Where do superstitions come from? - Stuart Vyse

Nguồn gốc của mê tín - Stuart Vsye

Reviewer: Nguyen Cao

Are you afraid of black cats?

Bạn sợ mèo đen chứ?

Would you open an umbrella indoors?

Bạn có mở dù khi đang ngồi trong nhà không?

And how do you feel about the number thirteen?

Bạn có cảm giác gì về con số 13?

Whether or not you believe in them,

Dù tin hay không,

you're probably familiar with a few of these superstitions.

chắc hẳn bạn đã khá quen với những niềm tin mê tín trên.

So how did it happen that people all over the world

Vậy tại sao khắp nơi trên thế giới

knock on wood,

người ta lại gõ lên gỗ,

or avoid stepping on sidewalk cracks?

và tránh đi lên vết kẻ nứt trên vỉa hè?

Well, although they have no basis in science,

À thì, dù những việc làm này không dựa trên cơ sở khoa học

many of these weirdly specific beliefs and practices

rất nhiều trong số những niềm tin và tập quán mê tín

do have equally weird and specific origins.

lại có nguồn gốc khá cụ thể và kì quặc.

Because they involve supernatural causes,

Vì chúng liên quan đến nguồn gốc siêu nhiên,

it's no surprise that many superstitions are based in religion.

không có gì ngạc nhiên khi có rất nhiều mê tín dựa trên tôn giáo.

For example. the number thirteen was associated with the biblical Last Supper,

Chẳng hạn như, con số 13 gắn liền với Bữa tối Cuối cùng trong Kinh Thánh

where Jesus Christ dined with his twelve disciples

nơi Giê-su ăn tối với 12 tông đồ

just before being arrested and crucified.

trước khi bị bắt giữ và hành hình.

The resulting idea that having thirteen people at a table was bad luck

Và ý nghĩ rằng có 13 người tại bàn là một điềm gở

eventually expanded into thirteen being an unlucky number in general.

rốt cuộc đã lan rộng sự ám ảnh đến bất cứ mọi nơi về con số này.

Now, this fear of the number thirteen, called triskaidekaphobia,

Hiện nay, nỗi sợ số 13 hay còn gọi là triskaidekaphobia,

is so common that many buildings around the world skip the thirteenth floor,

phổ biến đến nỗi nhiều tòa cao ốc khắp thế giới không có tầng thứ 13,

with the numbers going straight from twelve to fourteen.

mà tính thẳng từ 12 lên 14.

Of course, many people consider the story of the Last Supper to be true

Tất nhiên, nhiều người tin rằng câu chuyện Bữa tối Cuối cùng là có thật

but other superstitions come from religious traditions

nhưng cũng có những mê tín khởi nguồn từ tôn giáo

that few people believe in or even remember.

được rất ít người biết hay nhớ đến.

Knocking on wood is thought to come from the folklore of the ancient Indo-Europeans

Hành động gõ lên gỗ được cho có xuất xứ từ văn học dân gian của người Ấn-Âu cổ đại

or possibly people who predated them

hoặc có thể là những người thuộc niên đại sớm hơn nữa

who believed that trees were home to various spirits.

tin rằng cây là nơi trú ngụ của rất nhiều linh hồn.

Touching a tree would invoke the protection

Chạm vào cây có thể sẽ nhận được che chở

or blessing of the spirit within.

hoặc phước lành từ những linh hồn ngụ trong đó.

And somehow,

Và chẳng biết làm thế nào mà,

this tradition survived long after belief in these spirits had faded away.

truyền thống này tồn tại rất lâu sau khi niềm tin này đã dần phai nhạt.

Many superstitions common today in countries from Russia to Ireland

Có rất nhiều quan niệm mê tín phổ biến xuất hiện từ Nga cho đến Ireland ngày nay

are thought to be remnants of the pagan religions that Christianity replaced.

được cho là tàn dư của ngoại giáo, thứ được thay thế bởi Thiên Chúa Giáo.

But not all superstitions are religious.

Nhưng không phải tất cả mọi mê tín đều mang tính tôn giáo.

Some are just based on unfortunate coincidences and associations.

Một số sinh ra từ những sự kiện ngẫu nhiên hay sự kết hợp xui rủi.

For example, many Italians fear the number 17

Chẳng hạn, nhiều người Ý sợ con số 17

because the Roman numeral XVII can be rearranged to form the word vixi,

vì dạng số La Mã có thể đổi nó lại thành "vixi",

meaning my life had ended.

nghĩa là "đời tôi tiêu rồi".

Similarly, the word for the number four

Tương tự thế, trong tiếng Hoa, con số 4

sounds almost identical to the word for death

đọc lên nghe như

in Cantonese,

"tử", tức là "chết".

as well as languages like Japanese

Điều này diễn ra ở cả Nhật Bản

and Korean that have borrowed Chinese numerals.

và Hàn Quốc là nơi mượn rất nhiều từ tiếng Hán.

