How to get a word added to the dictionary - Ilan Stavans

Translator: chnar kamal Reviewer: Daban Q. Jaff

“Dictionary:” noun, “a malevolent literary device

‘فەرهەنگ‘: ناو، ’ئامێرێکی ئەدەبی کەسێکی کیناوییە

for cramping the growth of a language and making it hard and inelastic.”

بۆ گیرانی گەشەی زمانێک و قورسکردنی و نالاستیکی’.

“Lexicographer:” noun, “a writer of dictionaries; a harmless drudge.”

‘وشەناسی‘: ناو،‘نوسەرێکی فەرهەنگ؛ ڕەنجی بێ زیان.’

While the concept of a dictionary dates back to ancient civilizations,

لە کاتێکدا چەمکی فەرهەنگ دەگەڕێتەوە بۆ شارستانییە کۆنەکان،

the first English dictionary was published by Robert Cawdrey in 1604.

یەکەم فەرهەنگی ئینگلیزی لە ساڵی ١٦٠٤ لە لایەن ڕۆبێرت کاودریەوە بڵاوکرایەوە.

In the centuries that followed,

لە سەدەکانی دوایدا،

many more dictionaries were written by individual authors

زۆرێک لە فەرهەنگەکانی تر لەلایەن نوسەری تاکەوە نووسرابوون

who chose what to include or exclude.

کێ چیی هەڵبژاردووە بۆ لە خۆگرتنی یان، دوورخستنەوەی.

They not only defined words, they openly showcased their creators’ opinions—

نەک تەنها پێناسەی وشە دەکەن، بەڵکو بە ئاشکرا بیڕوڕای دروستکەرەکانیان نمایش کرد-

like Ambrose Bierce’s definition of “dictionary”

وەک پێناسەی ئەمبرۆس بیرس لە ‘فەرهەنگ’؟

and Samuel Johnson’s definition of “lexicographer.”

و پێناسەی ساموێل جۆنسۆن بۆ ‘وشەناسی’.

After their authors deaths, many of these dictionaries quickly became outdated.

دوای مردنی نووسەرەکانیان، زۆر لەو فەرهەنگانە بەخێرایی لە ناووچوون.

But one 19th century dictionary had a different fate.

بەڵام فەرهەنگێکی سەدەی ١٩ چارەنوسێکی جیاوازی هەبوو.

In 1828, American lawyer and author Noah Webster published

لە ساڵی ١٨٢٨، پارێزەر و نوسەری ئەمریکی نوح وێبستەر بڵاویکردەوە

“An American Dictionary of the English Language” with a lofty goal:

‘فەرهەنگی ئەمریکی زمانی ئینگلیزی’بە گۆڵێکی بەرز:

to give the United States its own version of the English language.

بۆ ئەوەی چاپێکی تایبەت بە زمانی ئینگلیزی بداتە ویلایەتە یەکگرتووەکان.

He believed that as a new nation,

ئەو باوڕی وا بوو کە وەک نەتەوەیەکی نوێ،

the United States needed its own distinct version of English

ویلایە یەکگرتووەکان پێویستی بە دانەیەکی جیاوازی ئینگلیزیە

to assert its independence from Britain.

سەربەخۆیی خۆیی لە بەریتانیا دووپات دەکاتەوە.

In his dictionary, Webster sought to describe and officialize

لە فەرهەنگەکەیدا، وێبستر بە دوای باسکردن و ڕەسمی کردنی دا

the way Americans spoke.

بەو شێوەیەیی ئەمریکیەکان قسەیان دەکرد.

Most dictionaries in Webster’s time were prescriptive:

زۆربەی فەرهەنگەکان لە کاتی وێبستردا ڕێ بۆ دانەر بوون:

they dictated how words should be used,

ئەوان دەسەپێنێن چۆن وشەکە بەکار بهێنرێت،

rather than documenting the way people actually used language in daily life.

بەڵکو بە بەڵگەکردنی شێوازی بەکارهێنانی زمان لە ژیانی ڕۆژانەدا.

