How to understand power - Eric Liu

Эрх мэдэл гэж юу вэ - Эрик Лиу

Translator: Indra Ganzorig Reviewer: Sundari Enkhtugs

Every day of your life,

Өдөр бүр бид бусдын бүтээсэн

you move through systems of power that other people made.

эрх мэдлийн системийн хүрээнд ажиллаж амьдардаг.

Do you sense them?

Чи үүнийг мэдэрч байна уу?

Do you understand power?

Чи эрх мэдлийг ойлгодог уу?

Do you realize why it matters?

Яагаад энэ чухал болохыг мэдэх үү?

Power is something we are often uncomfortable talking about.

Эрх мэдлийн тухай ярихад бидэнд ихэвчлэн таагүй санагддаг.

That's especially true in civic life, how we live together in community.

Ялангуяа бидний амьдарч буй орчин буюу иргэний нийгэмд хамгийн их хамаатай.

In a democracy, power is supposed to reside with the people, period.

Ардчилалд хүмүүст эрх мэдэл нь байх ёстой.

Any further talk about power and who really has it

Эрх мэдлийн тухай илүү дэлгэрэнгүй, хэнд байдаг гэдгийг ярих нь

seems a little dirty, maybe even evil.

бохир, магадгүй бага зэрэг нүгэлтэй санагдаж магадгүй.

But power is no more inherently good or evil than fire or physics.

Гэхдээ эрх мэдэл гэдэг гал эсвэл физиk шиг л сайн муу талтай.

It just is.

Зүгээр л байгалиасаа тийм.

It governs how any form of government works.

Энэ нь засаглалын аль ч хэлбэрийг удирдаж байдаг.

It determines who gets to determine the rules of the game.

Тоглоомын дүрмийг хэн тогтоохыг шийддэг.

So learning how power operates is key to being effective,

Иймээс эрх мэдлийг хэрхэн ажилладгийг ойлгох нь хүч нөлөөтэй болох,

being taken seriously, and not being taken advantage of.

чухал сэтгэгдэл төрүүлэх бас ашиглуулахгүй байх гол түлхүүр юм.

In this lesson, we'll look at where power comes from,

Энэхүү хичээлээр бид эрх мэдэл юунаас эхэлдэг, хэрхэн хэрэгжүүлдэг,

how it's exercised and what you can do to become more powerful in public life.

нийгэмд илүү нөлөөтэй болохын тулд юу хийх хэрэгтэйг судална.

Let's start with a basic definition.

Эхлээд нийтлэг тодорхойлолтыг авч үзье.

Power is the ability to make others do what you would have them do.

Эрх мэдэл бол бусдаар хүссэнээ хийлгүүлэх чадвар юм.

Of course, this plays out in all arenas of life,

Мэдээж энэ нь амьдралын аль ч хэсэгт тохиолддог:

from family to the workplace to our relationships.

гэр бүл, ажлын байрнаас эхлээд харилцаанд хүртэл.

Our focus is on the civic arena,

Бидний анхаарах гол зүйл бол

where power means getting a community to make the choices

чиний хүссэн арга хэмжээг авахуулах,

and to take the actions that you want.

хамт олноор сонголт хийлгэх иргэний талбар юм.

There are six main sources of civic power.

Иргэний эрх мэдлийн үндсэн 6 эх сурвалж бий.

First, there's physical force and a capacity for violence.

Нэгт, бие махбодийн хүч болон хүчирхийлэл үйлдэх эрх.

Control of the means of force, whether in the police or a militia,

Цагдаа цэргийн хүрээнд хүч хэрэглэн хянах нь

is power at its most primal.

эрх мэдлийн хамгийн үндсэн хэлбэр.

A second core source of power is wealth.

Эрх мэдлийн 2 дахь үндсэн эх үүсвэр бол хөрөнгө баялаг.

Money creates the ability to buy results and to buy almost any other kind of power.

Мөнгө нь үр дүн ба эрх мэдлийн аль ч төрлийг гартаа авах чадлыг өгдөг.

The third form of power is state action, government.

Эрх мэдлийн 3 дахь хувилбар бол төр, засгийн газар.

This is the use of law and bureaucracy to compel people

Энэ бол хүмүүсээр аливаа зүйлийг хийлгэх, эс хийлгэхийн тулд

to do or not do certain things.

хууль болон захиргаадалтыг ашиглахыг хэлнэ.

In a democracy, for example, we the people, theoretically,

Жишээлбэл ардчилалд онолын хувьд хүмүүс

give government its power through elections.

засгийн газарт эрх мэдлийг сонгуулиар өгдөг.

In a dictatorship, state power emerges from the threat of force,

Дарангуйлалд эрх мэдэл нь удирдуулж буйгийн зөвшөөрлөөс бус

not the consent of the governed.

хүч хэрэглэх заналхийллээс үүддэг.

