How to get a word added to the dictionary - Ilan Stavans

Translator: Bestjan Mamo Reviewer: Helena Bedalli

“Dictionary:” noun, “a malevolent literary device

“Fjalori:” emër, “një mjet letrar keqdashës

for cramping the growth of a language and making it hard and inelastic.”

për të kufizuar zgjerimin e një gjuhe dhe për ta bërë atë të vështirë e joelastike”.

“Lexicographer:” noun, “a writer of dictionaries; a harmless drudge.”

“Leksikograf:” emër, “një shkrimtar fjalorësh; një robot i padëmshëm.”

While the concept of a dictionary dates back to ancient civilizations,

Teksa koncepti i fjalorit daton deri në kohën e qytetërimeve të lashta,

the first English dictionary was published by Robert Cawdrey in 1604.

fjalori i parë anglez u botua nga Robert Kodri në 1604.

In the centuries that followed,

Në shekujt që pasuan,

many more dictionaries were written by individual authors

shumë më tepër fjalorë u shkruan nga autorë individualistë,

who chose what to include or exclude.

të cilët zgjodhën vetë çfarë të përfshinin apo jo.

They not only defined words, they openly showcased their creators’ opinions—

Ata jo vetëm përcaktuan fjalë, por edhe shfaqën haptazi opinionet e krijuesve-

like Ambrose Bierce’s definition of “dictionary”

si përkufizimi i Ambros Birsit për “fjalorin”

and Samuel Johnson’s definition of “lexicographer.”

dhe përkufizimi i Samuel Xhonsonit për “leksikografin”.

After their authors deaths, many of these dictionaries quickly became outdated.

Pas vdekjes së autorëve të tyre, shumë nga këta fjalorë nuk i mbijetuan kohës.

But one 19th century dictionary had a different fate.

Por një fjalor i shekullit të 19-të pati një tjetër fat.

In 1828, American lawyer and author Noah Webster published

Në 1828, avokati dhe autori amerikan Noa Uebster botoi

“An American Dictionary of the English Language” with a lofty goal:

“Një fjalor amerikan i gjuhës angleze” me një qëllim të kryelartë:

to give the United States its own version of the English language.

për t’i dhënë Shteteve të Bashkuara versionin e tyre të gjuhës angleze.

He believed that as a new nation,

Ai besonte se si një komb i ri,

the United States needed its own distinct version of English

Shtetet e Bashkuara, kishin nevojë për versionin e tyre të veçantë të anglishtes

to assert its independence from Britain.

për të theksuar pavarësinë e tyre nga Britania.

In his dictionary, Webster sought to describe and officialize

Në fjalorin e tij, Uebsteri u përpoq të përshkruante dhe zyrtarizonte

the way Americans spoke.

mënyrën se si amerikanët flisnin.

Most dictionaries in Webster’s time were prescriptive:

Shumica e fjalorëve në kohën e Uebsterit qenë përshkrues:

they dictated how words should be used,

ata diktonin se si fjalët duhet të përdoreshin, në vend që

rather than documenting the way people actually used language in daily life.

të dokumentonin mënyrën si njerëzit e përdornin realisht gjuhën në përditshmëri.

When Webster broke this convention and included slang words in his dictionary,

Kur Uebsteri e theu këtë traditë dhe përfshiu fjalë zhargone në fjalorin e tij,

critics accused him of polluting the English language.

kritikët e akuzuan atë për ndotjen e gjuhës angleze.

But he argued that these words captured local variations of language—

Por ai argumentoi se këto fjalë shfaqnin variacione lokale të gjuhës-

a vital part of what made American English unique.

– një pjesë vitale e asaj çfarë e bënte anglishten amerikane unike.

He also believed spelling rules were unnecessarily complex,

Ai gjithashtu besonte se rregullat drejtshkrimore ishin komplekse kot,

and that we should write the way we speak as much as possible.

dhe se njerëzit duhet të shkruanin më tepër ashtu siç flisnin.

Still, Webster’s own opinions influenced the words he included

Megjithatë, vetë opinionet e Uebster-it ndikuan në fjalët që ai përfshiu

and the way he defined them.

dhe në mënyrën se si ai i përcaktoi ato.

He excluded slang words from Black communities

Ai përjashtoi fjalët zhargon nga komunitetet e zezakëve

because he didn’t consider them proper.

sepse nuk i konsideronte ato të përshtatshme.

And when he defined “woman,”

Dhe kur përkufizoi fjalën “grua”,

he added that “women are soft, mild, pitiful, and flexible.”

ai shtoi se “gratë janë të buta, të urta, të mëshirueshme dhe elastike”.

By the time of his death, Noah Webster was a household name.

Deri në kohën e vdekjes së tij, Noa Uebster qe një emër goxha i njohur.

