What percentage of your brain do you use? - Richard E. Cytowic

Translator: YSU romano.transl.dept. Lusine Reviewer: Kristine Sargsyan

An enduring myth says we use only 10% of our brain,

Ըստ տարածված լեգենդի`մենք օգտագործում ենք

մեր ուղեղի միայն 10%-ը:

the other 90% standing idly by for spare capacity.

Մնացած չօգտագործվող 90%-ը հավելյալ տեղեկույթ կուտակելու համար է:

Hucksters promised to unlock that hidden potential

Որոշ ինքնակոչներ խոստանում են բացահայտել այդ թաքնված ներուժը,

with methods "based on neuroscience,"

նյարդաբանության մեթոդներով ,

but all they really unlock is your wallet.

բայց դրա փոխարեն ընդամենը դատարկում են ձեր դրամապանակը:

Two-thirds of the public and nearly half of science teachers

Հասարակության 2/3-ը

և գիտնականների կեսից ավելին

mistakenly believe the 10% myth.

մեծ սխալ են գործում` հավատալով10%-ի առեղծվածին:

In the 1890s, William James,

1890-ականներին Ուիլիամ Ջեյմսը`

the father of American psychology, said,

ամերիկյան հոգեբանության հիմնադիրը,

"Most of us do not meet our mental potential."

ասել է. << Մեզնից շատերը չեն գիտակցում

իրենց մտավոր ներուժը>>:

James meant this as a challenge,

Սա ասելով` Ջեյմսը հասկանում էր մարտահրավեր,

not an indictment of scant brain usage.

այլ ոչ թե նախատինք ուղեղը ամբողջապես չօգտագործելու համար:

But the misunderstanding stuck.

Սակայն թյուրիմացությունը խորանում էր:

Գիտնականները նաև չէին կարողանում

Also, scientists couldn't figure out for a long time

երկար ժամանակ հասկանալ

the purpose of our massive frontal lobes

ճակատային, ինչպես նաև

or broad areas of the parietal lobe.

արտաքին բլթակների <<առաքելությունը>>

Damage didn't cause motor or sensory deficits,

Վնասվածքը չի առաջացնում շարժողական կամ զգայական պաթոլոգիա,

so authorities concluded they didn't do anything.

և գիտնականները եկել են այն եզրակացության, որ այն ոչ մի հետևանք էլ չի ունենում:

For decades, these parts were called silent areas,

Տասնամյակներ շարունակ այս հատվածները

կոչվել են պասիվ հատվածներ,

their function elusive.

իսկ նրանց գործառույթը` անկարևոր:

We've since learned that they underscore

Մենք հասկացանք, որ նրանք թերագնահատել են

executive and integrative ability,

գործառութային և հարմարվողական ունակությունները,

without which, we would hardly be human.

առանց որոնց մարդ արարածը չէր լինի:

They are crucial to abstract reasoning,

Դրանք կարևոր են վերացական դատողություն ունենալու,

planning, weighing decisions

ինչ-որ բաներ պլանավորելու,

կշռադատելու

and flexibly adapting to circumstances.

և հանգամանքներին հեշտությամբ հարմարվելու համար:

The idea that 9/10 of your brain sits idly by in your skull

Այն գաղափարը, որ ուղեղի 9/10-րդ մասը

<<անգործ նստած է>> ձեր ուղեղում,

looks silly when we calculate how the brain uses energy.

հիմարություն կթվա, եթե հաշվարկենք, թե ինչպես է ուղեղը ծախսում էներգիան:

Կրծողների և շների ուղեղը սպառում է

Rodent and canine brains

consume 5% of total body energy.

ամբողջ մարմնի էներգիայի 5%-ը:

Monkey brains use 10%.

Կապիկների ուղեղը սպառում է 10%-ը:

An adult human brain,

Հասուն մարդու ուղեղը,

which accounts for only 2% of the body's mass,

որը կազմում է մարմնի զանգվածի միայն 2%-ը,

consumes 20% of daily glucose burned.

սպառում է այրվող գլյուկոզայի 20 %-ը:

In children, that figure is 50%,

Երեխաների մոտ այդ ցուցանիշը 50% է,

and in infants, 60%.

