What is dyslexia? - Kelli Sandman-Hurley

Translator: Sovichet Tep Reviewer: Sinet SEM

Take a moment to read the following.

សូម​ចំណាយ​ពេល​អាន​អត្ថបទ​មួយ​នេះ។

How was that?

តើ​វា​យ៉ាងម៉េចដែរ?

Frustrating?

ពិបាក? យឺត?

Slow?

What were those sentences about?

តើ​ប្រយោគទាំងនោះនិយាយអំពីអ្វី?

They're actually a simulation

នេះ​គឺជាការ​ធ្វើ​ត្រាប់​តាម

of the experience of dyslexia,

ការ​ប្រឈម​ចំពោះ​បញ្ហា​វិកលទស្សន៍

designed to make you decode each word.

ដែល​គេ​ចង់​ឲ្យ​អ្នក​សាកបម្លែង​ពាក្យ​នីមួយៗ

Those with dyslexia experience that laborious pace

អ្នក​ដែល​កើត​បញ្ហា​វិកលទស្សន៍ ប្រឈម​នឹង​ការ​លំបាក​បែប​នេះ

every time they read.

រាល់​ពេល​ដែល​ពួកគេអាន។

When most people think of dyslexia,

ពេល​គេ​គិត​អំពី​វិកលទស្សន៍

they think of seeing letters and words backwards,

គេ​គិត​ថា​វា​ជា​ការ​មើល​ឃើញ​អក្សរ និង​ពាក្យ​ជា​បែប​បញ្ច្រាស

like seeing "b" as "d" and vice versa,

ដូច​ជា​ឃើញអក្សរ “b” ថាជា “d” ជាដើម

or they might think people with dyslexia

ឬ គេ​អាច​គិត​ថា​អ្នក​មាន​វិកលទស្សន៍

see "saw" as "was".

ឃើញ “saw” ថាជា “was” ។

The truth is people with dyslexia

ការពិត​ទៅ អ្នក​មាន​បញ្ហា​វិកលទស្សន៍

see things the same way as everyone else.

ឃើញ​អ្វីៗ​ដូច​តែមនុស្ស​ធម្មតា​មើល​ឃើញ​ដែរ។

Dyslexia is caused by a phonological processing problem,

វិកលទស្សន៍ បង្ក​ឡើង​ដោយ​បញ្ហា ក្នុង​ការ​បកស្រាយ​សូរសព្ទ

meaning people affected by it

ពោលគឺ អ្នក​​កើត​មាន​បញ្ហា​នេះ

have trouble not with seeing language

មិនមាន​បញ្ហា​អ្វី​ក្នុង​ការ​មើលភាសា​នោះទេ

but with manipulating it.

តែ​មាន​បញ្ហា​ក្នុង​ការរៀបចំវា។

For example, if you heard the word cat

ឧទាហរណ៍​ថា បើ​អ្នក​ឮពាក្យ ឆ្មា

and then someone asked you, "Remove the 'c',"

ហើយ​មាន​គេ​ប្រាប់​ឲ្យ​អ្នក “លុប​អក្សរ ជើង-ម ចេញ”

what word would you have left?

តើ​វា​នៅ​សល់​អក្សរ​អ្វីខ្លះ?

At.

ឆា

This can be difficult for those with dyslexia.

តែ​នេះ​អាច​ជា​រឿង​ពិបាក ចំពោះ​អ្នក​មាន​​វិកលទស្សន៍។

Given a word in isolation,

ដោយ​ផ្ដល់​ពាក្យ​តែមួយ

like fantastic,

ដូចជា “ភាពអស្ចារ្យ”

students with dyslexia need to break the word

អ្នក​មាន​បញ្ហា​វិកលទស្សន៍ ត្រូវ​បំបែក​ពាក្យ​នោះ

into parts to read it:

ទៅជា​ផ្នែកៗ ដើម្បី​អាន​បាន៖

fan,

ភាព, អស់, ចារ

tas,

tic.

Time spent decoding makes it hard

ពេលវេលា​ក្នុង​ការបម្លែង បង្ក​ការ​លំបាក

to keep up with peers

ដល់ការ​តាម​ឲ្យ​ទាន់​អ្នក​ដទៃ

and gain sufficient comprehension.

រួមទាំង ​ការ​យល់ដឹង​ឲ្យ​បាន​គ្រប់គ្រាន់។

Spelling words phonetically,

ការ​ប្រកប​ពាក្យ​តាម​សូរសព្ទ

ដូចជា សា-ឡា សម្រាប់ សាលា

like s-t-i-k

for stick

and f-r-e-n-s

និង គាប់-បី សម្រាប់ គប្បី

for friends

is also common.

