Where do superstitions come from? - Stuart Vyse

အယူသီးခြင်းတွေ ဘယ်ကလာတာလဲ?

Translator: Mie Cho Reviewer: Myo Aung

Are you afraid of black cats?

ကြောင်နက်တွေကိုကြောက်သလား?

Would you open an umbrella indoors?

အိမ်ထဲမှာကော ထီးကိုဖွင့်ဖြစ်မလား?

And how do you feel about the number thirteen?

နံပါတ် (၁၃) ကိုရောဘယ်လိုခံစားရသလဲ?

Whether or not you believe in them,

ယုံသည်ဖြစ်စေ၊ မယုံသည်ဖြစ်စေ

you're probably familiar with a few of these superstitions.

ဒီအယူသီးခြင်းအချို့ကို ရင်းနှီးပြီးသား ဖြစ်မှာပါ

So how did it happen that people all over the world

တစ်ကမ္ဘာလုံးက လူတွေကဒါဆိုရင်ဘာဖြစ်လို့

knock on wood,

သစ်သားတွေကိုခေါက်တာ၊

or avoid stepping on sidewalk cracks?

ဒါမှမဟုတ် ပလက်ဖောင်း အက်ကြောင်းနေရာတွေကို မနင်းဘဲ ရှောင်သွားကြတာလဲ?

Well, although they have no basis in science,

ဟုတ်ပြီ၊ သူတို့ဟာ သိပ္ပံကိုအခြေမခံပေမယ့်

many of these weirdly specific beliefs and practices

ဒီအရမ်းထူးဆန်းတဲ့ယုံကြည်မှုတွေနဲ့ အလေ့အထတွေထဲမှာ

do have equally weird and specific origins.

တူညီတဲ့အချက်က ထူးဆန်းမှုတွေနဲ့ တိကျတဲ့ ဇစ်မြစ်တွေရှိကြတယ်

Because they involve supernatural causes,

သူတို့မှာ သဘာ၀လွန်ဖြစ်ရပ်တွေ ပါ၀င်ကြတဲ့အတွက်

it's no surprise that many superstitions are based in religion.

အယူသီးခြင်းအများစုဟာ ဘာသာရေးကို အခြေခံတာကတော့ အံ့သြစရာမဟုတ်ပါဘူး။

For example. the number thirteen was associated with the biblical Last Supper,

ဥပမာ နံပါတ် (၁၃) ဟာ သမ္မာကျမ်းစာထဲက နောက်ဆုံးညစာစားပွဲနဲ့ ဆက်စပ်မှုရှိပြီး၊

where Jesus Christ dined with his twelve disciples

သခင်‌ယေရှုက သူ့ရဲ့တပည့်တော် ဆယ့်နှစ်ပါးနဲ့ အတူ

just before being arrested and crucified.

သူအဖမ်းမခံရခင်နဲ့ ကားစင်တင် အသတ်မခံရခင်မှာ အတူစားသောက်ခဲ့ပါတယ်။

The resulting idea that having thirteen people at a table was bad luck

ဒါကြောင့်စားပွဲမှာလူ ၁၃ ယောက် ရှိနေတာဟာ ကံဆိုးစေတယ်လို့ယူဆကြပြီး

eventually expanded into thirteen being an unlucky number in general.

တဖြည်းဖြည်းနဲ့ နောက်ဆုံးမှာ နံပါတ် ၁၃ ကို ကံဆိုးစေတဲ့နံပါတ်အဖြစ် သတ်မှတ်လိုက်ကြပါတယ်

Now, this fear of the number thirteen, called triskaidekaphobia,

"ထ‌ရစ်စ်ကိုင်ဒယ်ကဖိုးဗီးယား"လို့ခေါ်တဲ့ နံပါတ် ၁၃ ကို ကြောက်သူတွေဟာ အခု

is so common that many buildings around the world skip the thirteenth floor,

အရမ်းများလာကြတဲ့အတွက် ကမ္ဘာအနှံ့က အဆောက်အဦးတွေမှာ ၁၃ ထပ်မရှိဘဲ

with the numbers going straight from twelve to fourteen.

၁၂ ထပ်အထိတောက်လျှောက်လာပြီး ၁၄ ထပ်ဖြစ်သွားတာတွေ့ရပါမယ်။

Of course, many people consider the story of the Last Supper to be true

လူတွေကနောက်ဆုံး ညစာစားပွဲ ဇာတ်လမ်းဟာ အမှန်ပဲလို့ ယုံကြည်ကြတာကတော့ သေချာပါတယ်

but other superstitions come from religious traditions

ဒါပေမဲ့ အခြားဘာသာရေးနဲ့ဆိုင်တဲ့ ထုံးတမ်းအယူတွေကိုတော့

that few people believe in or even remember.

လူတွေကသိပ်မယုံကြသလို၊ သတိလည်းသိပ်မရကြတော့ပါဘူး

Knocking on wood is thought to come from the folklore of the ancient Indo-Europeans

သစ်သားခေါက်ခြင်းက ရှေးအိန္ဒိယ-ဥရောပတွေရဲ့ ရိုးရာပုံပြင်တွေမှ လာတယ်လို့ယူဆရပြီး

or possibly people who predated them

သူတို့ထက် ရှေးကျသူတို့ဆီကလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်

who believed that trees were home to various spirits.

