What's invisible? More than you think - John Lloyd

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Vertaald door: Dick Stada Nagekeken door: Tahlia Flora

(Kermismuziek)

(Circus music)

[Ted N' Ed's Carnival]

[Ted N’ Ed’s Kermis]

[John Lloyd's Inventory of the Invisible]

[John Lloyd’s uitvinding van onzichtbaarheid]

[Adapted from a TEDTalk given by John Lloyd in 2009]

June Cohen: Onze volgende spreker heeft zijn hele loopbaan gewijd

June Cohen: Our next speaker has spent his whole career

aan verwondering.

eliciting that sense of wonder.

Geef John Lloyd een warm applaus.

Please welcome John Lloyd.

(Applaus)

(Applause)

[Hall of Mirrors]

[Spiegelzaal]

The question is, "What is invisible?"

De vraag is wat onzichtbaar is.

There's more of it than you think, actually.

Dat is meer dan je denkt.

Everything, I would say -- everything that matters --

Alles dat ertoe doet, zou ik zeggen.

Except every thing, and except matter.

Behalve alles en behalve wat ertoe doet.

We can see matter

We kunnen materie zien,

but we can't see what's the matter.

maar we kunnen het niet waarnemen.

We can see the stars and the planets but we can't see what holds them apart,

We zien sterren en planeten, maar we zien niet wat ze uit elkaar houdt,

or what draws them together.

of wat ze samentrekt.

With matter as with people, we see only the skin of things,

Bij materie, net als bij mensen, zien we alleen de buitenkant.

we can't see into the engine room, we can't see what makes people tick,

Je kunt niet in de machinekamer kijken, je ziet niet waarom mensen leven,

at least not without difficulty,

tenminste niet zonder gedoe.

and the closer we look at anything, the more it disappears.

Hoe beter we naar iets kijken, hoe meer het verdwijnt.

In fact, if you look really closely at stuff,

Als je iets van heel dichtbij bekijkt,

if you look at the basic substructure of matter,

als je naar de bouwstenen van iets kijkt,

there isn't anything there.

dan is er niets.

Electrons disappear in a kind of fuzz, and there is only energy.

Elektronen verdwijnen in iets vaags en er is alleen maar energie.

One of the interesting things about invisibility is,

Het interessante bij onzichtbaarheid is

the things that we can's see, we also can't understand.

dat je dingen die je niet ziet, ook niet kan begrijpen.

Gravity is one thing that we can't see, and which we don't understand.

Aantrekkingskracht is iets dat we niet zien en niet begrijpen.

It's the least understood of all the four fundamental forces,

Het minst begrepen van de vier fundamentele krachten,

and the weakest, and nobody really knows what it is or why it's there.

en de zwakste, en niemand weet echt wat het is of waarom het er is.

For what it's worth, Sir Isaac Newton, the greatest scientist who ever lived,

Voor wat het waard is, Sir Isaac Newton, de beroemdste uitvinder,

dacht dat Jezus vooral naar de aarde kwam

he thought Jesus came to Earth specifically

to operate the levers of gravity.

om de aantrekkingskracht te regelen.

That's what he thought he was there for.

Volgens hem zou hij daarvoor op aarde zijn.

So, bright guy, could be wrong on that one, I don't know.

De slimmerik kon het weleens mis hebben.

(Laughter)

(Gelach)

Consciousness. I see all your faces; I've no idea what any of you are thinking.

Bewustzijn.

Ik zie jullie kijken; ik heb geen idee wat je denkt.

Isn't that amazing?

Bijzonder hè?

Isn't it incredible that we can't read each other's minds,

Ongelooflijk dat we elkaars gedachten niet kunnen lezen.

when we can touch each other, taste each other,

Je kunt elkaar aanraken, elkaar proeven, als je dicht bij elkaar komt.

perhaps, if we get close enough, but we can't read each other's minds.

Toch kun je elkaars gedachte niet lezen, tot mijn verbazing.

I find that quite astonishing.

