How to get a word added to the dictionary - Ilan Stavans

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

“Dictionary:” noun, “a malevolent literary device

အဘိဓာန်။ နာမ်၊ ဘာသာစကားတစ်ခုရဲ့ ကြီးထွားမှုကို

for cramping the growth of a language and making it hard and inelastic.”

ဟန့်တားလျက်၊ ပြောင်းလဲမရအောင် ပြုလုပ်ဖို့ စာပေဆိုင်ရာ ကိရိယာ။

“Lexicographer:” noun, “a writer of dictionaries; a harmless drudge.”

အဘိဓာန်ပြုစုသူ။ နာမ်၊ အဘိဓာန်ကို ရေးသားသူ၊ အန္တရာယ်ကင်းတဲ့ တကုပ်ကုပ် အလုပ်လုပ်သူ။

While the concept of a dictionary dates back to ancient civilizations,

အဘိဓာန်တစ်အုပ်အယူအဆဟာ ရှေးဟောင်း လူ့ယဉ်ကျေးမှုတွေကနေ စတင်ခဲ့ပေမဲ့

the first English dictionary was published by Robert Cawdrey in 1604.

ပထမဆုံး အင်္ဂလိပ်အဘိဓာန်ကို ၁၆၀၄ ခုနှစ်မှာ Robert Cawdrey က ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့တာပါ။

In the centuries that followed,

နောက်ပိုင်း ရာစုနှစ်တွေမှာ

many more dictionaries were written by individual authors

နောက်ထပ်များပြားတဲ့ အဘိဓာန်တွေကို စာရေးဆရာ တစ်ယောက်ချင်းစီက ရေးသားခဲ့ကြတယ်။

who chose what to include or exclude.

ဘာတွေကို ထည့် (သို့) ဖယ်မယ်ဆိုတာကို ရွေးချယ်သူတွေပါ။

They not only defined words, they openly showcased their creators’ opinions—

စကားလုံးတွေကို အနက်ဖွင့်ရုံမက ဖန်တီးသူရဲ့ အမြင်တွေကိုပါ ပွင့်လင်းစွာ ဖော်ပြကြတယ်။

like Ambrose Bierce’s definition of “dictionary”

ဥပမာ Ambrose Bierce ရဲ့ အဘိဓာန် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်နဲ့

and Samuel Johnson’s definition of “lexicographer.”

Samuel Johnson ရဲ့ အဘိဓာန်ပြုစုသူ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်ပါ။

After their authors deaths, many of these dictionaries quickly became outdated.

စာရေးဆရာတွေ သေဆုံးပြီးနောက်မှာ ဒီအဘိဓာန် အများအပြားဟာ အလျင်အမြန် ခေတ်ကုန်သွားတယ်။

But one 19th century dictionary had a different fate.

ဒါပေမဲ့ ၁၉ ရာစု အဘိဓာန်ရဲ့ ကံကြမ္မာကတော့ ခြားနားခဲ့တယ်။

In 1828, American lawyer and author Noah Webster published

၁၈၂၈ ခုနှစ်မှာ အမရိကန် ရှေ့နေနဲ့ စာရေးဆရာ Noah Webster က အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို

“An American Dictionary of the English Language” with a lofty goal:

ကိုယ်ပိုင် အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကား မူကွဲပေးဖို့ ဆိုတဲ့ မြင့်မြတ်တဲ့ ရည်မှန်းချက်နဲ့

to give the United States its own version of the English language.

အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကားရဲ့ အမေရိကန် အဘိဓာန်ကို ထုတ်ဝေခဲ့တယ်။

He believed that as a new nation,

သူ ယုံကြည်တာက နိုင်ငံသစ်တစ်ခုအနေနဲ့

the United States needed its own distinct version of English

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ ဗြိတိန်ထံမှ လွတ်လပ်ရေးကို အခိုင်အမာ အရေးဆိုဖို့

to assert its independence from Britain.