իսկ նորածինների մոտ` 60%:

This is far more than expected for their relative brain sizes,

Սա սպասվածից ավելին է

նրանց ուղեղի հարաբերական չափի համար,

which scale in proportion to body size.

որը համապատասխանում է նրանց մարմնի չափերին:

Human ones weigh 1.5 kilograms,

Մարդկանց ուղեղը կշռում է 1.5կգ,

elephant brains 5 kg,

փղերինը` 5կգ,

and whale brains 9 kg,

կետերինը` 9կգ,

yet on a per weight basis,

սակայն ամեն 1 կգ-ի հետ մեկտեղ

humans pack in more neurons than any other species.

մարդկային ուղեղը կուտակում է ավելի շատ նեյրոններ,

քան որևէ այլ տեսակ:

This dense packing is what makes us so smart.

Նեյրոնների այս խտացված կուտակումն է մեզ դարձնում այսքան խելացի:

There is a trade-off between body size

Սա մի <<առևտուր>> է մարմնի չափի

and the number of neurons a primate,

և նեյրոնների քանակի միջև, որը պրիմատը,

including us, can sustain.

այդ թվում մենք, կարող ենք կուտակել:

A 25 kg ape has to eat 8 hours a day

25 կգ- անոց կապիկը օրական պետք է ուտի 8 ժամ,

to uphold a brain with 53 billion neurons.

որպեսզի ապահովի 53մլրդ նեյրոնների առկայությունը ուղեղում:

The invention of cooking,

Ուտելիքը եփելու հայտնագործումը

one and half million years ago,

մեկուկես միլիոն տարի առաջ

gave us a huge advantage.

հսկայական առավելություններ ընձեռեց մեզ:

Cooked food is rendered soft and predigested

Եփած ուտելիքը հեշտ է ծամվում

outside of the body.

և հեշտ մարսվում:

Our guts more easily absorb its energy.

Մեր օրգանիզմը ավելի հեշտությամբ է կլանում դրա էներգիան:

Cooking frees up time and provides more energy

Ուտելիքի պատրաստումը խնայում է ժամանակ

և տալիս ավելի շատ էներգիա,

than if we ate food stuffs raw

քան մթերքները հում վիճակում ուտելը,

and so we can sustain brains

այսպիսով կարող ենք ապահովել

with 86 billion densely packed neurons.

86մլրդ կուտակված նեյրոնների առկայությունը ուղեղում,

որը կուտակում է 40 % ավելի, քան կապիկինը:

40% more than the ape.

Here's how it works.

Ահա, թե ինչպես է դա լինում:

Half the calories a brain burns

Ուղեղի այրած կալորիաների կեսը ծախսվում է

go towards simply keeping the structure intact

օրգանիզմն ամբողջական պահելու վրա`

by pumping sodium and potassium ions

տարածելով նատրիումի և կալիումի իոնները,

across membranes to maintain an electrical charge.

մեմբրանների միջոցով, որպեսզի օրգանիզմում պահպանվի կուտակված էներգիան:

To do this, the brain has to be an energy hog.

Սա անելու համար ուղեղը պետք է լինի էներգակուտակիչ:

It consumes an astounding

Այն րոպեում ծախսում է 3,4 x 10^21 ադենոզին եռֆոսֆատ,

3.4 x 10^21 ATP molecules per minute,

ATP being the coal of the body's furnace.

ընդ որում ԱԵՖ-ն կարգավորում է մարմնի ջերմաստիճանը:

The high cost of maintaining resting potentials

Բոլոր 86 մլրդ նեյրոնների

in all 86 billion neurons

մնացյալ ներուժը պահպանելու կարևորությունը

means that little energy is left

նշանակում է, որ քիչ էներգիա է մնացել

to propel signals down axons and across synapses,

աքսոնների ծայրամասից դեպի սինապս ազդակներ հաղորդելու համար,

the nerve discharges that actually get things done.

նյարդերը թուլանում են , և գործընթացը համարվում է կատարված:

Even if only a tiny percentage of neurons

Եթե անգամ նեյրոնների մի փոքր տոկոս

fired in a given region at any one time,

երբևէ այրվի այդ հատվածում,

the energy burden of generating spikes over the entire brain

հարուցիչներով բեռնված էներգիան

ամբողջ ուղեղում

would be unsustainable.

