Why the metric system matters - Matt Anticole

Metrik sistem neden önemli - Matt Anticole

Çeviri: Alkim Kara Gözden geçirme: Eren Gokce

What does the French Revolution

Fransız Devrimi'nin

have to do with the time NASA accidentally crashed a $200 million orbiter

NASA'nın yanlışlıkla Mars'ın yüzeyine 200 milyon dolarlık uyduyu çarptığı

into the surface of Mars?

zamanla ne alakası var?

Actually, everything.

Aslında her şey.

That crash happened due to an error

O çarpışma iki ölçü sistemi,

in converting between two measurement systems,

ABD geleneksel birimleri ile

U.S. customary units

metrik sistem arasında

and their S.I, or metric, equivalence.

bir çevirme yanlışlığından kaynaklandı.

So what's the connection to the French Revolution?

Fransız Devrimi'yle bunun ne alakası var?

Let's explain.

Açıklayalım.

For the majority of recorded human history,

İnsanlık tarihinin kayda geçmiş kısmının çoğunda

units like the weight of a grain or the length of a hand weren't exact

bir tahılın ağırlığı veya el uzunluğu gibi kesin olmayan, yerden yere değişen

and varied from place to place.

birimler kullanılmaktaydı.

And different regions didn't just use varying measurements.

Farklı bölgeler sadece farklı ölçü birimleri kullanmamaktaydı.

They had completely different number systems as well.

Aynı zamanda tamamıyla farklı sayı sistemleri de vardı.

By the late Middle Ages, the Hindu-Arabic decimal system

Orta Çağ'ın sonlarına doğru, Hint-Arap rakam sistemi,

mostly replaced Roman numerals and fractions in Europe,

Romen sayıları ve Avrupa'daki kesir kullanımının yerini almaya başladı,

but efforts by scholars like John Wilkins to promote standard decimal-based measures

ancak John Wilkins gibi bilginlerin ondalık sistemi teşvik etme çabaları

were less successful.

daha düşük başarı elde etti.

With a quarter million different units in France alone,

Sadece Fransa'da çeyrek milyon farklı birimin olmasından ötürü,

any widespread change would require massive disruption.

büyük çaplı bir değişim çok ciddi bir parçalanmaya neden olurdu.

And in 1789, that disruption came.

Nitekim 1789'da o parçalanma görüldü.

The leaders of the French Revolution didn't just overthrow the monarchy.

Fransız Devrimi'nin öncüleri sadece monarşiyi yıkmakla kalmadı.

They sought to completely transform society

Toplumu Aydınlanma hareketlerinin rasyonel prensipleri ışığında

according to the rational principles of the Enlightenment.

tamamen değiştirme arayışındaydılar.

When the new government took power,

Yeni hükûmet göreve geldiğinde,

the Academy of Sciences convened to reform the system of measurements.

Bilimler Akademisi ölçü birimleri sistemini reforme etme görevini üstlendi.

Old standards based on arbitrary authority or local traditions

Rastgele otoriteye veya yerel geleneklere göre seçilmiş olan eski standartların

were replaced with mathematical and natural relationships.

yerini matematiksel ve doğal ifadeler almıştır.

For example, the meter, from the Greek word for measure,

Örneğin Yunanca ölçme kelimesinden gelen metre,

was defined as 1/10,000,000 between the Equator and North Pole.

Ekvator ile Kuzey Kutbu arasındaki 1/10.000.000 olarak tanımlanmıştır.

And the new metric system was, in the words of the Marquis de Condorcet,

Marquis de Condorcet'in ifadesiyle yeni metrik ölçü sistemi,

"For all people, for all time."

''Her insan için, her zaman içindir.''

Standardizing measurements had political advantages

Ölçü birimlerini standart hâle getirmenin devrimciler için

for the Revolutionaries as well.

politik avantajları da vardı.

Nobles could no longer manipulate local units to extract more rent from commoners,

Soylular artık birimlerle oynayarak halktan daha çok kira elde edemezken,

while the government could collect taxes more efficiently.

devlet vergileri daha verimli bir şekilde toplayabilecekti.

And switching to a new Republican Calendar with ten-day weeks

Yeni on günlük haftalara sahip Cumhuriyetçi Takvim'e geçiş,

reduced church power by eliminating Sundays.

Pazarları eleyerek kilisenin gücünü zayıflattı.

Adoption of this new system wasn't easy.

Bu yeni sistemin benimsenmesi kolay olmadı.

In fact, it was a bit of a mess.

Hatta oldukça problem oldu.

