What is dyslexia? - Kelli Sandman-Hurley

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Take a moment to read the following.

အောက်ပါစာကို ဖတ်ဖို့ အချိန်ခဏပေးပါ။

How was that?

ဒါက ဘယ်လိုလဲ။

Frustrating?

စိတ်ရှုပ်စရာလား။ နှေးလား။

Slow?

What were those sentences about?

ဒီစာကြောင်းတွေက ဘာအကြောင်းလဲ။

They're actually a simulation

ဒါတွေက သင့်ကို စကားလုံးတိုင်းကို

of the experience of dyslexia,

အဓိပ္ပါယ်ဖော်ဖို့ ပုံစံထုတ်ထားတဲ့

designed to make you decode each word.

စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါ အတွေ့အကြုံရဲ့ သရုပ်ဖော်မှုတစ်ခုပါ။

Those with dyslexia experience that laborious pace

စာဖတ်ခက်တဲ့ ရောဂါရှိသူတွေဟာ စာဖတ်တိုင်း

every time they read.

ပင်ပန်းခက်ခဲတဲ့ အဟုန်ကို ခံစားရတယ်။

When most people think of dyslexia,

စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါလို့ တွေးမိတဲ့အခါ

they think of seeing letters and words backwards,

လူအများစုက စာလုံးတွေနဲ့ စကားလုံးတွေကို နောက်ပြန်မြင်တာလို့ တွေးမိကြတယ်၊

like seeing "b" as "d" and vice versa,

ဥပမာ “b” ကို “d” အဖြစ် အပြန်အလှန်မြင်တာ

or they might think people with dyslexia

ဒါမှမဟုတ် စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါတွေရှိသူတွေက

see "saw" as "was".

”saw“ကို “was”လို့ မြင်တာလို့ တွေးလောက်တယ်။

The truth is people with dyslexia

အမှန်က စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါရှိသူတွေဟာ

see things the same way as everyone else.

အရာအားလုံးကို တခြားသူတွေလိုပဲ အတူတူပဲ မြင်တယ်။

Dyslexia is caused by a phonological processing problem,

စာဖတ်ခက်ရောဂါက စကားသံဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းစဥ် ပြဿနာတစ်ခုကြောင့် ဖြစ်တာပါ။

meaning people affected by it

ထိခိုက်ခံစားရသူတွေဟာ

have trouble not with seeing language

ဘာသာစကားကို မြင်ရာမှာသာမက

but with manipulating it.

ကိုင်တွယ်ရာမှာပါ အခက်အခဲရှိတာပါ။

For example, if you heard the word cat

ဥပမာ cat ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို ကြားပြီး

and then someone asked you, "Remove the 'c',"

တစ်ယောက်ယောက်က “c” ကို ဖယ်ခိုင်းရင်

what word would you have left?

ဘယ်စကားလုံး ကျန်ခဲ့မလဲ။

At.

at ပါ။

This can be difficult for those with dyslexia.

ဒါက စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါရှိသူတွေ အတွက် ခက်ခဲနိုင်တယ်။

Given a word in isolation,

fantastic လို သီးခြားဖြစ်တဲ့

like fantastic,

စကားလုံးကို ပေးလိုက်ရင်

students with dyslexia need to break the word

စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါရှိတဲ့ ကျောင်းသားတွေဟာ ဒါကို

into parts to read it:

အပိုင်းပိုင်းခွဲဖတ်ဖို့ လိုတယ်။

fan,

fan, tas, tic ပါ။

tas,

tic.

Time spent decoding makes it hard

အဓိပ္ပါယ်ဖော်ရာမှာ အသုံးပြုတဲ့ အချိန်က

to keep up with peers

ရွယ်တူတွေနဲ့ အမိလိုက်ဖို့၊

and gain sufficient comprehension.

လုံလောက်တဲ့ နားလည်မှုရဖို့ ခက်ခဲစေတယ်။

Spelling words phonetically,

အသံထွက်အရ စကားလုံးတွေကို စာလုံးပေါင်းတာ

like s-t-i-k

ဥပမာ stick အတွက် s-t-i-k နဲ့

for stick

and f-r-e-n-s

friends အတွက် f-r-e-n-s

for friends

is also common.

ကလည်း အတွေ့များတယ်။

These difficulties are more widespread and varied

ဒီအခက်အခဲတွေက သာမန် စိတ်ကူးထားတာထက်

than commonly imagined.