The fourth type of power is social norms or what other people think is okay.

4 дэх хувилбар бол нийгмийн хэм хэмжээ буюу бусдын бодлоор хийж болох зүйлс.

Norms don't have the centralized machinery of government.

Хэм хэмжээ нь төрийн төвлөрсөн механизм байх албагүй.

They operate in a softer way, peer to peer.

Энэ нь илүү зөөлөн аргаар хүн бүрт тэгш үйлчилдэг.

They can certainly make people change behavior and even change laws.

Мөн хүний үйлдэл болон хуулийг өөрчлөхөд ч хүргэх чадалтай.

Think about how norms around marriage equality today are evolving.

Өнөөдөр гэрлэлтийн тэгш эрх хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг сана даа.

The fifth form of power is ideas.

Эрх мэдлийн 5 дахь хувилбар бол үзэл санаа.

An idea, individual liberties, say, or racial equality,

Үзэл санаа, хувь хүний эрх чөлөө арьс өнгөний тэгш байдал нь

can generate boundless amounts of power

олон хүнд нөлөөлөн зан үйл, үзэл бодлыг өөрчлөхөд хүргэж чадах юм бол

if it motivates enough people to change their thinking and actions.

хязгааргүй эрх мэдлийг дагуулж чадна.

And so the sixth source of power is numbers, lots of humans.

Эрх мэдлийн 6 дахь эх сурвалж бол тоо буюу "олны хүч оломжгүй далай".

A vocal mass of people creates power by expressing

Олон түмэн нэгдсэн үзэл бодлоо илэрхийлж

collective intensity of interest

хууль ёсны эрхтэй гэдгээ тунхаглан

and by asserting legitimacy.

эрх мэдлийг бий болгодог.

Think of the Arab Spring or the rise of the Tea Party.

Арабын хавар эсвэл бусад улс төрийн хөдөлгөөнийг сана даа.

Crowds count.

Бүлэг хүмүүс бол нэн чухал.

These are the six main sources of power, what power is.

Эдгээр нь эрх мэдлийн 6 эх сурвалж буюу төрөл юм.

So now, let's think about how power operates.

Одоо эрх мэдэл хэрхэн ажилладгийг харцгаая.

There are three laws of power worth examining.

Эрх мэдлийн мэдвэл зохих 3 хууль байдаг.

Law number one: power is never static.

1-р хууль: эрх мэдэл хэзээ ч зогсонги байдаггүй.

It's always either accumulating or decaying in a civic arena.

Энэ нь иргэний нийгэмд үргэлж нэмэгдэж эсвэл багасч байдаг.

So if you aren't taking action, you're being acted upon.

Хэрэв чи өөрөө оролдохгүй бол чамаар оролдоно.

Law number two: power is like water.

2-р хууль: хууль яг л ус шиг.

It flows like a current through everyday life.

Өдөр тутмын амьдрал дундуур ус шиг л урсаж байна.

Politics is the work of harnessing that flow in a direction you prefer.

Улс төр бол энэхүү урсгалыг өөрийн хүссэнээр чиглүүлэх явдал юм.

Policymaking is an effort to freeze and perpetuate a particular flow of power.

Улс төрийн бодлого нь эрх мэдлийн аль нэг урсгалыг зогсоон хадгалахыг хэлдэг.

Policy is power frozen.

Бодлого бол зогсонги эрх мэдэл.

Law number three: power compounds.

3-р хууль: эрх мэдэл нь нийлмэл шинжтэй.

Power begets more power, and so does powerlessness.

Эрх мэдэл илүү ихийг дагуулдаг бол эрх мэдэлгүй байх нь үүнтэй ижил.

The only thing that keeps law number three from leading to a situation

Гуравдугаар хууль дангаар үйлчилж

нэг хүнд бүх эрх мэдэл шилжих эсэх нь

where only one person has all the power

is how we apply laws one and two.

1, 2-р хуулийг хэрхэн хэрэгжүүлж байгаагаас шалтгаална.

What rules do we set up so that a few people don't accumulate too much power,

Цөөнх хэтэрхий их эрх мэдэлтэй болж давуу эрхтэйгээр

бодлогод нөлөөлөхгүйн тулд бид ямар дүрэм бий болгох вэ?

and so that they can't enshrine their privilege in policy?

That's the question of democracy,

Энэ бол ардчиллын үүрэг.

and you can see each of these laws at work in any news story.

Эдгээр хуулиуд хэрхэн үйлчилж байгааг аль ч мэдээнээс харж болно.

Low wage workers organize to get higher pay.

Бага цалинтай ажилчид цалингаа нэмэгдүүлэхээр нэгддэг.

Oil companies push to get a big pipeline approved.

Тосны компаниуд илүү том дамжуулах хоолойг батлуулах гэж хичээдэг.

Gay and lesbian couples seek the legal right to marry.

