Would you pass the wallet test?

Translator: Bestjan Mamo Reviewer: Helena Bedalli

Picture this: you’re working a slow shift in a hotel lobby

Imagjinoni këtë: po punoni me një turn të ngadaltë në hollin e një hoteli

when someone hurriedly approaches the front desk.

kur dikush i afrohet me nxitim tavolinës së recepsionit.

They found a lost wallet around the corner,

Ata patën gjetur një portofol të humbur në qoshes,

but they’re in a rush and don’t have time to follow up.

, por ishin me nxitim dhe nuk patën kohë të merreshin me të.

They ask if you can handle it and then run off.

Ata pyesin nëse ti mund ta zgjidhësh cështjen dhe pastaj ikin.

Looking at the wallet you see it contains a key, a grocery list, about $13,

Tek portofoli, shihni se aty ka një çelës, një listë ushqimesh, rreth 13 $

and three business cards with a name and email

dhe tre karta biznesi me një emër dhe email që

you assume belong to the wallet’s owner.

ju supozoni se i përkasin pronarit të portofolit.

So, what do you do?

Pra, çfarë do të bënit ju?

Between 2013 and 2016,

Midis viteve 2013 dhe 2016,

over 17,000 front-desk workers around the globe

mbi 17,000 punonjës recepsioni në mbarë globin

were faced with this choice,

u përballën me këtë zgjedhje,

becoming unwitting participants in a massive study of honesty.

duke u bërë pjesëmarrës të pavullnetshëm të një eksperimenti masiv ndershmërie.

And the results surprised top economists and the researchers

Dhe rezultatet habitën ekonomistët dhe studiuesit më të mirë

running the experiment.

që drejtonin eksperimentin.

But to understand what these groups were expecting,

Por për të kuptuar se çfarë këto grupe po prisnin ,

we need to spend a little time defining honesty.

duhet të kalojmë pak kohë për të përcaktuar ndershmërinë.

We typically think of honesty in terms of actively telling the truth

Ne zakonisht mendojmë për ndershmërinë brenda termave të së treguarit në mënyrë

in our interpersonal relationships.

aktive të vërtetën në marrëdhëniet tona ndërpersonale.

But in fact, every healthy society relies on a shared foundation of honesty.

Por në fakt, çdo shoqëri e shëndetshme ka bazë një themel të përbashkët ndershmërie.

Using public services, making business transactions,

Përdorimi i shërbimeve publike, kryerja e transaksioneve të biznesit

and deciding government policies

dhe vendosja e politikave qeveritare

requires a baseline expectation of honesty from our fellow citizens.

kërkon një pritshmëri bazë ndershmërie nga bashkëqytetarët tanë.

Because of this, understanding what drives honesty

Për shkak të kësaj, të kuptuarit se çfarë e nxit ndershmërinë

is a vital research subject

është një temë kërkimore jetike për

for economists, psychologists, and sociologists.

konomistët, psikologët dhe sociologët.

Unfortunately, honesty can be difficult to investigate

Fatkeqësisht, ndershmëria mund të jetë e vështirë për t’u hetuar

when people know they’re being watched.

kur njerëzit e dinë se po vëzhgohen.

So, researchers have come up with clever ways to analyze

Pra, studiuesve u kanë ardhur në mendje mënyra të zgjuara për të analizuar

this behavior outside the lab.

këtë sjellje jashtë laboratorit.

And this global study by the universities of Michigan, Utah, and Zurich

Dhe ky studim global nga universitetet e Miçiganit, Utah-s dhe Zyrihut

sought to answer an important question:

u përpoq t’i përgjigjej një pyetjeje të rëndësishme:

will people engage in opportunistic behavior

A do të përfshihen njerëzit në sjellje oportuniste

when there’s little-to-no chance of being caught?

kur ka pak ose aspak mundësi për t’u kapur?

In what became known as the Lost Wallet Test,

Në atë që u bë i njohur si Testi i Portofolit të Humbur,

13 research assistants traveled to 355 cities in 40 different countries,

13 asistentë hulumtues udhëtuan në 355 qytete të 40 vendeve të ndryshme,

recreating the same scenario in hotels, banks, public offices,

duke rikrijuar të njëjtin skenar në hotele, banka, zyra publike

and various cultural establishments.

dhe institucione të ndryshme kulturore.

The clear wallets ensured participants could see their contents,

Kuletat e qarta siguruan që pjesëmarrësit të shihnin përmbajtjen e tyre,

half of which contained a key, grocery list, and business cards,

gjysma e të cilave përmbante një çelës, listë ushqimore dhe karta biznesi,

while the other half also included the equivalent of roughly 13 US dollars.

teksa gjysma tjetër përfshinte ekuivalentin e afërsisht 13 $ amerikanë.

