How to understand power - Eric Liu

Translator: Ayan Organization Reviewer: himdad muhammed

Every day of your life,

هەر ڕۆژێک لە ژیانی تۆ،

you move through systems of power that other people made.

بەناو سیستەمەکانی هێزدا دەڕۆیت کە خەڵکانی تر دایان ناوە.

Do you sense them?

هەستیان پێ دەکەیت؟

Do you understand power?

لە هێز تێدەگەیت؟

Do you realize why it matters?

دەزانیت بۆ گرنگە؟

Power is something we are often uncomfortable talking about.

هێز شتێکە زۆر جار ئاسودە نین قسەی لەبارەوە بکەین.

That's especially true in civic life, how we live together in community.

ئەمە بە تەواوی ڕاستە بۆ ژیانی شارستانی، کە هەمووان لە کۆمەڵگایەکدا دەژین.

In a democracy, power is supposed to reside with the people, period.

لە دیموکراسیدا، هێز واتە شوێن گرتنەوەی خەڵکی، لە ماوەیەکدا.

Any further talk about power and who really has it

هەرچی قسەیە دەربارەی ئەوەیە کە هێز چییە و کێ هەیەتی

seems a little dirty, maybe even evil.

تۆزێک ناڕاست دیارە، تەنانەت شەیتانییە.

But power is no more inherently good or evil than fire or physics.

بەڵام چیتر خودی هێز باش نییە.

It just is.

ئەوە تەنیا خۆیەتی.

It governs how any form of government works.

حوکمی ئەوە دەکات کە چۆن هەر شێوازێکی حکومەت ئیش دەکات.

It determines who gets to determine the rules of the game.

ئەوە دیاری دەکات کە کێ یاساکانی یارییەکە دیاری دەکات.

So learning how power operates is key to being effective,

کەواتە کە فێربیت چۆن هێز ئیش دەکات کلیلێکە بۆ ئەوەی کاریگەر بیت،

being taken seriously, and not being taken advantage of.

بە ڕژدی بیگریت، و بۆ ئەوە نەبێ سودی لێ ببینی.

In this lesson, we'll look at where power comes from,

لەم وانەیەدا، فێری ئەوە دەبین کە هێز لە کوێوە دێت،

how it's exercised and what you can do to become more powerful in public life.

چۆن ڕاهێنانی پێ دەکرێت و چی بکرێت تا بەهێزتر بیت لە ژیاندا.

Let's start with a basic definition.

با لە پێناسەیەکی سەرەتاییەوە دەست پێبکەین.

Power is the ability to make others do what you would have them do.

هێز توانایەکە کە وا لەوانیتر بکەیت ئەوە بکەن کە دەتەوێت.

Of course, this plays out in all arenas of life,

بە دڵنیاییەوە، ئەوە لە هەموو لایەنەکانی ژیاندا هەیە،

from family to the workplace to our relationships.

لە خێزانەوە بۆ شوێنی ئیش بۆ پەیوەندیمان.

Our focus is on the civic arena,

سەرنجی ئێمە لەسەر گۆڕەپانی شارستانییە،

where power means getting a community to make the choices

کە هێز واتا هەڵبژاردن لەلایەن کۆمەڵگاوە

and to take the actions that you want.

و ئەو ئیشە بکەیت کە خۆت دەتەوێت.

There are six main sources of civic power.

ئەمانە شەش سەرچاوەی سەرەکی هێزی کۆمەڵگەن.

First, there's physical force and a capacity for violence.

یەکەم، هێزی لاشە و توانای بەرەنگاری.

Control of the means of force, whether in the police or a militia,

دەست بەسەرداگرتنی هێز کە پۆلیس بێت یان میلیشیا،

is power at its most primal.

ئەوە لە بنچینەوە هێزە.

A second core source of power is wealth.

سەرچاوەی کڕۆکی دووەمی هێز سامانە.

Money creates the ability to buy results and to buy almost any other kind of power.

پارە توانای کڕینی ئەنجامەکان و هەر هێزێکیشی هەیە.

The third form of power is state action, government.

شێوازی سێیەمی هێز دەوڵەتە، حکومەت.

This is the use of law and bureaucracy to compel people

ئەوە بەکارهێنانی یاسا و بیرۆکراسیە بۆ ملکەچ کردنی خەڵک

to do or not do certain things.

بۆ کردن و نەکردنی شتانێکی سەلمێندراو.

In a democracy, for example, we the people, theoretically,

لە دیمۆکراسیدا، بۆ نمونە، ئێمەی خەڵک، بیردۆزانە،

give government its power through elections.

هێز دەدەین بە حکومەت لەڕێگەی هەڵبژاردنەوە.

In a dictatorship, state power emerges from the threat of force,

لە دیکتاتۆریدا، هێز لە تۆقاندنی کۆمەڵگە دەردەکەوێ،

not the consent of the governed.

نەک ڕازیبوون بە حکومڕانی.

The fourth type of power is social norms or what other people think is okay.

جۆری چوارەمی هێز دەستوری کۆمەڵگەیە یان ئەو شتانەی خەڵک بە باشی دەزانن.

