What do all languages have in common? - Cameron Morin

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Language is endlessly variable.

ဘာသာစကားဟာ အဆုံးမရှိ ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။

Each of us can come up with an infinite number of sentences

ကျွန်ုပ်တို့ တစ်ဦးချင်းစီဟာ အမိဘာသာစကား ထဲက ဝါကျတွေရဲ့ အဆုံးမရှိ

in our native language,

အရေအတွက်ကို သိရှိနိုင်ကာ

and we’re able to do so from an early age—

ဝါကျတွေနဲ့ စတင်ဆက်သွယ်တာနှင့် တစ်ပြိုင်နက်နီးပါး

almost as soon as we start to communicate in sentences.

အစောပိုင်း အသက်အရွယ်မှာကို ဒီလိုလုပ်နိုင်ခဲ့တာပါ။

How is this possible?

ဒါက ဘယ်လိုလုပ် ဖြစ်နိုင်တာလဲ။

In the early 1950s, Noam Chomsky proposed a theory

၁၉၅၀ လွန် အစောပိုင်းနှစ်တွေတုန်းက Noam Chomsky က ဒီစွယ်စုံရမှုရဲ့ အဓိကကျတာက

based on the observation that the key to this versatility seems to be grammar:

သဒ္ဒါဖြစ်လောက်တယ်ဆိုတဲ့ လေ့လာမှုကို အခြေခံတဲ့ အယူအဆတစ်ခုကို တင်ပြခဲ့တယ်။

the familiar grammatical structure of an unfamiliar sentence

မရင်းနှီးတဲ့ ဝါကျတစ်ခုရဲ့ ရင်းနှီးနေတဲ့ သဒ္ဒါ တည်ဆောက်ပုံက

points us toward its meaning.

၎င်းရဲ့အဓိပ္ပာယ်ဆီ ညွှန်ပြပေးတာပါ။

He suggested that there are grammatical rules

သူ ညွှန်းခဲ့တာက ဘာသာစကား အားလုံးနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့

that apply to all languages, and that the rules are innate—

သဒ္ဒါ စည်းမျဉ်းတွေရှိပြီး ဒီစည်းမျဉ်းတွေဟာ မွေးရာပါဖြစ်တယ်၊

the human brain is hardwired to process language according to these rules.

ဒီစည်းမျဉ်းတွေအရ ဘာသာစကား အစီအစဉ်ကျစေဖို့ လူ့ဦးနှောက်ကို ဗီဇအရ ဆက်သွယ်နေတယ်ဆိုတာပါ။

He labelled this faculty universal grammar,

သူဟာ ဒီစွမ်းရည်ကို နေရာအနှံ့ လက်ခံကျင့်သုံးတဲ့ သဒ္ဒါလို့ အမည်တပ်ခဲ့ပြီး

and it launched lines of inquiry that shaped both the field of linguistics

၎င်းက ဘာသာဗေဒ နယ်ပယ်နဲ့ နောင်လာမယ့် ရာစုတွေအတွက် ပေါ်လာနေတဲ့ သိမှတ်မှု သိပ္ပံ

and the emerging field of cognitive science for decades to come.

နယ်ပယ် နှစ်ခုစလုံးကို ပုံဖော်တဲ့ စုံစမ်းမှု လမ်းကြောင်းတွေကို အစပြုခဲ့တယ်။

Chomsky and other researchers set out to investigate

Chomsky နဲ့ အခြားသုတေသီတွေဟာ နေရာအနှံ့ လက်ခံတဲ့

the two main components of universal grammar:

အဓိက သဒ္ဒါ အစိတ်အပိုင်း နှစ်ခုကို စတင် စူးစမ်းခဲ့ကြတယ်။

first, whether there are, in fact, grammar rules

ပထမက ဘာသာစကား အားလုံးအတွက် နေရာအနှံ့ လက်ခံတဲ့ သဒ္ဒါစည်းမျဉ်းတွေ

that are universal to all languages,

တကယိပဲ ရှိ၊မရှိဆိုတာပါ။

and, second, whether these rules are hardwired in the brain.

