How to understand power - Eric Liu

Аудармашы: Assylai Seitenova Редактор: Asqat Yerkimbay

Every day of your life,

Өміріңіздің әр күні

you move through systems of power that other people made.

өзге адамдардың билігімен құрған жүйеде өтеді.

Do you sense them?

Оны сезесіз бе?

Do you understand power?

Билік не екенің білесіз бе?

Do you realize why it matters?

Оның неге маңызды екенін білесіз бе?

Power is something we are often uncomfortable talking about.

Билік туралы адамдар көп айта бермейді.

That's especially true in civic life, how we live together in community.

Біздің қоғамда бұл әсіресе қатты байқалады.

In a democracy, power is supposed to reside with the people, period.

Демократияда билік халық қолында болуы тиіс. Иә, дәл солай.

Any further talk about power and who really has it

Билік және билігі бар адамдар туралы айту

seems a little dirty, maybe even evil.

төмен, тіпті жаман әңгіме деп саналады.

But power is no more inherently good or evil than fire or physics.

Бірақ биліктің жақсысы да, жаманы да жоқ.

It just is.

Ол жай ғана билік.

It governs how any form of government works.

Ол тек басқару жүйесінің түрін анықтайды.

It determines who gets to determine the rules of the game.

Жүйе биліктің иесін және басты ережелерін анықтайды.

So learning how power operates is key to being effective,

Осылайша билікті түсінген адам оны қолдана алады,

being taken seriously, and not being taken advantage of.

оған талаптар қойып, пайдасын көре алады.

In this lesson, we'll look at where power comes from,

Осы видеода біз биліктің негізгі көзін анықтап,

қалай жүзеге асырылып, билікке ие болу үшін не істеу керек екенін анықтаймыз.

how it's exercised and what you can do to become more powerful in public life.

Let's start with a basic definition.

Негізгі анықтамадан бастайық.

Power is the ability to make others do what you would have them do.

Билік - өзгені сіз қалаған істі жасауға мәжбүрлеу қабілеті.

Of course, this plays out in all arenas of life,

Бұл отбасы, жұмыс және өзге адамаралық

from family to the workplace to our relationships.

қарым-қатынастың әрбір түрінде кездеседі.

Our focus is on the civic arena,

Бүгін назарымыз азаматтық қоғамға бағытталған.

where power means getting a community to make the choices

Мұнда билік қоғамның таңдауына

and to take the actions that you want.

және әрекетіне тікелей әсер етеді.

There are six main sources of civic power.

Азаматтық биліктің алты негізгі көзі бар.

First, there's physical force and a capacity for violence.

Біріншіден бұл физикалық күш және зорлыққа деген қабілет.

Control of the means of force, whether in the police or a militia,

Полиция және әскери билік секілді күштердің түрі -

is power at its most primal.

бірінші биліктің бастапқы түрі.

A second core source of power is wealth.

Биліктің екінші негізгі көзі - ақша.

Money creates the ability to buy results and to buy almost any other kind of power.

Ақшаға жетістіктерді және өзге билік күшін сатып алуға болады.

The third form of power is state action, government.

Биліктің үшінші көзі - үкімет.

This is the use of law and bureaucracy to compel people

Бұл билік заң және бюрократия арқылы өзгені бір істі

to do or not do certain things.

жасауға, не жасамауға мәжбүрлете алады.

In a democracy, for example, we the people, theoretically,

Мысалы демократия жүйесінде басты билік бізде - халықта.

give government its power through elections.

Үкіметтегі адамға билікті біз дауыс беру арқылы береміз.

In a dictatorship, state power emerges from the threat of force,

Диктатурадағы үкіметке билік халықтың дауысы арқылы емес,

not the consent of the governed.

күш арқылы келеді.

The fourth type of power is social norms or what other people think is okay.

Биліктің төртінші түрі - қоғам үшін қалыпты әлеуметтік нормалардан құралған.

Norms don't have the centralized machinery of government.

Бұл нормалардың орталық басқарма түрі жоқ.