ပိုကျယ်ပြန့်ပြီး ပိုကွဲပြားတယ်။

Dyslexia affects up to one in five people.

စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါဟာ လူငါးဦးမှာ တစ်ဦးအထိ သက်ရောက်မှုရှိတယ်။

It occurs on a continuum.

ဒါက သန္တာန် တစ်ခုမှာ ဖြစ်ပေါ်တာပါ။

One person might have mild dyslexia

လူတစ်ဦးမှာ သိမ်မွေ့တဲ့ စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါ

while the next person has a profound case of it.

ရှိနိုင်ပေမဲ့ နောက်လူတစ်ဦးမှာ ပြင်းထန်တာ တစ်ခုရှိနိုင်တယ်။

Dyslexia also runs in families.

စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါက မျိုးရိုးလည်း လိုက်တယ်။

It's common to see one family member

မိသားစုဝင်တစ်ဦးမှာ စာလုံးပေါင်းသတ်ပုံ

who has trouble spelling

အခက်အခဲရှိနေစဥ်မှာ

while another family member

အခြားမိသားစုဝင်တစ်ဦးက

has severe difficulty decoding even one syllable words,

catch လို ဝဏ္ထတစ်လုံးတည်း စကားလုံးတွေကို အဓိပ္ပါယ်ဖေါ်ဖို့ အတော် ခက်ခဲနေတာကို

like catch.

တွေ့ရလေ့ရှိတယ်။

The continuum and distribution of dyslexia

စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါရဲ့ သန္တာန်နဲ့ ပျံ့နှံ့မှုက

suggests a broader principle to bear in mind

စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါ လုပ်ငန်းစဉ် ဘာသာစကားရှိသူတွေရဲ့

as we look at how the brains of those with dyslexia

ဦးနှောက်ကို ကြည့်ရှုတဲ့အခါ ပိုကျယ်ပြန့်တဲ့ နိယာမကို

process language.

သတိပြုမိဖို့ ညွှန်းတယ်။

Neurodiversity is the idea

အာရုံကြောကွဲပြားမှုက ဦးနှောက်အားလုံးရဲ့

that because all our brains show differences

တည်ဆောက်ပုံနဲ့ လုပ်ဆောင်ပုံထဲက

in structure and function,

ကွဲပြားမှုတွေကို ပြသတာကြောင့်

we shouldn't be so quick to label

“စံ” ကနေ သွေဖည်မှုတိုင်းကို

every deviation from "the norm"

ရောဂါဗေဒဆိုင်ရာ ရောဂါတစ်ခုအဖြစ်

as a pathological disorder

သတ်မှတ်ဖို့ သို့မဟုတ် ဒီကွဲပြားမှုတွေနဲ့

or dismiss people living with these variations

နေထိုင်နေသူတွေကို “ချို့ယွင်းချက်” အဖြစ်

as "defective."

အမြန် သဘောမထားသင့်ဘူးဆိုတဲ့ အယူဆပါ။

People with neurobiological variations like dyslexia,

ပီကာဆို၊ မိုဟာမက် အလီ၊ ဟူပီ ဂိုးလ်ဘတ်၊ စတီဗင် စပီးလ်ဘတ်နဲ့ ရှဲလို

including such creative and inventive individuals

ဖန်တီးနိုင်စွမ်းရှိတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေအပါအဝင်

as Picasso,

စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါလို အာရုံကြောဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ

Muhammad Ali,

Whoopi Goldberg,

ကွဲလွဲမှုရှိသူတွေဟာ ဘဝမှာ

Steven Spielberg,

and Cher,

clearly have every capacity

ထက်မြက်ပြီး အောင်မြင်ဖို့

to be brilliant and successful in life.

စွမ်းရည်တိုင်းရှိနေတာ ထင်ရှားတယ်။

So, here's the special way

ဒီတော့ ဒါက စာဖတ်ခက်တဲ့

the brains of those with dyslexia work.

ရောဂါရှိသူတွေရဲ့ ဦးနှောက် အထူးအလုပ်လုပ်ပုံပါ။

The brain is divided into two hemispheres.

ဦးနှောက်ကို နှစ်ခြမ်းခွဲထားတယ်။

The left hemisphere is generally in charge of language

ဘယ်ဘက်ခြမ်းက ယေဘုယျအားဖြင့် ဘာသာစကားကို တာဝန်ယူပြီး

and, ultimately, reading,

နောက်ဆုံးမှာ စာဖတ်တာဖြစ်ပြီး

while the right typically handles spatial activities.

