Why do blood types matter? - Natalie S. Hodge

Prevodilac: Aleksandra Vukelić Lektor: Mile Živković

It's often said that despite humanity's many conflicts,

Često se kaže da, uprkos mnogim konfliktima čovečanstva,

we all bleed the same blood.

našim venama teče ista krv.

It's a nice thought but not quite accurate.

To je lepa misao, ali ne sasvim tačna.

In fact, our blood comes in a few different varieties.

Zapravo, postoji više različitih tipova krvi.

Our red blood cells contain a protein called hemoglobin

Naša crvena krvna zrnca sadrže protein koji se zove hemoglobin

that binds to oxygen,

i koji se vezuje za kiseonik,

allowing the cells to transport it throughout the body.

omogućavajući ćelijama da ga prenose kroz telo.

But they also have another kind of complex protein

Međutim, one takođe sadrže još jedan složeni protein

on the outside of the cell membrane.

na spoljašnjoj strani ćelijske membrane.

These proteins, known as antigens, communicate with white blood cells,

Ovi proteini, koji se zovu antigeni, komuniciraju sa belim krvnim zrncima,

immune cells that protect against infection.

ćelijama imunog sistema koje nas štite od infekcija.

Antigens serve as identifying markers,

Antigeni služe kao znaci raspoznavanja,

allowing the immune system to recognize your body's own cells

omogućavajući imunom sistemu da prepozna ćelije sopstvenog organizma

without attacking them as foreign bodies.

kako ih ne bi napao kao strana tela.

The two main kinds of antigens, A and B, determine your blood type.

Dva osnovna tipa antigena, A i B, određuju našu krvnu grupu.

But how do we get four blood types from only two antigens?

Ali, odakle nam četiri krvne grupe od samo dva antigena?

Well, the antigens are coded for by three different alleles,

Antigene kodiraju tri različita alela,

varieties of a particular gene.

varijante određenog gena.

While the A and B alleles code for A and B antigens,

Dok aleli A i B kodiraju antigene A i B,

the O allele codes for neither,

alel O ne kodira nijedan,

and because we inherit one copy of each gene from each parent,

a zato što nasleđujemo po jednu kopiju svakog gena od oba roditelja,

every individual has two alleles determining blood type.

svako od nas ima dva alela koji određuju krvnu grupu.

When these happen to be different,

Kada se oni razlikuju,

one overrides the other depending on their relative dominance.

jedan nadvlada drugi u zavisnosti od njihove relativne dominantnosti.

For blood types, the A and B alleles are both dominant, while O is recessive.

U slučaju krvnih grupa, aleli A i B su dominantni, dok je O recesivan.

So A and A gives you type A blood, while B and B gives you type B.

Tako A i A daju krvnu grupu A, a B i B grupu B.

If you inherit one of each,

Ako nasledite po jedan iz obe grupe,

the resulting codominance will produce both A and B antigens,

nastala kombinacija dominantnih gena stvara antigene A i B

which is type AB.

i dobijate krvnu grupu AB.

The O allele is recessive,

Alel O je recesivan,

so either of the others will override it when they're paired,

pa će ga druga dva nadvladati ako se jave zajedno,

resulting in either type A or type B.

zbog čega će se javiti ili grupa A ili grupa B.

But if you happen to inherit two Os, instructions will be expressed

Ali ako nasledite dva alela O, ispoljiće se uputstva

that make blood cells without the A or the B antigen.

koja će uticati na stvaranje krvnih zrnaca bez antigena A i B.

Because of these interactions,

Zbog ovih međusobnih odnosa,

knowing both parents' blood types

ako znamo krvne grupe oba roditelja

lets us predict the relative probability of their children's blood types.

možemo predvideti relativnu verovatnoću javljanja krvnih grupa kod dece.

Why do blood types matter?

Zašto su važne krvne grupe?

For blood transfusions,

Kod transfuzije krvi,

finding the correct one is a matter of life and death.

odrediti potrebnu grupu je pitanje života i smrti.

If someone with type A blood is given type B blood, or vice versa,

Ako neko ko ima krvnu grupu A primi krv grupe B, ili obrnuto,

their antibodies will reject the foreign antigens and attack them,

njihova antitela će odbaciti strane antigene i napasti ih,

potentially causing the transfused blood to clot.

što može dovesti do zgrušavanja primljene krvi.

But because people with type AB blood produce both A and B antigens,

Međutim, kako se kod onih koji imaju AB grupu stvaraju i A i B antigeni,

they don't make antibodies against them, so they will recognize either as safe,

oni ne proizvode antitela, pa će oba antigena prepoznati kao bezbedne,

making them universal recipients.

što ih čini univerzalnim primaocima.

On the other hand,

Sa druge strane,

people with blood type O do not produce either antigen,

kod osoba sa krvnom grupom O uopšte se ne stvaraju antigeni,

which makes them universal donors,

što ih čini univerzalnim davaocima,

but will cause their immune system to make antibodies

ali zato njihov imuni sistem stvara antitela

that reject any other blood type.

koja odbacuju sve druge krvne grupe.

Unfortunately, matching donors and recipients is a bit more complicated

Nažalost, povezivanje davalaca i primalaca krvi je još komplikovanije

due to additional antigen systems,

zbog dodatnih sistema antigena,

particular the Rh factor,

posebno Rh faktora,

named after the Rhesus monkeys in which it was first isolated.

nazvanog po rezus majmunima kod kojih je najpre izolovan.

Rh+ or Rh- refers to the presence or absence of the D antigen

Rh+ ili Rh- odnosi se na prisustvo ili odsustvo antigena D

of the Rh blood group system.

Rh sistema krvnih grupa.

And in addition to impeding some blood transfusions,

Pored toga što ponekad onemogućava transfuziju krvi,

it can cause severe complications in pregnancy.

može dovesti do ozbiljnih komplikacija u trudnoći.

If an Rh- mother is carrying an Rh+ child,

Ako Rh- majka nosi Rh+ dete,

her body will produce Rh antibodies that may cross the placenta

njeno telo proizvodi Rh antitela koja mogu proći kroz placentu

and attack the fetus,

i napasti fetus,

a condition known as hemolytic disease of the newborn.

dovodeći do stanja poznatog kao hemolitička bolest novorođenčeta.

Some cultures believe blood type to be associated with personality,

U nekim kulturama se veruje da je krvna grupa povezana sa ličnošću,

though this is not supported by science.

mada nauka to nije dokazala.

And though the proportions of different blood types

I iako odnos procenata različitih krvnih grupa

vary between human populations,

varira među populacijama,

scientists aren't sure why they evolved;

naučnici nisu sigurni zašto su evoluirale;

perhaps as protection against blood born diseases,

možda kao zaštita od bolesti koje se prenose krvlju,

or due to random genetic drift.

ili nasumičnim genetskim prenošenjem.

Finally, different species have different sets of antigens.

Konačno, različite vrste imaju različite grupe antigena.

In fact, the four main blood types shared by us apes

Zapravo, četiri osnovne krvne grupe zajedničke svim čovekolikim majmunima

seem paltry in comparison to the thirteen types found in dogs.

čine se zanemarljivim u odnosu na 13 grupa koje postoje kod pasa.