In the Sufi faith, this great Middle Eastern religion

In het soefisme, een religie uit het Midden-Oosten,

which some claim is the root of all religions,

mogelijk moeder van alle religies,

Sufi masters are all telepaths, so they say,

zegt men dat soefimeesters telepaten zijn,

but their main exercise of telepathy

maar hun belangrijkste telepathie-sessie

is to send out powerful signals to the rest of us that it doesn't exist.

is het uitstralen van signalen dat het niet bestaat.

So that's why we don't think it exists; the Sufi masters working on us.

Daarom denken we dat het niet bestaat; die soefimeesters stralen dat uit.

In the question of consciousness and artificial intelligence,

Wat betreft bewustzijn en kunstmatige intelligentie

artificial intelligence has really, like the study of consciousness,

heeft de wetenschap nog weinig bereikt.

gotten nowhere, we have no idea how consciousness works.

We hebben geen idee hoe bewustzijn werkt.

Ze hebben geen kunstmatige intelligentie gemaakt,

Not only have they not created artificial intelligence,

they haven't yet created artificial stupidity.

maar ook geen kunstmatige domheid.

(Laughter)

(Gelach)

The laws of physics: invisible, eternal, omnipresent, all powerful.

De natuurkundige wetten: onzichtbaar, eeuwig, alomtegenwoordig, krachtig.

Remind you of anyone?

Doet je dat aan iemand denken?

Interesting.

Interessant.

I'm, as you can guess, not a materialist, I'm an immaterialist.

Ik ben, je raadt het al, geen materialist.

And I've found a very useful new word -- ignostic.

Ik heb een heel bruikbaar nieuw woord bedacht: ignostisch.

Okay? I'm an ignostic.

Ik ben onwetend.

[God?]

[God?]

I refuse to be drawn on the question on whether God exists

Ik waag me niet aan de vraag of God bestaat,

until somebody properly defines the terms.

totdat iemand dat begrip goed definieert.

Another thing we can't see is the human genome.

Nog iets dat je niet kunt zien is het menselijk genoom.

And this is increasingly peculiar, because about 20 years ago

Het wordt steeds gekker, omdat ze 20 jaar geleden dachten,

when they started delving into the genome, they thought it would probably contain

toen ze begonnen te graven in het genoom,

dat het zo’n honderdduizend genen zou bevatten.

around 100 thousand genes.

Every year since, it's been revised downwards.

Sindsdien is dat elk jaar naar beneden bijgesteld.

We now think there are likely to be just over 20 thousand genes

Men denkt nu dat er iets meer dan twintigduizend genen

in het menselijk genoom zitten.

in the human genome.

This is extraordinary, because rice -- get this --

Dat is bijzonder, want rijst, moet je horen,

rice is known to have 38 thousand genes.

rijst heeft achtendertigduizend genen.

Potatoes have 48 chromosomes, two more than people,

Aardappelen hebben 48 chromosomen, twee meer dan mensen,

and the same as a gorilla.

en evenveel als een gorilla.

(Laughter)

(Gelach)

You can't see these things, but they are very strange.

Je kunt ze niet zien, maar ze zijn heel apart.

The stars by day, I always think that's fascinating.

De sterren overdag, dat vind ik altijd fascinerend.

The universe disappears.

Het universum verdwijnt.

The more light there is, the less you can see.

Hoe meer licht er is, hoe minder je ziet.

Time. Nobody can see time.

Tijd: niemand ziet tijd.

I don't know if you know this.

Ik weet niet of je het weet.

There's a big movement in modern physics

Er is een grote beweging in de moderne natuurkunde

to decide that time doesn't really exist,

die zegt dat tijd niet echt bestaat,

because it's too inconvenient for the figures.

omdat het te onhandig is voor getallen.

It's much easier if it's not really there.

Het is makkelijker als het er niet is.

You can't see the future, obviously,

Je ziet de toekomst niet, uiteraard.

and you can't see the past, except in your memory.

