How to understand power - Eric Liu

Translator: Mie Cho Reviewer: sann tint

Every day of your life,

သင့်ဘဝရဲ့နေ့တိုင်း

you move through systems of power that other people made.

သူတပါးရဲ့ အာဏာစနစ်အောက်မှာ လှုပ်ရှားနေရတယ်ဆိုတာ

Do you sense them?

သတိပြုမိပါသလား။

Do you understand power?

"အာဏာ" ဆိုတာ သင် နားလည်ပါသလား။

Do you realize why it matters?

ဘာလို့ အရေးကြီးတာလဲဆိုတာ သင်သိပါသလား။

Power is something we are often uncomfortable talking about.

လူ့အသိုင်းအဝိုင်းမှာ နေထိုင်ကြတဲ့ နိုင်ငံသားတွေအနေနဲ့တော့

That's especially true in civic life, how we live together in community.

အာဏာဆိုတာ ဆွေးနွေးလို့မကောင်းတဲ့ ခေါင်းစဉ်တစ်ခုပါ။

In a democracy, power is supposed to reside with the people, period.

ဒီမိုကရေစီစနစ်မှာ အာဏာက ပြည်သူလက်ထဲမှာပဲ ရှိရမယ်။ ဒါပဲ။

Any further talk about power and who really has it

ဒါကို ဘယ်သူ့မှာ အာဏာရှိသင့်တယ် စတာတွေ ဆက်ပြောနေမယ် ဆိုရင်တော့

seems a little dirty, maybe even evil.

မကောင်းတဲ့အရာ အကြောင်း ပြောနေရသလိုပဲ။

But power is no more inherently good or evil than fire or physics.

ဒါပေမဲ့ အာဏာက မီး (သို့) ရူပဗေဒ တို့လိုပဲ ကောင်းသည် ဆိုးသည်မပြောနိုင်ဘူး။

It just is.

သူ့ဟာ နဲ့သူပဲလေ။

It governs how any form of government works.

အစိုးရတစ်ခုက ဘယ်လိုပုံစံ အလုပ်လုပ်လဲ ထိန်းချုပ်ထားပြီး၊

It determines who gets to determine the rules of the game.

စည်းမျည်းတွေ ဘယ်သူကချမှတ်မလဲ ဆုံးဖြတ်ပေးတယ်။

So learning how power operates is key to being effective,

ဒီတော့ အာဏာက ဘယ်လိုပုံစံအလုပ်လုပ်လဲ နားလည်ခြင်းကသာ

being taken seriously, and not being taken advantage of.

ထိရောက်မှုရှိပြီး၊လေးစားခြင်းခံရကာ၊ အခွင့်ကောင်းယူခြင်းလည်း မခံရမှာ ဖြစ်တယ်။

In this lesson, we'll look at where power comes from,

ဒီသင်ခန်းစာမှာ အာဏာဘယ်ကလာသလဲ၊

how it's exercised and what you can do to become more powerful in public life.

ဘယ်လိုကျင့်သုံးမလဲနဲ့၊ ပြည်သူတစ်ယောက်အနေနဲ့ အာဏာပိုရှိလာအောင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲ လေ့လာပါမယ်။

Let's start with a basic definition.

အခြေခံအဓိပ္ပါယ် ဖွင့်ဆိုချက်ကနေ စကြပါစို့။

Power is the ability to make others do what you would have them do.

မိမိလုပ်စေချင်တာ သူတစ်ပါးလုပ်လာအောင် လုပ်နိုင်စွမ်းကို အာဏာလို့ခေါ်တယ်။

Of course, this plays out in all arenas of life,

ဒီအချက်က ဘဝသက်တမ်းတစ်လျှောက်

from family to the workplace to our relationships.

မိသားစု ၊အလုပ်ခွင်နှင့် ဆက်ဆံရေးများအထိ ဒီပုံစံအတိုင်းပဲ။

Our focus is on the civic arena,

ပြည်သူလူထုအပေါ် အဓိကဦးတည်ပြီး၊

where power means getting a community to make the choices

ကိုယ့်ရဲ့ရွေးချယ်မှုနဲ့ လုပ်စေချင်တဲ့အရာကို

and to take the actions that you want.

