi avları yüzünden,

ve tüm dünyada ki kötü bakım ve esaret yüzünden acı çekiyorlar.

Given what we now know about elephants

Artık filleri daha iyi tanıdığımıza göre

and what they continue to teach us about animal intelligence,

ve onların, hayvan zekası hakkında bize öğretebilecekleri

şeylerin farkında olarak onları korumalıyız.

it is more important than ever to ensure

that what the English poet John Donne described as "nature's great masterpiece"

Ve İngiliz şair John Donne’un “doğanın şahane başyapıtı” olarak

tanımladığı fillerin Dünya’nın tuvalinden

does not vanish from the world's canvas.

silinip gitmesine izin vermemeliyiz.