What's invisible? More than you think - John Lloyd

Τι είναι αόρατο; Πιο πολλά απ΄ όσα φαντάζεστε - Τζων Λόιντ

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Μετάφραση: Panagiota Prokopi Επιμέλεια: Stefanos Reppas

(Circus music)

(Μουσική τσίρκου)

[Ted N' Ed's Carnival]

[Καρναβάλι Ted N' Ed's]

[John Lloyd's Inventory of the Invisible]

[Ο κατάλογος Αόρατων Στοιχείων του Τζων Λόιντ]

[Διασκευή από την ομιλία TED του Τζων Λόιντ το 2009]

[Adapted from a TEDTalk given by John Lloyd in 2009]

Τζουν Κόεν: Ο επόμενος ομιλητής μας αφιέρωσε την καριέρα του

June Cohen: Our next speaker has spent his whole career

εκμαιεύοντας αυτήν την αίσθηση της κατάπληξης.

eliciting that sense of wonder.

Παρακαλώ υποδεχθείτε τον Τζων Λόιντ.

Please welcome John Lloyd.

(Χειροκρότημα)

(Applause)

[Hall of Mirrors]

[Αίθουσα με Καθρέφτες]

The question is, "What is invisible?"

Το ερώτημα είναι: «Τι είναι αόρατο;»

There's more of it than you think, actually.

Είναι πολλά περισσότερα από αυτά που νομίζετε.

Everything, I would say -- everything that matters --

Τα πάντα, θα έλεγα - κάθετι που έχει ουσία -

Except every thing, and except matter.

Εκτός από το κάθε πράγμα και εκτός από την ύλη.

We can see matter

Μπορούμε να δούμε την ύλη

but we can't see what's the matter.

αλλά δεν μπορούμε να δούμε τι συμβαίνει σε αυτήν.

We can see the stars and the planets but we can't see what holds them apart,

Βλέπουμε τα αστέρια και τους πλανήτες αλλά δεν βλέπουμε τι τα απωθεί,

or what draws them together.

ή τι είναι αυτό που τα ελκύει.

With matter as with people, we see only the skin of things,

Με την ύλη όπως και στους ανθρώπους, βλέπουμε μόνο το εξωτερικό,

we can't see into the engine room, we can't see what makes people tick,

δεν μπορούμε να δούμε το μηχανοστάσιο, ούτε τις τους παρακινεί,

at least not without difficulty,

τουλάχιστον όχι χωρίς δυσκολία,

and the closer we look at anything, the more it disappears.

και όσο πιο προσεκτικά παρατηρήσουμε κάτι, τόσο πιο πολύ χάνεται.

Αν δείτε από κοντά τα πράγματα, αν κοιτάξετε τη βασική δομή της ύλης,

In fact, if you look really closely at stuff,

if you look at the basic substructure of matter,

there isn't anything there.

δεν υπάρχει τίποτα.

Ηλεκτρόνια που χάνονται και απομένει μόνο ενέργεια.

Electrons disappear in a kind of fuzz, and there is only energy.

One of the interesting things about invisibility is,

Ένα από τα ενδιαφέροντα πράγματα στην αορατότητα

the things that we can's see, we also can't understand.

είναι τα πράγματα που δεν μπορούμε να δούμε και να κατανοήσουμε.

Gravity is one thing that we can't see, and which we don't understand.

Η βαρύτητα είναι ένα από αυτά τα πράγματα

που δεν μπορούμε να δούμε και να κατανοήσουμε.

It's the least understood of all the four fundamental forces,

Από τις τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις είναι η λιγότερο κατανοητή

and the weakest, and nobody really knows what it is or why it's there.

και η πιο αδύναμη, και κανείς δεν ξέρει τι είναι ή πώς και γιατί υφίσταται.

For what it's worth, Sir Isaac Newton, the greatest scientist who ever lived,

Ο Σερ Ισαάκ Νεύτωνας, ο σπουδαιότερος επιστήμονας που υπήρξε ποτέ

νόμιζε πώς ο Χριστός ήρθε στη Γη ειδικά

he thought Jesus came to Earth specifically

για να λειτουργήσει τους μοχλούς της βαρύτητας

to operate the levers of gravity.

That's what he thought he was there for.

Νόμιζε πως αυτό ήταν το έργο του.

So, bright guy, could be wrong on that one, I don't know.

