The dangers of mixing drugs - Céline Valéry

2,966,545 views ・ 2019-11-12

TED-Ed


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

Translator: Ko Ko Oo Reviewer: Myo Aung
00:07
Which of these three people is doing something risky?
0
7078
3460
ဒီလူသုံးယောက်ထဲက ဘယ်တစ်ယောက်ဟာ အန္တရာယ်ရှိတာကို လုပ်နေပါသလဲ?
00:10
Is it the one who takes their cholesterol medication with grapefruit juice?
1
10538
4470
ကိုလက်စထရောဆေးကို စပျစ်သီးဖျော်ရည်နဲ့ သောက်နေတဲ့တစ်ယောက်လား။
00:15
The one who takes Acetaminophen pain relievers
2
15008
2481
ခြေကျင်း၀တ်နာလို့ Acetaminophen အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးကို
00:17
for a sore ankle before going out for drinks?
3
17489
2951
အရက်မသောက်ခင် သောက်ထားတဲ့ တစ်ယောက်လား?
00:20
Or the one who’s on a blood-thinning medication
4
20440
2769
သွေးကျဲဆေးပုံမှန်သောက်နေရာကနေ
00:23
and takes an aspirin for a headache?
5
23209
3450
ခေါင်းကိုက်လို့ Aspirin သောက်တဲ့သူလား?
00:26
Actually, all of them are.
6
26659
2570
တကယ်တော့ အားလုံးပါပဲ။
00:29
Each has inadvertently created a drug interaction that could, in extreme cases,
7
29229
5379
သူတို့ဟာ ဆေးဓာတ်ပြုမှုတွေကနေ သေလောက်အောင် ကြောက်စရာကောင်းတဲ့
00:34
lead to kidney failure; liver damage;
8
34608
2520
ကျောက်ကပ်ပျက်တာ၊ အသည်းပျက်တာ၊
ကိုယ်တွင်းသွေးယိုတာတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။
00:37
or internal bleeding.
9
37128
1560
00:38
Drug interactions happen
10
38688
1630
ဆေးဓာတ်ပြုတယ်ဆိုတာက
00:40
when the combination of a drug with another substance
11
40318
3400
ဆေးဟာ တခြားအရာတစ်ခုနဲ့ ပေါင်းပြီး
00:43
causes different effects than either would individually.
12
43718
3680
မူလသက်ရောက်မှုကနေ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေ ဖြစ်စေတာဖြစ်ပါတယ်။
00:47
Foods, herbal supplements, legal drugs, and illicit substances
13
47398
4810
အစားအသောက်တွေ၊ သဘာဝဖြည့်စွက်စာတွေ၊ တရားဝင်ဆေးတွေနဲ့ မူးယစ်ဆေးတွေအားလုံးဟာ
00:52
can all cause drug interactions.
14
52208
2320
ဆေးဓာတ်ပြုတာ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
00:54
Most drug interactions fall into two categories.
15
54528
3410
ဆေးဓာတ်ပြုမှုအများစုကို နှစ်ပိုင်းခွဲခြားနိုင်ပါတယ်။
00:57
Some take place when two substances’ effects influence each other directly.
16
57938
4892
တစ်ပိုင်းက နှစ်မျိုးလုံးဟာ ခန္ဓာကိုယ်အပေါ် သီးသန့်စီ သက်ရောက်တာပါ။
01:02
In other cases, one substance effects how the body processes another,
17
62830
4393
နောက်တစ်ပိုင်းမှာတော့ တစ်မျိုးက ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့တုံ့ပြန်မှုအပေါ် သက်ရောက်တယ်။
01:07
like how it is absorbed, metabolized, or transported around the body.
18
67223
4587
ဥပမာ - နောက်တစ်မျိုးကို ခန္ဓာကိုယ်က ဘယ်လိုယူမယ်၊ ဘယ်လိုချက်မယ်၊ ဘယ်လိုသယ်မယ်
01:11
Blood thinners and aspirin, for example,
19
71810
2860
ဥပမာ - သွေးကျဲဆေးတွေနဲ့ Aspirin ပေါ့
01:14
have similar effects that become dangerous when combined.