And since the number one also sounds like the word for must,

Và vì số 1 đọc lên nghe như "phải",

the number fourteen sounds like the phrase must die.

số 14 đọc lên sẽ giống như "phải chết".

That's a lot of numbers for elevators and international hotels to avoid.

Có rất nhiều con số mà thang máy và các khách sạn tránh dùng.

And believe it or not,

Và dù tin hay không,

some superstitions actually make sense,

một vài niềm tin mê tín nghe rất có lí,

or at least they did until we forgot their original purpose.

hay ít nhất là cho đến khi chúng ta quên mất đi nguồn gốc của nó.

For example, theater scenery used to consist of large painted backdrops,

Chẳng hạn, nhà hát thường dùng các phông nền tô vẽ lớn,

raised and lowered by stagehands who would whistle to signal each other.

được các kĩ thuật viên điều khiển thông qua việc huýt sáo.

Absentminded whistles from other people could cause an accident.

Nhưng tiếng huýt nhầm nhọt có thể gây ra tai nạn.

But the taboo against whistling backstage still exists today,

Và huýt sáo sau cánh gà vẫn là việc cấm kị đến tận ngày nay,

long after the stagehands started using radio headsets.

rất lâu sau khi các kĩ thuật viên sử dụng tai nghe radio thay thế.

Along the same lines, lighting three cigarettes from the same match

Đốt ba điếu thuốc liên tiếp từ cùng một que diêm cũng

really could cause bad luck if you were a soldier in a foxhole

có thể mang đến tai họa nếu bạn là lính nấp trong hố đào

where keeping a match lit too long could draw attention from an enemy sniper.

nơi mà giữ một que diêm cháy quá lâu có thể thu hút mũi súng của kẻ địch.

Most smokers no longer have to worry about snipers,

Đa số người hút thuốc ngày nay không lo về súng bắn tỉa nữa,

but the superstition lives on.

nhưng niềm tin trên thì vẫn tiếp tục.

So why do people cling to these bits of forgotten religions,

Vậy sao người ta lại bám lấy các chuyện tôn giáo bị lãng quên,

coincidences,

những sự tình cờ,

and outdated advice?

và những lời khuyên đã lỗi thời?

Aren't they being totally irrational?

Rõ ràng là chúng phi lí cơ mà?

Well, yes, but for many people,

Ừ đúng thế, nhưng đối với nhiều người,

superstitions are based more on cultural habit than conscious belief.

niềm tin mê tín dựa trên tập quán văn hóa nhiều hơn là niềm tin có ý thức.

After all, no one is born knowing to avoid walking under ladders

Nói cho cùng, chẳng ai vừa sinh ra đã biết tránh đi dưới những chiếc thang

or whistling indoors,

hay huýt sáo trong nhà,

but if you grow up being told by your family to avoid these things,

nhưng sau đó nếu dần dần được gia đình tiêm nhiễm những điều này,

chances are they'll make you uncomfortable,

khả năng là bạn sẽ thấy khó chịu thật,

even after you logically understand that nothing bad will happen.

ngay cả khi bạn hiểu rằng chẳng có gì tồi tệ sẽ xảy ra.

And since doing something like knocking on wood doesn't require much effort,

Cũng bởi vì những việc như gõ lên gỗ chẳng tốn mất bao nhiêu sức lực,

following the superstition is often easier than consciously resisting it.

việc tin theo nó rõ là dễ hơn nhiều so với việc suy xét rồi phản đối.

Besides, superstitions often do seem to work.

Bên cạnh đó, những niềm tin mê tín có vẻ cũng thường xuyên có tác dụng.

Maybe you remember hitting a home run while wearing your lucky socks.

Bạn nhớ có lần đánh cú ăn điểm trực tiếp khi mang đôi tất may mắn.

This is just our psychological bias at work.

Nhưng đó thật ra chỉ là kí ức chọn lọc trong não ta.

You're far less likely to remember all the times you struck out

Rất ít khả năng bạn nhớ được tất cả các lần mình đánh trượt

while wearing the same socks.

khi mang chính đôi tất ấy.

But believing that they work could actually make you play better

Nhưng tin như thế thực sự có thể khiến bạn chơi tốt hơn

by giving you the illusion of having greater control over events.

bằng cách tạo cho bạn một ảo giác rằng mình có khả năng kiểm soát tốt hơn.

So in situations where that confidence can make a difference, like sports,

Vì vậy trong những trường hợp mà sự tự tin có thể làm nên chuyện, như trong thể thao,

those crazy superstitions might not be so crazy after all.

thì xem ra mê tín đến đâu cũng chẳng điên rồ lắm đâu.