လူ့အသိုင်းအဝိုင်းမှ ဆောင်ရွက်စေမှာဖြစ်တယ်။

There are six main sources of civic power.

အာဏာဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တဲ့ အဓိကရင်းမြစ် (၆)ခုရှိတယ်။

First, there's physical force and a capacity for violence.

ပထမတစ်ခုက ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာဖိအားပေးမှု နှင့် အကြမ်းဖက်နိုင်စွမ်းတို့ဖြစ်ပြီး၊

Control of the means of force, whether in the police or a militia,

အင်အားသုံးထိန်းချုပ်ခြင်းဖြစ်ကာ၊ ရဲတပ်ဖွဲ့သို့မဟုတ် စစ်အင်အားက

is power at its most primal.

အာဏာရဲ့ အဓိက မူလရင်းမြစ်ဖြစ်တယ်။

A second core source of power is wealth.

ဒုတိယ အဓိကရင်းမြစ်ကတော့ ချမ်းသာကြွယ်ဝခြင်းဖြစ်တယ်။

Money creates the ability to buy results and to buy almost any other kind of power.

ငွေကြေးက အာဏာအမျိုးအစား အားလုံးနီးပါး နဲ့ ရလဒ်တွေကို ဝယ်နိုင်စွမ်းရှိစေတယ်။

The third form of power is state action, government.

တတိယ အာဏာအမျိုးအစားကတော့ အစိုးရမှ အရေးယူဆောင်ရွက်ခြင်းဖြစ်တယ်။

This is the use of law and bureaucracy to compel people

ဥပဒေနှင့် ဗျူရိုကရေစီသုံးပြီး ကိစ္စအချို့ကို

to do or not do certain things.

အတင်းအကျပ် လုပ်စေခြင်း(သို့၊ မလုပ်စေခြင်း တို့ဖြစ်တယ်။

In a democracy, for example, we the people, theoretically,

ဥပမာ ဒီမိုကရေစီစနစ်မှာ လူထုက ရွေးကောက်ပြီး

give government its power through elections.

အစိုးရကို အာဏာပေးတယ်။

In a dictatorship, state power emerges from the threat of force,

အာဏာရှင်စနစ်မှာတော့ အစိုးရက အုပ်ချုပ်ခံများရဲ့ သဘောတူညီချက်မပါဝင်ပဲ

not the consent of the governed.

ခြိမ်းခြောက်ဖိအားပေးကာ အာဏာရယူပါတယ်။

The fourth type of power is social norms or what other people think is okay.

စတုတ္ထ အမျိုးအစားက အခြားသူ၏ထင်မြင်ချက်များ ပါဝင်တဲ့ လူမှုသတ်မှတ်ချက်များ ဖြစ်တယ်။

Norms don't have the centralized machinery of government.

သတ်မှတ်ချက်တွေက အစိုးရနဲ့မဆိုင်ဘဲ

They operate in a softer way, peer to peer.

လူအချင်းချင်းမှလာတဲ့ ပျော့ပျောင်းတဲ့ ပုံစံဖြစ်တယ်။

They can certainly make people change behavior and even change laws.

သူတို့က လူအချို့ရဲ့အပြုအမူနဲ့ ဥပဒေများအထိ ပြောင်းလဲပစ်စေနိုင်တယ်။

Think about how norms around marriage equality today are evolving.

ယနေ့ ထိမ်းမြားခြင်း သတ်မှတ်ချက်များ ဘယ်လိုဖြစ်ပေါ်လာလဲ တွေးကြည့်ပါ။

The fifth form of power is ideas.

ပဉ္စမတစ်ခုကတော့ စိတ်ကူးအကြံအစည်များ ဖြစ်တယ်။

An idea, individual liberties, say, or racial equality,

စိတ်ကူးတစ်ခု၊ တစ်ဦးချင်းလွတ်လပ်ခွင့် (သို့)လူမျိုးရေးတန်းတူညီမျှမှုတွေက

can generate boundless amounts of power

လူများရဲ့ အတွေးအခေါ်နဲ့ လုပ်ရပ်ကို ပြောင်းစေနိုင်မဲ့

if it motivates enough people to change their thinking and actions.