20
74670
3840
နှစ်မျိုးစလုံးဟာ သွေးခဲတာကို ကာကွယ်ပေးပြီး
01:18
Both prevent blood clots from forming—
21
78510
2280
သူတို့ပေါင်းမိသွားရင် အန္တရာယ်ကြီးပါတယ်။
01:20
blood thinners by preventing the formation of the clotting factors
22
80790
3430
သွေးကျဲဆေးဟာ သွေးတွေခဲစေမယ့် သွေးခဲဓာတ်ပစ္စည်းကို
01:24
that hold clots together,
23
84220
1710
ထွက် မလာအောင် တားဆီးပြီး
01:25
and aspirin by preventing blood cells from clumping into groups
24
85930
3710
Aspirin က သွေးဆဲလ်တွေ စုစည်းအုပ်စုဖွဲ့မှာကို
01:29
that become clots.
25
89640
1960
တားဆီးပါတယ်။
01:31
Individually, these effects are usually safe,
26
91600
2970
တစ်ခုချင်းဆိုရင်တော့ အန္တရာယ်မရှိပေမဲ့
01:34
but taken together, they can prevent blood clotting to a dangerous extent,
27
94570
3980
နှစ်ခုပေါင်းလိုက်ရင် သွေးခဲခြင်းကို လူအန္တရာယ်ဖြစ်လောက်တဲ့အထိ တားပါတော့တယ်။
01:38
possibly causing internal bleeding.
28
98550
2380
ခန္ဓာကိုယ်တွင်း သွေးယိုတာမျိုးပေါ့။
01:40
While blood thinners and aspirin are generally harmless
29
100930
3080
သွေးကျဲဆေးတွေနဲ့ Aspirin တွေဟာ တစ်ခုချင်းဆီဆိုရင်
01:44
when taken individually,
30
104010
1580
အန္တရာယ်မရှိပေမဲ့
01:45
interactions where one substance exacerbates the effects of another
31
105590
4250
အန္တရာယ်ရှိတဲ့ဆေးတွေ ပေါင်းမိရာကနေလည်း
01:49
can also take place between drugs that are independently harmful.
32
109840
4060
အန္တရာယ်တွေ ပိုမိုပြီး ဆိုးရွားလာစေတာတွေ ရှိနေပါတယ်။
01:53
Cocaine and heroin are each dangerous,
33
113900
2750
ကိုကင်း နဲ့ ဘိန်းဖြူတွေဟာ တစ်ခုချင်းဆီ အန္တရာယ်ရှိပါတယ်။
01:56
and those dangers compound when the two drugs are combined—
34
116650
3440
တစ်ခုက အခြားတစ်ခုရဲ့ အာနိသင်ကို လျော့ကျစေနိုင်တယ်လို့ ထင်ရပေမယ့်
02:00
even though their behavioral effects may feel like they cancel each other out.
35
120090
3967
တကယ်တမ်း သူတို့ပေါင်းမိသွားရင် အလွန်အန္တရာယ်ကြီးလာစေပါတယ်။
02:04
Cocaine is a stimulant, and many of its effects, like increased heart rate,
36
124057
4842
ကိုကင်းဟာ တက်ဆေးဖြစ်ပြီး နှလုံးခုန်မြန်တာတွေဖြစ်စေကာ
02:08
cause the body to need more oxygen.
37
128899
2700
ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အောက်စီဂျင်လိုအပ်မှုကို မြင့်တက်စေပါတယ်။
02:11
But heroin, a depressant, slows breathing—
38
131599
3430
ဘိန်းဖြူကတော့ ကျဆေးဖြစ်လို့ အသက်ရှူနှေးစေပြီး
02:15
reducing the body’s oxygen supply just when it needs more.
39
135029
4025
အောက်စီဂျင်ခွဲတမ်းကို ချပစ်ပါတယ်။
02:19
This combination strains the organs and can cause respiratory failure and death.