անհամատեղելի կլինի:

Ահա թե որտեղ է ի հայտ գալիս էներգաարդյունավետությունը:

Here's where energy efficiency comes in.

Letting just a small proportion of cells signal at any one time,

Թույլ տալով բջիջներին

ցանկացած ժամանակ ազդակ հաղորդել,

known as sparse coding,

որը հայտնի է իբրև եզակի կոդավորում,

uses the least energy,

ծախսում է հնարավորինս քիչ էներգիա,

but carries the most information.

բայց հաղորդում շատ տեղեկույթ,

Because the small number of signals

քանի որ քիչ քանակությամբ ազդակներ

have thousands of possible paths by which to distribute themselves.

հնարավոր բազմաթիվ ուղիներ ունեն

նպատակակետին հասնելու համար:

A drawback of sparse coding within a huge number of neurons

Այս եզակի կոդավորման թերությունը

մեծ թվով նեյրոնների

is its cost.

այրումն է:

Worse, if a big proportion of cells never fire,

Ավելի վատ է, եթե բջիջների մի մեծ քանակություն ունակ չէ այրվելու,

then they are superfluous

այդ դեպքում նրանք ավելորդ են դառնում

and evolution should have jettisoned them long ago.

և էվոլյուցիայի ընթացքում նրանք պետք է վերանան:

The solution is to find the optimum proportion of cells

Լուծումը

բջիջների ճշգրիտ չափաքանակ գտնելն է,

that the brain can have active at once.

որոնք միաժամանակ ակտիվ կլինեն ուղեղում:

For maximum efficiency,

Առավելագույն արդյունավետության համար

between 1% and 16% of cells should be active at any given moment.

բջիջների 1% -ից 6%-ը

ամեն պահի պետք է ակտիվ լինի:

This is the energy limit we have to live with

Սա է էներգիայի սահմանափակումը,

որի հետ պետք է համակերպվենք

in order to be conscious at all.

մշտապես գիտակից լինելու համար:

The need to conserve resources

Ռեսուրսները խնայելու անհրաժեշտությունն է պատճառը,

is the reason most of the brain's operations

որ ուղեղի շատ գործողություններ

must happen outside of consciousness.

կատարվում են անգիտակցաբար:

It's why multitasking is a fool's errand.

Այդ իսկ պատճառով բազմազբաղությունը անօգուտ գործ է:

We simply lack the energy to do two things at once,

Մենք պարզապես էներգիայի պակաս ենք զգում միաժամանակ 2,

let alone three or five.

ավելորդ է ասել 3 կամ 5 գործողություն անելիս:

When we try, we do each task less well

Այդ դեպքում գործը ավելի վատ է ստացվում,

than if we had given it our full attention.

քան եթե ամբողջովին նվիրվեինք դրան:

The numbers are against us.

Թվերը մեր դեմ են:

Քո ուղեղը արդեն իսկ խելացի է և հզոր:

Your brain is already smart and powerful.

So powerful that it needs a lot of power to stay powerful.

Այնքան հզոր, որ այն հավելյալ ուժի կարիք ունի

հզոր մնալու համար:

And so smart

Եվ այնքան խելացի,

that it has built in an energy-efficiency plan.

որ կազմել է էներգաարդյունավետության ծրագիր:

So don't let a fraudulent myth make you guilty

Այսպիսով թույլ մի տվեք,

որ մեղավոր զգաք ձեր ուղեղի

about your supposedly lazy brain.

թվացյալ ծուլության համար:

Guilt would be a waste of energy.

Մեղքի զգացումը էներիգիայի ավելորդ կորուստ կլինի:

After all this,

Այսքանից հետո

don't you realize it's dumb to waste mental energy?

չեք կարծում, որ անիմաստ է

մտավոր էներգիա ծախսելը:

You have billions of power-hungry neurons to maintain.

Չէ որ անհրաժեշտ է էներգիայի պահանջ ունեցող

միլիարդավոր նեյրոններ պահպանել:

So hop to it!

Եվ այսպես, գործի անցիր: