The dangers of mixing drugs - Céline Valéry

Translator: Ko Ko Oo Reviewer: Myo Aung

Which of these three people is doing something risky?

ဒီလူသုံးယောက်ထဲက ဘယ်တစ်ယောက်ဟာ အန္တရာယ်ရှိတာကို လုပ်နေပါသလဲ?

Is it the one who takes their cholesterol medication with grapefruit juice?

ကိုလက်စထရောဆေးကို စပျစ်သီးဖျော်ရည်နဲ့ သောက်နေတဲ့တစ်ယောက်လား။

The one who takes Acetaminophen pain relievers

ခြေကျင်း၀တ်နာလို့ Acetaminophen အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးကို

for a sore ankle before going out for drinks?

အရက်မသောက်ခင် သောက်ထားတဲ့ တစ်ယောက်လား?

Or the one who’s on a blood-thinning medication

သွေးကျဲဆေးပုံမှန်သောက်နေရာကနေ

and takes an aspirin for a headache?

ခေါင်းကိုက်လို့ Aspirin သောက်တဲ့သူလား?

Actually, all of them are.

တကယ်တော့ အားလုံးပါပဲ။

Each has inadvertently created a drug interaction that could, in extreme cases,

သူတို့ဟာ ဆေးဓာတ်ပြုမှုတွေကနေ သေလောက်အောင် ကြောက်စရာကောင်းတဲ့

lead to kidney failure; liver damage;

ကျောက်ကပ်ပျက်တာ၊ အသည်းပျက်တာ၊

ကိုယ်တွင်းသွေးယိုတာတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

or internal bleeding.

Drug interactions happen

ဆေးဓာတ်ပြုတယ်ဆိုတာက

when the combination of a drug with another substance

ဆေးဟာ တခြားအရာတစ်ခုနဲ့ ပေါင်းပြီး

causes different effects than either would individually.

မူလသက်ရောက်မှုကနေ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေ ဖြစ်စေတာဖြစ်ပါတယ်။

Foods, herbal supplements, legal drugs, and illicit substances

အစားအသောက်တွေ၊ သဘာဝဖြည့်စွက်စာတွေ၊ တရားဝင်ဆေးတွေနဲ့ မူးယစ်ဆေးတွေအားလုံးဟာ

can all cause drug interactions.

ဆေးဓာတ်ပြုတာ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

Most drug interactions fall into two categories.

ဆေးဓာတ်ပြုမှုအများစုကို နှစ်ပိုင်းခွဲခြားနိုင်ပါတယ်။

Some take place when two substances’ effects influence each other directly.

တစ်ပိုင်းက နှစ်မျိုးလုံးဟာ ခန္ဓာကိုယ်အပေါ် သီးသန့်စီ သက်ရောက်တာပါ။

In other cases, one substance effects how the body processes another,

နောက်တစ်ပိုင်းမှာတော့ တစ်မျိုးက ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့တုံ့ပြန်မှုအပေါ် သက်ရောက်တယ်။

like how it is absorbed, metabolized, or transported around the body.

ဥပမာ - နောက်တစ်မျိုးကို ခန္ဓာကိုယ်က ဘယ်လိုယူမယ်၊ ဘယ်လိုချက်မယ်၊ ဘယ်လိုသယ်မယ်

Blood thinners and aspirin, for example,

ဥပမာ - သွေးကျဲဆေးတွေနဲ့ Aspirin ပေါ့

have similar effects that become dangerous when combined.

နှစ်မျိုးစလုံးဟာ သွေးခဲတာကို ကာကွယ်ပေးပြီး

Both prevent blood clots from forming—

သူတို့ပေါင်းမိသွားရင် အန္တရာယ်ကြီးပါတယ်။

blood thinners by preventing the formation of the clotting factors

သွေးကျဲဆေးဟာ သွေးတွေခဲစေမယ့် သွေးခဲဓာတ်ပစ္စည်းကို

that hold clots together,

ထွက် မလာအောင် တားဆီးပြီး

and aspirin by preventing blood cells from clumping into groups

Aspirin က သွေးဆဲလ်တွေ စုစည်းအုပ်စုဖွဲ့မှာကို

that become clots.

တားဆီးပါတယ်။

Individually, these effects are usually safe,

တစ်ခုချင်းဆိုရင်တော့ အန္တရာယ်မရှိပေမဲ့

but taken together, they can prevent blood clotting to a dangerous extent,

နှစ်ခုပေါင်းလိုက်ရင် သွေးခဲခြင်းကို လူအန္တရာယ်ဖြစ်လောက်တဲ့အထိ တားပါတော့တယ်။

possibly causing internal bleeding.

ခန္ဓာကိုယ်တွင်း သွေးယိုတာမျိုးပေါ့။

While blood thinners and aspirin are generally harmless

သွေးကျဲဆေးတွေနဲ့ Aspirin တွေဟာ တစ်ခုချင်းဆီဆိုရင်

when taken individually,

အန္တရာယ်မရှိပေမဲ့

interactions where one substance exacerbates the effects of another

အန္တရာယ်ရှိတဲ့ဆေးတွေ ပေါင်းမိရာကနေလည်း

can also take place between drugs that are independently harmful.

အန္တရာယ်တွေ ပိုမိုပြီး ဆိုးရွားလာစေတာတွေ ရှိနေပါတယ်။

Cocaine and heroin are each dangerous,

ကိုကင်း နဲ့ ဘိန်းဖြူတွေဟာ တစ်ခုချင်းဆီ အန္တရာယ်ရှိပါတယ်။

and those dangers compound when the two drugs are combined—

တစ်ခုက အခြားတစ်ခုရဲ့ အာနိသင်ကို လျော့ကျစေနိုင်တယ်လို့ ထင်ရပေမယ့်

even though their behavioral effects may feel like they cancel each other out.

တကယ်တမ်း သူတို့ပေါင်းမိသွားရင် အလွန်အန္တရာယ်ကြီးလာစေပါတယ်။

Cocaine is a stimulant, and many of its effects, like increased heart rate,

ကိုကင်းဟာ တက်ဆေးဖြစ်ပြီး နှလုံးခုန်မြန်တာတွေဖြစ်စေကာ

cause the body to need more oxygen.

ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အောက်စီဂျင်လိုအပ်မှုကို မြင့်တက်စေပါတယ်။

But heroin, a depressant, slows breathing—

ဘိန်းဖြူကတော့ ကျဆေးဖြစ်လို့ အသက်ရှူနှေးစေပြီး

reducing the body’s oxygen supply just when it needs more.

အောက်စီဂျင်ခွဲတမ်းကို ချပစ်ပါတယ်။

This combination strains the organs and can cause respiratory failure and death.

သူတို့နှစ်ခုပေါင်းမိသွားတာနဲ့ အသက်ရှုရပ်တန့်ပြီး သေစေနိုင်ပါတယ်။

The interaction between grapefruit juice and certain medications

စပျစ်သီးဖျော်ရည်နဲ့ ကိုလက်စထရောကျစေတဲ့ Statin အုပ်စုဆေးတွေမှာလည်း

in class of cholesterol-lowering drugs called statins,

ဆေးအာနိသင်ပေါ်သက်ရောက်တဲ့

has to do with drug metabolism.

ဓာတ်ပြုမှုတွေ ရှိနေပါတယ်။

The liver produces enzymes, molecules that facilitate the breakdown of substances

အသည်းဟာ ခန္ဓာကိုယ်တွင်း ဝင်ရောက်လာတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ဖြိုခွဲဖို့

that enter the body.

အင်ဇိုင်း၊မော်လီကျူးတွေ ထုတ်ပါတယ်။

Enzymes can both activate drugs,

အင်ဇိုင်းတွေကိုယ်တိုင်ကလည်း ဆေးဖြစ်နေပါတယ်။

by breaking them down into their therapeutic ingredients

ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ မော်လီကျူးတွေထဲက ဆေးတွေပါတဲ့အပိုင်းကို

from more complex molecules, and deactivate them,

ခွဲထုတ်ပေးပြီး အန္တရာယ်ရှိတဲ့ မော်လီကျူးတွေကို

by breaking harmful compounds down into harmless metabolites.

အန္တရာယ်မရှိတော့အောင် ခွဲထုတ်ပေးပါတယ်။

There are many, many different enzymes,

အင်ဇိုင်းအမျိုးအစားများစွာ ရှိနေပြီး

each of which has a binding site that fits a specific molecule.

သူတို့နဲ့ သက်ဆိုင်၊ အံ့ဝင်ခွင်ကျမယ့် မော်လီကျူးတွေ သီးသန့်စီ ရှိပါတယ်။

Grapefruit binds to the same enzyme as statins,

စပျစ်သီးဟာ Statin ဆေးတွေပေါင်းမယ့် အင်ဇိုင်းကို သွားပေါင်းနိုင်စွမ်း ရှိပါတယ်

making less of that enzyme available to break down statins.