Λαμπρό μυαλό αλλά θα μπορούσε να κάνει λάθος σε αυτό, δεν ξέρω.

(Laughter)

(Γέλια)

Η συνείδηση.

Consciousness. I see all your faces; I've no idea what any of you are thinking.

Βλέπω τα πρόσωπα σας· αλλά δεν έχω ιδέα τι σκέφτεστε.

Isn't that amazing?

Δεν είναι καταπληκτικό;

Isn't it incredible that we can't read each other's minds,

Δεν είναι απίστευτο που δεν μπορούμε να διαβάσουμε τη σκέψη μας,

when we can touch each other, taste each other,

ενώ αγγιζόμαστε, γευόμαστε, ίσως, αν πλησιάσουμε αρκετά ο ένας τον άλλον,

perhaps, if we get close enough, but we can't read each other's minds.

όμως δεν μπορούμε να δούμε τι σκεφτόμαστε.

I find that quite astonishing.

Το βρίσκω αρκετά εκπληκτικό.

In the Sufi faith, this great Middle Eastern religion

Στο σουφισμό, αυτή τη μεγάλη θρησκεία της Μέσης Ανατολής,

which some claim is the root of all religions,

όπως ισχυρίζονται κάποιοι, τη βάση όλων των θρησκειών,

Sufi masters are all telepaths, so they say,

οι σουφιστές δάσκαλοι είναι όλοι τηλεπαθητικοί, έτσι λένε,

αλλά η κύρια εξάσκηση της τηλεπάθειας τους είναι

but their main exercise of telepathy

is to send out powerful signals to the rest of us that it doesn't exist.

να στείλουν ισχυρά μηνύματα σε όλους εμάς ότι δεν υπάρχει.

So that's why we don't think it exists; the Sufi masters working on us.

Άρα γι' αυτό νομίζουμε πως δεν υπάρχει· οι σουφιστές ασκούν τηλεπάθεια σε μας.

In the question of consciousness and artificial intelligence,

Όσον αφορά τη συνείδηση και την τεχνητή νοημοσύνη,

artificial intelligence has really, like the study of consciousness,

η τεχνητή νοημοσύνη, όπως και η μελέτη της συνείδησης,

δεν έχει προχωρήσει καθόλου, δεν έχουμε ιδέα πώς λειτουργεί η συνείδηση.

gotten nowhere, we have no idea how consciousness works.

Not only have they not created artificial intelligence,

Όχι μόνο δεν έχουν δημιουργήσει τεχνητή νοημοσύνη αλλά ούτε καν τεχνητή βλακεία.

they haven't yet created artificial stupidity.

(Laughter)

(Γέλια)

The laws of physics: invisible, eternal, omnipresent, all powerful.

Οι νόμοι της φυσικής: αόρατο, αιώνιο, πανταχού παρών, παντοδύναμο.

Remind you of anyone?

Σας θυμίζει κάποιον;

Ενδιαφέρον.

Interesting.

I'm, as you can guess, not a materialist, I'm an immaterialist.

Όπως σωστά μαντεύετε, δεν είμαι υλιστής είμαι αϋλιστής.

And I've found a very useful new word -- ignostic.

Έμαθα και μια πολύ χρήσιμη νέα λέξη: -- ιγνωστικιστής.

Okay? I'm an ignostic.

Εντάξει; Είμαι ένας ιγνωστικιστής.

[God?]

[Θεός;]

I refuse to be drawn on the question on whether God exists

Αρνούμαι να αναρωτηθώ αν υπάρχει Θεός

until somebody properly defines the terms.

μέχρι κάποιος να αποσαφηνίσει ορθά τους όρους.

Another thing we can't see is the human genome.

Κάτι άλλο που δεν βλέπουμε είναι το ανθρώπινο γονιδίωμα.

And this is increasingly peculiar, because about 20 years ago

Αυτό είναι όλο και πιο περίεργο, γιατί πριν από 20 χρόνια,

when they started delving into the genome, they thought it would probably contain

όταν άρχισαν να κάνουν μελέτες για το γονιδίωμα,

νόμιζαν ότι θα περιέχει περίπου 100 χιλιάδες γονίδια.

around 100 thousand genes.

Every year since, it's been revised downwards.

Έκτοτε κάθε χρόνο ο αριθμός αναθεωρείται προς τα κάτω.

