Why elephants never forget - Alex Gendler

Lý do loài voi có trí nhớ tốt - Alex Gendler

Translator: Thuc Nhi Le Reviewer: Ngọc Vũ

It's a common saying that elephants never forget,

Mọi người thường nói rằng loài voi có trí nhớ tốt

but these magnificent animals are more than giant walking hard drives.

nhưng loài động vật to lớn này không chỉ là những cái ổ cứng khổng lồ

The more we learn about elephants,

Càng tìm hiểu về loài voi,

the more it appears that their impressive memory

chúng ta sẽ biết rằng trí nhớ siêu phàm của chúng

is only one aspect of an incredible intelligence

chỉ là một phần trong sự thông minh đáng kinh ngạc

that makes them some of the most social, creative,

khiến voi trở thành một trong những loài sinh vật gần gũi, sáng tạo

and benevolent creatures on Earth.

và tốt bụng nhất trên Trái đất.

Unlike many proverbs, the one about elephant memory

Khác với nhiều thành ngữ, câu nói về trí nhớ của voi

is scientifically accurate.

là chính xác về mặt khoa học.

Elephants know every member in their herd,

Loài voi biết mọi thành viên trong đàn,

able to recognize as many as 30 companions by sight or smell.

có khả năng nhận ra đến 30 con voi khác bằng mắt nhìn hay mùi hương.

This is a great help when migrating

Khả năng này giúp ích cho chúng khi di cư

or encountering other potentially hostile elephants.

hay gặp những con voi không thân thiện.

They also remember and distinguish particular cues that signal danger

Chúng cũng nhớ và phân biệt được các dấu hiệu nguy hiểm

and can recall important locations long after their last visit.

và nhớ lại các địa điểm quan trọng mà chúng đã không đến từ lâu

But it's the memories unrelated to survival that are the most fascinating.

Nhưng điều thú vị nhất là trí nhớ không hề liên quan đến bản năng sinh tồn của voi

Elephants remember not only their herd companions

Loài voi không chỉ nhớ những con cùng đàn

but other creatures who have made a strong impression on them.

mà còn nhớ các sinh vật gây ấn tượng mạnh với chúng.

In one case, two circus elephants that had briefly performed together

Có một lần, hai con voi trong sở thú đã từng biểu diễn cùng nhau

rejoiced when crossing paths 23 years later.

tỏ ra vui mừng khi gặp nhau sau đó 23 năm.

This recognition isn't limited to others of their species.

Khả năng nhận ra này không chỉ đối với các động vật khác.

Elephants have also recognized humans they've bonded with after decades apart.

Voi còn có khả năng nhận ra những người đã gắn bó với chúng sau nhiều thập kỉ xa nhau

All of this shows that elephant memory goes beyond responses to stimuli.

Những điều này cho thấy trí nhớ của voi không chỉ là những phản ứng đối với ngoại cảnh.

Looking inside their heads, we can see why.

Chúng ta có thể biết được lý do khi tìm hiểu về bộ não của chúng.

The elephant boasts the largest brain of any land mammal,

Loài voi tự hào bởi chúng có bộ não lớn nhất trong các loài thú trên cạn

as well as an impressive encephalization quotient.

cũng như khả năng tiến hóa của não đáng ngạc nhiên.

This is the size of the brain relative to what we'd expect

Hẳn chúng ta đều biết mối liên hệ giữa độ lớn não

for an animal's body size,

và độ lớn cơ thể động vật,

and the elephant's EQ is nearly as high as a chimpanzee's.

và khả năng EQ của voi cao gần bằng khả năng EQ của loài vượn.

And despite the distant relation,

Mặc dù không có mối liên hệ gần gũi với con người,

convergent evolution has made it remarkably similar to the human brain,

tiến hóa hội tụ cho thấy não voi cực kì giống với não người,

with as many neurons and synapses

với nhiều nơ-ron và khớp thần kinh

and a highly developed hippocampus and cerebral cortex.

cũng như hồi hải mã và đại não phát triển

It is the hippocampus, strongly associated with emotion, that aids recollection

Hồi hải mã liên kết trực tiếp với phần cảm xúc giúp phát triển trí nhớ

by encoding important experiences into long-term memories.

bằng cách ghi các sự kiện quan trọng vào trí nhớ dài hạn.

The ability to distinguish this importance makes elephant memory

Khả năng nhận biết những điều quan trọng giúp trí nhớ của voi

a complex and adaptable faculty beyond rote memorization.

trở nên phức tạp và thích nghi cao hơn so với việc học thuộc lòng.

It's what allows elephants who survived a drought in their youth

Nó giúp những con voi sống sót qua hạn hán khi còn nhỏ

to recognize its warning signs in adulthood,

nhận ra các dấu hiệu cảnh báo của hiện tượng này khi đã lớn,

which is why clans with older matriarchs have higher survival rates.

đó là lí do các đàn voi có con đầu đàn càng lớn càng có khả năng sống sót cao.

Unfortunately, it's also what makes elephants one of the few non-human animals

Tiếc thay, đó cũng chính là lí do khiến voi là loài động vật duy nhất, ngoại trừ con người,

to suffer from post-traumatic stress disorder.

chịu chứng rối loạn sau chấn thương.