At first, people used new units alongside old ones,

Başta insanlar yeni birimlerin yanında eski birimleri de kullanmaya devam ettiler

and the Republican Calendar was eventually abandoned.

ve Cumhuriyetçi Takvimi kısa bir süre sonra kullanımdan kalktı.

When Napoléon Bonaparte took power,

Napoléon Bonaparte güç kazandığında

he allowed small businesses to use traditional measurements

küçük işletmelerin geleneksel birimleri metrik sistem karşılığında yeniden

redefined in metric terms.

tanımlayarak kullanmalarına izin verdi.

But the metric system remained standard for formal use,

Ancak resmî olarak metrik sistem standart ölçü sistemi olarak kaldı ve

and it spread across the continent, along with France's borders.

Fransa'nın sınırlarıyla birlikte, kıtaya yayılmaya başladı.

While Napoléon's empire lasted eight years,

Napoléon'un imparatorluğu sekiz yıl sürmesine rağmen

its legacy endured far longer.

mirası çok daha uzun süre etkisini gösterdi.

Some European countries reverted to old measurements upon independence.

Bağımsızlıklarını aldıktan sonra bazı Avrupa ülkeleri eski birimlere döndü.

Others realized the value of standardization

Diğerleri ise uluslararası ticaret çağında

in an age of international trade.

standart birimlerin önemini anladı.

After Portugal and the Netherlands switched to metric voluntarily,

Portekiz ve Hollanda'nın metrik sisteme gönüllü olarak geçişlerinin ardından

other nations followed,

başka devletler de onları izledi.

with colonial empires spreading the system around the world.

Koloni devletleri de sistemi tüm dünyaya yaymaktaydılar.

As France's main rival,

Fransa'nın başlıca düşmanı olan

Britain had resisted revolutionary ideas and retained its traditional units.

Britanya devrimci fikirlere karşı gelerek geleneksel birimlerini korudu.

But over the next two centuries, the British Empire slowly transitioned,

Ancak gelecek iki yüzyılda Britanya İmparatorluğu yavaşça değişime uğradı,

first approving the metric system as an optional alternative

öncelikle tercihe bağlı bir seçenek olarak kullanımına izin verilen

before gradually making it offical.

metrik sistem zamanla resmî hâle geldi.

However, this switch came too late for thirteen former colonies

Ancak bu değişim bağımsızlıklarını kazanmış olan on üç

that had already gained independence.

sömürge için geç kaldı.

The United States of America stuck with the English units of its colonial past

Amerika Birleşik Devletleri kolonyal geçmişinden kalan İngiliz birimlerini

and today remains one of only three countries

günümüzde kullanmaya devam eden, metrik sistemi tam olarak

which haven't fully embraced the metric system.

benimsememiş üç ülkeden biri konumunda.

Despite constant initiatives for metrication,

Metrik sisteme geçiş girişimlerine rağmen

many Americans consider units like feet and pounds more intuitive.

birçok Amerikalı fit ve libre gibi birimleri daha içgüdüsel buluyor.

And ironically, some regard the once revolutionary metric system

İronik olarak, bazı insanlar zamanında devrimsel olan metrik sistemini

as a symbol of global conformity.

küresel uyumun bir sembolü olarak görmekte.

Nevertheless, the metric system is almost universally used in science and medicine,

Yine de, metrik sistem neredeyse evrensel olarak fen ve tıp dallarında kullanılmakta

and it continues to evolve according to its original principles.

ve özgün ilkelerine bağlı kalınarak devamlı olarak geliştirilmekte.

For a long time,

Uzun süredir,

standard units were actually defined by carefully maintained physical prototypes.

standart birimler özenle korunan fiziksel modeller aracılığıyla tanımlanmaktaydı.

But thanks to improving technology and precision,

Gelişen teknoloji ve kesinlik sayesinde

these objects with limited access and unreliable longevity

sınırlı erişebilirlikte olan ve güvenilemez uzun ömürlülükteki nesneler

are now being replaced with standards based on universal constants,

artık ışık hızı gibi evrensel sabitlere dayanan

like the speed of light.

standartlarla değiştirilmekte.

Consistent measurements are such an integral part of our daily lives

Sabit ölçüler artık hayatımızın o kadar vazgeçilemez bir parçası ki

that it's hard to appreciate what a major accomplishment for humanity they've been.

insanlık için ne denli bir başarı olduğunu takdir etmekte güçlük çekiyoruz.

And just as it arose from a political revolution,

Metrik siyasi bir devrimden çıkmasıyla birlikte

the metric system remains crucial for the scientific revolutions to come.

gelecek bilimsel devrimler için önemini korumakta.