လှုံ့ဆော်မှုပေးနိုင်ရင် အကန့်အသတ်မဲ့ အာဏာကို ဖြစ်စေတယ်။

And so the sixth source of power is numbers, lots of humans.

ဆဌမ အာဏာအရင်းအမြစ်က ကိန်းဂဏန်းများဖြစ်ပြီး လူအများကြီးကို ဆိုလိုတယ်။

A vocal mass of people creates power by expressing

လူအများက တူညီတဲ့ စိတ်အားထက်သန်မှုများကို

collective intensity of interest

ပူးပေါင်းပြီး၊ လူထုအသံ ထုတ်ဖော်ခြင်းဖြင့်

and by asserting legitimacy.

တရားဝင်အာဏာကို ဖန်တီးနိုင်တယ်။

Think of the Arab Spring or the rise of the Tea Party.

အာရပ်နွေဦး (သို့) လက်ဖက်ရည်ပါတီများ ဖြစ်ပေါ်လာပုံကို တွေးကြည့်ပါ။

Crowds count.

လူစုလူဝေးက တကယ့်ကို အရေးပါတယ်။

These are the six main sources of power, what power is.

ဒါတွေကတော့ အာဏာဆိုတာဘာလဲ နဲ့ ၎င်းရဲ့ ရင်းမြစ်(၆)ခု ပဲဖြစ်တယ်။

So now, let's think about how power operates.

အခု အာဏာက ဘယ်လိုအလုပ်လုပ်သလဲ စဉ်းစားကြည့်ရအောင်။

There are three laws of power worth examining.

လေ့လာကြည့်သင့်တဲ့ အာဏာရဲ့ ဥပဒေသ (၃)ခုရှိတယ်။

Law number one: power is never static.

ဥပဒေသနံပါတ်(၁) အာဏာက ဘယ်တော့မှ တည်ငြိမ်ခြင်းမရှိဘူး။

It's always either accumulating or decaying in a civic arena.

သူက ကြီးထွားလာမယ် (သို့) ပျက်သုဉ်းသွားမဲ့အရာဖြစ်တယ်။

So if you aren't taking action, you're being acted upon.

ဒါကြောင့် သူ့ကို မထိန်းချုပ်လျှင် သူက ပြန်ထိန်းချုပ်သွားမှာဖြစ်တယ်။

Law number two: power is like water.

ဥပဒေသ နံပါတ်(၂) အာဏာက ရေကဲ့သို့ ဖြစ်တယ်။

It flows like a current through everyday life.

ရေစီးကြောင်းလိုမျိုး နေ့စဉ်အသက်တာမှာ စီးဆင်းနေတယ်။

Politics is the work of harnessing that flow in a direction you prefer.

နိုင်ငံရေးက ဒီရေစီးကြောင်းကို လိုချင်တဲ့ လမ်းကြောင်းအတိုင်း စီးစေခြင်းဖြစ်တယ်။

Policymaking is an effort to freeze and perpetuate a particular flow of power.

မူဝါဒချမှတ်ခြင်းက အာဏာလမ်းကြောင်း တည်စေဖို့ ကန့်သတ်ထိန်းချုပ်ခြင်းဖြစ်တယ်။

Policy is power frozen.

မူဝါဒက ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ အာဏာဖြစ်တယ်။

Law number three: power compounds.

ဥပဒေသနံပါတ် (၃) အာဏာက တစ်ပေါင်းတစ်စည်းထဲ ဖြစ်တယ်။

Power begets more power, and so does powerlessness.

အာဏာကြောင့် အာဏာပိုရှိစေပြီး၊ အာဏာမရှိသူကလည်း ပိုအားနည်းစေမှာဖြစ်တယ်။

The only thing that keeps law number three from leading to a situation

ဥပဒေသနံပါတ် (၁)နဲ့(၂)ကို ကောင်းစွာအသုံးပြုပြီး

where only one person has all the power

တစ်ဦးတည်းက အာဏာတည်စေတဲ့

is how we apply laws one and two.