They operate in a softer way, peer to peer.

Бұл билік түрі жұмсақ түрде ауыздан-ауызға тарайды.

They can certainly make people change behavior and even change laws.

Осылайша қоғамның ойын, тіпті заңдарды өзгерте алады.

Think about how norms around marriage equality today are evolving.

Отбасыға қатысты нормалар қалай өзгеріп жатқанын қараңыз.

The fifth form of power is ideas.

Биліктің бесінші түрі - идеялар.

An idea, individual liberties, say, or racial equality,

Белсенділердің пікірлері және идеялары

can generate boundless amounts of power

қоғамның ойын, таңдауын өзгерте алса,

if it motivates enough people to change their thinking and actions.

айтылған сөздер үлкен күшке ие бола алады.

And so the sixth source of power is numbers, lots of humans.

Алтыншы күш - көпшілікте.

A vocal mass of people creates power by expressing

Көпшілік айтқан сөз,

collective intensity of interest

ортақ ойы және мүддесі

and by asserting legitimacy.

үлкен күшке ие.

Think of the Arab Spring or the rise of the Tea Party.

Араб көктемі және Америкада болған қозғалыстар туралы ойлаңыз.

Crowds count.

Күш - бірлікте.

These are the six main sources of power, what power is.

Осымен басты 6 күш түрін талдадық делік.

So now, let's think about how power operates.

Енді сол күштердің қалай жүзеге асырылатыны жайлы сөйлесейік.

There are three laws of power worth examining.

Күш үш түрлі ереже аясында жүзеге асырылады.

Law number one: power is never static.

Бірінші ереже: билік тұрақты емес.

It's always either accumulating or decaying in a civic arena.

Қоғамда билік не күшейеді, не ыдырайды.

So if you aren't taking action, you're being acted upon.

Адам билікке араласпаса да, билік оның өміріне араласады.

Law number two: power is like water.

Екінші ереже: билік су сияқты.

It flows like a current through everyday life.

Ол күнделікті өмірде ағын сияқты ағады.

Politics is the work of harnessing that flow in a direction you prefer.

Үкімет сол ағынды дұрыс бағытқа бұру керек.

Policymaking is an effort to freeze and perpetuate a particular flow of power.

Ал саясат белгілі күшті бекіту және сақтау үшін жұмыс жасайды.

Policy is power frozen.

Саясат мұздатылған билік сияқты.

Law number three: power compounds.

Үшінші ереже: билік біріктіреді.

Power begets more power, and so does powerlessness.

Билік те және дәрменсіздік те үлкен күшті тудыра алады.

The only thing that keeps law number three from leading to a situation

Бірінші және екінші ережелер

where only one person has all the power

үшінші ережені тежеп,

is how we apply laws one and two.

бір адамның барлық билікке ие болуына жол бермейді.

What rules do we set up so that a few people don't accumulate too much power,

Бірнеше адам барлық билікке қол жеткізіп, оны бекітпеуі үшін

and so that they can't enshrine their privilege in policy?

қандай ережелерді белгілеу керек?

That's the question of democracy,

Бұл демократияға қатысты сұрақ.

and you can see each of these laws at work in any news story.

Ал айтылған заңдардың мысалдарын жаңалықтардан көріп жүрген шығарсыз:

Low wage workers organize to get higher pay.

“Жұмысшылар жалақыны көтеруді талап етуде”

Oil companies push to get a big pipeline approved.

“Мұнай компаниялары ірі құбырды орнатуды талап етуде”

Gay and lesbian couples seek the legal right to marry.

“Дәстүрлі емес жұптар заңды некеге тұру құқығын талап етуде”

Urban parents demand school vouchers.

Қаладағы ата-аналар балаларына тегін оқуды талап етуде.

You may support these efforts or not.

Бастамаларды қолдау, не қолдамау сенің жеке таңдауың.

Whether you get what you want depends on how adept you are with power,

Бірақ талап етілетін нәрсеге қол жеткізу үшін сіз билікті басқара білуіңіз керек.

which brings us finally to what you can do to become more powerful in public life.

