The genes you don't get from your parents (but can't live without) - Devin Shuman

Çeviri: Cihan Yiğit Kavalcı Gözden geçirme: Nihal Aksakal

Inside our cells, each of us has a second set of genes

Hücrelerimizin içinde her birimizin,

completely separate from the 23 pairs of chromosomes

ebeveynlerimizden miras aldığımız, 23 çift kromozomdan tamamen ayrı

we inherit from our parents.

ikinci bir gen grubuna sahibiz.

And this isn’t just the case for humans—

Bu durum sadece insanlar için geçerli değil tabii ki.

it’s true of every animal, plant, and fungus,

Dünya’daki her hayvan, bitki, mantar

and nearly every multicellular organism on Earth.

ve neredeyse tüm çok hücreli organizma için de geçerli.

This second genome belongs to our mitochondria,

Bu ikinci genom,

hücrelerimizin içindeki organele, yani mitokondriye ait.

an organelle inside our cells.

They’re not fully a part of us, but they’re not separate either—

Tam olarak bizim bir parçamız değiller ama bizden ayrı da değiller.

so why are they so different from anything else in our bodies?

O zaman vücudumuzdaki diğer her şeye göre neden bu kadar farklılar?

Approximately 1.5 billion years ago,

Yaklaşık 1,5 milyar yıl öncesine göre bilim insanları,

scientists think a single-celled organism engulfed the mitochondria’s ancestor,

tek hücreli bir organizmanın mitokondrinin atasını yuttuğunu

creating the predecessor of all multicellular organisms.

ve tüm çok hücreli organizmaların soyunu yarattıklarını düşündü.

Mitochondria play an essential role:

Mitokondri önemli bir rol oynar ve bu;

they convert energy from the food we eat and oxygen we breathe

yediğimiz gıdalardan ve soluduğumuz oksijenden gelen enerjiyi,

into a form of energy our cells can use, which is a molecule called ATP.

hücrelerimizin kullanabileceği, ATP adlı bir molekül olan

enerji formuna dönüştürmesi.

Without this energy, our cells start to die.

Bu enerji olmadan hücrelerimiz ölmeye başlar.

Humans have over 200 types of cells,

İnsanlarda 200′den fazla hücre türü var

and all except mature red blood cells have mitochondria.

ve olgun kırmızı kan hücreleri hariç hepsinde mitokondri bulunur.

That’s because a red blood cell’s job is to transport oxygen,

Bunun sebebi, kırmızı kan hücresinin görevinde mitokondrinin

which mitochondria would use up before it could reach its destination.

hedefine ulaşmadan önce kullanacağı oksijeni taşımasından kaynaklı.

So all mitochondria use oxygen and metabolites to create energy

Dolayısıyla tüm mitokondriler, enerji yaratmak

and have their own DNA,

ve kendi DNA’larına sahip olmak için oksijen ve metabolitleri kullanır,

but mitochondrial DNA varies more across species than other DNA.

ancak mitokondriyal DNA, türler arasında diğer DNA’lara göre

daha fazla değişiklik gösterir.

In mammals, mitochondria usually have 37 genes.

Memelilerde mitokondri genellikle 37 gene sahip olur.

In some plants, like cucumbers, mitochondria have up to 65 genes,

Salatalık gibi bazı bitkilerde mitokondride 65′e kadar gen bulunur,

and some fungal mitochondria have only 1.

bazı mantar mitokondrilerinde ise sadece 1 gen bulunur.

A few microbes that live in oxygen-poor environments

Az oksijen olan ortamlarda yaşayan birkaç mikrop,

seem to be on the way to losing their mitochondria entirely,

mitokondrilerini tamamen kaybetme yolunda gözüküyor

and one group, oxymonad monocercomonoides, already has.

ve bir grup, oxy-monad monocercomonoides, zaten kaybetmiş durumda.

This variety exists because mitochondria are still evolving,

Bu çeşitlilik mevcut çünkü mitokondri, hem onları içeren organizmalarla birlikte

both in tandem with the organisms that contain them,

hem de ayrı ayrı, kendi zaman akışında

and separately, on their own timeline.

evrimleşmeye devam ediyor.

To understand how that’s possible,

Bunun nasıl mümkün olduğunu anlamak için,

it helps to take a closer look at what the mitochondria inside us are doing,

çiftleşme anından itibaren içimizdeki mitokondrinin ne yaptığına

starting from the moment we’re conceived.

daha yakından bakmak, bize yardımcı olur.

In almost all species, mitochondrial DNA is passed down from only one parent.

Hemen hemen tüm türlerde mitokondriyal DNA yalnızca bir ebeveynden aktarılır.

