Where do superstitions come from? - Stuart Vyse

Мухар сүсэг юунаас үүсдэг вэ? - Стюарт Вайс

Translator: Marla Munkh-Achit Reviewer: Munkhbaatar Lkhagvaa

Are you afraid of black cats?

Та хар муурнаас айдаг уу?

Would you open an umbrella indoors?

Та гэр дотроо шүхэр дэлгэдэг үү?

And how do you feel about the number thirteen?

13-н тоо танд ямар санагддаг вэ?

Whether or not you believe in them,

Итгэдэг үгүйгээс үл хамааран

you're probably familiar with a few of these superstitions.

та эдгээр мухар сүсгүүдийн талаар мэдэх байх.

So how did it happen that people all over the world

Тэгвэл дэлхий даяар хүмүүс яагаад

knock on wood,

мод тогшиж, замын хагархай дээр

or avoid stepping on sidewalk cracks?

гишгэхийг цээрлэдэг вэ?

Well, although they have no basis in science,

Хэдий шинжлэх ухааны үндэслэлгүй ч

many of these weirdly specific beliefs and practices

эдгээр хачирхалтай итгэл үнэмшил нь

do have equally weird and specific origins.

маш сонирхолтой түүхүүдтэй.

Because they involve supernatural causes,

Ер бусын учир шалтгаантай учир

it's no surprise that many superstitions are based in religion.

маш олон мухар сүсэг нь шашны үндэслэлтэй байдаг.

For example. the number thirteen was associated with the biblical Last Supper,

Жишээ нь 13 тоо нь библийн сүүлчийн зоогтой холбоотой.

where Jesus Christ dined with his twelve disciples

Есүс 12 дагагчтайгаа цовдлуулахын өмнө

just before being arrested and crucified.

зоог барьсан тухай түүх гардаг.

The resulting idea that having thirteen people at a table was bad luck

Үүнээс үүдэн ширээнд 13 хүн суух нь муу ёр хэмээн үзэхэд хүрч

eventually expanded into thirteen being an unlucky number in general.

эцэстээ энэ нь азгүйдлийн тоо болж хувирсан байна.

Now, this fear of the number thirteen, called triskaidekaphobia,

13 тооноос айх айдас буюу трискайдекафобиа нь

is so common that many buildings around the world skip the thirteenth floor,

маш түгээмэл ба олон оронд өндөр барилгуудад 13-р давхар байхгүйгээр

with the numbers going straight from twelve to fourteen.

тоо нь 12-с шууд 14 давхар луу гардаг.

Of course, many people consider the story of the Last Supper to be true

Мэдээж олон хүмүүс сүүлчийн зоогийг үнэн гэж итгэдэг.

but other superstitions come from religious traditions

Гэвч хүмүүсийн мэддэггүй шашны уламжлалаас улбаалсан

that few people believe in or even remember.

олон мухар сүсэг байдаг.

Knocking on wood is thought to come from the folklore of the ancient Indo-Europeans

Мод тогших нь эртний Индо-Европын ардын домгоос үүссэн ба

or possibly people who predated them

үүсгэсэн хүмүүс нь

who believed that trees were home to various spirits.

мод нь сүнснүүдийн гэр орон гэж үздэг байж.

Touching a tree would invoke the protection

Модонд хүрснээр хамгаалалт үүсч

or blessing of the spirit within.

доторх сүнс биднийг ивээлдээ багтаадаг гэж итгэдэг аж.

And somehow,

Ямартай ч энэ уламжлалт мухар сүсэг нь

this tradition survived long after belief in these spirits had faded away.

эдгээр сүнснүүдээс ч урт настай.

Many superstitions common today in countries from Russia to Ireland

Оросоос Ирланд хүртэл түгээмэл байдаг мухар сүсгүүдийг

are thought to be remnants of the pagan religions that Christianity replaced.

Христийн шашнаас өмнө байсан бөөгийн шашны үлдэгдэл гэж үздэг.

But not all superstitions are religious.

Гэхдээ бүхий л мухар сүсэг шашинтай холбоогүй.

Some are just based on unfortunate coincidences and associations.

Зарим нь зүгээр л азгүй үйл явдал, тохиолдлоос үүссэн.

For example, many Italians fear the number 17

Жишээ нь Италичууд 17 тооноос айдаг нь

because the Roman numeral XVII can be rearranged to form the word vixi,

Ром тоо XVII нь vixi гэдэг үгийн анаграм бөгөөд

meaning my life had ended.

амьдралын төгсгөл гэсэн утгатай.

Similarly, the word for the number four

Хятад хэлэнд дөрвийн тоо нь

sounds almost identical to the word for death

үхэл гэдэг үгтэй

in Cantonese,

адил шахуу сонсогддог ба

as well as languages like Japanese

хятад тоо хэрэглэдэг

and Korean that have borrowed Chinese numerals.

