What percentage of your brain do you use? - Richard E. Cytowic

Beyninizin yüzde kaçını kullanıyorsunuz? - Richard E. Cytowic

Çeviri: Şâkir Aşçı Gözden geçirme: Bahar Tuncgenc

An enduring myth says we use only 10% of our brain,

Süregelen bir söylenceye göre,

beynimizin yalnızca %10'unu kullanıyormuşuz.

the other 90% standing idly by for spare capacity.

Geri kalan %90'ı yedek kapasite olarak boşta bekliyormuş.

Hucksters promised to unlock that hidden potential

Hucksters, bu gizli gücü "sinirbilime dayanan" yöntemlerle

with methods "based on neuroscience,"

ortaya çıkarmaya söz verdi; ancak

but all they really unlock is your wallet.

ortaya çıkan yalnız boşalan cüzdanlar oldu

Two-thirds of the public and nearly half of science teachers

Toplumun üçte ikisi

ve fen öğretmenlerinin neredeyse yarısı

mistakenly believe the 10% myth.

yanılgıyla bu %10 söylencesine inanır.

In the 1890s, William James,

1890'larda, Amerikan piskolojisinin

the father of American psychology, said,

babası olan William James,

"Most of us do not meet our mental potential."

"Çoğumuz zihinsel potansiyelimizi

kullanmıyoruz." demişti.

James meant this as a challenge,

James'in niyeti, beynin

kısıtlı kullanımına dair

not an indictment of scant brain usage.

suçlama yapmak değil,

bir zorlama yapmaktı.

But the misunderstanding stuck.

Ancak bu yanlış anlaşılma hâlâ sürmekte.

Ayrıca bilim insanları uzun süre boyunca

Also, scientists couldn't figure out for a long time

the purpose of our massive frontal lobes

bizdeki iri ön lopların ve yan loplardaki

or broad areas of the parietal lobe.

geniş alanların amacını anlayamadı.

Damage didn't cause motor or sensory deficits,

Hasar görmeleri, motor ya da duyusal

kayıplara neden olmadığından, uzmanlar

so authorities concluded they didn't do anything.

hiçbir işe yaramadıkları sonucuna vardılar

For decades, these parts were called silent areas,

Onlarca yıl bu bölgeler işlevlerinin

tanımlanması zor olan sessiz bölgeler

their function elusive.

olarak adlandırıldı.

We've since learned that they underscore

O zamandan bu yana, bu bölgelerin

executive and integrative ability,

yönetici ve bütünleştirici yetenekleri

without which, we would hardly be human.

vurguladığını öğrendik, ki

onlarsız insan da sayılamazdık.

They are crucial to abstract reasoning,

Soyut akıl yürütme,

planning, weighing decisions

tasarlama,

karar kıyaslaması ve

and flexibly adapting to circumstances.

durumlara uyum sağlama

için çok önemlidirler.

The idea that 9/10 of your brain sits idly by in your skull

Beynin 9/10'unun kafatasınızın içinde

öylece beklediği düşüncesi, beynin

looks silly when we calculate how the brain uses energy.

nasıl enerji kullandığı hesaplandığında

aptalca görünür.

Rodent and canine brains

Kemirgenlerin ve köpeklerin beyni

consume 5% of total body energy.

toplam vücut enerjisinin %5'ini tüketir.

Monkey brains use 10%.

Maymun beyinleri %10'unu kullanır.

An adult human brain,

Vücut kütlesinin yalnızca

which accounts for only 2% of the body's mass,

%2'sine denk gelen yetişkin insan beyni

consumes 20% of daily glucose burned.

günlük yakılan glikozun %20'sini tüketir.

In children, that figure is 50%,

Bu oran çocuklarda %50, bebeklerde %60'tır

and in infants, 60%.

This is far more than expected for their relative brain sizes,

Beyin-beden boyutu oranına göre,

bu durum beklenenin çok ötesindedir.

which scale in proportion to body size.

Human ones weigh 1.5 kilograms,

İnsan beyni 1.5 kilogramdır,

elephant brains 5 kg,

fil beyni 5 kg, balina beyniyse 9kg;

and whale brains 9 kg,

yet on a per weight basis,

ancak ağırlıklarına oranla, insanlarda

humans pack in more neurons than any other species.

diğer türlerden daha çok nöron bulunur

This dense packing is what makes us so smart.

Bizi zeki yapan da, bu nöron yoğunluğudur.

There is a trade-off between body size

Biz de dahil primatların sahip olabileceği

and the number of neurons a primate,

nöron sayısıyla beden boyutu arasında

including us, can sustain.

bir takas vardır.

A 25 kg ape has to eat 8 hours a day

25 kiloluk bir insansı maymun, beynindeki

53 milyar nöronu tutabilmek için

to uphold a brain with 53 billion neurons.

günde 8 saat yemek yemek zorundadır.

The invention of cooking,

Bir buçuk milyon yıl önce,

one and half million years ago,

yemek pişirmenin icad edilmesi

gave us a huge advantage.

bize büyük bir üstünlük sağlamıştır.

Cooked food is rendered soft and predigested

Pişmiş yemek yumuşar ve vücudun dışında

outside of the body.

önceden sindirilir.

Our guts more easily absorb its energy.

Bağırsaklarımız enerjiyi daha kolay emer.