ဥပဒေသ နံပါတ်(၃) အခြေအနေကို ရောက်ရှိစေမှာဖြစ်တယ်။

What rules do we set up so that a few people don't accumulate too much power,

လူအနည်းစုမှာသာ အာဏာကြီးထွားတဲ့ အခြေအနေ မရောက်အောင်နဲ့

and so that they can't enshrine their privilege in policy?

အခွင့်ထူးခံမူဝါဒ မရှိရအောင် ဘာစည်းမျဉ်းတွေ ချမှတ်ကြမလဲ။

That's the question of democracy,

ဒါက ဒီမိုကရေစီဖြစ်မလား ဆိုတဲ့ မေးခွန်းလိုပါပဲ။

and you can see each of these laws at work in any news story.

သတင်းတွေမှာ ဒီဥပဒေ ဖြစ်နေပုံကိုတော့ တွေ့နေရမှာပါ။

Low wage workers organize to get higher pay.

လုပ်ခနည်းဝန်ထမ်းတွေ လစာတိုးမြှင့်ဖို့ စုစည်းကြတာ၊

Oil companies push to get a big pipeline approved.

ရေနံကုမ္ပဏီများ ပိုက်လိုင်းကြီးတွေရဖို့ ဖိအားပေးကြတာ

Gay and lesbian couples seek the legal right to marry.

လိင်တူချစ်သူစုံတွဲများ တရားဝင် လက်ထပ်နိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းကြတာ၊

Urban parents demand school vouchers.

မြို့နေမိဘများ အစိုးရမှ ကျောင်းဘောင်ချာ ထုတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုတာ

You may support these efforts or not.

ဒါတွေကို ထောက်ခံချင် ခံမယ် မခံချင်လည်း မခံပါဘူး။

Whether you get what you want depends on how adept you are with power,

လိုချင်တဲ့အရာရဖို့ ၎င်းကို ကျွမ်းကျင်စွာ ကိုင်တွယ်နိုင်စွမ်း ပေါ်မူတည်ပြီး

which brings us finally to what you can do to become more powerful in public life.

လူထုအာဏာပိုရှိလာအောင် ဘာလုပ်နိုင်မလဲ သိစေနိုင်တယ်။

Here, it's useful to think in terms of literacy.

ဒီမှာ စာတတ်မြောက်မှုကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားဖို့ လိုပြီ။

Your challenge is to learn how to read power and write power.

စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုက အာဏာအကြောင်းဖတ်ထားပြီး ပညာသားပါပါရေးတတ်ဖို့လိုတယ်။

To read power means to pay attention to as many texts of power as you can.

အာဏာအကြောင်းဖတ်ထားဖို့က စာအုပ်တွေကိုပဲ ဆိုလိုတာမဟုတ်ဘူး

I don't mean books only.

ပတ်ဝန်းကျင်က အာဏာပုံစံများကို အာရုံစိုက်ကြည့်တာ၊

I mean seeing society as a set of texts.

လူတွေဘာလိုချင်သလဲ လေ့လာထားခြင်းတို့ကို ပြောခြင်းဖြစ်တယ်။

Don't like how things are in your campus or city or country?

ကျောင်း၊ မြို့ (သို့) နိုင်ငံမှာ ဖြစ်နေတဲ့ မကြိုက်တဲ့အချက်ရှိလား။

Map out who has what kind of power, arrayed in what systems.

အာဏာကို ဘယ်သူက ဘယ်ပုံစံနဲ့ ပြုလုပ်နေလဲ ရှာကြည့်ပါ။

Understand why it turned out this way,

ဘာလို့ဒီပုံစံဖြစ်နေလဲ။

who's made it so, and who wants to keep it so.

ဘယ်သူကဒီလိုလုပ်ထားလဲ နဲ့ ဘယ်သူက ဒီပုံစံဖြစ်ချင်တာလဲ နားလည်ပါ။

Study the strategies others in such situations used:

ထိုအခြေအနေများတွင်အခြားသူများသုံးတဲ့ ဗျူဟာများက

frontal attack or indirection,

တိုက်ရိုက်လား။ သွယ်ဝိုက် တိုက်ခိုက်ခြင်းလား။

coalitions or charismatic authority.