Япон Солонгосчуудад ч энэ мөн адил хамаатай.

And since the number one also sounds like the word for must,

Нэгийн тоо нь ёстой гэдэгтэй ижил сонсогддог учир

the number fourteen sounds like the phrase must die.

арван дөрвийн тоо нь үхэх ёстой гэж байгаа юм шиг сонсогддог.

That's a lot of numbers for elevators and international hotels to avoid.

Олон улсын буудал, цахилгаан шатанд алгасвал зохих олон тоо бий.

And believe it or not,

Итгэх эсэх нь таны дур ч

some superstitions actually make sense,

бидний анхны зорилгыг нь мартсан зарим мухар сүсэг

or at least they did until we forgot their original purpose.

утга учиртай хэвээр байна.

For example, theater scenery used to consist of large painted backdrops,

Жишээ нь театрт арын фоныг будагтай том хавтангаар хийдэг байсан бөгөөд

raised and lowered by stagehands who would whistle to signal each other.

тайзны ажилчид шүглийн дохиогоор өргөж, буулгадаг байж.

Absentminded whistles from other people could cause an accident.

Хэн нэгэн санамсаргүй шүгэлдсэнээс болж осол гарах аюултай байжээ.

But the taboo against whistling backstage still exists today,

Тайзны ажилчид одоо чихэвч хэрэглэх болсон ч

long after the stagehands started using radio headsets.

тайзны ард шүгэлдэх хориотой хэвээр.

Along the same lines, lighting three cigarettes from the same match

Төстэй нэг жишээ нь нэг шүдэнзээр гурван тамхи асаадаггүй тухай юм.

really could cause bad luck if you were a soldier in a foxhole

Нуувчинд байгаа цэргүүд нэг чүдэнзээ удаан асаах нь

where keeping a match lit too long could draw attention from an enemy sniper.

дайсны мэргэн буудагчид баригдах аюултай байв.

Most smokers no longer have to worry about snipers,

Ихэнх тамхичид одоо мэргэн буучаас айх хэрэггүй болсон ч

but the superstition lives on.

мухар сүсэг байсаар л байна.

So why do people cling to these bits of forgotten religions,

Тэгвэл хүмүүс бид яагаад мартагдсан шашин,

coincidences,

давхцал,

and outdated advice?

хуучирсан зөвлөгөөг дагасаар байна вэ?

Aren't they being totally irrational?

Одоо шал утгагүй сонсогдохгүй байна гэж үү?

Well, yes, but for many people,

Тийм байж болох ч олон хүмүүсийн хувьд

superstitions are based more on cultural habit than conscious belief.

мухар сүсэг нь сүсэг бишрэлээс илүү соёлын дадал болсон байдаг.

After all, no one is born knowing to avoid walking under ladders

Хэн ч төрөхдөө шатан доор алхахгүй,

дотор шүгэлдэхгүй байх тухай мэддэггүй.

or whistling indoors,

but if you grow up being told by your family to avoid these things,

Гэхдээ гэр бүлийн гишүүд тань энэ тухай анхааруулсаар байвал

chances are they'll make you uncomfortable,

энэ нь таны тав тухыг алдагдуулж,

even after you logically understand that nothing bad will happen.

логикийн хувьд юу ч болохгүйг мэдэж байсан ч нөлөөлнө.

And since doing something like knocking on wood doesn't require much effort,

Мод тогших нь ч төвөгтэй зүйл биш учир

following the superstition is often easier than consciously resisting it.

мухар сүсгийг дагах нь эсэргүүцэхээс хялбар юм.

Besides, superstitions often do seem to work.

Тэгээд ч мухар сүсэг нь заримдаа үнэн мэт санагддаг.

Maybe you remember hitting a home run while wearing your lucky socks.

Та магад азын оймсоо өмссөн үедээ гоал оруулж байсан байх.

This is just our psychological bias at work.

Энэ нь бидний сэтгэл зүйтэй хамааралтай.

You're far less likely to remember all the times you struck out

Бид адилхан оймс өмссөн ч амжилт гаргаагүй үеэ

while wearing the same socks.

хавьгүй бага санадаг.

But believing that they work could actually make you play better

Гэхдээ энэ нь жинхэнэ гэж итгэх нь таныг өөрийгөө дайчлахад хүргэж

by giving you the illusion of having greater control over events.

улмаар танд үйл явдлыг гартаа авахад тусалдаг.

So in situations where that confidence can make a difference, like sports,

Тэгэхээр өөртөө итгэх итгэл чухал үед

those crazy superstitions might not be so crazy after all.

утгагүй мухар сүсэг нь бас тийм ч утгагүй биш байж болох юм.