Cooking frees up time and provides more energy

Pişirmek zaman kazandırır ve

çiğ çiğ yemeye kıyasla

than if we ate food stuffs raw

daha fazla enerji sağlar;

and so we can sustain brains

böylelikle biz de beynimizdeki 86 milyar

with 86 billion densely packed neurons.

yoğun dizili nöronu koruyabiliriz.

Bu sayı insansı maymunlardan %40 fazladır.

40% more than the ape.

Here's how it works.

İşler şöyle yürür:

Half the calories a brain burns

Beyinde yakılan kalorilerin yarısı,

go towards simply keeping the structure intact

beyin zarının elektriksel yükünün

by pumping sodium and potassium ions

sodyum ve potasyum iyonlarının

pompalanması yoluyla korunması ve

across membranes to maintain an electrical charge.

yapının ayakta tutulması için harcanır.

To do this, the brain has to be an energy hog.

Bunun için, beyin enerji oburu olmalıdır.

It consumes an astounding

Müthiş bir şekilde, dakikada

3.4 x 10^21 ATP molecules per minute,

3.4 x 10^21 ATP moleküllük enerji harcar.

ATP being the coal of the body's furnace.

ATP, vücudumuzdaki fırının kömürüdür.

The high cost of maintaining resting potentials

Bütün bu 86 milyar nöronun

in all 86 billion neurons

dinlenme potansiyelinin korunmasının

means that little energy is left

büyük maliyeti,

to propel signals down axons and across synapses,

sinirlerdeki enerjiyi boşaltan ve asıl işi yapan

akson ve sinapslara gönderilecek

the nerve discharges that actually get things done.

çok az enerji kalması olur.

Even if only a tiny percentage of neurons

Herhangi bir zamanda, herhangi bir yerde

fired in a given region at any one time,

küçücük miktarda nöronlar bile etkinleşse,

the energy burden of generating spikes over the entire brain

beynin her yerinde kıvılcım oluşturacak

bu enerji yükü sürdürülemez.

would be unsustainable.

Enerji verimliliği burada devreye giriyor.

Here's where energy efficiency comes in.

Letting just a small proportion of cells signal at any one time,

Aralıklı kodlama olarak bilinen ve

az miktardaki hücrenin, herhangi bir anda

known as sparse coding,

sinyal vermesine olanak tanıyan yöntemle

uses the least energy,

hem en az enerji kullanılır;

but carries the most information.

hem de en çok bilgi taşınmış olunur.

Because the small number of signals

Çünkü az sayıdaki sinyallerin

have thousands of possible paths by which to distribute themselves.

kendilerini dağıtabilecekleri

binlerce olası yol vardır.

A drawback of sparse coding within a huge number of neurons

Çok sayıdaki nöronların varlığında,

aralıklı kodlamanın bir sakıncası,

maliyetidir.

is its cost.

Daha kötüsü, büyük bir miktarda hücre

Worse, if a big proportion of cells never fire,

hiç ateşlenmezse,

bu hücreler gereksizdir demektir

then they are superfluous

and evolution should have jettisoned them long ago.

ve evrimin çoktan bu hücreleri

başından savması gerekirdi.

The solution is to find the optimum proportion of cells

Çözüm, beynin aynı anda

sahip olabileceği en uygun miktardaki

that the brain can have active at once.

hücre sayısını bulmaktadır.

For maximum efficiency,

En yüksek verimlilik için,

between 1% and 16% of cells should be active at any given moment.

herhangi bir zaman aralığında

%1 ile %16 arasında hücre etkin olmalıdır.

This is the energy limit we have to live with

Bu enerji sınırı, bilincimizin

hep açık olması için

in order to be conscious at all.

sâhip olmamız gereken sınırdır.

The need to conserve resources

Kaynakları koruma gereksinimi,

is the reason most of the brain's operations

beynin birçok işleminin bilinç dışında

must happen outside of consciousness.

gerçekleşmesinin sebebidir.

It's why multitasking is a fool's errand.

Bu yüzden çokluişlem deli zırvasıdır.

We simply lack the energy to do two things at once,

Üçü, beşi bir kenara bırakın, iki işi

let alone three or five.

aynı anda yapacak enerjiden yoksunuz.

When we try, we do each task less well

Yapmayı denediğimizde, her bir işi

than if we had given it our full attention.

dikkatle yapacağımıza kıyasla

daha da kötü yapıyoruz.

The numbers are against us.

Sayılar bize karşı.

Beyniniz zaten zeki ve güçlü.

Your brain is already smart and powerful.

So powerful that it needs a lot of power to stay powerful.

O kadar güçlü ki güçlü kalabilmesi için

çok güce gereksinimi var.

And so smart

Ve o kadar akıllı ki, tümleşik bir

that it has built in an energy-efficiency plan.

enerji verimlilik planına sahip.

So don't let a fraudulent myth make you guilty

Bu yüzden, düzmece bir söylencenin

sözde tembel beyniniz hakkında

about your supposedly lazy brain.

suçlu hissetmenize izin vermeyin.

Guilt would be a waste of energy.

Suçlu hissetmek enerji isrâfı olur.

After all this,

Bütün bunların ardından,

don't you realize it's dumb to waste mental energy?

zihinsel enerjiyi boşa harcamak

sizce de aptalca olmaz mı?

You have billions of power-hungry neurons to maintain.

Korumanız gereken milyarlarca

enerjiye aç nöronunuz var.

So hop to it!

Harekete geçin!