ក៏ជា​រឿង​ទូទៅដែរ។

These difficulties are more widespread and varied

ការ​លំបាក​ទាំងនេះ​មាន​ភាព រីកសាយភាយ និង​ផ្លាស់ប្ដូរ

than commonly imagined.

ច្រើន​លើស​ពី​អ្វី​ដែល​គេ​ធ្លាប់ដឹង។

Dyslexia affects up to one in five people.

វិកលទស្សន៍កើតឡើងចំពោះម្នាក់ក្នុងប្រាំនាក់។

It occurs on a continuum.

វា​កើត​ឡើង​បន្តបន្ទាប់​គ្នា គឺថា

One person might have mild dyslexia

បើ​មនុស្ស​ម្នាក់​មាន​វិកលទស្សន៍​ស្រាល

while the next person has a profound case of it.

ម្នាក់​ទៀតនឹង​មាន​សភាព​ធ្ងន់ ទៅវិញ។

Dyslexia also runs in families.

វិកលទស្សន៍ ក៏កើតក្នុងស្រឡាយគ្រួសារដែរ។

It's common to see one family member

ជាទូទៅ គេ​អាចឃើញ​សមាជិកគ្រួសារម្នាក់

who has trouble spelling

ពិបាក​ក្នុង​ការ​ប្រកប​ពាក្យ

while another family member

ខណៈសមាជិកគ្រួសារម្នាក់ទៀត

has severe difficulty decoding even one syllable words,

មាន​ការ​លំបាកខ្លាំង​ក្នុង​ការ​បំបែក​ពាក្យ សូម្បី​ពាក្យ​ដែល​មានតែ​មួយ​ព្យាង្គ

like catch.

ដូចជាពាក្យ ចាប់។

The continuum and distribution of dyslexia

ភាពបន្ត និងរបាយ​នៃ​វិកលទស្សន៍​នេះ

suggests a broader principle to bear in mind

បង្កើត​បាន​ជា​គោលការណ៍​មួយ ដែល​ត្រូវយក​មក​ពិចារណា

as we look at how the brains of those with dyslexia

ពេល​យើង​មើលរបៀប​ដែល​ខួរក្បាល របស់​អ្នក​មាន​វិកលទស្សន៍

process language.

ស្វែងយល់​ពីភាសា។

Neurodiversity is the idea

ពិពិធប្រសាទ (Neurodiversity) ជា​ការ​យល់ថា

that because all our brains show differences

កាលបើខួរក្បាលរបស់យើងគ្រប់គ្នា បង្ហាញភាពខុសប្លែក

in structure and function,

ក្នុង​រចនាសម្ព័ន្ធ​និង​មុខងារ​ក្ដី

we shouldn't be so quick to label

យើង​មិន​គួរ​ឆាប់​ហៅ

every deviation from "the norm"

ការ​ខុសប្លែក​ពី “ភាព​ធម្មតា” នោះ

as a pathological disorder

ថាជា​ជំងឺ​ផ្លូវចិត្ត​ទេ

or dismiss people living with these variations

ឬក៏ចាត់ទុកអ្នកដែលរស់នៅ ជាមួយភាពខុសប្លែកទាំងនេះ

as "defective."

ថាជា “មនុស្ស​មិន​គ្រប់” ដែរ។

People with neurobiological variations like dyslexia,

អ្នក​ដែល​មាន​បំរែបំរួល​ក្នុង ជីវប្រសាទ​របស់​ពួកគេ ដូចជា​វិកលទស្សន៍

including such creative and inventive individuals

រួមទាំងបុគ្គលដែលមានភាពច្នៃប្រឌិត និងអ្នកបង្កើតថ្មីដូចជា

as Picasso,

ពិកាស្សូ មូហាម្ម៉ាត់ អាលី

Muhammad Ali,

Whoopi Goldberg,

វូភី ហ្គូលបឺរ៍គ

Steven Spielberg,

ស្ទីវិន ស្ពៀលបឺរ៍គ និង ឈែរ

and Cher,

clearly have every capacity

ពិត​ជា​មាន​សមត្ថភាពក្លាយជា

to be brilliant and successful in life.

មនុស្សអស្ចារ្យនិងជោគជ័យក្នុងជីវិតបាន។

So, here's the special way

ដូច្នេះ នេះហើយជារបៀបពិសេស

the brains of those with dyslexia work.

ដែល​ខួរក្បាល​វិកលទស្សន៍ អាច​ធ្វើ​បាន។

The brain is divided into two hemispheres.