In humans and most animals, that parent is the mother.

İnsanlarda ve çoğu hayvanda bu ebeveyn, annedir.

Sperm contain approximately 50 to 75 mitochondria in the tail,

Sperm, yüzmeye yardımcı olmak için

kuyrukta yaklaşık 50 ila 75 mitokondriyi içerir.

to help them swim.

These dissolve with the tail after conception.

Bunlar gebe kalındıktan sonra kuyrukla birlikte çözülür.

Meanwhile, an egg contains thousands of mitochondria,

Bu arada, bir yumurtada da, her biri mitokondriyal DNA’nın

each containing multiple copies of the mitochondrial DNA.

birden fazla kopyasını içeren binlerce mitokondri içerir.

This translates to over 150,000 copies of mitochondrial DNA

Bu, annelerimizden miras aldığımız, her biri bağımsız olan

ve diğerlerinden biraz daha fazla çeşitlilik gösteren,

that we inherit from our mothers,

each of which is independent and could vary slightly from the others.

150.000′den fazla mitokondriyal DNA kopyası anlamına gelir.

As a fertilized egg grows and divides,

Döllenmiş bir yumurta büyüyüp bölündükçe,

those thousands of mitochondria are divvied up into the cells

var olan binlerce mitokondri gelişmekte olan

of the developing embryo.

embriyonun hücrelerine bölünür.

By the time we have differentiated tissues and organs,

Doku ve organları ayırt ettiğimizde,

variations in the mitochondrial DNA are scattered at random throughout our bodies.

mitokondriyal DNA’daki değişke vücudumuza rastgele dağılır.

To make matters even more complex,

Olayı daha da karmaşık hâle getirmek için

mitochondria have a separate replication process from our cells.

mitokondri, hücrelerimizden ayrı kopyalama sürecine sahip.

So as our cells replicate by dividing, mitochondria end up in new cells,

Böylece hücrelerimiz bölünerek çoğaldıkça, mitokondri yeni hücrelere dönüşür

and all the while they’re fusing and dividing themselves,

ve bu sırada hücreler, kendi zaman akışında

on their own timeline.

kaynaşıp bölünürler.

As mitochondria combine and separate,

Mitokondri birleşip ayrıldıkça, düzgün çalışmayan

they sequester faulty DNA or mitochondria that aren’t working properly for removal.

hatalı DNA veya mitokondriyi uzaklaştırmak için ayrı tutar.

All this means that the random selection of your mother’s mitochondrial DNA

Tüm bunlar, doğumdan size miras kalan, annenizin mitokondriyal DNA’sının

you inherit at birth

rastgele seçiminin yaşamınız boyunca

can change throughout your life and throughout your body.

ve vücudunuz var olduğu sürece değişebileceği anlamına gelir.

So mitochondria are dynamic and, to a degree, independent,

Yani, mitokondri dinamiktir ve bir dereceye kadar bağımsızdır

ancak, mitokondri aynı zamanda çevreden, yani bizler tarafından da şekil alır.

but they’re also shaped by their environments: us.

We think that long ago,

Uzun zaman öncesinde,

some of their genes were transferred to their host’s genomes.

bazı genlerin konakçılarının genomlarına aktarıldığını düşünüyoruz.

So today, although mitochondria have their own genome

Dolayısıyla günümüzde, mitokondrilerin kendi genomları olmasına

ve içerdikleri hücrelerden ayrı olarak çoğalmalarına rağmen

and replicate separately from the cells that contain them,

they can't do this without instruction from our DNA.

bunu, DNA’mızın talimatı olmadan yapamazlar.

And though mitochondrial DNA is inherited from one parent,

Mitokondriyal DNA bir ebeveynden kalıtsal olsa bile,

the genes involved in building and regulating the mitochondria

mitokondriyi oluşturmak ve düzenlemekle ilgili genler

come from both.

her ikisinden de gelir.

Mitochondria continue to defy tidy classification.

Mitokondri, düzenli sınıflandırmaya meydan okumaya devam etmekte.

Their story is still unfolding inside of each of our cells,

Hikâyeleri hâlâ her bir hücremizin içinde,

simultaneously separate and inseparable from our own.

aynı anda hem ayrı hem de bizden ayrılmaz bir şekilde ortaya çıkıyor.

Onlar hakkında daha fazla bilgi edinmek,

Learning more about them can both give us tools

hem gelecekte insan sağlığını korumak adına araçlar sağlayabilir,

to protect human health in the future, and teach us more about our history.

hem de geçmişimiz hakkında bize daha fazla şey öğretebilir.