Гэй лесби хүмүүс гэрлэлтийн тэгш эрхийн төлөө тэмцдэг.

Urban parents demand school vouchers.

Эцэг эхчүүд сургуулийн хөнгөлөлтийн картыг шаарддаг.

You may support these efforts or not.

Чи эдгээрийг дэмжиж эсвэл дэмжихгүй ч байж болно.

Whether you get what you want depends on how adept you are with power,

Хүссэнээ авах чинь эрх мэдлийн тухай хэр их мэдлэгтэйгээс хамаарна.

which brings us finally to what you can do to become more powerful in public life.

Тэгвэл нийгмийн амьдралд эрх мэдэлтэй болохын тулд юу хийх ёстой вэ?

Here, it's useful to think in terms of literacy.

Эхлээд бичиг үзэг тайлагдсан байдлын үүднээс бодох хэрэгтэй.

Your challenge is to learn how to read power and write power.

Эрх мэдлийг уншиж бас бичиж сурах нь хамгийн том шалгуур.

To read power means to pay attention to as many texts of power as you can.

Унших гэдэг нь эрх мэдлийн тухай бичвэрийг аль болох ихээр анхаарахыг хэлнэ.

I don't mean books only.

Зөвхөн ном биш.

I mean seeing society as a set of texts.

Нийгмийг бүхэлд нь бичвэр мэт харахыг хэлж байгаа юм.

Эх орон, хот, эсвэл сургууль дээрх байдал чинь таалагдахгүй байна уу?

Don't like how things are in your campus or city or country?

Map out who has what kind of power, arrayed in what systems.

Аль системд, хэнд, ямар эрх мэдэл байгааг дүрсэлж тэмдэглэ.

Understand why it turned out this way,

Яагаад ийм болсныг нь бодож үз.

who's made it so, and who wants to keep it so.

Хэн ийм болгосон, яагаад хэвээр нь байлгахыг хүсч байна вэ?

Study the strategies others in such situations used:

Иймэрхүү нөхцөлд бусад хүмүүс ямар стратеги ашигласныг нь судал:

frontal attack or indirection,

шууд дайрах, тойруулах,

coalitions or charismatic authority.

эвсэх эсвэл өөртөө татах.

Read so you may write.

Бичихийн тулд уншиж сур.

To write power requires first that you believe you have the right to write,

Эрх мэдлийг бичихийн тулд бичих эрхтэй, өөрчлөлтийн

зохиогч болж чадна гэдэгт итгэх хэрэгтэй.

to be an author of change.

You do.

Энэ бол үнэн.

As with any kind of writing, you learn to express yourself,

Бичлэгийн аль ч хэлбэр шиг өөрийгөө илэрхийлэх,

speak up in a voice that's authentic.

үнэн сэтгэлээсээ ярьж сурах болно.

Organize your ideas, then organize other people.

Санаа бодлоо цэгцлээд, бусдыг зохион байгуул.

Practice consensus building.

Зөвшилцлийг бий болгоход суралц.

Practice conflict.

Зөрчилдөөнд суралц.

As with writing, it's all about practice.

Бичих ур чадвартай л ижил үүнд дасгал сургуулилт чухал.

Every day you have a chance to practice, in your neighborhood and beyond.

Оршин суудаг газартаа өдөр бүр дадлага хийх боломж байдаг.

Set objectives, then bigger ones.

Жижиг алхмуудаас эхлэн дараа нь томоор сэтгэ.

Watch the patterns, see what works.

Бүтцийг нь судалж мэд.

Adapt, repeat.

Дасан зохиц, дахин давт.

This is citizenship.

Энэ бол иргэний эрх үүрэг.

In this short lesson, we've explored where civic power comes from,

Энэхүү богино хичээлд бид иргэний эрх мэдэл хаанаас эхэлдэг,

how it works and what you can do to exercise it.

хэрхэн ажилладаг, хэрэгжүүлэхэд юу хэрэгтэйг судаллаа.

One big question remaining is the "why" of power.

Хамгийн том асуулт бол "яагаад" эрх мэдэл гэж.

Do you want power to benefit everyone or only you?

Эрх мэдлийг бүгдэд эсвэл зөвхөн чамд ашигтай байгаасай гэж хүсч байна уу?

Are your purposes pro-social or anti-social?

Зорилго чинь нийгмийн төлөө юу эсрэг үү?

This question isn't about strategy.

Энэ асуулт бол стратегийн тухай биш,

It's about character, and that's another set of lessons.

зан чанарын тухай ба үүнийг тусгай хичээлээр авч үзэх хэрэгтэй болно.

But remember this:

Гэхдээ үүнийг санаж яваарай:

Power plus character equals a great citizen,

Сайн иргэн гэдэг зан чанар болон эрх мэдлийн нэгдэл юм.

and you have the power to be one.

Сайн иргэн байх эрх нь чамд байна.