When Webster broke this convention and included slang words in his dictionary,

کاتێک وێبستر ئەم کۆنگرەی شکاند و وشەی بازاڕی لە فەرهەنگەکەیەدا هەیە،

critics accused him of polluting the English language.

ڕەخنەگران تۆمەتباریان کرد بە پیسکردنی زمانی ئینگلیزی.

But he argued that these words captured local variations of language—

بەڵام ئەو مشومڕی کرد ئەم وشانە جیاوازی زمانیان هەیە-

a vital part of what made American English unique.

بەشێکی گرینگی ئەم وشانە جیاوازی ناوخۆیی زمانیان گرت.

He also believed spelling rules were unnecessarily complex,

هەروەها ئەو بڕاوی وابوو کە یاساکانی ڕێنووس بە شێوەیەکی ناپێویست ئاڵۆزن،

and that we should write the way we speak as much as possible.

و دەبێت تا ئەو ڕادەیەیی کە دەکرێت ئەو شێوازە بنوسینەوە کە قسە دەکەین.

Still, Webster’s own opinions influenced the words he included

هێشتا، وێبستەر بۆچوونی خۆیان کاریگەریان لە سەر ئەو وشانە کرد کە ئەو لە خۆیی گرتبوو

and the way he defined them.

و بەو رێگایەیی کە پێناسەی کردوون.

He excluded slang words from Black communities

ئەو وشەکانی بازاڕی لە کۆمەڵگا ڕەشەکان دوورخستەوە

because he didn’t consider them proper.

چونکە ئەوانی بەدروستی نەزانیوە.

And when he defined “woman,”

و کاتێک کە پێناسەی ‘ژن’ دەکرد،

he added that “women are soft, mild, pitiful, and flexible.”

ئەوەشی زیادکرد کە ‘ژنان نەرم، نەرم و نیان، میهرەبان، و ناسکن’.

By the time of his death, Noah Webster was a household name.

لە کاتی کۆچی دواییدا، نوح وێبستەر ناوێکی خێزانی بوو.

Seeing a lucrative business opportunity,

بینینی هەلێکی بازرگانی پڕ قازانج،

brothers George and Charles Merriam bought the rights to Webster’s Dictionary.

براکان جۆرج و چارلس مێریام مافی فەرهەنگی وێبستێریان کڕی.

Together with Webster’s son-in-law, the Merriams made a new, revised edition.

لەگەڵ وێبسترەکان، مێریام چاپێکی نوێ و، پێداچونەوەی کرد.

It was the beginning of the Merriam-Webster Dictionary.

سەرەتایی فەرهەنگی مێریام وێبستەر بوو.

Today, the Merriam-Webster Dictionary begins to address

ئەمڕۆ، فەرهەنگی مێریام-وێبستەر دەست دەکات بە ناونیشانی

a contradiction in Webster’s goal:

دژێیەتیەک لە ئامانجی وێبستەر:

he wanted to represent an entire nation,

ویستی نوێنەرایەتی هەموو نەتەوەیەک بکات،

but he based his work on just one person’s opinion: his own.

بەڵام ئەو کارەکەی لەسەر تەنیا یەک کەس بە بۆچۆنی: هی خۆی.

Since Webster’s death, each new edition of the dictionary has been curated

لەوکاتەوە وێبستێر کۆچی دوایی کردووە، هەر دانەیەکی نوێ فەرهەنگەکە چارەسەر کراوە

by a group of language experts rather than by a single authority.

لەلایەن کۆمەڵێک پسپۆڕی زمانەوە نەک لەلایەن دەسەڵاتێکی تاکییەوە.

The current criteria for including a word in the dictionary

بنچینەکانی ئێستا بۆ لەخۆگرتنی وشەیەک لە فەرهەنگەکەدا

are that it has “widespread, sustained, and meaningful use.”

ئایا بەردەوام و بەکارهێنانی ‘مانادارو بەربڵاوی هەیە’.

This clearly includes profanities,

ئەمە بە ڕوونی ڕەهەنکاری لە خۆ دەگرێت،

which were sometimes excluded from dictionaries in the past.

