Why the metric system matters - Matt Anticole

Dlaczego system metryczny ma takie znaczenie? - Matt Anticole

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Marta Konieczna

What does the French Revolution

Co rewolucja francuska ma wspólnego ze zderzeniem

have to do with the time NASA accidentally crashed a $200 million orbiter

wartej 200 milionów dolarów sondy z powierzchnią Marsa?

into the surface of Mars?

Tak naprawdę wszystko.

Actually, everything.

That crash happened due to an error

Do katastrofy doszło z powodu błędu w konwersji

in converting between two measurement systems,

między dwoma systemami jednostek miar:

U.S. customary units

anglosaskim

i metrycznym, układem SI.

and their S.I, or metric, equivalence.

So what's the connection to the French Revolution?

Jaki to ma związek z rewolucją francuską?

Let's explain.

Już wyjaśniamy.

For the majority of recorded human history,

Przez większość historii ludzkości

units like the weight of a grain or the length of a hand weren't exact

jednostki takie, jak waga ziarna czy długość ręki nie były dokładne

and varied from place to place.

i różniły się w zależności od miejsca.

And different regions didn't just use varying measurements.

Co więcej, poszczególne regiony nie używały po prostu innych długości.

They had completely different number systems as well.

Korzystano w nich z zupełnie różnych systemów liczbowych.

By the late Middle Ages, the Hindu-Arabic decimal system

Pod koniec średniowiecza rzymski system zapisywania liczb

mostly replaced Roman numerals and fractions in Europe,

został zastąpiony przez arabski system dziesiętny w przeważającej części Europy,

but efforts by scholars like John Wilkins to promote standard decimal-based measures

ale wysiłki uczonych, w tym Johna Wilkinsa,

którzy proponowali wprowadzenie jednolitego systemu dziesiętnego,

were less successful.

nie odniosły już takiego sukcesu.

With a quarter million different units in France alone,

Jakakolwiek zmiana na dużą skalę,

gdzie w samej tylko Francji istniało ćwierć miliona różnych jednostek,

any widespread change would require massive disruption.

musiała wiązać się z poważnym wstrząsem.

And in 1789, that disruption came.

Do takiego wstrząsu doszło w 1789 roku.

The leaders of the French Revolution didn't just overthrow the monarchy.

Przywódcy rewolucji obalili nie tylko monarchię.

They sought to completely transform society

Ich celem była gruntowna transformacja społeczeństwa

zgodnie z racjonalistycznymi ideami oświecenia.

according to the rational principles of the Enlightenment.

When the new government took power,

Kiedy nowy rząd przejął władzę,

the Academy of Sciences convened to reform the system of measurements.

Francuska Akademia Nauk zebrała się w celu zreformowania systemu miar.

Old standards based on arbitrary authority or local traditions

Stare standardy, oparte na odgórnych regulacjach lub tradycji,

were replaced with mathematical and natural relationships.

zastąpiono zależnościami matematycznymi i przyrodniczymi.

For example, the meter, from the Greek word for measure,

Na przykład metr, z greckiego "miara",

was defined as 1/10,000,000 between the Equator and North Pole.

zdefiniowano jako 1/10 000 000 długości

mierzonej od równika do bieguna północnego.

And the new metric system was, in the words of the Marquis de Condorcet,

Nowy system miar był, cytując słowa markiza de Condorcet,

"For all people, for all time."

"Dla wszystkich i po wsze czasy".

Standardizing measurements had political advantages

Normalizacja miar miała swoje polityczne zalety

for the Revolutionaries as well.

także dla samych rewolucjonistów.

Arystokraci nie mogli już manipulować miarami

Nobles could no longer manipulate local units to extract more rent from commoners,

w celu wymuszenia od ludu wyższych danin,

while the government could collect taxes more efficiently.

podczas gdy rząd mógł zbierać podatki bardziej efektywnie.

Przejście na kalendarz rewolucyjny, w którym tydzień miał 10 dni,

And switching to a new Republican Calendar with ten-day weeks

reduced church power by eliminating Sundays.

ale pozbawiony był niedziel, ograniczyło wpływy Kościoła.

Adoption of this new system wasn't easy.

Wprowadzenie nowego systemu nie było łatwym zadaniem.

In fact, it was a bit of a mess.

Tak naprawdę doszło do niezłego zamieszania.