ထူးခြားတဲ့ ကိုယ်ပိုင် အင်္ဂလိပ်စာမူကွဲ ရှိရမယ် ဆိုတာပါ။

In his dictionary, Webster sought to describe and officialize

သူ့အဘိဓာန်ထဲမှာ Webster က အမေရိကန်တွေ ပြောဆိုပုံကို

the way Americans spoke.

သရုပ်ဖော်ကာ တရားဝင်ဖြစ်ဖို့ ကြိုးပမ်းတယ်။

Most dictionaries in Webster’s time were prescriptive:

Webster ရဲ့ခေတ်က အဘိဓာန် အများစုဟာ ပြဌာန်းထားတာတွေပါ။

they dictated how words should be used,

နေ့စဉ်ဘဝမှာ ဘာသာစကားကို လူတွေ အသုံးပြုပုံကို

rather than documenting the way people actually used language in daily life.

မှတ်တမ်းပြုခြင်းထက် စကားလုံးတွေ ဘယ်လို သုံးသင့်ပုံကို ညွှန်ပြပေးတာပါ။

When Webster broke this convention and included slang words in his dictionary,

Webster က ဒီအစဉ်အလာကို ချိုးဖောက်ပြီး သူ့အဘိဓာန်မှာ ဗန်းစကားလုံးတွေကို ထည့်တော့

critics accused him of polluting the English language.

ဝေဖန်ရေးသမားတွေက သူ့ကို အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကားကို ညစ်နွမ်းစေတယ်လို့ စွပ်စွဲတယ်။

But he argued that these words captured local variations of language—

ဒါပေမဲ့ သူက ဒီစကားလုံးတွေဟာ ဒေသ ဘာသာစကား မူကွဲတွေကို ထည့်ပေးထားတယ်လို့ ငြင်းခုံတယ်။

a vital part of what made American English unique.

အမေရိကန် အင်္ဂလိပ်စကားရဲ့ ပင်ကို ထူးခြားမှုရဲံ အရေးပါတဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါ။

He also believed spelling rules were unnecessarily complex,

သူ ယုံကြည်သေးတာက စာလုံးပေါင်း စည်းမျဉ်းတွေဟာ မလိုအပ်ဘဲ ရှုပ်ထွေးနေပြီး

and that we should write the way we speak as much as possible.

တတ်နိုင်သလောက် ပြောတဲ့အတိုင်း ရေးသင့်တယ်လို့ဆိုတာပါ။

Still, Webster’s own opinions influenced the words he included

ဒါပေမဲ့ Webster ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် အမြင်တွေဟာ သူ ထည့်သွင်းတဲ့ စကားလုံးတွေနဲ့

and the way he defined them.

သူ အနက်ဖွင့်ပုံကို ဩဇာလွှမ်းခဲ့တယ်။

He excluded slang words from Black communities

သူဟာ လူမည်း အသိုင်းအဝိုင်းတွေက လာတဲ့ ဗန်းစကားလုံးတွေကို ဖယ်ထုတ်ခဲ့တာက

because he didn’t consider them proper.

ဒါတွေဟာ သင့်တော်တယ်လို့ သူ မယူဆခဲ့တာကြောင့်ပါ။

And when he defined “woman,”

“woman” ဆိုတာကို သူ အနက်ဖွင့်တဲ့အခါ

he added that “women are soft, mild, pitiful, and flexible.”

“မိန်းမတွေဟာ နူးညံ့၊ သိမ်မွေ့၊ သနားဖွယ်၊ ပြုလွယ်ပြင်လွယ်ရှိတယ်”လို့ ဖြည့်ခဲ့တယ်။

By the time of his death, Noah Webster was a household name.

