What do all languages have in common? - Cameron Morin

Çeviri: Özlem Yön Gözden geçirme: Nihal Aksakal

Language is endlessly variable.

Dil sonsuz değişkendir.

Each of us can come up with an infinite number of sentences

Her birimiz, ana dilimizde sonsuz sayıda

in our native language,

cümlelerle karşılaşabilir

and we’re able to do so from an early age—

ve neredeyse cümlelerle iletişim kurmaya başlar başlamaz

almost as soon as we start to communicate in sentences.

erken yaşlardan itibaren yaparız.

How is this possible?

Bu nasıl mümkün olabilir?

In the early 1950s, Noam Chomsky proposed a theory

1950'lerin başında Noam Chomsky, bu değişkenliğin anahtarının dil bilgisi

based on the observation that the key to this versatility seems to be grammar:

gibi göründüğü gözlemlerine dayanan bir teoriyi ileri sürdü.

the familiar grammatical structure of an unfamiliar sentence

Alışılmadık bir cümlenin bilindik dil bilgisi yapısı

points us toward its meaning.

bizi anlamına yönlendirir.

He suggested that there are grammatical rules

Tüm dilleri içeren dil bilgisi kurallarını

that apply to all languages, and that the rules are innate—

ve kuralların doğuştan geldiğini, insan beyninin bu kurallara göre dili

the human brain is hardwired to process language according to these rules.

işlemeye bağlantılı olduğunu ileri sürdü.

He labelled this faculty universal grammar,

Bu evrensel dil bilgisi yeteneğini sınıflandırdı ve gelecek yıllarda

and it launched lines of inquiry that shaped both the field of linguistics

hem dil bilim alanını hem de bilişsel bilimin ortaya çıkan alanını şekillendiren

and the emerging field of cognitive science for decades to come.

sorgulama hattını başlattı.

Chomsky and other researchers set out to investigate

Chomsky ve diğer araştırmacılar

the two main components of universal grammar:

evrensel dilbilgisinin iki ana unsurunu araştırmak için harekete geçtiler.

first, whether there are, in fact, grammar rules

Birincisi, aslında dil bilgisi kurallarının

that are universal to all languages,

tüm diller için evresel olup olmadığı,

and, second, whether these rules are hardwired in the brain.

ikincisi, bu kuralların beyinde birbirine bağlı olup olmadığıdır.

In attempts to establish the universal rules of grammar,

Chomsky evrensel dil bilgisi kurallarını kanıtlama girişiminde,

Chomsky developed an analytical tool known as generative syntax,

hangi yapıların mümkün olduğunu gösteren hiyerarşik sözdizimi ağacındaki

which represents the order of words in a sentence in hierarchical syntax trees

bir cümlede kelimelerin sırasını temsil eden, üretici dil bigisi olarak bilinen

that show what structures are possible.

analitik bir araç geliştirdi.

Based on this tree, we could suggest a grammar rule

Bu ağaca dayanarak fiil cümlelerinde zarfların olması gerektiğine dair

that adverbs must occur in verb phrases.

bir dil bilgisi kuralı olduğunu söyleyebiliriz.

But with more data, it quickly becomes clear

Ancak daha fazla verilerle zarfların,

that adverbs can appear outside of verb phrases.

fiil cümlelerinin dışında görünebileceği hemen anlaşılıyor.

This simplified example illustrates a major problem:

Bu basitleştirilmiş örnek büyük bir sorun olduğunu göstermektedir:

it takes a lot of data from each individual language

Tüm dillerde hangi kuralların

yaygın olacağını belirlemeye başlamadan önce,

to establish the rules for that language,

before we can even begin to determine

o dilin kurallarını saptamak için

which rules all languages might have in common.

her bir dilden birçok veriyi değerlendirmek gerekir.

When Chomsky proposed universal grammar,

Chomsky evrensel dil bilgisini ileri sürdüğünde

many languages lacked the volume of recorded samples

birçok dil, üretici söz dizimini kullanarak onları analiz etmek için

necessary to analyze them using generative syntax.

gerekli olan ispatlanmış örneklerin sayısından yoksundu.

Even with lots of data,

Birçok veriyle bile,

mapping the structure of a language is incredibly complex.

bir dilin yapısını haritalandırmak son derece karışıktır.

After 50 years of analysis, we still haven’t completely figured out English.

50 yıllık analizden sonra, hala İngilizceyi tamamıyla anlayamadık.

As more linguist data was gathered and analyzed,

Daha çok dil bilimci veri toplayıp analiz ettikçe

it became clear that languages around the world differ widely,

dünyadaki dillerin oldukça farklı

ve evrensel dilbilgisi kurallarının olduğu teorisine meydan okuduğu anlaşıldı.

challenging the theory that there were universal grammar rules.