ညွှန့်ပေါင်း (သို့) သြဇာအခွင့်အာဏာ လား။ စသည်ဖြင့် လေ့လာပါ။

Read so you may write.

ပညာသားပါပါရေးနိုင်ဖို့အတွက် လေ့လာပါ။

To write power requires first that you believe you have the right to write,

အာဏာကိုပြောင်းလဲသွားအောင် ရေးသားတဲ့ သူဖြစ်နိုင်ဖို့

to be an author of change.

သင့်မှာ ရေးပိုင်ခွင့် ရှိကြောင်း

You do.

ဦးဆုံးယုံကြည်ဖို့လိုမယ်။

As with any kind of writing, you learn to express yourself,

တစ်ခြားရေးသားနည်းတွေလိုပဲ မိမိကိုယ်ကို ဖော်ပြတတ်ဖို့လိုမယ်။

speak up in a voice that's authentic.

မှန်ကန်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုပါ။

Organize your ideas, then organize other people.

မိမိနဲ့ အခြားသူတွေရဲ့ အကြံဉာဏ်များကို စုစည်းပါ။

Practice consensus building.

သဘောတူညီမှု ရယူတည်ဆောက်နိုင်ရန်

Practice conflict.

နှင့် ပဋိပက္ခများကို လေ့ကျင့်ပါ။

As with writing, it's all about practice.

စာရေးသလိုပဲ လေ့ကျင့်တာကလည်း အရေးကြီးတယ်။

Every day you have a chance to practice, in your neighborhood and beyond.

နေ့တိုင်း အနီးအနား မှာ လေ့ကျင့်ဖို့ အခွင့်အလမ်းတွေရှိတယ်။

Set objectives, then bigger ones.

ရည်ရွယ်ချက်တွေ တဆင့်ချင်း တိုးချသွားပါ။

Watch the patterns, see what works.

ဘယ်ပုံစံက အလုပ်ဖြစ်မလဲ စောင့်ကြည့်ပါ။

Adapt, repeat.

အသားကျအောင်လုပ်ပါ ထပ်ခါတလဲလဲ လေ့ကျင့်ပါ။

This is citizenship.

ဒါက နိုင်ငံသားတွေလုပ်ရမယ့်အရာ ဖြစ်ပါတယ်။

In this short lesson, we've explored where civic power comes from,

ဒီသင်ခန်းစာလေးမှာတော့ ပြည်သူ့အာဏာ ဘယ်ကလာသလဲ

how it works and what you can do to exercise it.

သူက ဘယ်လိုပုံစံ အလုပ်လုပ်သလဲ၊ သူ့ကို အသုံးပြုနိုင်ဖို့ဘာတွေလုပ်မလဲ လေ့လာကြတယ်။

One big question remaining is the "why" of power.

ကျန်နေသေးတဲ့ အရေးကြီးမေးခွန်းတစ်ခုက ဘာလို့ အာဏာရအောင် လုပ်မှာလဲ။

Do you want power to benefit everyone or only you?

လူတိုင်းအကျိုး အတွက်လား၊ ဒါမှမဟုတ် သင်တစ်ဦးတစ်ယောက်ထဲ အတွက်လား။

Are your purposes pro-social or anti-social?

သင့်ရဲ့ရည်ရွယ်ချက်က လူမှုရေး လိုက်စားဖို့လား၊ ဆန့်ကျင်ဖို့လား။

This question isn't about strategy.

ဒီမေးခွန်းက နည်းဗျူဟာ နဲ့ ပတ်သက်တာ မဟုတ်ဘဲ

It's about character, and that's another set of lessons.

အကျင့်စရိုက်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ကိစ္စပါ။ နောက်သင်ခန်းစာတစ်ခုမှာ ပြောပြမှာပါ။

But remember this:

ဒါပေမဲ့ တစ်ခုသိထားပါ။

Power plus character equals a great citizen,

အာဏာနဲ့ အကျင့်စရိုက် ပေါင်းရင် နိုင်ငံသားကောင်းတစ်ယောက်ဖြစ်လာပြီး၊

and you have the power to be one.

ဒီလိုဖြစ်ဖို့ သင့်မှာ အာဏာအပြည့် ရှိပါတယ်။