သူတို့က သစ်ပင်တွေဟာနတ်တွေရဲ့ အိမ်လို့ယုံကြည်ကြပြီး

Touching a tree would invoke the protection

သစ်ပင်ကိုထိခြင်းဖြင့်ကာကွယ်မှုကိုရမယ်

or blessing of the spirit within.

သို့မဟုတ် နတ်တွေဆီက ကောင်းချီးရမယ်လို့ယုံခဲ့ကြတယ်။

And somehow,

ဘယ်လိုမှန်းမသိရပေမဲ့၊

this tradition survived long after belief in these spirits had faded away.

နတ်တွေကိုယုံကြည်မှု မှေးမှိန်လာပြီး ကာလကြာခဲ့တာတောင် ဒီဓလေ့ဟာ ရှိနေဆဲပါ။

Many superstitions common today in countries from Russia to Ireland

ဒီကနေ့ ရုရှားကနေအိုင်ယာလန်နိုင်ငံအထိ တွေ့နေကျ အယူသီးမှုတွေဟာ

are thought to be remnants of the pagan religions that Christianity replaced.

ခရစ်ယာန်ဘာသာ မပေါ်မီက ဘာသာမဲ့တွေရဲ့ ယုံကြည်မှု အကြွင်းအကျန်တွေလို့ ထင်ရပါတယ်။

But not all superstitions are religious.

ဒါပေမဲ့ အယူသီးမှုအားလုံးကတော့ ဘာသာရေးက လာတာမဟုတ်ပါဘူး

Some are just based on unfortunate coincidences and associations.

အချို့ကတော့ ကံမကောင်းတဲ့တိုက်ဆိုင်မှုတွေ အပေါ်မှာ အခြေခံကြပါတယ်။

For example, many Italians fear the number 17

ဥပမာ၊ အီတလီလူမျိုးတွေကနံပါတ် ၁၇ ကို ကြောက်ကြတယ်။

because the Roman numeral XVII can be rearranged to form the word vixi,

အကြောင်းက ရောမဂဏန်း XVII ကိုပြန်စီလိုက်ရင် vixi ဆိုတဲ့စကားလုံး ဖြစ်သွားပြီး

meaning my life had ended.

"ငါ့ဘ၀က နိဂုံးချုပ်ပြီ"လို့ အဓိပ္ပါယ်ရလို့ပါ။

Similarly, the word for the number four

အလားတူပဲ နံပါတ် ၄ ဟာ

sounds almost identical to the word for death

ကန်တုန် စကားမှာ "သေခြင်း" နဲ့လုံး၀နီးပါး

in Cantonese,

အသံထွက်ဆင်တူနေပြီး၊

as well as languages like Japanese

ထို့အတူ ဂျပန်နဲ့၊

and Korean that have borrowed Chinese numerals.

ကိုရီးယားလိုမျိုး တရုတ်ဘာသာစကား ကနေ နံပါတ်တွေယူသုံးထားတဲ့ ဘာသာစကားတွေမှာ

And since the number one also sounds like the word for must,

နံပါတ် ၁ က "လုပ်ကိုလုပ်ရမယ်"ဆိုတဲ့ စကားလုံးနဲ့ အသံထွက်ဆင်နေတဲ့အတွက်၊

the number fourteen sounds like the phrase must die.

နံပါတ် ၁၄ က "သေကိုသေရမယ်"ဆိုတဲ့ စကားစုနဲ့ အသံထွက်တူသွားပါတယ်။

That's a lot of numbers for elevators and international hotels to avoid.

ဒါဆို ဓါတ်လှေခါးတွေနဲ့ နိုင်ငံကာဟိုတယ်တွေ ရှောင်ရမယ့် နံပါတ်ကအရမ်းများနေပါပြီ

And believe it or not,

ယုံချင်ယုံ၊ မယုံချင်နေ၊

some superstitions actually make sense,

တစ်ချို့အယူသီးမှုတွေက တစ်ကယ် အဓိပ္ပါယ်ရှိကြပါတယ်၊

or at least they did until we forgot their original purpose.

ဒါမှမဟုတ် သူတို့ရဲ့ အဓိကရည်ရွယ်ချက်ကို ကျွန်ုပ်တို့မမေ့ခင်အထိပေါ့၊

For example, theater scenery used to consist of large painted backdrops,

ဥပမာ ဇာတ်ရုံက နောက်ခံပန်းချီတွေပါတဲ့ ဇာတ်ကားလိပ်ကြီးတွေကို

raised and lowered by stagehands who would whistle to signal each other.

ဇာတ်ကားလိပ်ဆွဲသူတွေက အတင်အချလုပ်ဖို့ အချင်းချင်း လေချွန်ပြီးအချက်ပေးကြပါတယ်။

Absentminded whistles from other people could cause an accident.