We now think there are likely to be just over 20 thousand genes

Τώρα θεωρούμε ότι πιθανόν να υπάρχουν περίπου 20 χιλιάδες γονίδια

in the human genome.

στο ανθρώπινο γονιδίωμα.

This is extraordinary, because rice -- get this --

Αυτό είναι εντυπωσιακό γιατί - και ακούστε-

rice is known to have 38 thousand genes.

το ρύζι ξέρουμε πως έχει 38 χιλιάδες γονίδια.

Potatoes have 48 chromosomes, two more than people,

Πατάτες -οι πατάτες έχουν 48 χρωμοσώματα, δύο περισσότερα από τους ανθρώπους

and the same as a gorilla.

και όσα έχει και ένας γορίλας.

(Laughter)

(Γέλια)

You can't see these things, but they are very strange.

Δεν μπορούμε να τα δούμε αυτά αλλά είναι πολύ περίεργα.

The stars by day, I always think that's fascinating.

Τα αστέρια την ημέρα, πάντα πίστευα πως είναι συναρπαστικό.

Το σύμπαν εξαφανίζεται. Όσο περισσότερο φως υπάρχει τόσα λιγότερα βλέπετε.

The universe disappears.

The more light there is, the less you can see.

Time. Nobody can see time.

Ο χρόνος.

Κανένας δεν βλέπει τον χρόνο. Δεν ξέρω αν το ξέρετε αυτό.

I don't know if you know this.

There's a big movement in modern physics

Οι σύγχρονοι φυσικοί - ένα μεγάλο κίνημα της σύγχρονης φυσικής

to decide that time doesn't really exist,

αποφάσισε πως ο χρόνος δεν υπάρχει πραγματικά,

because it's too inconvenient for the figures.

εφόσον δεν εξυπηρετεί τα μεγέθη.

It's much easier if it's not really there.

Είναι πολύ πιο εύκολο αν δεν υπάρχει πραγματικά.

You can't see the future, obviously,

Δεν μπορείτε προφανώς να δείτε το μέλλον και δεν μπορείτε να δείτε το παρελθόν,

and you can't see the past, except in your memory.

με εξαίρεση στη μνήμη σας.

One of the interesting things about the past

Κάτι ενδιαφέρον σχετικά με το παρελθόν

είναι δεν μπορείτε να το δείτε --

is you particularly can't see --

my son asked me this the other day,

Ο γιος μου με ρώτησε τις πράλλες:

"Dad, can you remember what I was like when I was two?

«Μπαμπά θυμάσαι πώς ήμουν δύο χρονών; Του είπα ναι και εκείνος είπε:

And I said, "Yes." He said, "Why can't I?"

«Εγώ γιατί δεν το θυμάμαι;»

Isn't that extraordinary?

Δεν είναι καταπληκτικό;

Δεν μπορείτε να θυμηθείτε τι συμβαίνει πριν την ηλικία των 2-3 ετών;

You cannot remember what happened to you earlier than the age of two or three.

Which is great news for psychoanalysts, because otherwise they'd be out of a job.

Αυτά είναι σπουδαία νέα για τους ψυχαναλυτές γιατί θα έμεναν άνεργοι.

Επειδή σε εκείνη την ηλικιακή περίοδο συμβαίνουν όλα τα πράγματα

Because that's where all the stuff happens

(Laughter)

(Γέλια)

that makes you who you are.

που διαμορφώνουν την προσωπικότητά σας.

Κάτι ακόμη που δεν βλέπετε είναι το πλέγμα στο οποίο κρεμόμαστε.

Another thing you can't see is the grid on which we hang.

Αυτό είναι συναρπαστικό.

This is fascinating.

You probably know, some of you, that cells are continually renewed.

Πιθανόν να γνωρίζετε μερικοί πως τα κύτταρα μας διαρκώς ανανεώνονται.

Skin flakes off, hairs grow, nails, that kind of stuff --

Το δέρμα ξεφλουδίζει, τα μαλλιά και τα νύχια μεγαλώνουν, τέτοια πράγματα-

but every cell in your body is replaced at some point.

αλλά κάθε κύτταρο στο σώμα σας κάποια στιγμή αντικαθίσταται.

Οι γευστικούς κάλυκες, περίπου κάθε 10 μέρες.

Taste buds, every ten days or so.

Livers and internal organs take a bit longer.

Στα εσωτερικά όργανα παίρνει λίγο περισσότερο χρόνο.

