Evolution’s great mystery - Michael Corballis

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Rysia Wand

In the 1980s, a bonobo named Kanzi

W latach 80. szympans Kanzi

learned to communicate with humans to an unprecedented extent—

nauczył się porozumiewać z ludźmi na niespotykanym poziomie.

not through speech or gestures,

Nie za pomocą gestów,

but using a keyboard of abstract symbols representing objects and actions.

a klawiatury z symbolami przedstawiającymi rzeczy i czynności.

By pointing to several of these in order, he created sequences to make requests,

Wskazując na nie, tworzył sekwencje dla próśb,

answer verbal questions from human researchers,

odpowiedzi na pytania badaczy

and refer to objects that weren’t physically present.

i obiektów, których nie było w zasięgu wzroku.

Kanzi’s exploits ignited immediate controversy over one question:

Wyczyny Kanziego natychmiast wywołały kontrowersje.

had Kanzi learned language?

Czy Kanzi nauczył się mowy?

What we call language is something more specific than communication.

Język to coś więcej niż komunikacja.

Language is about sharing what’s in our minds:

Językiem wyrażamy myśli.

stories, opinions, questions, the past or future,

Historie, opinie, pytania, przeszłość czy przyszłość,

imagined times or places, ideas.

wymyślone czasy albo miejsca, pomysły.

It is fundamentally open-ended,

Język z założenia jest bezgraniczny

and can be used to say an unlimited number of things.

i opisuje nieskończoną ilość rzeczy.

Many researchers are convinced that only humans have language,

Wielu naukowców uważa, że tylko ludzie mają język,

that the calls and gestures other species use to communicate are not language.

a sygnały i gesty używane przez inne gatunki nie są językiem.

Each of these calls and gestures generally corresponds to a specific message,

Każdy sygnał i gest odpowiada konkretnej wiadomości

for a limited total number of messages

z ograniczonego zestawu wiadomości,

that aren’t combined into more complex ideas.

które nie składają się na bardziej skomplikowane przekazy.

For example, a monkey species might have a specific warning call

Przykładowo małpy mogą mieć specyficzny sygnał ostrzegawczy,

that corresponds to a particular predator, like a snake—

który oznacza konkretnego drapieżcę, jak wąż,

but with language, there are countless ways to say “watch out for the snake.”

ale w mowie jest wiele sposobów, żeby powiedzieć "uwaga na węża".

[Stój! Uciekaj! Wąż!]

So far no animal communication seems to have the open-endedness

Dotąd żaden zwierzęcy język nie wydaje się mieć

elastyczności ludzkiej mowy.

of human language.

We don’t know for sure what’s going on in animals’ heads,

Nie ma pewności, co dzieje się w głowach zwierząt,

and it's possible this definition of language,

i możliwe, że ta definicja języka czy sposób, w jaki go mierzymy,

or our ways of measuring it, don’t apply to them.

ich nie dotyczą.

But as far as we know, only humans have language.

Z tego, co wiemy, tylko ludzie mają język.

And while humans speak around 7,000 distinct languages,

Chociaż ludzkość mówi w około 7000 językach,

any child can learn any language,

dziecko może nauczyć się dowolnego języka,

indicating that the biological machinery underlying language

co pokazuje, że biologiczny mechanizm języka

is common to all of us.

jest wspólny dla wszystkich.

So what does language mean for humanity?

Czym jest język dla ludzkości?

What does it allow us to do, and how did we come to have it?

Na co nam pozwala i skąd go mamy?

Exactly when we acquired this capacity is still an open question.

Nie wiadomo dokładnie, kiedy zdobyliśmy tę umiejętność.

Chimps and bonobos are our closest living relatives,

Szympansy i bonobo to nasi najbliżsi żyjący krewni,

but the lineage leading to humans split from the other great apes

ale linia prowadząca do ludzi oddzieliła się od innych wielkich małp

more than four million years ago.

ponad 4 miliony lat temu.

In between, there were many species— all of them now extinct,

W międzyczasie było wiele aktualnie wymarłych gatunków,

which makes it very difficult to know if they had language or anything like it.

przez co trudno sprawdzić, czy miały język albo coś podobnego.

Great apes give one potential clue to the origins of language, though:

Wielkie małpy człekokształtne dają wskazówkę co do pochodzenia języka.

it may have started as gesture rather than speech.

Mógł wziąć się z gestów, a nie od mowy.

Great apes gesture to each other in the wild much more freely

Wielkie małpy w dziczy swobodniej gestykulują,

than they vocalize.

niż używają dźwięków.

Language may have begun to take shape during the Pleistocene,

Możliwe, że język zaczął powstawać w plejstocenie,

2 to 3 million years ago, with the emergence of the genus Homo

od 2 do 3 milionów lat temu wraz z pojawieniem się rodzaju ludzkiego,

that eventually gave rise to our own species, homo sapiens.

co dało początek naszemu gatunkowi homo sapiens.

Brain size tripled, and bipedalism freed the hands for communication.

Mózg trzykrotnie się zwiększył, a dwunożność umożliwiła rękom

udział w komunikacji.

There may have been a transition from gestural communication

Być może komunikacja gestami zmieniła się w język gestykulacji,

to gestural language—

from pointing to objects and pantomiming actions—

od wskazania na obiekt i pantomimy

to more efficient, abstract signing.

do wydajniejszego języka migowego.

The abstraction of gestural communication would have removed the need for visuals,

Abstrakcja gestów usunęła potrzebę obrazów,

setting the stage for a transition to spoken language.

przygotowując warunki do przejścia na język mówiony.

That transition would have likely come later, though.

Ta zmiana miała jednak nastąpić później.

Articulate speech depends on a vocal tract of a particular shape.

Mowa artykułowana zależy od kształtu aparatu głosowego.

Even our closest ancestors, the Neanderthals and Denisovans,

Nawet nasi najbliżsi przodkowie, neandertalczycy i denisowianie,

had vocal tracts that were not optimal,

mieli nieoptymalne aparaty głosowe,

though they likely had some vocal capacity,

chociaż pewnie mieli zdolności wokalne,

and possibly even language.

a może nawet język.

Only in humans is the vocal tract optimal.

Tylko u ludzi aparat mowy jest optymalny.

Spoken words free the hands for activities such as tool use and transport.

Słowa pozwalają rękom na czynności, jak użycie narzędzi czy transport.

So it may have been the emergence of speech,

To pojawienie się mowy,

not of language itself, that led to the dominance of our species.

nie samego języka, mogło doprowadzić do dominacji naszego gatunku.

Language is so intimately tied to complex thought, perception, and motor functions

Język jest tak związany ze złożonymi myślami,

percepcją i funkcjami motorycznymi,

that it’s difficult to untangle its biological origins.

że trudno odkryć jego biologiczne pochodzenie.

Some of the biggest mysteries remain:

Wciąż nie wiadomo, w jakim stopniu język ukształtował ludzkość

to what extent did language as a capacity shape humanity,

and to what extent did humanity shape language?

i w jakim stopniu ludzkość ukształtowała język.

What came first, the vast number of possible scenarios we can envisage,

Co było pierwsze: bogata wyobraźnia

or our ability to share them?

czy zdolność dzielenia się nią z innymi?