The secret student resistance to Hitler - Iseult Gillespie

Translator: Thaw Tint Te Tun Reviewer: sann tint

In 1943 Allied aircraft swooped over Nazi Germany,

၁၉၄၃မှာ မဟာမိတ်လေယာဥ်တွေ နာဇီဂျာမနီကို ဝင်စီးတဲ့အခါ၊

raining tens of thousands of leaflets on people below.

အမည်မသိ ဂျာမန်တွေရေးထားတဲ့ ဟစ်တလာကို ကျောခိုင်းဖို့၊

Written by anonymous Germans, the leaflets urged readers to renounce Hitler,

အနာဂတ်အတွက် ပြင်းထန်စွာတိုက်ပွဲဝင်ဖို့၊ ဘယ်တော့မှ မျှော်လင့်ချက်တွေ လက်မလွှတ်ဖို့

to fight furiously for the future— and to never give up hope.

ဖတ်ရှုသူတွေကို ဆော်သြတဲ့လက်ကမ်းစာတွေ ထောင်နဲ့ချီ ကြဲချခဲ့တယ်။

Their call to action rippled through homes and businesses—

သူတို့တိုက်ပွဲခေါ်သံဟာ အိမ်နဲ့ အလုပ်ခွင်တွေကို ရိုက်ခတ်ခဲ့တယ်၊

and news of their message even reached concentration camps and prisons.

သူတို့ရဲ့ သတင်းစကားတွေ ထောင်နဲ့ အကျဥ်းစခန်းတွေထိ ရောက်ရှိခဲ့တယ်။

It was only after the war had ended that the authors’ identities, stories,

စစ်ပြီးချိန်မှပဲ စာရေးသူတွေရဲ့ အထောက်အထား၊ ဇာတ်လမ်းတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ ဝမ်းနည်းဖွယ်

and tragic fate would come to light.

ကံကြမ္မာကို လူတွေသိလာရတယ်။

When Hitler seized power 10 years earlier,

ရှေ့ ၁၀နှစ် ဟစ်တလာ အာဏာစယူစဥ်က

Hans and Sophie Scholl were teenagers in the town of Forchtenberg.

Hans နဲ့ Sophie Scholl တို့ဟာ Forchtenbergမြို့က ဆယ်ကျော်သက်တွေ ဖြစ်တယ်။

At that time, fear, propaganda, and surveillance

အဲဒီအချိန်မှာ ကြောက်ရွံ့မှု၊ဝါဒဖြန့်မှုနဲ့

kept all aspects of life for the Scholl family and millions of other Germans

စောင့်ကြည့်မှုတွေက Scholl မိသားစုနဲ့ ဂျာမန်သန်းချီတို့ဘဝတွေကို

under Nazi control.

နာဇီထိန်းချုပ်မှုအောက် ချုပ်ထားခဲ့တယ်။

The government specifically targeted young people,

အစိုးရက လူငယ်တွေကို အဓိကထားပြီး၊

setting up institutions to regulate their behavior and police their thoughts.

သူတို့ရဲ့ လှုပ်ရှားမှုကိုထိန်းချူပ်ဖို့၊ အတွေးကိုကြပ်မတ်ဖို့ အဖွဲ့တွေတည်ခဲ့ပါတယ်။

As teenagers, Hans was a member of the Hitler Youth

ဆယ်ကျော်သက်တွေအနေနဲ့ Hansက ဟစ်တလာလူငယ်အဖွဲ့မှာ ဝင်ပြီးတော့၊

and Sophie joined The League of German Girls.

Sophie ကတော့ ဂျာမန်မိန်းကလေးအဖွဲ့ချုပ်မှာ အသင်းဝင်ခဲ့ပါတယ်။

Hans rose through the ranks

Hans က ရာထူးတွေတက်ခဲ့ပြီး

and oversaw the training and indoctrination of other young people.

အခြားလူငယ်တွေကို ဝါဒသွင်း၊ သင်တန်းပေးဖို့ ကွပ်ကဲခဲ့ရပါတယ်။

In 1936, he was chosen to carry the flag at a national rally.