ဒုတိယက ဒီစည်းမျဉ်းတွေဟာ ဦးနှောက်မှာ ဗီဇအရ ဆက်သွယ်တာ ရှိ၊မရှိဆိုတာပါ။

In attempts to establish the universal rules of grammar,

နေရာအနှံ့ လက်ခံတဲ့ သဒ္ဒါ စည်းမျဉ်းတွေ အခြေခိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းရာမှာ

Chomsky developed an analytical tool known as generative syntax,

Chomsky က generative syntax လို့သိကြတဲ့ စိစစ်မှုဆိုင်ရာ ကိရိယာတစ်ခုကို ထွင်ခဲ့တယ်။

which represents the order of words in a sentence in hierarchical syntax trees

ဘယ်တည်ဆောက်မှုတွေက ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတာကို ပြတဲ့ ကြီးစဉ်ငယ်လိုက် ဝါကျဖွဲ့ထုံး ဇယားထဲက

that show what structures are possible.

ဝါကျတစ်ကြောင်းထဲက စကားလုံး အစီအစဉ်ကို ဒါကကိုယ်စားပြုတယ်။

Based on this tree, we could suggest a grammar rule

ဒီဇယားကို အခြေခံပြီး ကြိယာဝိသေသနတွေဟာ ကြိယာ စကားစုတွေထဲမှာ ဖြစ်ရမယ်ဆိုတဲ့

that adverbs must occur in verb phrases.

သဒ္ဒါစည်းမျဉ်းတစ်ခုကို ညွှန်းပေးနိုင်တယ်။

But with more data, it quickly becomes clear

ဒါပေမဲ့ နောက်ထပ် ဒေတာတွေနဲ့ဆို ကြိယာဝိသေသနတွေဟာ

that adverbs can appear outside of verb phrases.

ကြိယာ စကားစုတွေရဲ့ အပြင်မှာ ပေါ်နိုင်တာက ရုတ်ခြည်း ရှင်းလင်းလာတယ်။

This simplified example illustrates a major problem:

ဒီရှင်းလင်းလွယ်ကူတဲ့ နမူနာက အဓိက ပြဿနာတစ်ခုကို သာဓကဆောင်ပြတယ်။

it takes a lot of data from each individual language

ဘယ်စည်းမျဉ်းတွေက ဘာသာစား အားလုံးမှာ တူညီနိုင်လာက်တာကို ဆုံးဖြတ်ဖို့

to establish the rules for that language,

မစတင်နိုင်ခင်မှာကို

before we can even begin to determine

အဲဒီဘာသာစကားအတွက် စည်းမျဉ်းတွေ အခြေခိုင်စေဖို့

which rules all languages might have in common.

သီးခြား ဘာသာစကား တစ်ခုချင်းစီဆီကနေ ဒေတာ အများကြီး လိုအပ်တယ်ဆိုတာပါ။

When Chomsky proposed universal grammar,

နေရာအနှံ့ လက်ခံတဲ့ သဒ္ဒါကို Chomsky အဆိုပြုတဲ့အခါ

many languages lacked the volume of recorded samples

ဘာသာစကားများစွာမှာ ထုတ်လုပ် နိုင်စွမ်းရှိတဲ့ ဝါကျဖွဲ့ထုံး သုံးရင်း

necessary to analyze them using generative syntax.

စိတ်ဖြာဖို့လိုတဲ့ မှတ်တမ်းတင်ထားတဲ့ နမူနာ စာအုပ်တွဲ ကင်းမဲ့နေတယ်။

Even with lots of data,

ဒေတာ အများကြီးနဲ့တောင်မှ

mapping the structure of a language is incredibly complex.

ဘာသာစကားတစ်ခုရဲ့ တည်ဆောက်ပုံကို ပုံထုတ်ဖို့က မယုံနိုင်အောင် ရှုပ်ထွေးတယ်။

After 50 years of analysis, we still haven’t completely figured out English.

နှစ် ၅၀ စိစစ်ပြီးနောက် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ စကားကို အပြည့်အဝ နားမလည်သေးပါဘူး။

As more linguist data was gathered and analyzed,

နောက်ထပ် ဘာသာစကား ဒေတာကို စုစည်းပြီး စိတ်ဖြာခဲ့တာကြောင့်

it became clear that languages around the world differ widely,

ကမ္ဘာတစ်လွှားက ဘာသာစကားတွေဟာ ကျယ်ပြန့်စွာ ခြားနားတယ်ဆိုတာ ရှင်းလာတယ်။

challenging the theory that there were universal grammar rules.