သူ သေဆုံးတဲ့အချိန်မတိုင်ခင်တော့ Noah Webster ဟာ ရပ်သိရွာသိဖြစ်ခဲ့တယ်။

Seeing a lucrative business opportunity,

ဝင်ငွေကောင်းတဲ့ လုပ်ငန်း အခွင့်အလမ်းတစ်ခုလို့ မြင်တော့

brothers George and Charles Merriam bought the rights to Webster’s Dictionary.

သူအစ်ကို Georgeနဲ့ Charles Merriam တို့က Webster’s Dictionaryမူပိုင်ခွင့်ကိုဝယ်တယ်။

Together with Webster’s son-in-law, the Merriams made a new, revised edition.

Webster ရဲ့သားမက်နဲ့ပေါင်းကာ Merriams ကို ပြင်ဆင်ထားတဲ့ အသစ်တစ်အုပ် လုပ်ခဲ့တယ်။

It was the beginning of the Merriam-Webster Dictionary.

ဒါက Merriam-Webster Dictionary ရဲ့ နိဒါန်းဖြစ်ခဲ့တယ်။

Today, the Merriam-Webster Dictionary begins to address

ဒီနေ့မှာ Merriam-Webster အဘိဓာန်ဟာ Webster ရဲ့ ရည်မှန်းချက်နဲ့

a contradiction in Webster’s goal:

ရှေ့နောက်မညီမှု တစ်ခုကို စရင်ဆိုင်ရတယ်။

he wanted to represent an entire nation,

နိုင်ငံတစ်ခုလုံးကို ကိုယ်စားပြုချင်ခဲ့ပေမဲ့

but he based his work on just one person’s opinion: his own.

သူဟာ သူ့အလုပ်ကို လူတစ်ဦးရဲ့ ထင်မြင်ချက်၊ သူ့အမြင်အပေါ် အခြေခံခဲ့တာပါ။

Since Webster’s death, each new edition of the dictionary has been curated

Webster သေဆုံးကတည်းက အဘိဓာန်ရဲ့ စာအုပ်သစ်တိုင်းဟာ

by a group of language experts rather than by a single authority.

တစ်ဦးတည်း လုပ်ပိုင်ခွင့်ဆိုတာထက် ဘာသာစကား ကျွမ်းကျင်သူတစ်စုက စုစည်းထားတာပါ။

The current criteria for including a word in the dictionary

စကားလုံးတစ်လုံး ထည့်သွင်းခြင်းအတွက် လက်ရှိ စံတွေက

are that it has “widespread, sustained, and meaningful use.”

“ပျံ့နှံ့မှု၊ တည်တံ့မှု၊ အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ အသုံး” ပါ။

This clearly includes profanities,

ဒီမှာ ရှင်းလင်းစွာ ပါဝင်တာက အတိတ်က အဘိဓာန်တွေကနေ

which were sometimes excluded from dictionaries in the past.

တစ်ခါတစ်လေ ဖယ်ထုတ်ခံရတဲ့ အယုတ္တအနတ္တတွေပါ။

Racial slurs also meet the criteria for inclusion,

လူမျိုးရေး စွပ်စွဲပြောဆိုချက်တွေကလည်း ထည့်သွင်းမှုအတွက် စံကိုက်ဖြစ်ပေမဲ့

but some argue that including them might legitimize them.

တချို့ကတော့ ဒါတွေကို ထည့်သွင်းတာက အဲဒါတွေကို တရားဝင်စေတာလို့ ငြင်းခုံကြတယ်။

Dictionaries don’t just add new words—

အဘိဓာန်တွေဟာ စကားလုံးသစ်တွေ ဖြည့်ရုံမဟုတ်ဘဲ

they also redefine old words to reflect changing attitudes and usage.

