Evolution’s great mystery - Michael Corballis

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

In the 1980s, a bonobo named Kanzi

၁၉၈၀ နှစ်လွန်တွေမှာ Kanzi လို့အမည်ရတဲ့ ချင်ပင်ဇီ တစ်ကောင်ဟာ

learned to communicate with humans to an unprecedented extent—

မကြံစဖူး အဆင့်အတန်းတစ်ခုအထိ လူသားတွေနဲ့ ဆက်သွယ်ဖို့ သင်ယူခဲ့တယ်။

not through speech or gestures,

နှုတ်ပြော (သို့) အမူအရာတွေနဲ့ မဟုတ်ဘဲ

but using a keyboard of abstract symbols representing objects and actions.

ဝတ္ထုတွေ၊လှုပ်ရှားမှုတွေကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ ယေဘုယျ သင်္ကေတတွေ ကီးဘုတ်ကို သုံးရင်းပါ။

By pointing to several of these in order, he created sequences to make requests,

ဒါတွေ အတော်များများကို အစဉ်လိုက် ထောက်ပြရင်း တောင်းဆိုချက်တွေ လုပ်ဖို့၊

answer verbal questions from human researchers,

လူသား သုတေတီတွေဆီက နှုတ်ပြော မေးခွန်းတွေဖြေဖို့နဲ့

and refer to objects that weren’t physically present.

ရုပ်ပိုင်းအရ မရှိတဲ့ အရာဝတ္ထုတွေကို ရည်ညွှန်းဖို့ အစဉ်တွေကို သူ ဖန်တီးခဲ့တယ်။

Kanzi’s exploits ignited immediate controversy over one question:

Kanzi စွန့်စားမှုတွေက မေးခွန်းတစ်ခုဆိုင်ရာ လက်ငင်း အငြင်းပွားစရာတစ်ခုကို စပေးခဲ့တယ်။

had Kanzi learned language?

Kanzi ဟာ ဘာသာစကားကို သင်ယူထားခဲ့လား။

What we call language is something more specific than communication.

ဘာသာစကားလို့ ကျွန်ုပ်တို့ ခေါ်ကြတဲ့အရာက ဆက်သွယ်ရေးဆိုတာထက် ပိုထူးခြားပါတယ်။

Language is about sharing what’s in our minds:

ဘာသာစကားက ကျွန်ုပ်တို့ စိတ်ထဲမှာ ရှိတာကို မျှဝေခြင်းပါ။

stories, opinions, questions, the past or future,

ဇာတ်လမ်းတွေ၊အမြင်တွေ၊ မေးခွန်းတွေ၊ အတိတ်(သို့) အနာဂတ်၊စိတ်ကူးထားတဲ့

imagined times or places, ideas.

အချိန်တွေနဲ့ နေရာတွေ၊ စိတ်ကူးတွေပါ။

It is fundamentally open-ended,

အခြေခံအားဖြင့် ဘယ်လိုမှ ကန့်သတ်ထားခြင်း မရှိတဲ့ အကြောင်းအရာတွေ

and can be used to say an unlimited number of things.

ပါဝင်နိုင်ပြီး ကန့်သတ်မထားတဲ့ အရာများကို ပြောဆိုဖို့ သုံးနိုင်ပါတယ်။

Many researchers are convinced that only humans have language,

သုတေသီ များစွာ အခိုင်အမာ ယုံကြည်တာက
 လူသားတွေသာ ဘာသာစကားရှိတယ်၊

that the calls and gestures other species use to communicate are not language.

အခြားမျိုးစိတ်တွေ အသုံးပြုတဲ့ အော်သံတွေနဲ့ အမူအရာတွေဟာ ဘာသာစကား မဟုတ်ဘူးဆိုတာပါ။

Each of these calls and gestures generally corresponds to a specific message,

ဒီအော်သံတွေနဲ့ အမူအရာတွေ တစ်ခုစီဟာ သီးခြား သတင်းစကားတစ်ခုနဲ့ ကိုက်ညီပါတယ်။

for a limited total number of messages

ပိုရှုပ်ထွေးတဲ့ စိတ်ကူးတွေအဖြစ်

that aren’t combined into more complex ideas.

ပေါင်းစပ်မထားတဲ့ အကန့်အသတ်ရှိ သတင်းစကားအရေအတွက် စုစုပေါင်းတစ်ခုအတွက်ပါ

For example, a monkey species might have a specific warning call

ဥပမာ မျောက် မျိုးစိတ် တစ်ခုဟာ မြွေတစ်ကောင်လို သားရဲ တစ်ကောင်ကောင်နဲ့

that corresponds to a particular predator, like a snake—

ကိုက်ညီတဲ့ သီးခြား သတိပေးချက် အော်သံတစ်ခု ရှိနိုင်လောက်ပေမဲ့

but with language, there are countless ways to say “watch out for the snake.”