Je kunt het verleden niet zien, behalve in je geheugen.

One of the interesting things about the past

Interessant van het verleden

is vooral dat je het niet ziet.

is you particularly can't see --

my son asked me this the other day,

Mijn zoon vroeg me eens: “Papa, weet je nog hoe ik was toen ik twee was?”

"Dad, can you remember what I was like when I was two?

And I said, "Yes." He said, "Why can't I?"

Ik zei: “Ja”; hij zei: “Waarom ik niet?”

Isn't that extraordinary?

Bijzonder toch?

Je kan je niets herinneren van de tijd tot je tweede of derde jaar.

You cannot remember what happened to you earlier than the age of two or three.

Which is great news for psychoanalysts, because otherwise they'd be out of a job.

Dat is groot nieuw voor de psychoanalyse, want anders zaten ze zonder werk.

Because that's where all the stuff happens

In die tijd gebeurt namelijk alles ...

(Laughter)

(Gelach en applaus)

that makes you who you are.

wat je maakt tot wie je bent.

Another thing you can't see is the grid on which we hang.

We zien ook niet het netwerk waaruit we bestaan.

This is fascinating.

Fascinerend.

You probably know, some of you, that cells are continually renewed.

Je weet waarschijnlijk dat onze cellen continu ververst worden.

Skin flakes off, hairs grow, nails, that kind of stuff --

Je verliest huid, haar groeit, nagels, dat soort dingen.

but every cell in your body is replaced at some point.

Maar elke cel in je lichaam wordt ooit vervangen.

Taste buds, every ten days or so.

Smaakcellen ongeveer elke tien dagen.

Livers and internal organs take a bit longer.

Bij de lever en andere organen duurt het iets langer.

De ruggenwervel kost een paar jaar.

Spine takes several years.

But at the end of seven years, not one cell in your body

Na zeven jaar resteert er geen cel in je lichaam

remains from what was there seven years ago.

die er zeven jaar eerder al in zat.

The question is: who then are we? What are we?

De vraag is: wie zijn we dan en wat zijn we?

What is this thing that we hang on?

Waaruit bestaan we?

That is actually us?

Zijn wij dat?

Atoms, can't see them. Nobody ever will.

Atomen, we zien ze niet, niemand ziet ze ooit.

They're smaller than the wavelength of light.

Ze zijn kleiner dan de golflengte van licht.

Gas, can't see that.

Gas kan ik niet zien.

Interesting, somebody mentioned 1600 recently.

Interessant, iemand zei laatst 1600.

Gas was invented in 1600 by a Dutch chemist called van Helmont.

Gas is in 1600 uitgevonden door een Nederlandse chemicus Van Helmont.

It's said to be the most successful ever invention of a word by a known individual.

Het zou de succesvolste uitvinding van een woord zijn door een persoon.

Quite good. He also invented a word called "blas," meaning astral radiation.

Hij vond ook het woord ‘blas’ uit, wat astraal licht is.

Didn't catch on, unfortunately.

Het werd geen succes, helaas.

(Gelach)

(Laughter)

Leuk geprobeerd.

But well done, him.

Light -- you can't see light.

Licht, je kunt het niet zien.

When it's dark, in a vacuum,

Als het donker is, in een vacuüm,

if a person shines a beam of light

en iemand schijnt licht langs je ogen, dan zie je het niet.

straight across your eyes, you won't see it.

Slightly technical, some physicists will disagree with this.

Beetje technisch, en niet alle natuurkundigen zijn het eens.

But it's odd that you can't see the beam of light,

Wel gek dat je de straal niet ziet,

je ziet alleen wat het raakt.

you can only see what it hits.

Elektriciteit zie je niet.

Electricity, can't see that.

Don't let anyone tell you they understand electricity, they don't.

Geloof niemand die zegt elektriciteit te snappen.

Nobody knows what it is.

Niemand weet wat het is.