ဒါ့ကြောင့် Statin တွေပေါင်းမယ့် အင်ဇိုင်း နည်းသွားပါတယ်။

So combining the two means that a greater concentration of the drug

ဒါ့ကြောင့် မပြိုကွဲတဲ့ Statin ဆေးတွေဟာ သွေးထဲမှာ အချိန်အကြာကြီး

stays in the bloodstream for a longer period of time,

အများအပြား ကျန်ရစ်ပြီး လည်ပတ်နေတာကြောင့်

potentially causing kidney failure.

ကျောက်ကပ်ပျက်စီးတဲ့အထိ ဖြစ်ပွားနိုင်ပါတယ်။

Alcohol can also alter the function of the enzyme that breaks down Acetaminophen,

အရက်ကလည်း Acetaminophen, Tylenol နဲ့ ပါရာစီတမော လို အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးတွေကို

the active ingredient in pain relievers like Tylenol and paracetamol.

ပြောင်းမယ့်အင်ဇိုင်းရဲ့ ပုံမှန်တာဝန်တွေကို ပြောင်းလဲပစ်နိုင်ပါတယ်။

When someone takes Acetaminophen, some of it is converted into a toxic substance.

Acetaminophen ကိုသောက်လိုက်ရင် အရက်က အဆိပ်တွေ ဖြစ်လာစေပါတယ်။

At the recommended dose,

သို့သော် ညွှန်ကြားသလောက်သာ သောက်ရင်

there isn’t usually enough of this toxic byproduct to cause harm.

အန္တရာယ်ရှိစေနိုင်တဲ့အဆင့်ထိ ရောက်မလာပါဘူး။

But heavy drinking can alter enzyme activity

သို့သော် အရက်တွေအများကြီးသောက်ထားရင်

so more of that byproduct is produced,

ဘေးထွက်အဆိပ်တွေများလာပြီး

potentially causing liver damage

ဆေးကို ညွှန်သလောက်ပဲသောက်ရင်တောင်မှ

even with what’s usually a safe dose of acetominophen.

အသည်းကို ထိခိုက်ပျက်စီးစေပါတယ်။

Meanwhile, the herbal remedy Saint John’s Wort increases the liver’s production

သဘာဝဘယဆေး ဖြစ်တဲ့ Saint John's Wort ဆိုရင် အသည်းက အင်ဇိုင်းတစ်မျိုးထုတ်မှုကို

of a particular enzyme.

မြင့်တက်စေပါတယ်။

That means the drugs this enzyme is responsible for breaking down

ဆိုတော့ များပြားလှတဲ့အင်ဇိုင်းတွေဟာ

get metabolized faster—

ဆေးအာနိသင် မပြနိုင်ခင်မှာပဲ

sometimes too fast, before they can have their therapeutic effects.

ဆေးတွေကို မြန်မြန်ဖြိုခွဲပစ်လိုက်ပါတယ်။

In spite of the dizzying number of possible interactions,

မရေမတွက်နိုင်အောင် များပြားလှတဲ့ ဆေးဓာတ်ပြုတွေရှိနေပေမယ့်

most of the dangerous interactions with commonly used drugs are well known.

အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ဆေးဓာတ်ပြုမှုအများစုကို လူတွေ သိထားပြီးသား ဖြစ်ပါတယ်။

And new developments in science are helping us keep better track

သိပ္ပံပညာတိုးတက်လာတာနဲ့အမျှ ဆေးဓာတ်ပြုမှုတွေကို

of drug interactions than ever.

အရင်ကထက် ပိုပိုပြီး သိလာနိုင်ပါပြီ။

Some researchers are developing AI programs that can predict the side effects

တချို့ပညာရှင်တွေဟာဆိုရင် ခန္ဓာကိုယ်တွင်းက ပရိုတိန်းတွေရဲ့ ရုပ်သွင်ပြင်ကို အခြေခံပြီး

of drug interactions before they occur,

ဆေးဓာတ်ပြုမှုကြောင့် ဖြစ်လာနိုင်မယ့် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေကို

using information about the landscape of protein interactions within your body.

ကြိုတင်ခန့်မှန်းနိုင်တဲ့ AI Program ကို တီထွင်ဖန်တီးနေကြပါပြီ။

For the new drugs that are being developed all the time,

ဆေးသစ်တွေက တချိန်လုံးပေါ်နေသလိုပါပဲ၊

supercomputers are being used to find potential interactions

ဆေးတွေစမ်းသပ်နေတဲ့ကာလမှာတောင်မှ စူပါကွန်ပြူတာတွေက ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေကို

while those drugs are still in development.

ရှာဖွေခန့်မှန်းပေးနိုင်မှာပါ။