ဘာသာစကားနဲ့ဆို "မြွေ သတိထားပါ" လို့ ပြောဖို့ အနမတဂ္ဂ နည်းလမ်းတွေရှိတယ်။

So far no animal communication seems to have the open-endedness

ဒီအထိတော့ ဘယ်တိရစ္ဆာန် ဆက်သွယ်ရေး မှာမှ လူသား ဘာသာစကားရဲ့ အကန့်အသတ်မဲ့မှု

of human language.

We don’t know for sure what’s going on in animals’ heads,

တိရစ္ဆာန်တွေ ခေါင်းထဲမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာကို အတိအကျ မသိရဘူး။

and it's possible this definition of language,

ဘာသာစကားရဲ့ ဒီဖွင့်ဆိုချက် (သို့) ဒါကို

or our ways of measuring it, don’t apply to them.

ကျွန်ုပ်တို့ တိုင်းတာပုံတွေက ဒါတွေနဲ့ မသက်ဆိုင်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။

But as far as we know, only humans have language.

ဒါပေမဲ့ သိရသလောက်ကတော့ လူသားတွေသာ ဘာသာစကားရှိတာပါ။

And while humans speak around 7,000 distinct languages,

လူသားတွေဟာ ကွဲပြားတဲ့ ဘာသားစကား ၇၀၀၀ ခန့်ကို ပြောဆိုကြပေမဲ့

any child can learn any language,

ကလေးတိုင်းဟာ ဘာသာစကားတိုင်းကို သင်ယူနိုင်ပါတယ်။

indicating that the biological machinery underlying language

ဘာသာစကားကို အခြေခံနေတဲ့ ဇီဝပိုင်း ယန္တရားဟာ ကျွန်ုပ်တို့ အားလုံးမှာ

is common to all of us.

တူညီနေတာကို ဖော်ပြနေခြင်းပါ။

So what does language mean for humanity?

ဒီတော့ ဘာသာစကားက လူ့လောကအတွက် ဘာကို ဆိုလိုတာလဲ။

What does it allow us to do, and how did we come to have it?

ဒါက ကျွန်ုပ်တို့ကို ဘာကို လုပ်ခွင့်ပေးပြီး ဒါကို ဘယ်လို ရလာခဲ့တာလဲ။

Exactly when we acquired this capacity is still an open question.

အတိအကျ ဘယ်အချိန်က ဒီအစွမ်းကို ဆည်းပူးခဲ့ လဲဆိုတာက အကန့်အသတ်မဲ့မေးခွန်းဖြစ်နေဆဲပါ။

Chimps and bonobos are our closest living relatives,

ချင်ပင်ဇီ မျိုးနွယ်တွေဟာ ကျွန်ပ်တို့ရဲ့ အနီးဆုံး နေတဲ့ ဆွေမျိုးဆိုပေမဲ့

but the lineage leading to humans split from the other great apes

ဒီအဆက်အနွယ်က လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်းပေါင်း လေးသန်းကျော်က လူသားတွေကို

more than four million years ago.

အခြား မျောက်ဝံတွေကနေ ကွဲပြားစေခဲ့တာပါ။

In between, there were many species— all of them now extinct,

ဒီနှစ်ခုကြားမှာ အခု အာလုံး မျိုးသုဉ်း ကုန်တဲ့ မျိုးစိတ်များစွာ ရှိပါတယ်။

which makes it very difficult to know if they had language or anything like it.

ဒါက ၎င်းတို့မှာ ဘာသာစကား(သို့) ဒါမျိုး တစ် ခုခုရှိလားဆိုတာ သိဖို့အလွန်ခက်ခဲစေတာပါ။

Great apes give one potential clue to the origins of language, though:

မျောက်ဝံကြီးတွေက ဘာသာစကားရဲ့မူလအစ အတွက် အလားအာလာရှိတဲ့ သဲလွန်စတစ်ခု ပေးပေမဲ့

it may have started as gesture rather than speech.

ဒါက နှုတ်ပြောစကားထက် ကိုယ်ဟန် အမူအရာအဖြစ် စတင်ခဲ့လောက်တယ်။

Great apes gesture to each other in the wild much more freely

မျောက်ဝံကြီးတွေဟာ အသံထုတ်ပြတာထက် တောထဲမှာ အချင်းချင်း ပိုလွတ်လပ်စွာ

than they vocalize.

လက်ဟန်ခြေဟန် လုပ်ပြတယ်။

Language may have begun to take shape during the Pleistocene,

ဘာသာစကားဟာ ကျွန်တော်တို့ မျိုးစိတ် Homo sapiens ကိုပေါ်လာစေခဲ့တဲ့

2 to 3 million years ago, with the emergence of the genus Homo

လူမျိုးစု Homo ပေါ်လာမှုနဲ့အတူ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း၂ သန်းကနေ ၃ သန်းကြား

that eventually gave rise to our own species, homo sapiens.