Сонымен, қоғам өміріне әсер ету үшін не істеу керек?

Here, it's useful to think in terms of literacy.

Билікті сауат ашу сабағы ретінде қарастырайық.

Your challenge is to learn how to read power and write power.

Сіздің басты мақсатыңыз - билікті оқи алу және билік туралы жаза білу.

To read power means to pay attention to as many texts of power as you can.

Билікті оқи алу дегеніміз оған қатысты барынша көп мәтін оқу.

I don't mean books only.

Кітап оқудың керегі жоқ.

I mean seeing society as a set of texts.

Керісінше, қоғамды бір үлкен кітап ретінде қарастырыңыз.

Қалаңда, не университет ғимаратында болып жатқан жайт ұнамайды ма?

Don't like how things are in your campus or city or country?

Map out who has what kind of power, arrayed in what systems.

Онда сол жерде кімнің қандай билігі бар екенің анықтап алыңыз.

Understand why it turned out this way,

Мәселе қалай пайда болғанын,

who's made it so, and who wants to keep it so.

оған кім жауапты екенін және кім қолдап тұрғанын біліңіз.

Study the strategies others in such situations used:

Ұқсас жағдайда басқалардың қандай стратегияларды қолданғанын зерттеңіз.

frontal attack or indirection,

Өзгерісті тікелей, әлде жанама түрде талап етті ме?

coalitions or charismatic authority.

Өзгелермен бірлесті ме? Әлде тек өзі жүрді ме?

Read so you may write.

Жаза білу үшін оқу керек.

To write power requires first that you believe you have the right to write,

Билік туралы жазу үшін, ең алдымен, жазуға, өзгерістерді талап етуге

құқығыңыз бар екеніне сенуіңіз керек.

to be an author of change.

You do.

Ол құқық сізде бар.

As with any kind of writing, you learn to express yourself,

Жазудың өзге түрлері сияқты, жеке ой мен дауысты білдіруді

speak up in a voice that's authentic.

адам өз бетінше үйрену керек.

Organize your ideas, then organize other people.

Тек өз ойыңды жинақтап болған соң, өзге адамдарды өз жанына жина.

Practice consensus building.

Адамдармен сөйлесуді үйреніңіз.

Practice conflict.

Өзіңізге сенімді болыңыз.

As with writing, it's all about practice.

Мұның бәрі тәжірибе арқылы келеді.

Every day you have a chance to practice, in your neighborhood and beyond.

Күнделікті түрле өз аймағыңызда және одан тыс жерлерде жаттығыңыз.

Set objectives, then bigger ones.

Ақырындап үлкен мақсаттарға жете беріңіз.

Watch the patterns, see what works.

Амалдардың қайсысы ең тиімді екенін қараңыз.

Adapt, repeat.

Өз ыңғайына келтіріңіз.

This is citizenship.

Бұл – азаматтық.

In this short lesson, we've explored where civic power comes from,

Осы видео барысында біз биліктің қайдан шығатынын,

how it works and what you can do to exercise it.

оның қалай жүзеге асырылатынын және оны қалай пайдалану керектігін үйрендік.

One big question remaining is the "why" of power.

Енді биліктің не үшін қажет екенін түсіну қалды.

Do you want power to benefit everyone or only you?

Билік кімге пайда әкелу керек? Тек сізге ме? Әлде барлық адамға ма?

Are your purposes pro-social or anti-social?

Сіздің жеке максаттарыңыз қоғамға қарсы ма? Әлде қоғам үшін ба?

This question isn't about strategy.

Билік жүйеге байланысты емес.

It's about character, and that's another set of lessons.

Билік адамның жеке құндылықтарына байланысты.

But remember this:

Тек бір зат анық:

Power plus character equals a great citizen,

Елдің жақсы азаматында күш пен мінез болу керек.

and you have the power to be one.

Ал оны қалыптастыру күшіне сіз иесіз.