Στη σπονδυλική στήλη παίρνει αρκετά χρόνια.

Spine takes several years.

But at the end of seven years, not one cell in your body

Όμως αφού περάσουν επτά χρόνια κανένα κύτταρο στο σώμα σας

δεν παραμένει από αυτά που ήταν εκεί πριν από επτά χρόνια.

remains from what was there seven years ago.

Το ερώτημα είναι: Ποιοι είμαστε τότε; Τι είμαστε;

The question is: who then are we? What are we?

Τι είναι αυτό στο οποίο στηριζόμαστε;

What is this thing that we hang on?

That is actually us?

Είμαστε πράγματι οι ίδιοι;

Atoms, can't see them. Nobody ever will.

Άτομα, δεν μπορούμε να τα δούμε.

Δεν θα τα δει ποτέ κανείς.

They're smaller than the wavelength of light.

Είναι μικρότερα από το μήκος κύματος του φωτός.

Gas, can't see that.

Το αέριο δεν φαίνεται. Ενδιαφέρον, κάποιος ανέφερε πρόσφατα το 1600 μ.Χ.

Interesting, somebody mentioned 1600 recently.

Gas was invented in 1600 by a Dutch chemist called van Helmont.

Το αέριο εφευρέθηκε το 1600 μ.Χ. από έναν Ολλανδό χημικό ονόματι Βαν Χέλμοντ.

It's said to be the most successful ever invention of a word by a known individual.

Λέγεται ότι είναι η πιο επιτυχημένη εφεύρεση λέξης από ένα γνωστό άτομο.

Quite good. He also invented a word called "blas," meaning astral radiation.

Αρκετά καλό.

Εφηύρε επίσης μια λέξη ονόματι «Μπλας», που σημαίνει αστρική ακτινοβολία

Didn't catch on, unfortunately.

Δυστυχώς όμως, δεν είχε την ίδια επιτυχία. (Γέλια)

(Laughter)

But well done, him.

Μπράβο του, πάντως.

Light -- you can't see light.

Φως --δεν μπορείτε να το δείτε.

When it's dark, in a vacuum,

Όταν είναι σκοτεινά, στο κενό

if a person shines a beam of light

εάν ένα άτομο ρίξει μια ακτίνα φωτός

straight across your eyes, you won't see it.

κατευθείαν στα μάτια σας, δεν θα την δείτε.

Slightly technical, some physicists will disagree with this.

Κάπως τεχνικά, κάποιοι φυσικοί θα διαφωνήσουν με αυτό.

Είναι περίεργο ότι δεν βλέπετε την ακτίνα φωτός

But it's odd that you can't see the beam of light,

you can only see what it hits.

αλλά μπορείτε να δείτε μόνο τι φωτίζει.

Ηλεκτρισμός, δεν μπορείτε να τον δείτε.

Electricity, can't see that.

Don't let anyone tell you they understand electricity, they don't.

Μην αφήσετε κανέναν να σας πει ότι κατανοεί τον ηλεκτρισμό.

Nobody knows what it is.

Κανείς δεν γνωρίζει τι είναι. (Γέλια)

(Laughter)

You probably think the electrons in an electric wire move instantaneously

Σκέφτεστε πιθανώς πως τα ηλεκτρόνια κινούνται σε ένα ηλεκτρικό καλώδιο

down a wire, don't you, at the speed of light,

στιγμιαία, έτσι δεν είναι, με την ταχύτητα φωτός,

when you turn the light on, they don't.

και όταν ανάβετε το φως δεν κινούνται.

Λένε πως τα ηλεκτρόνια κινούνται όπως η ταχύτητα που εξαπλώνεται το μελί.

Electrons bumble down the wire,

about the speed of spreading honey, they say.

Galaxies -- hundred billion of them,

Γαλαξίες --εκατοντάδες δισεκατομμύρια από αυτούς υπολογίζονται στο σύμπαν.

estimated in the universe. Hundred billion.

How many can we see?

Πόσους μπορούμε να δούμε; Πέντε.

Five. Five, out of a hundred billion galaxies, with the naked eye.

Πέντε. Με γυμνό μάτι μόνο πέντε από εκατοντάδες δισεκατομμύρια.

And one of them is quite difficult to see, unless you've got very good eyesight.

Έναν απ' αυτούς είναι αρκετά δύσκολο να τον δείτε εκτός αν έχετε άριστη όραση.