(Laughter)

(Gelach)

Je denkt dat de elektronen met lichtsnelheid door de draad gaan

You probably think the electrons in an electric wire move instantaneously

down a wire, don't you, at the speed of light,

als je het licht aan doet, maar dat klopt niet.

when you turn the light on, they don't.

Elektronen hobbelen door de draad,

Electrons bumble down the wire,

met de snelheid van stromende honing, zeggen ze.

about the speed of spreading honey, they say.

Galaxies -- hundred billion of them,

Lichtstelsels, honderd miljard,

estimated in the universe. Hundred billion.

zitten in het heelal, honderd miljard.

How many can we see?

Hoeveel zie je?

Five. Five, out of a hundred billion galaxies, with the naked eye.

Vijf van de honderd miljard stelsels, met het blote oog.

Een ervan is nogal moeilijk te zien, tenzij je goede ogen hebt.

And one of them is quite difficult to see, unless you've got very good eyesight.

Radio waves. There's another thing.

Radiogolven, iets heel anders.

Heinrich Hertz, when he discovered radio waves, in 1887,

Heinrich Hertz vond radiogolven uit in 1887.

he called them radio waves because they radiated.

Hij noemde ze vanwege het woord radius, straal.

Iemand vroeg: “Wat is het nut ervan, Heinrich?

Somebody said to him, "What's the point of these, Heinrich?

Wat is het nut van die radiogolven?”

What's the point of these radio waves that you've found?"

And he said, "Well, I've no idea,

Hij zei: “Ik heb geen idee,

maar ik denk dat ze ooit wel iets nuttigs bedenken.

but I guess somebody will find a use for them someday.

Het belangrijkste dat onzichtbaar is, is wat we nog niet weten.

The biggest thing that's invisible to us is what we don't know.

It is incredible how little we know.

Ongelooflijk hoe weinig we nog weten.

Thomas Edison once said,

Thomas Edison zei ooit:

"We don't know one percent of one millionth about anything."

“We weten nog geen procent van een miljoenste van wat dan ook.”

And I've come to the conclusion --

Ik ben tot de conclusie gekomen,

omdat je die andere vraagt stelt: “Wat zien we nog meer niet?”

because you ask this other question: "What's another thing we can't see?"

The point, most of us. What's the point?

Wat is het nut hiervan?

The point -- what I've got it down to

Het nut, er zijn maar twee zinvolle vragen.

is there are only two questions really worth asking.

"Why are we here?",

“Waarom zijn we hier?”

and "What should we do about it while we are?"

en “wat doen we eraan nu we hier zijn?”

To help you, I've got two things to leave you with, from two great philosophers,

Ik wil jullie twee dingen meegeven van twee beroemde filosofen.

perhaps two of the greatest philosopher thinkers of the 20th century.

Misschien wel de grootste denkers uit de 20e eeuw.

De ene was wiskundige en ingenieur en de andere was dichter.

One a mathematician and engineer, and the other a poet.

The first is Ludwig Wittgenstein,

De eerste is Ludwig Wittgenstein,

who said, "I don't know why we are here,

die zei: “Ik weet niet waarom we er zijn,

but I am pretty sure it's not in order to enjoy ourselves."

maar het is vrij zeker dat vermaak niet oké is.”

(Laughter)

(Gelach)

He was a cheerful bastard, wasn't he?

Hij was een vrolijke klootzak, hè?

(Laughter)

(Gelach)

And secondly, and lastly, W.H. Auden, one of my favorite poets,

En als laatste, W.H. Auden, een van mijn favoriete dichters,

who said, "We are here on Earth to help others.

die zei: “We zijn op aarde om elkaar te helpen.

What the others are here for, I've no idea."

Waarom de rest hier is, geen idee.”

(Laughter)

(Gelach)

(Applause)

(Applaus)

(Circus music)

(Kermismuziek)

[Get your souvenir photo here!]

[Laat je herinneringsfoto maken!]

[Continue your journey into the unknown!]

[Vervolg je reis in het onbekende!]

(Circus music)

(Kermismuziek)