နေရာအနှံ့ လက်ခံတဲ့ သဒ္ဒါစည်းမျဉ်းတွေ ရှိတယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆကို စိန်ခေါ်ခြင်းပါ။

In the 1980s, Chomsky revised his theory

၁၉၈၀ နှစ်လွန်တွေမှာ ဒီမူကွဲကို ထည့်သွင်း စဉ်းစားဖို့

in an attempt to accommodate this variation.

ကြိုးပမ်းမှုတစ်ခုမှာ Chomsky က သူ့အယူအဆကိုပြန်သုံးသပ်တယ်။

According to his new hypothesis of principles and parameters,

သူ့ရဲ့ ဥပဒေသတွေနဲ့ ကန့်သတ်ဘောင်တွေရဲ့ အဆိုကြမ်း အသစ်အရ

all languages shared certain grammatical principles,

ဘာသာစကားတွေ အားလုံးဟာ သဒ္ဒါဆိုင်ရာ ဥပဒေသအချို့ တူညီကြပေမဲ့

but could vary in their parameters, or the application of these principles.

ကန့်သတ်ဘောင်တွေ (သို့) ဒီဥပဒေသတွေရဲ့ အသုံးချမှုမှာ ကွဲပြားနိုင်တယ်ဆိုတာပါ။

For example, a principle is “every sentence must have a subject,"

ဥပမာ ဥပေဒေသတစ်ခုက "ဝါကျတိုင်းဟာ ကတ္တားတစ်ခု ရှိရမယ်။"

but the parameter of whether the subject must be explicitly stated

ဒါပေမဲ့ ကတ္တားကို တိကျပြတ်သားစွာ ဖော်ပြရ၊မရဆိုတဲ့ ကန့်သတ်ဘောင်ကတော့

could vary between languages.

ဘာသာစကားတွေကြားမှာ ခြားနားနိုင်တယ်။

The hypothesis of principles and parameters

ဥပဒေသတွေနဲ့ ကန့်သတ်ဘောင်တွေရဲ့ အဆိုကြမ်းက

still didn’t answer the question of which grammatical principles are universal.

ဘယ်သဒ္ဒါဆိုင်ရာ ဥပဒေသတွေဟာ နေရာအနှံ့ လက်ခံလဲဆိုတဲ့မေးခွန်ကို ဖြေမထားသေးပါဘူး။

In the early 2000s, Chomsky suggested that there’s just one shared principle,

၂၀၀၀ ခုလွန် အစောပိုင်းမှာ Chomsky က တူညီတဲ့ ဥပဒေသတစ်ခု ရှိတယ်လို့ ညွှန်းတယ်။

called recursion, which means structures can be nested inside each other.

ပြန်ထပ်ခြင်းလို့ခေါ်ပြီး ဆိုလိုတာက တစ်ခုစီအတွင်းမှာ အစုံလိုက်ထပ်နိုင်တာပါ။

Take this sentence,

ဒီဝါကျကို နမူနာကြည့်ပါ။

which embeds a sentence within a sentence within a sentence.

၎င်းဟာ ဝါကျတစ်ခုအတွင်းက ဝါကျတစ်ခုအတွင်းမှာ ဝါကျတစ်ခု မြုပ်ဝင်နေတယ်။

Or this sentence, which embeds a noun phrase in a noun phrase

(သို့) ဒီဝါကျဟာ နာမ် စကားစုအတွင်းက နာမ် စကားစုအတွင်းမှာ နာမ် စကားစုတစ်ခု

in a noun phrase.

မြုပ်ဝင်နေတယ်။

Recursion was a good candidate for a universal grammar rule

ပြန်ထပ်ခြင်းက နေရာအနှံ့ လက်ခံတဲ့ သဒ္ဒါ စည်းမျဉ်းတစ်ခုအတွက်

because it can take many forms.

ကိုယ်စားလှယ်ကောင်းဖြစ်ခဲ့တာက အသွင်များစွာ ဆောင်နိုင်လို့ပါ။

However, in 2005 linguists published findings

ဒါပေမဲ့ ၂၀၀၅ မှာ ဘာသာဗေဒပညာရှင်တွေက Piraha လို့ခေါ်တဲ့ Amazonian ဘာသာစကား

on an Amazonian language called Piraha,

အကြောင်း တွေ့ရှိချက်တွေကို ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။

which doesn’t appear to have any recursive structures.