40
139054
5272
သူတို့နှစ်ခုပေါင်းမိသွားတာနဲ့ အသက်ရှုရပ်တန့်ပြီး သေစေနိုင်ပါတယ်။
02:24
The interaction between grapefruit juice and certain medications
41
144326
4240
စပျစ်သီးဖျော်ရည်နဲ့ ကိုလက်စထရောကျစေတဲ့ Statin အုပ်စုဆေးတွေမှာလည်း
02:28
in class of cholesterol-lowering drugs called statins,
42
148566
3710
ဆေးအာနိသင်ပေါ်သက်ရောက်တဲ့
02:32
has to do with drug metabolism.
43
152276
2280
ဓာတ်ပြုမှုတွေ ရှိနေပါတယ်။
02:34
The liver produces enzymes, molecules that facilitate the breakdown of substances
44
154556
5224
အသည်းဟာ ခန္ဓာကိုယ်တွင်း ဝင်ရောက်လာတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ဖြိုခွဲဖို့
02:39
that enter the body.
45
159780
2020
အင်ဇိုင်း၊မော်လီကျူးတွေ ထုတ်ပါတယ်။
02:41
Enzymes can both activate drugs,
46
161800
2380
အင်ဇိုင်းတွေကိုယ်တိုင်ကလည်း ဆေးဖြစ်နေပါတယ်။
02:44
by breaking them down into their therapeutic ingredients
47
164180
3000
ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ မော်လီကျူးတွေထဲက ဆေးတွေပါတဲ့အပိုင်းကို
02:47
from more complex molecules, and deactivate them,
48
167180
3443
ခွဲထုတ်ပေးပြီး အန္တရာယ်ရှိတဲ့ မော်လီကျူးတွေကို
02:50
by breaking harmful compounds down into harmless metabolites.
49
170623
4452
အန္တရာယ်မရှိတော့အောင် ခွဲထုတ်ပေးပါတယ်။
02:55
There are many, many different enzymes,
50
175075
2400
အင်ဇိုင်းအမျိုးအစားများစွာ ရှိနေပြီး
02:57
each of which has a binding site that fits a specific molecule.
51
177475
3945
သူတို့နဲ့ သက်ဆိုင်၊ အံ့ဝင်ခွင်ကျမယ့် မော်လီကျူးတွေ သီးသန့်စီ ရှိပါတယ်။
03:01
Grapefruit binds to the same enzyme as statins,
52
181420
4260
စပျစ်သီးဟာ Statin ဆေးတွေပေါင်းမယ့် အင်ဇိုင်းကို သွားပေါင်းနိုင်စွမ်း ရှိပါတယ်
03:05
making less of that enzyme available to break down statins.
53
185680
3980
ဒါ့ကြောင့် Statin တွေပေါင်းမယ့် အင်ဇိုင်း နည်းသွားပါတယ်။
03:09
So combining the two means that a greater concentration of the drug
54
189660
3890
ဒါ့ကြောင့် မပြိုကွဲတဲ့ Statin ဆေးတွေဟာ သွေးထဲမှာ အချိန်အကြာကြီး
03:13
stays in the bloodstream for a longer period of time,
55
193550
3284
အများအပြား ကျန်ရစ်ပြီး လည်ပတ်နေတာကြောင့်
03:16
potentially causing kidney failure.
56
196834
2441
ကျောက်ကပ်ပျက်စီးတဲ့အထိ ဖြစ်ပွားနိုင်ပါတယ်။
03:19
Alcohol can also alter the function of the enzyme that breaks down Acetaminophen,
57
199275
5079
အရက်ကလည်း Acetaminophen, Tylenol နဲ့ ပါရာစီတမော လို အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးတွေကို
03:24
the active ingredient in pain relievers like Tylenol and paracetamol.
58
204354
4440
ပြောင်းမယ့်အင်ဇိုင်းရဲ့ ပုံမှန်တာဝန်တွေကို ပြောင်းလဲပစ်နိုင်ပါတယ်။
03:28
When someone takes Acetaminophen, some of it is converted into a toxic substance.