Pleistocene ခေတ်အတွင်းမှာ စတင် ပုံပေါ်ခဲ့လောက်တယ်။

Brain size tripled, and bipedalism freed the hands for communication.

ဦးနှောက် သုံးဆကြီးလာကာ ခြေနှစ်ချောင်းဖြင့် သွားလာမှုက လက်တွေနဲ့ ဆက်သွယ်လာစေတယ်။

There may have been a transition from gestural communication

အမူအရာ ဆက်သွယ်ရေးကနေ အမူအရာ ဘာသာစကားအထိ၊

to gestural language—

အရာဝတ္ထုတွေကို ညွှန်ပြတာ၊

from pointing to objects and pantomiming actions—

အပြုအမူတွေကို သရုပ်ဖော်တာကန​ေ ပိုထိရောက်တဲ့ ယေဘုယျအမူအရာပြတာ အထိ

to more efficient, abstract signing.

အကူးအပြောင်းတစ်ခု ရှိခဲ့လောက်တယ်၊

The abstraction of gestural communication would have removed the need for visuals,

အမူအရာ ဆက်သွယ်ရေးရဲ့ စိတ်ကူးစိတ်သန်းက အမြင်ပိုင်း လိုအပ်ချက်ကို ဖယ်ရှားခဲ့မယ်။

နှုတ်ပြော ဘာသာစကားဆီ အကူးအပြောင်း တစ်ခုအတွက် အခြေအနေကို ဖန်တီးပေးခြင်းပါ။

setting the stage for a transition to spoken language.

That transition would have likely come later, though.

ဒါပေမဲ့ ဒီအကူးအပြောင်းက နောက်ပိုင်းမှ ဖြစ်လာနိင်ခဲ့မှာပါ။

Articulate speech depends on a vocal tract of a particular shape.

ပီသစွာ ရွတ်ဆိုတဲ့ အပြောဟာ ပုံစံတစ်ခုခုရဲ့ အသံပိုင်း လမ်းကြောင်းတစ်ခုအပေါ် မူတည်တယ်။

Even our closest ancestors, the Neanderthals and Denisovans,

ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ဘိုးဘေးဘီဘင်တွေဖြစ်တဲ့ Neanderthals နဲ Denisovans တို့တောင်

had vocal tracts that were not optimal,

အသင့်ဆုံး အသံပိုင်း လမ်းကြောင်းတွေ မရှိခဲ့ပေမဲ့

though they likely had some vocal capacity,

အသံပိုင်းစွမ်းရည်တချို့ ရှိဖို့ ဖြစ်နိုင်ပြီး

and possibly even language.

ဘာသာစကားတောင် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

Only in humans is the vocal tract optimal.

လူသားတွေမှာပဲ အသင့်ဆုံး အသံ လမ်းကြောင်းရှိတာပါ။

Spoken words free the hands for activities such as tool use and transport.

အပြော စကားလုံးတွေက ကိရိယာသုံးတာ၊ပို့တာလို လုပ်ဆောင်မှုတွေအတွက် လက်တွေကို အားစေတယ်။

So it may have been the emergence of speech,

ဒါကြောင့် ကျွန်ုပ်တို့ မျိုးစိတ်ရဲ့ ကြီးစိုးမှု

not of language itself, that led to the dominance of our species.

ဖြစ်စေခဲ့တာက ဘာသာစကား ကိုယ်၌ မဟုတ်ဘဲ နှုတ်ပြော ပေါ်ထွန်းမှု ဖြစ်ခဲ့လောက်တယ်။

Language is so intimately tied to complex thought, perception, and motor functions

ဘာသာစကားဟာ ရှုပ်ထွေးတဲ့အတွေး၊ အသိလှုပ်ရှား လုပ်ဆောင်မှုတွေနဲ့ ရင်းနှီးစွာ ဆက်နွယ်တယ်။

that it’s difficult to untangle its biological origins.

ဒါက ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ မူလအစတွေကို ရှင်းဖို့ ခက်ခဲတာပါ။

Some of the biggest mysteries remain:

အကြီးမားဆုံး ပဟေဠိတချို့ ကျန်နေဆဲပါ။

to what extent did language as a capacity shape humanity,

ဘာသာစကားက ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ လူ့လောကကို အစွမ်းတစ်ခုအဖြစ် ပုံသွင်းပေးခဲ့လဲ။

and to what extent did humanity shape language?

ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ လူ့လောကက ဘာသာစကားကို ပုံသွင်းပေးခဲ့လဲ။

What came first, the vast number of possible scenarios we can envisage,

ကျွန်ပ်တို့ မှန်းကြည့်နိုင်တဲ့ စိတ်မှန်း ဖြစ်နိုင်ခြေတွေရဲ့ ဧရာမ ကိန်းဂဏန်း (သို့)

or our ability to share them?

ဒါတွေကို မျှဝေနိုင်စွမ်း ဘာက အရင် ဖြစ်ခဲ့တာလဲ။