Radio waves. There's another thing.

Τα ραδιοκύματα. Ακόμα ένα πράγμα.

Heinrich Hertz, when he discovered radio waves, in 1887,

Όταν τα ανακάλυψε ο Χάινριχ Χερτζ το 1887 τα ονόμασε έτσι επειδή ακτινοβολούν.

he called them radio waves because they radiated.

Κάποιος τον ρώτησε: «Ποιος είναι ο σκοπός αυτών Χάινριχ;

Somebody said to him, "What's the point of these, Heinrich?

Ποιος είναι ο σκοπός αυτών των ραδιοκυμάτων που ανακάλυψες;»

What's the point of these radio waves that you've found?"

And he said, "Well, I've no idea,

Αυτός απάντησε: «Δεν έχω ιδέα

αλλά υποθέτω πως κάποιος θα βρει μια χρήση τους κάποια μέρα».

but I guess somebody will find a use for them someday.

Το μεγαλύτερο πράγμα που είναι αόρατο σε μας είναι αυτό που δεν γνωρίζουμε.

The biggest thing that's invisible to us is what we don't know.

It is incredible how little we know.

Είναι απίστευτο πόσα λίγα ξέρουμε.

Thomas Edison once said,

Ο Τόμας Έντισον είπε κάποτε:

"We don't know one percent of one millionth about anything."

«Δεν ξέρουμε ούτε το ένα εκατομμυριοστό από το ένα τοις εκατό απ' οτιδήποτε».

And I've come to the conclusion --

Έχω καταλήξει στο συμπέρασμα --

επειδή ρωτάτε αυτή την ερώτηση: «Τι άλλο δεν μπορούμε να δούμε;»

because you ask this other question: "What's another thing we can't see?"

Το νόημα, οι περισσότεροι από εμάς. Ποιο είναι το νόημα;

The point, most of us. What's the point?

The point -- what I've got it down to

Το νόημα -- αυτό που έχω καταλάβει

είναι ότι υπάρχουν μόνο δύο ερωτήσεις που αξίζει να αναρωτηθούμε.

is there are only two questions really worth asking.

"Why are we here?",

«Γιατί βρισκόμαστε εδώ;»

and "What should we do about it while we are?"

και «Τι θα πρέπει να κάνουμε σχετικά με αυτό όσο είμαστε εδώ;»

To help you, I've got two things to leave you with, from two great philosophers,

Για να σας βοηθήσω, θα σας αφήσω με δύο φράσεις, δύο σπουδαίων φιλοσόφων,

perhaps two of the greatest philosopher thinkers of the 20th century.

ίσως δύο από τους σπουδαιότερους φιλόσοφους σκεπτικιστές του 20ου αιώνα.

Ο ένας ήταν μαθηματικός και μηχανικός, και ο άλλος ήταν ποιητής.

One a mathematician and engineer, and the other a poet.

The first is Ludwig Wittgenstein,

Ο πρώτος είναι ο Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν, που είπε:

who said, "I don't know why we are here,

«Δεν ξέρω γιατί βρισκόμαστε εδώ, αλλά είμαι σχεδόν σίγουρος

but I am pretty sure it's not in order to enjoy ourselves."

ότι ο λόγος δεν είναι για να περάσουμε καλά».

(Laughter)

(Γέλια)

He was a cheerful bastard, wasn't he?

Ήταν ένα εύθυμο κάθαρμα, έτσι δεν είναι;

(Γέλια)

(Laughter)

And secondly, and lastly, W.H. Auden, one of my favorite poets,

Ο δεύτερος ήταν ο Ουίσταν Χιου Ώντεν, ένας από τους αγαπημένους μου ποιητές,

who said, "We are here on Earth to help others.

που είπε:

«Είμαστε εδώ στη Γη για να βοηθάμε τους άλλους.

What the others are here for, I've no idea."

Για ποιο λόγο είναι οι άλλοι εδώ, δεν έχω ιδέα».

(Laughter)

(Γέλια)

(Applause)

(Χειροκρότημα)

(Μουσική Τσίρκου)

(Circus music)

[Get your souvenir photo here!]

[Βγάλτε μια αναμνηστική φωτογραφία!]

[Continue your journey into the unknown!]

[Συνεχίστε το ταξίδι προς το άγνωστο!]

(Circus music)

(Μουσική Τσίρκου)