ပြောင်းနေတဲ့ သဘောထားနဲ့ အသုံးတွေကို ထင်ဟပ်ဖို့ အဟောင်းတွေကို မွမ်းမံတာရောပါ။

One 1736 dictionary defined “wife” as “a married woman whose will,

၁၇၃၆ ခုနှစ် အဘိဓာန်တစ်အုပ်က “wife” ကို အိမ်ထောင်သည် မိန်းမ၊ ဥပဒေ ဆုံးဖြတ်ချက်အရ

in the judgment of the law, is subject to the will of her husband:

သူ့ဆန္ဒဟာ ခင်ပွန်းသည် ဆန္ဒအတိုင်း လိုက်နာတယ်လို့ အနက်ဖွင့်တယ်။

for which reason a wife is said to have no will.”

ဒီအကြောင်းကြောင့် ဇနီးသည်တစ်ယောက်ရဲ့ ဆန္ဒ မပါဘူးလို့ ဆိုတာပါ။

Today, “wife” is defined simply as “a female partner in a marriage.”

ယနေ့ခေတ်မှာ “wife” ကို “အိမ်ထောင်ဘက် မိန်းမ“လို့သာ အနက်ဖွင့်တယ်။

In 2019, Merriam-Webster’s word of the year was “they.”

၂၀၁၉ ခုနှစ် Merriam-Webster ရဲ့ တစ်နှစ်တာ စကားလုံးက “they” ပါ။

The word has been in regular use for centuries,

ဒီစကားလုံးက ရာစုနှစ်တွေချီကာ ပုံမှန်ဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့

but has only recently gained a new recognized meaning,

မကြာသေးခင် ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးရဲ့ လိင်လက္ခဏာဟာ ကျား၊မ မပြတာအတွက်

as a pronoun for one person whose gender identity is nonbinary.

နာမ်စားတစ်ခုအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခံရတဲ့ အဓိပ္ပာယ်သစ် ရခဲ့တယ်။

The question of which words belong in the dictionary impacts all of us—

ဘယ်စကားလုံးတွေက အဘိဓာန်နဲ့ သက်ဆိုင်လဲ ဆိုတဲ့ပြဿနာက အားလုံးကို သက်ရောက်တယ်။

when our words and definitions are represented, they’re affirmed;

စကားလုံးတွေနဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်တွေဟာ ကိုယ်စားပြုခံရတဲ့အခါ အတည်ပြုခံရတယ်။

if not, they— and we— are minimized.

မဟုတ်ရင်တော့ သူတို့ နဲ့ ကျွန်တော်တို့ဟာ ချိုးနှိမ်ခံရတာပါ။

Today, lexicographers have expanded word sourcing

ယနေ့ခေတ်မှာ အဘိဓာန်ပြုစုသူတွေဟာ စကားလုံး ရင်းမြစ်လိုက်တာကို

to include the dictionary’s users: tracking which words are most searched,

အဘိဓာန် သုံးစွဲသူတွေအထိ တိုးချဲ့ထားတယ်။ ဘယ်စကားလုံးကို အများဆုံးရှာဖွေတယ်ဆိုတာကို

and adding them to the dictionary.

ခြေရာခံကာ အဘိဓာန်မှာ ဖြည့်တယ်။

So, who decides what’s in the dictionary?

ဒီတော့ အဘိဓာန်မှာ ပါတာကို ဘယ်သူက ဆုံးဖြတ်လဲ။

More than ever before the answer is: we do.

အရင်ကထက် ပိုတဲ့ အဖြေက ကျွန်တော်တို့ပါ။

All of us shape language every day.

ကျွန်တော်တို့အားလုံးက ဘာသာစကားကို နေ့စဉ် ပုံသွင်းကြတယ်။

When we collectively embrace one word or redefine another,

စကားလုံးတစ်လုံးကို စုပေါင်း လက်ခံပြီး အခြားတစ်လုံးကို အနက်ပြန်ဖွင့်တဲ့အခါ

eventually, those words and meanings are reflected in our dictionaries.

နောက်ဆုံးမှာ စကားလုံးတွေနဲ့အဓိပ္ပာယ်တွေဟာ အဘိဓာန်တွေထဲမှာ ပုံရပ်ထင်သွားတာပါ။