၎င်းဟာ ပြန်ထပ်တဲ့ တည်ဆောက်မှုတွေ တစ်ခုမှ မပေါ်ဘူး။

So what about the other part of Chomsky’s theory,

ဒီတော့ Chomsky အယူအဆရဲ့ အခြားအပိုင်းဖြစ်တဲ့

that our language faculty is innate?

ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ဘာသာစကား စွမ်းရည်ဟာ မွေးရာပါဆိုတာကျတော့ရော။

When he first proposed universal grammar,

နေရာအနှံ့ လက်ခံတဲ့ သဒ္ဒါကို ပထမဆုံး အဆိုပြုတော့

the idea that there was a genetically determined aspect of language acquisition

ဘာသာစကား ဆည်းပူးခြင်းရဲ့ ဗီဇအရ ပြဌာန်းတဲ့ လက္ခဏာသွင်ပြင်တစ်ခုရှိတယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆဟာ

had a profound, revolutionary impact.

နက်ရှိုင်းပြီး တော်လှန်တဲ့ သက်ရောက်မှု တစ်ခု ရှိခဲ့တယ်။

It challenged the dominant paradigm, called behaviorism.

၎င်းက အပြူအမူဝါဒီလို့ခေါ်တဲ့ ကြီးစိုးနေတဲ့ စံကို ခေါ်ခဲ့တယ်။

Behaviorists argued that all animal and human behaviors, including language,

အပြုအမူဝါဒီတွေက ဘာသာစကား အပါအဝင် တိရစ္ဆာန် နဲ့ လူသား အပြုအမူအားလုံးဟာ

were acquired from the outside by the mind,

အပြင်ဘက် သင်ပုန်းလွတ် တစ်ချပ်အဖြစ် စတင်ခဲ့တဲ့ စိတ်ကနေ

which starts out as a blank slate.

ဆည်းပူးတယ်ဆိုပြီး ငြင်းခုံကြတယ်။

Today, scientists agree that behaviorism was wrong,

ယနေ့မှာ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက အပြုအမူဝါဒဟာ မှားယွင်းပြီး

and there is underlying, genetically encoded biological machinery

ဘာသာစကား သင်ယူခြင်းအတွက် ငုပ်နေတဲ့ ဗီဇအရ ကြိုပြဌာန်းထားတဲ့ ဇီဝယန္တရား

for language learning.

ရှိတာကို သဘောတူကြတယ်။

Many think the same biology responsible for language

ဘာသာစကားအတွက် တူညီတဲ့ တာဝန်ရှိမှုက သိမှတ်မှုရဲ့ အခြာသော

is also responsible for other aspects of cognition.

လက္ခဏာသွင်ပြင်မျာအတွက်ပါ တာဝန်ရှိတယ်လို့ အများက ထင်ကြတယ်။

So they disagree with Chomsky’s idea

ဒီတော့ ဦးနှောက်ထဲမှာ တိကျတဲ့၊ သီးခြား၊ မွေးရာပါ

that there is a specific, isolated, innate language faculty in the brain.

ဘာသာစကားစွမ်းရည်တစ်ခု ရှိတယ်ဆိုတဲ့ Chomsky ရဲ့ အယူအဆကို သူတို့ သဘောမတူကြဘူး။

The theory of universal grammar prompted the documentation and study

နေရာအနှံ့ လက်ခံတဲ့ သဒ္ဒါရဲ့ အယူအဆဟာ အရင်က မလေ့လာခဲ့ဖူးတဲ့ ဘာသာစကားတေွကို

of many languages that hadn’t been studied before.

မှတ်တမ်းတင်မှုနဲ့ လေ့လာမှုကို လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့တယ်။

It also caused an old idea to be reevaluated and eventually overthrown

၎င်းဟာ လူသား ဦးနှောက်ရဲ့ တိုးလာနေတဲ့ သိနားလည်ခြင်းတွေကို နေရာပေးဖို့

to make room for our growing understanding of the human brain.

အယူအဆ ဟောင်းတစ်ခုအတွက် နေရာပေးရန် နောက်ဆုံး ဖြုတ်ချပစ်တဲ့အထိ ဖြစ်စေနိုင်တယ်။