Seeing a lucrative business opportunity,

Duke parë një mundësi fitimprurëse biznesi,

brothers George and Charles Merriam bought the rights to Webster’s Dictionary.

vëllezërit Xhorxh dhe Carls Merriam blenë të drejtat e fjalorit të Uebsterit.

Together with Webster’s son-in-law, the Merriams made a new, revised edition.

Së bashku me dhëndrin e Uebsterit, ata bënë një botim të ri, të riedituar.

It was the beginning of the Merriam-Webster Dictionary.

Ky qe fillimi i Fjalorit Merriam-Uebster.

Today, the Merriam-Webster Dictionary begins to address

Sot, Fjalori Merriam-Webster fillon të hedhë dritë mbi

a contradiction in Webster’s goal:

një kontraditë në qëllimin e Uebsterit:

he wanted to represent an entire nation,

ai donte të përfaqësonte një komb të tërë,

but he based his work on just one person’s opinion: his own.

por e bazoi punën e tij në mendimin e vetëm një personi: të tijin.

Since Webster’s death, each new edition of the dictionary has been curated

Që nga vdekja e Uebster-it, çdo botim i ri i fjalorit është kuruar

by a group of language experts rather than by a single authority.

nga një grup ekspertësh të gjuhës dhe jo nga një autoritet i vetëm.

The current criteria for including a word in the dictionary

Kriteret aktuale për përfshirjen e një fjale në fjalor

are that it has “widespread, sustained, and meaningful use.”

janë se ajo ka “përdorim të gjerë, të qëndrueshëm dhe kuptimplotë“.

This clearly includes profanities,

Kjo përfshin natyrisht edhe sharjet,

which were sometimes excluded from dictionaries in the past.

të cilat ndonjëherë përjashtoheshin nga fjalorët më parë.

Racial slurs also meet the criteria for inclusion,

Fyerjet racore gjithashtu plotësojnë kriteret për përfshirje,

but some argue that including them might legitimize them.

por disa argumentojnë se kjo përfshirje mund t’i legjitimojë ato.

Dictionaries don’t just add new words—

Fjalorët nuk shtojnë vetëm fjalë të reja -

they also redefine old words to reflect changing attitudes and usage.

ata ripërkufizojnë edhe fjalë të vjetra për të pasqyruar përdorimin e vazhdueshëm.

One 1736 dictionary defined “wife” as “a married woman whose will,

Një fjalor i vitit 1736 e përkufizoi “gruan” si “një femër të martuar, vullneti

in the judgment of the law, is subject to the will of her husband:

i së cilës, në gjykimin e ligjit, i nënshtrohet vullnetit të burrit të saj:

for which reason a wife is said to have no will.”

për këtë arsye thuhet se gruaja nuk ka vullnet”.

Today, “wife” is defined simply as “a female partner in a marriage.”

Sot, “gruaja” përkufizohet thjesht si “një partnere femër në martesë.”

In 2019, Merriam-Webster’s word of the year was “they.”

Në vitin 2019, fjala e vitit në fjalorin Merriam-Uebster ishte “ata”.

The word has been in regular use for centuries,

Kjo fjalë ka qenë në përdorim të rregullt për shekuj të tërë,

but has only recently gained a new recognized meaning,

por vetëm kohët e fundit ka fituar një kuptim të ri,

as a pronoun for one person whose gender identity is nonbinary.

si përemër për një person, identiteti gjinor i të cilit është jobinar.

The question of which words belong in the dictionary impacts all of us—

Pyetja se cilat fjalë bëjnë pjesë në fjalor na ndikon të gjithëve—

when our words and definitions are represented, they’re affirmed;

kur si fjalët dhe përkufizimet tona përfaqësohen, ato afirmohen;

if not, they— and we— are minimized.

nëse jo, ato—si dhe ne— minimizohemi.

Today, lexicographers have expanded word sourcing

Sot, leksikografët e kanë zgjeruar burimin e fjalëve

to include the dictionary’s users: tracking which words are most searched,

për të përfshirë përdoruesit e fjalorit, duke gjurmuar se cilat fjalë janë

and adding them to the dictionary.

më të kërkuara dhe shtuar ato në fjalor.

So, who decides what’s in the dictionary?

Pra, kush e vendos se çfarë shkruhet në fjalor?

More than ever before the answer is: we do.

Më shumë se kurrë më parë përgjigja është: ne vendosim.

All of us shape language every day.

Të gjithë e formojmë gjuhën çdo ditë.

When we collectively embrace one word or redefine another,

Kur ne përqafojmë kolektivisht një fjalë ose ripërcaktojmë një tjetër,

eventually, those words and meanings are reflected in our dictionaries.

me kalimin e kohës, ato fjalë dhe kuptime pasqyrohen në fjalorët tanë.