သူဟာ ၁၉၃၆မှာ နိုင်ငံတော်စုဝေးပွဲတစ်ခုမှာ အလံကိုင်ဖို့ ရွေးချယ်ခံခဲ့ရပါတယ်။

But when he witnessed the zeal of Nazi rhetoric,

ဒါပေမဲ့ နာဇီရဲ့လေလုံးသဏ္ဌာန်ကို မျက်မြင်တွေ့ ရချိန်မှာ

he began to question it for the first time.

သူ အဲဒါတွေကို မေးခွန်းစထုတ်လာပါတယ်။

Meanwhile, Sophie was also starting to doubt the information she was being fed.

တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ Sophie က သူသိနေရတဲ့ အချက်အလက်တွေကို စသံသယဖြစ်လာတယ်။

Their parents Robert and Magdalena,

နာဇီဝါဒဆီ သူတို့ကလေးတွေကို လက်လွှတ်ရမှာ စိုးတဲ့

who had feared they were losing their children to Nazi ideology,

သူတို့မိဘ Robert နဲ့ Magdalenaက

encouraged these misgivings.

သူတို့ရဲ့ ဒွိဟတွေကို အားမြှောက်ပေးခဲ့တယ်။

At home, Robert and Magdalena listened to foreign radio stations

Robert နဲ့ Magdalena ဟာ အစိုးရက အစမှာ အားမပေး၊

that the government first discouraged and later banned.

နောက်မှာပိတ်ပင်ခဲ့တဲ့ ပြည်ပရေဒီယိုတွေကို အိမ်မှာ နားထောင်ခဲ့တယ်။

While the government churned out national broadcasts which denied Nazi atrocities,

နာဇီရက်စက်မှုတွေကို အစိုးရက နိုင်ငံပိုင်ရုပ်သံကနေ ငြင်းနေချိန်မှာ

the Scholls learned shocking truths.

Scholl မိသားစုက ထိတ်လန့်ဖွယ် အမှန်တရားတွေကို သိခဲ့ရတယ်။

And yet, they were still subject to the rules of life in Hitler’s Germany.

သို့သော် သူတို့ဟာ ဟစ်တလာ့ဂျာမနီရဲ့ ထိန်းချုပ်မှုအောက်မှာပဲ ရှိခဲ့ပါတယ်။

After the outbreak of war,

စစ်စဖြစ်ပြီးချိန်မှာ

Sophie reluctantly worked for the national effort,

Sophie က တိုင်းပြည်အတွက် ရင်လေးလေးနဲ့ အလုပ်လုပ်ခဲ့တယ်၊

and Hans had to take on army duties while attending medical school in Munich.

Hans က မြူးနစ်မြို့က ဆေးကျောင်းတက်ရင်းနဲ့ စစ်တပ်တာဝန်တွေ ထမ်းဆောင်ခဲ့တယ်။

That was where Hans met Christoph Probst, Willi Graf and Alexander Schmorell.

အဲဒီမှာပဲ Christoph Probst၊ Willi Graf နဲ့ Alexander Schmorell တို့ကို Hans တွေ့တယ်။

Day by day, each grew more sickened by Nazi ideology.

တစ်ယောက်ချင်းစီဟာ နာဇီဝါဒကို တစ်နေ့တခြား စိတ်ကုန်လာခဲ့ကြတယ်။

They longed to share their views.

သူတို့ရဲ့ အမြင်တွေကို မျှဝေချင်ခဲ့ကြတယ်။

But how could they spread them, when it was impossible to know who to trust?

ဒါပေမဲ့ ဘယ်သူ့ကိုယုံကြည်ရမှန်းမသိချိန်မှာ သူတို့အမြင်တွေကို ဘယ်လိုမျှဝေရမလဲ။

And so, the friends decided to rebel anonymously.

ဒါ့ကြောင့် သူငယ်ချင်းတစ်စုဟာ အမည်မဲ့ တော်လှန်ကြဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

They pooled their money and bought printing materials.

သူတို့ပိုက်ဆံတွေထုတ်ကြပြီး ပုံနှိပ်ပစ္စည်းတွေ ဝယ်ခဲ့တယ်။

An acquaintance let them use a cellar under his studio.

အသိတစ်ဦးက သူ့စတူဒီယို မြေအောက်ခန်းကို သူတို့တွေကို သုံးစေခဲ့တယ်။

In secret, they began drafting their message.