ညာဘက်က အကွာအဝေးဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုတွေကို ကိုင်တွယ်လေ့ရှိတယ်။

fMRI studies have found

fMRI လေ့လာမှုများအရ

that the brains of those with dyslexia

စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါရှိသူတွေရဲ့ ဦးနှောက်တွေဟာ

rely more on the right hemisphere and frontal lobe

ရောဂါမရှိတဲ့ ဦးနှောက်တွေထက် ညာဘက်ခြမ်းနဲ့ ရှေ့မျက်နှာစာအပေါ်

than the brains of those without it.

ပိုအားကိုးတာကိုတွေ့ရှိခဲ့တယ်။

This means, when they read a word,

စကားလုံးတစ်လုံးကို သူတို့ဖတ်တဲ့အခါ

it takes a longer trip through their brain

ဦးနှောက်မှတဆင့် ခရီးပိုကြာသွားကာ

and can get delayed in the frontal lobe.

ရှေ့မျက်နှာစာမှာ နှောင့်နှေးသွားနိုင်တာပါ။

ဒီအာရုံကြောဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ ချို့ယွင်းချက်ကြောင့်

Because of this neurobiological glitch,

they read with more difficulty.

စာဖတ်ရတာ ပိုခက်တယ်။

But those with dyslexia

ဒါပေမဲ့ စာဖတ်ခက်တဲ့သူတွေဟာ

can physically change their brain

ဦးနှောက်ကို ရုပ်ပိုင်းအရ

and improve their reading

ပြောင်းနိုင်ကာ ဘာသာစကားကို ခွဲခြမ်းကာ

with an intensive, multi-sensory intervention

ဝဏ္ထ အမျိုးအစားတွေနဲ့ စာလုံးပေါင်း စည်းမျဉ်းတွေကို အခြေခံကာ

that breaks the language down

အဓိပ္ပါယ်ဖော်ဖို့ စာဖတ်သူကို

and teaches the reader to decode

သင်ပေးတဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ အာရုံခံ

based on syllable types and spelling rules.

ကြားဝင်မှုနဲ့ဆို စာဖတ်တာကို တိုးတက်စေနိုင်တယ်။

The brains of those with dyslexia

စာဖတ်ခက်တဲ့သူတွေရဲ့ ဦးနှောက်တွေဟာ

begin using the left hemisphere

စာဖတ်နေစဉ် ဘယ်ဘက်ခြမ်းကို

more efficiently while reading,

ပိုထိရောက်စွာ စတင်အသုံးပြုပြီး

and their reading improves.

စာဖတ်တာက တိုးတက်လာတယ်။

The intervention works

ကြားဝင်မှုက အလုပ်ဖြစ်တာက

because it locates dyslexia appropriately

ဒါက စာဖတ်ခက်တဲ့ရောဂါကို ဦးနှောက်အတွင်းက လက်တွေ့ကျတဲ့

as a functional variation in the brain,

မူကွဲတစ်ခု အဖြစ် သင့်တော်စွာ နေရာချပေးတာကြောင့်ပါ၊

which, naturally, shows all sorts of variations

ဒါက လူတစ်ဦးကနေ တစ်ဦးဆီ ကွဲပြားမှု အမျိုးမျိုးကို

from one person to another.

သဘာဝအတိုင်း ပြသပေးတယ်။

Neurodiversity emphasizes this spectrum

အာရုံကြောကွဲပြားမှုက လူသားအားလုံးမှာရှိတဲ့

of brain function in all humans

ဦးနှောက် လုပ်ဆောင်မှု နယ်ပယ်ကို အလေးပေးပြီး

and suggests that to better understand the perspectives

ကိုယ့်ဝန်းကျင်မှာရှိသူတွေရဲ့ အမြင်တွေကို ပိုကောင်းမွန်စွာ

of those around us,

နားလည်ဖို့ ညွှန်းတာပါ။

we should try not only to see the world through their eyes

ကမ္ဘာကြီးကို သူတို့ရဲ့မျက်စိနဲ့ မြင်ရုံသာမက သူတို့ရဲ့

but understand it through their brains.

ဦးနှောက်တွေကတဆင့် နားလည်ဖို့ ကြိုးစားသင့်ပါတယ်။