Norms don't have the centralized machinery of government.

دەستورەکان لە چەقی حکومەتەوە نایەن.

They operate in a softer way, peer to peer.

بە ڕێگەیەکی ئارامتر، یەک بە یەک.

They can certainly make people change behavior and even change laws.

بە دڵنیایەوە دەتوانن وا لە خەڵک بکەن ڕەفتار و یاساکان بگۆڕن.

Think about how norms around marriage equality today are evolving.

بیر لە دەستوری هاوسەرگیری ئەمڕۆ بکەوە بە یەکسانی گەشەدەکات.

The fifth form of power is ideas.

شێوازی پێنجەمی هێز بیرۆکەکانن.

An idea, individual liberties, say, or racial equality,

بیرۆکەیەک، سەربەخۆی تاکە کەسی، بڵێ، یەکسانی ڕەگەز،

can generate boundless amounts of power

دەتوانێت بڕێک هێزی بێ کۆتا بەدەست بهێنێت

if it motivates enough people to change their thinking and actions.

ئەگەر هانی خەڵکی بدات بۆ گۆڕانی بیرکردنەوە و کرداریان.

And so the sixth source of power is numbers, lots of humans.

سەرچاوەی شەشەمی هێز ژمارەکانن، خەڵکانێکی زۆر.

A vocal mass of people creates power by expressing

دەربڕینی دەنگی بە کۆمەڵی خەڵک هێز دروست دەکات

collective intensity of interest

کۆی بایەخێکی چڕ

and by asserting legitimacy.

و بە سەپاندنی یاسا.

Think of the Arab Spring or the rise of the Tea Party.

بیربکەوە لە بەهاری عەرەبی و سەرهەڵدانی ئاهەنگی چا.

Crowds count.

کۆکردنەوەی جەماوەر.

These are the six main sources of power, what power is.

ئەوانە شەش سەرچاوەی سەرەکی هێز بوون، کە هێز چییە.

So now, let's think about how power operates.

هەروەها ئێستا، با بیر بکەینەوە کە هێز چۆن دروست دەبێت.

There are three laws of power worth examining.

ئەمانە سێ یاسای تاقیکردنەوەی بەهای هێزن.

Law number one: power is never static.

یاسای ژمارە یەک: هێز هەرگیز ناگۆڕێت.

It's always either accumulating or decaying in a civic arena.

هەمیشە یان کۆدەبێتەوە یان دەپوکێتەوە لە مەیدانی کۆمەڵگەدا.

So if you aren't taking action, you're being acted upon.

کەواتە ئەگەر هیچ کارێک ناکەیت، ئەوا کارت لەسەر کراوە.

Law number two: power is like water.

یاسای ژمارە دوو: هێز وەکو ئاو وایە.

It flows like a current through everyday life.

دەڕژێتە ناو ژیانی ڕۆژانەی ھەموومان.

Politics is the work of harnessing that flow in a direction you prefer.

زانستی ڕامیاری کۆنتڕۆڵ کردنی ئەو هێزەیە بەو ئاراستەیەی تۆ دەتەوێت.

Policymaking is an effort to freeze and perpetuate a particular flow of power.

پەیڕەو دانان ئەرکێکە بۆ هێشتنەوەی هێزی ڕۆیشوو.

Policy is power frozen.

سیاسەت قەدەغەی هێزە.

Law number three: power compounds.

یاسای ژمارە سێ: هێز ئاڵۆزە.

Power begets more power, and so does powerlessness.

هێز هێزی زیاتر، هەروەها بێ هێزیشی بە دواوەیە.

The only thing that keeps law number three from leading to a situation

تاکە شت کە یاسای سێیەم دەپارێزێ لە بارودۆخێک

where only one person has all the power

کە تەنیا یەک کەس هەموو هێزەکانی هەبێت

is how we apply laws one and two.

ئەوەیە کە یاسای یەک و دوو جێبەجێ بکەین.

What rules do we set up so that a few people don't accumulate too much power,

هەر یاسایەک جێبەجێ بکەین کە خەڵکی هێزێکی زۆر کۆدەکەنەوە،

and so that they can't enshrine their privilege in policy?

کەواتە ناتوانن مافی خۆیان جێگیر بکەن لە سیاسەتدا؟

That's the question of democracy,

ئەمە پرسیاری دیموکراسییە،

and you can see each of these laws at work in any news story.

و دەتوانی ئەم یاسایانە لە هەر هەوڵێکدا لە ئیش ببینی.

Low wage workers organize to get higher pay.

کەمی موچەی کرێکاران بۆ پاداشتێکی بەرزتر ڕێکخراوە.

Oil companies push to get a big pipeline approved.

کۆمپانیا نەوتیەکان بۆ دەستکەوتنی بۆڕیە نەوتی گەورەتر گوشار دەکەن.

Gay and lesbian couples seek the legal right to marry.

هاو ڕەگەزبازەکان بۆ یاسایەکی ڕاست بۆ هاوسەرگیری دەگەڕێن.

Urban parents demand school vouchers.

دایک و باوکانی شار داوای پسوڵەی قوتابخانە دەکەن.