کە هەندێک جار لە فەرهەنگەکاندا قەدەخە دەکات لە ڕابردوو.

Racial slurs also meet the criteria for inclusion,

هەروەها ڕەگەزەکانی تێکەڵ بۆ خۆ گرتنەوەیان بە دی دەکەن،

but some argue that including them might legitimize them.

بەڵام هەندێ مشتومڕ باس لەوە دەکەن لەوانەیە بەڵگە هێناوە بۆیان.

Dictionaries don’t just add new words—

فەرهەنگەکان تەنها وشەی نوێ زیاد ناکەن-

they also redefine old words to reflect changing attitudes and usage.

هەروەها دووبارە وشەی کۆن دەکەن بۆ ڕەنگدانەوە لە گۆڕینی هەڵوێست و بەکارهێنان.

One 1736 dictionary defined “wife” as “a married woman whose will,

فەرهەنگێکی ١٧٣٦ ‘هاوسەری’ وەک ’ژنێکی خێزاندار کرد کە ویستی،

in the judgment of the law, is subject to the will of her husband:

لە حوکمی یاسا، بابەتەکە بە پێی خواستی مێردەکەی:

for which reason a wife is said to have no will.”

لەبەر ئەو هۆیە دەوترێت هاوسەرێک هیچ ویستێکی نییە.′

Today, “wife” is defined simply as “a female partner in a marriage.”

ئەمڕۆ، ’ژن بە سادەیی وەک ′ هاوبەشێکی ژن پێناسە دەکرێت لە هاوسەرگیریدا.′

In 2019, Merriam-Webster’s word of the year was “they.”

لە ساڵی ٢٠١٩، وشەی مێریام وێبستر ئەگەر ساڵەکە بووایە.

The word has been in regular use for centuries,

وشەیەک بۆ چەند سەدەیەک بە ئاسانی بەکارهێنراوە،

but has only recently gained a new recognized meaning,

بەڵام تەنیا بەم دواییانە مانایەکی نوێی ناسیوە بەدەستی هێناوە،

as a pronoun for one person whose gender identity is nonbinary.

وەک ڕاناو بۆ کەسێک کە ناسنامەی ڕەگەزەکەی نابینرێ.

The question of which words belong in the dictionary impacts all of us—

پرسیاری ئەوەی کە لە فەرهەنگدا کام وشە هەیە کاریگەری لەسەر هەموونانە-

when our words and definitions are represented, they’re affirmed;

کاتێک وشەکان و پێناسەکانی ئێمە نوێنەرایەتی دەکرێن، دووپاتیان لەسەر دەکرێتەوە؛

if not, they— and we— are minimized.

ئەگەر نا، ئەوان- و ئێمە- بچوک کراوینەتەوە.

Today, lexicographers have expanded word sourcing

ئەمڕۆ، وشەناسەکان سەرچاوەی وشەیان فراوان کردووە

to include the dictionary’s users: tracking which words are most searched,

بۆ لەخۆگرتنی بەکارهێنەرانی فەرهەنگ: بەدواداچوونی کام وشەکان زۆرترین گەڕان،

and adding them to the dictionary.

و زیادکردنیان بۆ فەرهەنگ.

So, who decides what’s in the dictionary?

کەواتە، کێ بڕیار دەدات فەرهەنگ چییە؟

More than ever before the answer is: we do.

لە هەموو کاتێک زیاتر وەڵامەکە ئەوەیە کە: ئێمە دەیکەین.

All of us shape language every day.

هەموو ئێمە هەموو ڕۆژێک زمان پێک دەهێنین.

When we collectively embrace one word or redefine another,

کاتێک ئێمە بە کۆمەڵ یەک وشە لە ئامێز دەگرین یان، یەکێکی تر پێناسە دەکەینەوە،

eventually, those words and meanings are reflected in our dictionaries.

لەکۆتاییدا، ئەو وشانە و ماناکان لە فەرهەنگەکەدا ڕەنگی داوەتەوە.