The researchers believed the money would discourage honesty.

Studiuesit besonin se paratë do ta dekurajonin ndershmërinë.

Specifically, they thought participants’ self-interest would overpower

Më saktë, ata menduan se interesi vetjak i pjesëmarrësve do të mposhte

two competing factors:

dy faktorë konkurrues:

their altruistic desire not to harm the wallet’s owner,

dëshira e tyre altruiste për të mos dëmtuar pronarin e portofolit

and their desire to maintain a positive self-image.

dhe dëshira e tyre për të mbajtur një imazh pozitiv për veten.

Regarding self-image, we generally like to think of ourselves as good and honest.

Për sa i përket imazhit vetjak, neve në përgjithësi na pëlqen ta mendojmë veten si

But studies have found people are often able to let themselves off the hook

të mirë dhe të ndershëm. Por studimet tregojnë që njerëzit shpesh janë të aftë

for stealing small amounts of money.

ta shfajësojnë veten kur vjedhin shuma të vogla parash.

As for harming the wallet's owner,

Sa i përket dëmit ndaj pronarit të

the victim of their crime would be abstract.

portofolit, viktima e krimit do të ishte abstrakte.

They'd never met this person, and since the wallet had come from another location,

Ata nuk e kanë takuar kurrë këtë person dhe meqenëse portofoli ka ardhur nga një

it seemed unlikely they ever would.

vend tjetër, ka pak mundësi që ta takonin ndonjëherë.

For these reasons, researchers expected money-filled wallets

Për këto arsye, studiuesit prisnin që kuletat e mbushura me para

to be reported less often,

të raportoheshin më rrallë

and the 279 economists they surveyed agreed.

dhe 279 ekonomistët që ata anketuan ranë dakord.

But to their surprise, the study found the exact opposite.

Por për habinë e tyre, studimi nxorri të kundërtën.

While only 46% of cash-free wallets were reported,

Ndërsa vetëm 46% e kuletave pa para u raportuan,

61% of cash wallets were called in.

61% e kuletave u dorëzuan.

This pattern held true across the globe,

Ky model pati vërtetësi në të gjithë globin,

regardless of the participants’ age, gender,

pavarësisht nga mosha, gjinia e pjesëmarrësve

or whether they were being observed during the wallet drop-off.

ose nëse ata vëzhgoheshin gjatë rënies së portofolit.

And when researchers tried increasing the temptation to be dishonest

Dhe kur studiuesit u përpoqën të rrisin tundimin për të qenë të pandershëm

with wallets containing nearly $100,

me kuleta që përmbajnë gati 100 dollarë,

the results surprised them again.

rezultatet i befasuan përsëri.

People reported 72% of these big money wallets.

Njerëzit raportuan 72% të këtyre kuletave me shumë para.

There are a lot of theories for why honesty goes up

Ka shumë teori përse ndershmëria rritet

as the wallet becomes more valuable.

kur portofoli bëhet edhe më i vlefshëm.

The $100 wallet certainly increases self-interest.

Portofoli prej 100 dollarësh sigurisht që rrit interesin vetjak.

But in international follow-up surveys,

Por në sondazhet ndërkombëtare vijuese,

people reported that taking larger sums of money felt more like theft,

njerëzit raportuan se marrja e shumave më të mëdha parash ndihej më tepër si

making it harder to maintain a positive self-image.

vjedhje, duke e bërë më të vështirë ruajtjen e një imazhi pozitiv vetjak.

It’s also possible that when the financial stakes are higher,

Është gjithashtu e mundur që kur aksionet financiare janë më të larta,

so is the perceived harm to the wallet’s owner.

i tillë është edhe dëmi që vete tek pronari i portofolit.

Others have suggested that our commitment to honesty could be altered

Të tjerë kanë sugjeruar që angazhimi ynë ndaj ndershmërisë mund të ndryshojë

in professional settings,

në mjedise profesionale,

meaning participants might have acted differently outside the office.

pra pjesëmarrësit mund të kishin vepruar ndryshe jashtë zyrës.

Still, this result suggests that self-interest

Megjithatë, ky rezultat sugjeron se interesi vetjak

might not be as powerful as we often think.

mund të mos jetë aq i fuqishëm sa ne shpesh mendojmë.

Seeing yourself as an honest person can motivate you to be an honest person.

Të parurit veten si një person i ndershëm ju motivon të jeni një person i ndershëm.

And by modeling this behavior and celebrating it and others,

Dhe duke e modeluar këtë sjellje e duke e festuar këtë dhe të tjera, ne mund

we can help create an honest society we can all rely on.

të ndihmojmë në krijimin e një shoqërie të ndershme ku të gjithë mund të mbështeten.