You may support these efforts or not.

لەوانەیە پشتگیری ئەو هەوڵانە بکەیت یان نەیکەیت.

Whether you get what you want depends on how adept you are with power,

چیت دەوێت دەکەوێتەوە سەر ئەوەی چەند شارەزای لە هێزدا،

which brings us finally to what you can do to become more powerful in public life.

کە لەکۆتایدا دەمان گەیەنێتە ئەوەی دەتوانین چی بکەین تا بەهێزتر ببین لە ژیاندا.

Here, it's useful to think in terms of literacy.

ئیتر، ئەوە بۆ مەرجەکانی خوێندەواری بەسودە.

Your challenge is to learn how to read power and write power.

ئاڵەنگاری تۆ بۆ فێربوونی هێزە کە چۆن بیخوێنیتەوە و بینوسیت.

To read power means to pay attention to as many texts of power as you can.

مەبەست لە خوێندنەوەی هێز سەرنجدانە بۆ سەر دەقی هێز.

I don't mean books only.

مەبەستم تەنیا پەرتوک نییە.

I mean seeing society as a set of texts.

مەبەستم بیبینی کۆمەڵگەیە بە نووسراو.

Don't like how things are in your campus or city or country?

وەک ئەوە نییە کە لە زانکۆ و شار و وڵاتەکەتدایە؟

Map out who has what kind of power, arrayed in what systems.

دیاریکردنی ئەوەی کێ چ جۆرە هێزێکی هەیە، لەناو چ سیستەمێکدا.

Understand why it turned out this way,

تێگەیشتن لەوەی بۆ وای لێ هات،

who's made it so, and who wants to keep it so.

هەروەها کێ وای لێکرد، و کێ دەیەوێت بیهێڵێتەوە.

Study the strategies others in such situations used:

تێگەیشتن لە ستراجیەتی ئەوانی تر کە لەو بارودۆخەدا بەکاریان هێنا:

frontal attack or indirection,

هێرشی ڕووبەڕوو یان ناڕاستەوخۆ،

coalitions or charismatic authority.

هاوپەیمانی یان حوکمی جەماوەر.

Read so you may write.

بخوێنەوە لەوانەیە بنوسیت.

To write power requires first that you believe you have the right to write,

بۆ نووسینی هێز سەرەتا پێویستە ئەوە بنووسیت کە باوەڕت وایە ڕاستە بۆ نووسین،

to be an author of change.

بۆ ئەوەی ببیت بە نووسەری گۆڕانکاری.

You do.

دەیکەیت.

As with any kind of writing, you learn to express yourself,

وەک هەموو جۆرەکانی نووسین، فێری دەربڕینی خۆت دەبیت،

speak up in a voice that's authentic.

بە دەنگێکی ڕاستەقینە قسە بکە.

Organize your ideas, then organize other people.

بیرۆکەکانت ڕێکبخەوە، دواتر خەڵکانی تر ڕێکبخە.

Practice consensus building.

خۆت لەسەر ڕای گشتی ڕابهێنە.

Practice conflict.

خۆت لەسەر ململانێ ڕابهێنە.

As with writing, it's all about practice.

نووسین، هەمووی دەربارەی ڕاهێنانە.

Every day you have a chance to practice, in your neighborhood and beyond.

هەموو ڕۆژێک هەلی ڕاهێنانت هەیە، لەگەڵ دراوسێ و دەوروبەرت.

Set objectives, then bigger ones.

ئامانج دابنێ، دواتر ئامانجی گەورەتر.

Watch the patterns, see what works.

سەیری شێوازەکان بکە، ببینە چی کار دەکەن.

Adapt, repeat.

ڕاهێنان بکە، دووبارەی بکەوە.

This is citizenship.

ئەوە ئەرک و مافی نیشتیمانییە.

In this short lesson, we've explored where civic power comes from,

لەم وانە کورتەدا، ئەوەمان دۆزیەوە هێزی کۆمەڵگە لە کوێوە دێت،

how it works and what you can do to exercise it.

چۆن کار دەکات و دەتوانیت چی بکەیت بۆ ئەوەی ڕاهێنان بکەیت.

One big question remaining is the "why" of power.

ئەو پرسیارەی کە ماوەتەوە "بۆ"ی هێزە.

Do you want power to benefit everyone or only you?

هێزت دەوێت بۆ ئەوەی سوود بە هەمووان بگەیەنیت یان بەس خۆت؟

Are your purposes pro-social or anti-social?

هۆکارەکانت کۆمەڵایەتین یان دژە کۆمەڵگەن؟

This question isn't about strategy.

ئەو پرسیارە دەربارەی ستراتیجی نییە.

It's about character, and that's another set of lessons.

ئەوە دەربارەی کەسایەتییە، ئەمە جۆرێکی تری وانەیە.

But remember this:

بەڵام ئەوەت لەبیر بێت:

Power plus character equals a great citizen,

هێز کۆ کەسایەتی یەکسانە بە هاونیشتیمانیەکی مەزن،

and you have the power to be one.

تۆش هێزت هەیە بۆ ئەوەی ببیت بەوە.