In the 1980s, Chomsky revised his theory

1980'lerde Chomsky, bu varyasyona uyum sağlamak için

in an attempt to accommodate this variation.

teorisini tekrardan gözden geçirdi.

According to his new hypothesis of principles and parameters,

Yeni ilkeler ve parametreler hipotezine göre tüm diller,

all languages shared certain grammatical principles,

belirli dil bilgisel ilkeleri paylaştı ancak, değişkenlerinde ya da

but could vary in their parameters, or the application of these principles.

bu ilkelerin uygulanmasında farklılık gösterebilir.

For example, a principle is “every sentence must have a subject,"

Örneğin, bir ilke "her cümlenin bir öznesi olmalı" şeklindedir,

but the parameter of whether the subject must be explicitly stated

ancak öznenin açıkça belirtilip belirtilmemesi değişkeni

could vary between languages.

diller arasında farklılık gösterebilir.

The hypothesis of principles and parameters

İlkeler ve değişkenler hipotezi hangi

still didn’t answer the question of which grammatical principles are universal.

dil bilgisel ilkelerin evrensel olduğu sorusuna hala cevap vermedi.

In the early 2000s, Chomsky suggested that there’s just one shared principle,

2000'lerin başında Chomsky, öz yineleme denilen tek bir ilkenin paylaşıldığını

called recursion, which means structures can be nested inside each other.

ileri sürdü, bu da yapıların iç içe yerleşebileceği anlamına gelir.

Take this sentence,

Bir cümle içine bir cümleyi

which embeds a sentence within a sentence within a sentence.

yerleştirdikleri bu cümleye göz atalım.

Or this sentence, which embeds a noun phrase in a noun phrase

Ya da bir isim cümleciğine bir isim cümleciğinin,

in a noun phrase.

bir isim cümlesinin yerleştiği bu cümle.

Recursion was a good candidate for a universal grammar rule

Öz yineleme, birçok biçim alabildiği için

because it can take many forms.

evrensel bir dil bilgisi kuralı için iyi bir adaydı.

However, in 2005 linguists published findings

Ancak 2005'te dil bilimciler, özyinelemeli yapılar gibi görünmeyen

on an Amazonian language called Piraha,

Amazon dilinde Piraha adı verilen

which doesn’t appear to have any recursive structures.

bir bulguyu yayımladılar.

So what about the other part of Chomsky’s theory,

Peki, Chomsky’nin dil yeteneğimizin doğuştan olması teorisinin

that our language faculty is innate?

diğer yanı ne olacak?

Evrensel dil bilgisini ilk defa ileri sürdüğünde

When he first proposed universal grammar,

the idea that there was a genetically determined aspect of language acquisition

dil ediniminin genetik olarak belirlenmiş yönü olduğu fikri

çok derin, devrimci bir etkiye sahipti.

had a profound, revolutionary impact.

It challenged the dominant paradigm, called behaviorism.

Davranışçılık denilen baskın paradigmaya meydan okudu.

Behaviorists argued that all animal and human behaviors, including language,

Davranışçılar, dil de dahil olmak üzere tüm hayvan ve insan davranışlarını

boş bir sayfa olarak başlayan zihin tarafından dışarıdan

were acquired from the outside by the mind,

which starts out as a blank slate.

elde elde edildiğini iddia eder.

Today, scientists agree that behaviorism was wrong,

Bugün, bilim insanları davranışçılığın yanlış olduğunu

and there is underlying, genetically encoded biological machinery

ve dil öğrenimi için altta yatan genetik olarak kodlanmış

biyolojik mekanizma olduğu fikrindeler.

for language learning.

Many think the same biology responsible for language

Birçok kişi dilden sorumlu olan aynı biyolojinin

is also responsible for other aspects of cognition.

diğer bilişsel taraflardan da sorumlu olduğunu düşünmektedir.

Böylece, Chomsky'nin beyinde belirli,

So they disagree with Chomsky’s idea

izole, doğuştan gelen bir dil yeteneği olduğu fikrine katılmıyorlar.

that there is a specific, isolated, innate language faculty in the brain.

The theory of universal grammar prompted the documentation and study

Evrensel dil bilgisi teorisi, daha önce incelenmemiş birçok dilin

of many languages that hadn’t been studied before.

belgelenmesini ve incelenmesini sağlamıştır.

It also caused an old idea to be reevaluated and eventually overthrown

Aynı zamanda, eski bir fikrin yeniden değerlendirilmesine ve en sonunda

insan beyninin giderek artan kavrayışımıza yer açmayı bozmasına neden oldu.

to make room for our growing understanding of the human brain.