59
208794
4950
Acetaminophen ကိုသောက်လိုက်ရင် အရက်က အဆိပ်တွေ ဖြစ်လာစေပါတယ်။
03:33
At the recommended dose,
60
213744
1710
သို့သော် ညွှန်ကြားသလောက်သာ သောက်ရင်
03:35
there isn’t usually enough of this toxic byproduct to cause harm.
61
215454
3680
အန္တရာယ်ရှိစေနိုင်တဲ့အဆင့်ထိ ရောက်မလာပါဘူး။
03:39
But heavy drinking can alter enzyme activity
62
219134
2860
သို့သော် အရက်တွေအများကြီးသောက်ထားရင်
03:41
so more of that byproduct is produced,
63
221994
2680
ဘေးထွက်အဆိပ်တွေများလာပြီး
03:44
potentially causing liver damage
64
224674
1750
ဆေးကို ညွှန်သလောက်ပဲသောက်ရင်တောင်မှ
03:46
even with what’s usually a safe dose of acetominophen.
65
226424
3670
အသည်းကို ထိခိုက်ပျက်စီးစေပါတယ်။
03:50
Meanwhile, the herbal remedy Saint John’s Wort increases the liver’s production
66
230094
4786
သဘာဝဘယဆေး ဖြစ်တဲ့ Saint John's Wort ဆိုရင် အသည်းက အင်ဇိုင်းတစ်မျိုးထုတ်မှုကို
03:54
of a particular enzyme.
67
234880
1700
မြင့်တက်စေပါတယ်။
03:56
That means the drugs this enzyme is responsible for breaking down
68
236580
3980
ဆိုတော့ များပြားလှတဲ့အင်ဇိုင်းတွေဟာ
04:00
get metabolized faster—
69
240560
1700
ဆေးအာနိသင် မပြနိုင်ခင်မှာပဲ
04:02
sometimes too fast, before they can have their therapeutic effects.
70
242260
5118
ဆေးတွေကို မြန်မြန်ဖြိုခွဲပစ်လိုက်ပါတယ်။
04:07
In spite of the dizzying number of possible interactions,
71
247378
3839
မရေမတွက်နိုင်အောင် များပြားလှတဲ့ ဆေးဓာတ်ပြုတွေရှိနေပေမယ့်
04:11
most of the dangerous interactions with commonly used drugs are well known.
72
251217
4419
အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ဆေးဓာတ်ပြုမှုအများစုကို လူတွေ သိထားပြီးသား ဖြစ်ပါတယ်။
04:15
And new developments in science are helping us keep better track
73
255636
3390
သိပ္ပံပညာတိုးတက်လာတာနဲ့အမျှ ဆေးဓာတ်ပြုမှုတွေကို
04:19
of drug interactions than ever.
74
259026
2540
အရင်ကထက် ပိုပိုပြီး သိလာနိုင်ပါပြီ။
04:21
Some researchers are developing AI programs that can predict the side effects
75
261566
4500
တချို့ပညာရှင်တွေဟာဆိုရင် ခန္ဓာကိုယ်တွင်းက ပရိုတိန်းတွေရဲ့ ရုပ်သွင်ပြင်ကို အခြေခံပြီး
04:26
of drug interactions before they occur,
76
266066
2870
ဆေးဓာတ်ပြုမှုကြောင့် ဖြစ်လာနိုင်မယ့် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေကို
04:28
using information about the landscape of protein interactions within your body.
77
268936
4622
ကြိုတင်ခန့်မှန်းနိုင်တဲ့ AI Program ကို တီထွင်ဖန်တီးနေကြပါပြီ။
04:33
For the new drugs that are being developed all the time,
78
273558
2970
ဆေးသစ်တွေက တချိန်လုံးပေါ်နေသလိုပါပဲ၊
04:36
supercomputers are being used to find potential interactions
79
276528
3580
ဆေးတွေစမ်းသပ်နေတဲ့ကာလမှာတောင်မှ စူပါကွန်ပြူတာတွေက ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေကို
04:40
while those drugs are still in development.
80
280108
3000
ရှာဖွေခန့်မှန်းပေးနိုင်မှာပါ။
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7