At first, people used new units alongside old ones,

Ludzie korzystali z nowych jednostek na równi ze starymi,

and the Republican Calendar was eventually abandoned.

a kalendarz rewolucyjny ostatecznie się nie przyjął.

When Napoléon Bonaparte took power,

Gdy do władzy doszedł Napoleon Bonaparte,

he allowed small businesses to use traditional measurements

zezwolił małym przedsiębiorstwom na używanie tradycyjnych miar,

konwerterowanych na system dziesiętny.

redefined in metric terms.

But the metric system remained standard for formal use,

System metryczny funkcjonował jednak w oficjalnym użyciu

and it spread across the continent, along with France's borders.

i wkrótce rozprzestrzenił się po całym kontynencie,

podobnie jak poszerzyły się granice Francji.

While Napoléon's empire lasted eight years,

Choć Imperium Napoleona istniało tylko 8 lat,

its legacy endured far longer.

jego dziedzictwo przetrwało o wiele dłużej.

Some European countries reverted to old measurements upon independence.

Niektóre europejskie kraje wróciły do starych miar po odzyskaniu niepodległości.

Others realized the value of standardization

W innych doceniono ujednolicenie miar,

in an age of international trade.

tak ważne dla międzynarodowego handlu.

After Portugal and the Netherlands switched to metric voluntarily,

Po tym, jak Portugalia i Holandia dobrowolnie przeszły na system metryczny,

inne kraje poszły ich śladem,

other nations followed,

with colonial empires spreading the system around the world.

a kolonialne imperia spopularyzowały ten system na całym świecie.

As France's main rival,

Jako odwieczny rywal Francji,

Britain had resisted revolutionary ideas and retained its traditional units.

Wielka Brytania odrzuciła rewolucyjne idee

i zachowała tradycyjne jednostki miary.

But over the next two centuries, the British Empire slowly transitioned,

Powolny rozpad Imperium Brytyjskiego w ciągu kolejnych 200 lat

wymusił zgodę na równoległe funkcjonowanie obydwu systemów,

first approving the metric system as an optional alternative

before gradually making it offical.

by ostatecznie doprowadzić do uznania systemu metrycznego za oficjalny.

However, this switch came too late for thirteen former colonies

Ta zmiana nadeszła jednak zbyt późno dla 13 dawnych kolonii brytyjskich,

that had already gained independence.

które w tym momencie były już niepodległe.

The United States of America stuck with the English units of its colonial past

Stany Zjednoczone zachowały anglosaskie jednostki miary z czasów kolonialnych

and today remains one of only three countries

i do dziś pozostają jednym z zaledwie trzech krajów,

which haven't fully embraced the metric system.

które nie przyjęły systemu metrycznego.

Despite constant initiatives for metrication,

Mimo nieustannych prób metryfikacji

many Americans consider units like feet and pounds more intuitive.

wielu Amerykanów uważa stopy czy funty za jednostki bardziej intuicyjne.

And ironically, some regard the once revolutionary metric system

Paradoksalnie niektórzy uznają ten niegdyś rewolucyjny system

as a symbol of global conformity.

za symbol światowego konformizmu.

Nevertheless, the metric system is almost universally used in science and medicine,

System metryczny jest niemal uniwersalnie używany w nauce i medycynie

and it continues to evolve according to its original principles.

i stale unowocześniany zgodnie z pierwotnymi założeniami.

For a long time,

Przez długi czas za odniesienie służyły starannie chronione wzorce materialne.

standard units were actually defined by carefully maintained physical prototypes.

But thanks to improving technology and precision,

Dzięki rozwijającej się technologii i precyzji

these objects with limited access and unreliable longevity

przyrządy, do których dostęp był ograniczony, a ich trwałość niepewna,

are now being replaced with standards based on universal constants,

zaczęto zastępować wartościami opartymi na uniwersalnych stałych,

like the speed of light.

takich jak prędkość światła.

Consistent measurements are such an integral part of our daily lives

Spójne pomiary są nieodłączną częścią naszego życia,

that it's hard to appreciate what a major accomplishment for humanity they've been.

pozostając jednym z największych osiągnięć ludzkości.

And just as it arose from a political revolution,

Chociaż system metryczny jest efektem rewolucji politycznej,

the metric system remains crucial for the scientific revolutions to come.

to jego istnienie będzie kluczowe dla nadchodzących rewolucji naukowych.