ខួរក្បាល​បែងចែក​ជា​ពីរ​អឌ្ឍគោល។

The left hemisphere is generally in charge of language

អឌ្ឍគោល​ឆ្វេង ជា​ទូទៅ​រ៉ាប់រង ទៅលើ​ភាសា

and, ultimately, reading,

ហើយ​និង​ការ​អាន​ដែរ

while the right typically handles spatial activities.

ចំណែក​ខាង​ស្ដាំ​វិញ រ៉ាប់រង​លើ​សកម្មភាព​លំហ។

fMRI studies have found

ការ​សិក្សា​របស់ fMRI រកឃើញថា

that the brains of those with dyslexia

ខួរក្បាល​ដែល​មាន​វិកលទស្សន៍

rely more on the right hemisphere and frontal lobe

ពឹងផ្អែក​លើ​អឌ្ឍគោល​ខាង​ស្ដាំ និងផ្នែក​ខាង​មុខ​របស់​ខួរក្បាល

than the brains of those without it.

ច្រើន​ជាង ខួរក្បាល​ដែល​គ្មាន​វិកលទស្សន៍។

This means, when they read a word,

ពោលគឺ ពេល​ពួកគេ​អាន​ពាក្យ​មួយ

it takes a longer trip through their brain

វាត្រូវធ្វើដំណើរយ៉ាងវែងនៅក្នុងខួរក្បាល

and can get delayed in the frontal lobe.

ហើយអាចជាប់​​នៅត្រឹមខួរក្បាលខាងមុខ។

ដោយសារតែ​បញ្ហា​ជីវប្រសាទ​នេះ​ហើយ

Because of this neurobiological glitch,

they read with more difficulty.

ទើបពួកគេ​លំបាក​ក្នុង​ការ​អាន។

But those with dyslexia

ប៉ុន្តែ​អ្នក​ដែល​មាន​វិកលទស្សន៍

can physically change their brain

អាច​ផ្លាស់ប្ដូរ​សណ្ឋាន​ខួរក្បាល​

and improve their reading

និង​អភិវឌ្ឍ​ការ​អានបាន

with an intensive, multi-sensory intervention

ជាមួយ​ការ​បង្រៀន​បែប​តឹងរ៉ឹង តាម​ការ​ប្រើ​ញាណ​ច្រើន​

that breaks the language down

ដោយ​បំបែក​ភាសា

and teaches the reader to decode

ហើយ​បង្រៀន​ឲ្យ​គេចេះ​បម្លែង

based on syllable types and spelling rules.

ទៅតាម​ប្រភេទ​ព្យាង្គ និង​ក្បួន​ប្រកបពាក្យ។

The brains of those with dyslexia

ខួរក្បាល​របស់​អ្នក​មាន​វិកលទស្សន៍

begin using the left hemisphere

ចាប់ផ្ដើម​ប្រើ​ខួរក្បាល​ខាងឆ្វេង

more efficiently while reading,

កាន់តែ​មាន​ប្រសិទ្ធភាព​នៅ​ពេល​អាន

and their reading improves.

ហើយ​ការ​អាន​របស់ពួកគេ​ក៏​ប្រសើរឡើង។

The intervention works

ការបង្រៀនរបៀបនេះបាន​ផល

because it locates dyslexia appropriately

ព្រោះ​វា​កំណត់​វិកលទស្សន៍​បាន​​ត្រឹមត្រូវ

as a functional variation in the brain,

ថា​ជា​បំរែបំរួល​មុខងារនៅ​ក្នុង​ខួរក្បាល

which, naturally, shows all sorts of variations

ដូច​ដែល​ធម្មជាតិ​បង្ហាញ ឲ្យ​ឃើញ​គ្រប់​បំរែបំរួល​ទាំងអស់

from one person to another.

ពីមនុស្ស​ម្នាក់​ទៅ​ម្នាក់។

Neurodiversity emphasizes this spectrum

ពិពិធប្រសាទ បានសង្កត់​ធ្ងន់​លើ​ទស្សនៈ

of brain function in all humans

អំពី​មុខងារ​របស់​ខួរក្បាល​មនុស្ស​គ្រប់រូប

and suggests that to better understand the perspectives

ហើយ​ណែនាំ​ថា ដើម្បី​អាច​យល់​បាន​ច្បាស់ អំពី​ការ​យល់ឃើញ​របស់

of those around us,

អ្នក​នៅ​ជុំវិញ​ខ្លួនយើង

we should try not only to see the world through their eyes

យើង​មិន​គួរ​មើល​ពិភពលោក តាមតែ​ភ្នែក​របស់​ពួកគេទេ

but understand it through their brains.

គឺ​ស្វែងយល់​តាម​ខួរក្បាល​របស់​ពួកគេវិញ។