လျှို့ဝှက်စွာနဲ့ သူတို့သတင်းစကားတွေကို မူကြမ်းရေးခဲ့ကြတယ်။

In June 1942, mysterious anti-Nazi leaflets began appearing all over Munich.

၁၉၄၂ ဂျွန်လ မြူးနစ်မြို့မှာ ပဟေဠိဆန်ဆန် နာဇီဆန့်ကျင်ရေးလက်ကမ်းစာတွေ ပေါ်လာခဲ့တယ်။

They were signed: the White Rose.

စာတွေမှာ အမှတ်အသားက နှင်းဆီဖြူ ပါတဲ့။

The first leaflet denounced Hitler

ပထမလက်ကမ်းစာက ဟစ်တလာကိုရှုတ်ချပြီး

and called for Germans to sabotage the war effort:

ဂျာမန်တွေကို စစ်ပြင်မှုကို နှောင့်ယှက်ဖို့ တိုက်တွန်းထားတယ်။

“Adopt passive resistance…

"လုံးဝနောက်မကျသွားခင်၊

block the functioning of this atheistic war machine before it is too late,

နောက်ဆုံးမြို့ဟာ အုတ်ကျိုးပုံမဖြစ်ခင်၊ တိုင်းပြည်ရဲ့လူငယ်တွေ သွေးမြေကျမသေဆုံးရခင်

before the last city is a heap of rubble…

ဒီ ဘုရားမဲ့စစ်ယန္တရားရဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်တာတွေကို

before the last youth of our nation bleeds to death...

တားဆီးပိတ်ပင်ကြပါ။

Don’t forget that each people gets the government it deserves!”

လူတိုင်းဟာ ကိုယ်နဲ့တန်တဲ့ အစိုးရပဲ ရနိုင်မယ်ဆိုတာ မမေ့ပါနဲ့။"

At a time when a sarcastic remark could constitute treason,

ထေ့လုံးငေါ့လုံး တွေဟာ သစ္စာဖောက်မှုလို့ သတ်မှတ်ခံရချိန်မှာ

this language was unprecedented.

ဒီလိုစကားသုံးနှုန်းမှုက မကြုံစဖူးပါပဲ။

It was written mostly by Hans Scholl.

ဒီစာရဲ့အများစုကို Hans Scholl ရေးခဲ့ပါတယ်။

In 1942, Sophie came to Munich knowing nothing of her brother’s activities.

သူ့အစ်ကိုရဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေမသိဘဲ ၁၉၄၂မှာ မြူးနစ်ကို Sophie လာခဲ့တယ်။

She soon encountered the leaflets at school.

မကြာခင်ပဲ သူ ကျောင်းမှာ လက်ကမ်းစာတွေကို တွေ့တယ်။

But it was not until she discovered evidence in Han’s room

ဒါပေမဲ့ Han ရဲ့ အခန်းထဲက သက်သေတွေကို သူမတွေ့ရသေးခင်ထိ

that she realized who’d written them.

စာတွေကို ဘယ်သူရေးလဲ သူမသိခဲ့ဘူး။

Her shock soon gave way to resolve: she wanted in.

သူ့ထိတ်လန့်မှုက သိပ်မကြာလိုက်ဘဲ သူ့အစ်ကိုတို့နဲ့ သူလက်တွဲခဲ့တယ်။

For both siblings, it was time to escalate the fury that had been brewing for years.

မောင်နှမ၂ယောက်အတွက် နှစ်ပေါင်းများစွာ မျိုသိပ်ထားရတာတွေ စုအရှိန်မြင့်ချိန်ပါ။

From June 1942 to February 1943, the group worked feverishly.

၁၉၄၂ ဂျွန်ကနေ ၁၉၄၃ ဖေဖော်ဝါရီထိ အဖွဲ့က ပျာပျာယာယာအလုပ်လုပ်ခဲ့ကြတယ်။

While the Gestapo searched for leads,

ဂတ်စတာပိုက သဲလွန်စရှာချိန်မှာ

the White Rose were constantly on guard.

နှင်းဆီဖြူက အမြဲသတိရှိခဲ့ပါတယ်။

The war raged on. Regulations tightened, and Munich suffered air raids.

စစ်ရှိန်မြင့်၊ စည်းကမ်းတွေတင်းကျပ်လာပြီး မြူးနစ်ဟာ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုတွေခံရတယ်။

But the White Rose ventured deeper into conspiracy.