အခြားသူတွေက မေ့ပြီးလေချွန်မိရင် မတော်တဆမှုတွေဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

But the taboo against whistling backstage still exists today,

ဒါပေမဲ့ ဇာတ်စင်အနောက်ဘက်မှာ လေချွန်ခြင်းက ကံဆိုးစေတယ်ဆိုတဲ့အယူကတော့

long after the stagehands started using radio headsets.

ဇာတ်ကားလိပ်ဆွဲသူတွေက နားကျပ်တွေပြောင်းလဲ အသုံးပြုပြီးယခုတိုင်အောင်ရှိနေဆဲပါ။

Along the same lines, lighting three cigarettes from the same match

အဲဒါနဲ့ ဆင်တူလျက်၊ မီးခြစ်ဆံတစ်ခုဖြင့် စီးကရက် သုံးလိပ်ကို မီးညှိမိပါက

really could cause bad luck if you were a soldier in a foxhole

ကံဆိုးစေနိုင်ပါတယ်၊ အကယ်၍သင်က ကတုတ်ကျင်းထဲ ရှိနေတဲ့ စစ်သားဖြစ်နေပြီး

where keeping a match lit too long could draw attention from an enemy sniper.

မီးခြစ်ဆံကိုအကြာကြီး မီးညှိမိပါက၊ ရန်သူ သေနတ်သမားကသတိပြုမိသွားနိုင်ပါတယ်။

Most smokers no longer have to worry about snipers,

ဆေးလိပ်သောက်သူတွေက သေနတ်သမား တွေအတွက် စိတ်ပူစရာမလိုတော့ပါဘူး

but the superstition lives on.

ဒါပေမဲ့ အယူသီးမှုကတော့ ကျန်နေခဲ့ပါတယ်

So why do people cling to these bits of forgotten religions,

ဒါဆိုဘာလို့လူတွေက ဒီမေ့လျော့နေတဲ့ ဘာသာတရားတွေ

coincidences,

တိုက်ဆိုင်မှုနဲ့

and outdated advice?

ခေတ်မမှီတဲ့အကြံတွေကို တွယ်ကပ်နေကြတာလဲ?

Aren't they being totally irrational?

သူတို့တွေက အဓိပ္ပါယ်မဲ့လွန်းရာမကျဘူးလား?

Well, yes, but for many people,

ဟုတ်ပါတယ်၊ ဒါပေမယ့်လူအများစုအတွက်တော့

superstitions are based more on cultural habit than conscious belief.

အယူတွေဟာ အသိစိတ်ထက် ရိုးရာပေါ် အခြေခံကြပါတယ်

After all, no one is born knowing to avoid walking under ladders

ဘယ်သူမှ လှေကားအောက်မှာလမ်းမလျှောက် သင့်ဘူး၊ အိမ်ထဲလေမချွန်ရလို့

or whistling indoors,

မွေးကတည်းက မသိပါဘူး၊

but if you grow up being told by your family to avoid these things,

ဒါပေမဲ့ မိသားစုကဒါတွေ မလုပ်ဖို့သင်ထားခဲ့ရင်

chances are they'll make you uncomfortable,

မကောင်းတာတွေ ဖြစ်မှာမဟုတ်ဘူးဆိုတာ

even after you logically understand that nothing bad will happen.

သိရင်တောင် သက်တောင့်သက်သာ ဖြစ်မှာမဟုတ်ပါဘူး။

And since doing something like knocking on wood doesn't require much effort,

နောက် သစ်သားခေါက်တာက အားစိုက်စရာ မလိုတဲ့အတွက်

following the superstition is often easier than consciously resisting it.

အယူသီးတာက အတိုက်အခံလုပ်ဖို့ထက်ပိုပြီး လွယ်ကူစေပါတယ်။ ပြီးတော့

Besides, superstitions often do seem to work.

အယူတွေက

အစွမ်းထက်ကြတယ်။

Maybe you remember hitting a home run while wearing your lucky socks.

‌Home run ရိုက်မိချိန်မှာ ကံကောင်းတဲ့ ခြေအိတ်ကြောင့်လို့

This is just our psychological bias at work.

ကျွန်ုပ်တို့စိတ်ကထင်မိပြီး

You're far less likely to remember all the times you struck out

ဒီခြေအိတ်ဝတ်ပြီး၊ ရိုက်ချက်လွဲချိန်မှာတော့

while wearing the same socks.

ခြေအိတ်ဝတ်ထားတာကို သတိမရမိတော့ပါဘူး။

But believing that they work could actually make you play better

အခြေအနေ ကောင်းစေနိုင်တယ်လို့ အထင်မှားစေပြီး

by giving you the illusion of having greater control over events.

ဒီယုံကြည်စိတ်ကြောင့်ပဲ ပိုကစားနိုင်စေပါတယ်။

So in situations where that confidence can make a difference, like sports,

ဒါကြောင့် အားကစားလို ယုံကြည်မှုလိုချိန်မှာ

those crazy superstitions might not be so crazy after all.

ဒီအယူတွေက သိပ်ရူးတယ်လို့ မဆိုနိုင်တော့ပါဘူး