The cerebral cortex, on the other hand, enables problem solving,

Ngược lại, phần đại não có chức năng giải quyết vấn đề

which elephants display in many creative ways.

giúp voi thể hiện sự sáng tạo.

They also tackle problems cooperatively,

Chúng còn hợp tác giải quyết vấn đề,

sometimes even outwitting the researchers and manipulating their partners.

thậm chí còn thông minh hơn các nhà nghiên cứu và điều khiển đồng loại.

And they've grasped basic arithmetic, keeping track of the relative amounts

Chúng có thể làm tính toán đơn giản, biết số lượng trái cây ước chừng

of fruit in two baskets after multiple changes.

trong hai giỏ sau nhiều lần thay đổi.

The rare combination of memory and problem solving

Sự kết hợp hiếm có của trí nhớ và khả năng giải quyết vấn đề

can explain some of elephants' most clever behaviors,

giúp giải thích những hành động thông minh nhất của một số con voi,

but it doesn't explain some of the things we're just beginning to learn

nhưng không thể giải thích những điều mà chúng ta bắt đầu tìm hiểu

about their mental lives.

về đời sống tinh thần của chúng.

Elephants communicate using everything from body signals and vocalizations,

Voi giao tiếp bằng mọi cách từ hành động đến âm thanh,

to infrasound rumbles that can be heard kilometers away.

đến những tiếng kêu chói tai có thể nghe từ nhiều km ở xa.

And their understanding of syntax suggests that they have their own language and grammar.

Sự hiểu biết hệ thống ngôn ngữ cho thấy voi có tiếng nói và ngữ pháp riêng.

This sense of language may even go beyond simple communication.

Khả năng ngôn ngữ này vượt xa cách giao tiếp đơn giản thông thường.

Elephants create art by carefully choosing and combining

Voi có thể vẽ bằng cách tỉ mỉ chọn và trộn

different colors and elements.

các màu và yếu tố khác nhau.

They can also recognize twelve distinct tones of music and recreate melodies.

Chúng có thể phân biệt 12 âm khác biệt trong âm nhạc và bắt chước giai điệu.

And yes, there is an elephant band.

Và đúng vậy, còn có một ban nhạc voi nữa.

But perhaps the most amazing thing about elephants

Nhưng có lẽ điều kì diệu nhất về loài voi

is a capacity even more important than cleverness:

là khả năng quan trọng hơn cả sự thông minh của chúng:

their sense of empathy, altruism, and justice.

sự cảm thông, hi sinh và công bằng.

Elephants are the only non-human animals to mourn their dead,

Voi là động vật duy nhất không phải con người khóc thương cho cái chết của đồng loại,

performing burial rituals and returning to visit graves.

thực hiện nghi lễ chôn cất và quay lại thăm viếng mộ.

They have shown concern for other species, as well.

Chúng còn quan tâm đến các loài vật khác nữa.

One working elephant refused to set a log down into a hole

Một con voi đang làm việc không chịu đặt thân cây vào cái lỗ

where a dog was sleeping,

nơi một con chó đang ngủ,

while elephants encountering injured humans have sometimes stood guard

và khi gặp người bị thương, chúng lại đứng bảo vệ

and gently comforted them with their trunk.

và dùng vòi vuốt ve nhẹ nhàng để họ bớt đau.

On the other hand, elephant attacks on human villages

Ngược lại, sự việc voi tấn công làng mạc của con người thường xuyên xảy ra

have usually occurred right after massive poachings or cullings,

ngay sau khi con người mở cuộc săn bắn lớn,

suggesting deliberate revenge.

để thể hiện sự trả thù của chúng.

When we consider all this evidence,

Nhìn chung, với những điều này

along with the fact that elephants are one of the few species

và sự thật rằng voi là một trong số ít những loài

who can recognize themselves in a mirror,

có thể nhận thấy mình trong gương,

it's hard to escape the conclusion

chúng ta phải công nhận rằng

that they are conscious, intelligent, and emotional beings.

chúng là loài sinh vật sáng suốt, thông minh và sống có cảm xúc.

Unfortunately, humanity's treatment of elephants does not reflect this,

Tiếc thay, sự đối xử của loài người với chúng lại không thể hiện điều ấy,

as they continue to suffer from habitat destruction in Asia,

khi mà môi trường sống của loài voi ở Châu Á đang dần bị phá hoại,

ivory poaching in Africa, and mistreatment in captivity worldwide.

chúng bị săn để lấy ngà ở Châu Phi, và bị đối xử tàn tệ khắp trên thế giới.

Given what we now know about elephants

Với những điều ta giờ đã biết về loài voi

and what they continue to teach us about animal intelligence,

và những điều chúng đang dạy ta về trí thông minh của loài vật,

it is more important than ever to ensure

chúng ta cần phải chắc rằng

that what the English poet John Donne described as "nature's great masterpiece"

loài vật mà nhà thơ người Anh John Donne đã miêu tả:

does not vanish from the world's canvas.

"tác phẩm tuyệt vời của tạo hóa" sẽ không biến mất trong bức tranh thế giới này.