ဒါပေမဲ့ နှင်းဆီဖြူက လျှို့ဝှက် ပူးပေါင်းကြံစည်မှုတွေ ပိုလုပ်လာခဲ့တယ်။

They graffitied buildings and braved trains swarming with Gestapo.

အဆောက်အုံတွေမှာ ဂရပ်ဖတီတွေဆွဲ၊ ဂတ်စတာပိုအုံလိုက်ပါတဲ့ရထားတွေ စီးခဲ့ကြတယ်။

In the winter of 1942,

၁၉၄၂ ဆောင်းရာသီမှာ

Hans made a treacherous journey to the Czechoslovakian border

Hans ဟာ စိတ်မချရတဲ့ခရီးစဥ်နဲ့ ချက်ကိုစလိုဗားကီးယားနယ်စပ်ကို

to meet anti-Nazi rebels.

နာဇီဆန့်ကျင်ရေးသမားတွေနဲ့ သွားတွေ့ ခဲ့တယ်။

On February 18, 1943,

၁၉၄၃ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၈ မှာ

Sophie and Hans brought a suitcase of leaflets to their university.

Sophie နဲ့ Hansက သူတို့တက္ကသိုလ်ကို လက်ကမ်းစာအပြည့် အိတ်တစ်လုံးယူသွားခဲ့တယ်။

A custodian noticed what they were doing and reported them to the Gestapo.

အစောင့်တစ်ယောက်က သူတို့လုပ်နေတာတွေကို သတိထားမိပြီး ဂတ်စတာပိုကို သတင်းပေးခဲ့တယ်။

Both calmly denied any involvement—

၂ယောက်လုံး ပက်သက်မှုမရှိကြောင်း အေးဆေးငြင်းခဲ့တယ်၊

until the police gathered all the leaflets and placed them back in the empty case,

ရဲက စာတွေအကုန်ပြန်စုပြီး အိတ်လွတ်ထဲပြန်ထည့်ကြည့်ချိန်

where they fit perfectly.

ကွက်တိဖြစ်နေတာ မတွေ့ရခင်ထိပေါ့။

When Hans and Sophie confessed,

Hans နဲ့ Sophie ဝန်ခံတဲ့အခါမှာ

they were immediately led to court and sentenced to death by guillotine.

သူတို့ကိုတရားရုံးပို့ပြီး ခေါင်းဖြတ်စက်နဲ့ သတ်ဖို့ ချက်ချင်းအမိန့်ချခဲ့တယ်။

Despite a grueling interrogation, the two refused to betray their co-conspirators.

အလွန်ပင်ပန်းတဲ့စစ်ဆေးမှုတွေနဲ့ကြုံရပေမဲ့ ၂ယောက်လုံးက ပေါင်းကြံသူတွေကို မဖော်ခဲ့ဘူး။

Before her execution, Sophie declared her fury at the state of her country.

မကွပ်မျက်ခင်မှာ Sophie ဟာ သူ့တိုင်းပြည်အခြေအနေကို ဒေါသူပုန်ထခဲ့တယ်။

But she also spoke to a more hopeful future:

ဒါပေမဲ့လည်း သူကမျှော်လင့်ချက်တွေပြည့်တဲ့ အနာဂတ်အကြောင်းလည်း ပြောခဲ့တယ်၊

“How can we expect righteousness to prevail when there is hardly anyone

"တရားမျှတမှုအတွက် ပေးဆပ်ဖို့ တစ်ယောက်မှ ရှိမနေရင်

willing to give himself up individually to a righteous cause?

တရားမျှတမှု လွှမ်းမိုးဖို့ ငါတို့ ဘယ်လိုမျှော်လင့်နိုင်မလဲ။

Such a fine, sunny day, and I have to go,

ဒီလို နေသာပြီး နှစ်လိုဖွယ်နေ့မှာ ငါသွားရတော့မယ်။

but what does my death matter, if through us,

ဒါပေမဲ့ ငါ့သေခြင်းကို အရေးပါစေတာက

thousands of people are awakened and stirred to action?”

ဒီအရာကနေ လူထောင်ချီ နှိုးထလာပြီး တက်ကြွလှုပ်ရှားလာစေတာပဲ။"