How does your immune system work? - Emma Bryce

Translator: Aung Paing Soe Reviewer: sann tint

A mosquito lands on your arm,

ခြင်တစ်ကောင် သင့်လက်မောင်းပေါ် နားလိုက်တယ်

injects its chemicals into your skin, and begins to feed.

သင့်အရေပြားထဲကို ဓာတုပစ္စည်းထိုးထည့် ပြီးတဲ့အခါ သွေးစတင်စုပ်ပါတော့တယ်

You wouldn’t even know it was there, if not for the red lump that appears,

အရေပြားပေါ်က အနီဖုလေးသာမပေါ်လာရင် ခြင်ကသွေးမစုပ်ခင် ဓာတုပစ္စည်းအရင်ထည့်တာကို

accompanied by a telltale itch.

မသိနိုင်ပါဘူး နောက်တော့ ခြင်ကိုက်ခံရတဲ့နေရာက ယားလာပါတယ်

It’s a nuisance, but that bump is an important signal

ခြင်ကိုက်ဖုက စိတ်အနှောက်အယှက်ဖြစ်ရပေမယ့် ကိုယ်ခံအားစနစ်က သင့်ကို

that you’re protected by your immune system,

ကာကွယ်ပေးထားတယ်ဆိုတာသိနိုင်တဲ့ အရေးကြီးတဲ့အချက်ပြမှုတစ်ခုပဲ

your body’s major safeguard against infection, illness, and disease.

ကူးစက်ရောဂါ၊ နာမကျန်းရောဂါဖြစ်တာတွေကနေ ကာကွယ်ပေးတဲ့အဓိကလုပ်ငန်းတစ်ခုပါပဲ

This system is a vast network of cells, tissues, and organs

ကိုယ်ခံအားစနစ်မှာ မြောက်များစွာသော ဆဲလ်၊ တစ်ရှူးနဲ့ ကိုယ်အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတွေပါတယ်

that coordinate your body’s defenses against any threats to your health.

သင့်ကျန်းမာရေးကိုထိခိုက်စေမယ့်ရန်မှန်သမျှ စုပေါင်းပြီးကာကွယ်ပေးတယ်

Without it, you’d be exposed to billions of bacteria, viruses, and toxins

ကိုယ်ခံအားစနစ်သာမရှိရင် သင့်ကိုဘတ်တီးရီယား ဗိုင်းရပ်နဲ့ အဆိပ်စတာတွေ ကူးစက်ခံရမှာပါပဲ

that could make something as minor as a paper cut or a seasonal cold fatal.

စက္ကူရှတာ၊ တုပ်ကွေးမိတာလောက်က သင့်ကို သေစေတဲ့အထိဖြစ်စေမှာပါ

The immune system relies on millions of defensive white blood cells,

ကိုယ်ခံအားစနစ်က သန်းပေါင်းများစွာသော သွေးဖြူဉတွေအပေါ် မှီတည်နေပါတယ်

also known as leukocytes,

"လူကိုဆိုက်" လို့လည်းခေါ်ပါတယ်

that originate in our bone marrow.

ရိုးတွင်းခြင်ဆီကနေ ထွက်ပေါ်လာတာပါ။

These cells migrate into the bloodstream and the lymphatic system,

ပြီးရင် သွေးဖြူဉတွေဟာ သွေးကြောတွေထဲ၊ ပြန်ရည်ကြောတွေထဲကို ဝင်ရောက်လာတယ်

a network of vessels which helps clear bodily toxins and waste.

ပြန်ရည်ကြောထဲမှာ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့အဆိပ်တွေ၊ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေကို ဖယ်ရှားပေးတယ်

Our bodies are teeming with leukocytes:

ခန္ဓာကိုယ်မှာ လူကိုဆိုက်တွေ များစွာရှိကြတယ်

there are between 4,000 and 11,000 in every microliter of blood.

သွေး ၁ မိုက်ခရိုလီတာမှာ ၄၀၀၀ ကနေ ၁၁၀၀၀ အထိရှိတယ်

As they move around, leukocytes work like security personnel,

ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာလူကိုဆိုက်တွေလှည့်ပတ်နေပြီး လုံခြုံရေးအနေနဲ့ ဆောင်ရွက်ကြတယ်

constantly screening the blood, tissues, and organs for suspicious signs.

သံသယဖြစ်စရာ သွေး၊ တစ်ရှူးနဲ့ ကိုယ်အင်္ဂါ တွေကို အဆက်မပြတ်စောင့်ကြည့်နေကြတယ်

This system mainly relies on cues called antigens.

ကိုယ်ခံအားစနစ်ဟာ အင်တီဂျင်လို့ခေါ်တဲ့ ပဋိပစ္စည်းအပေါ်မှီတည်နေတယ်

These molecular traces on the surface of pathogens and other foreign substances

ရောဂါပိုးတွေ၊ ခန္ဓာကိုယ်ထဲဝင်ရောက်လာတဲ့ ပစ္စည်းတွေရဲ့ ပြင်ပမျက်နှာပြင်ပေါ်ကအဆိုပါ

betray the presence of invaders.

အင်တီဂျင်ကသစ္စာဖောက်ပြီး ကျူးကျော်ဝင်ရောက် နေကြောင်းအသိပေး

As soon as the leukocytes detect them,

လိုက်တယ်။ ခန္ဓာကိုယ်ထဲက လူကိုဆိုက်တွေက

it takes only minutes for the body’s protective immune response to kick in.

ရန်သူရဲ့သတင်းရတာနဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို မိနစ်ပိုင်းအတွင်းစတင်လိုက်တယ်။

Threats to our bodies are hugely variable,

ခန္ဓာကိုယ်ကိုခြိမ်းခြောက်လာတာတွေက ပုံစံမျိုးစုံ

so the immune response has to be equally adaptable.

ကိုယ်ခံအားတုံ့ပြန်မှုကလည်း လိုက်လျောညီထွေ တုံ့ပြန်ဖို့ပြင်ဆင်ရတယ်

That means relying on many different types of leukocytes

ဒီလိုတုံ့ပြန်ဖို့က လူကိုဆိုက်အမျိုးအစား မျိုးစုံအပေါ်မူတည်ပါတယ်။

to tackle threats in different ways.

ရန်သူတွေကိုနည်းလမ်းပေါင်းစုံသုံးပြီး တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်ဖို့ပါ

Despite this diversity, we classify leukocytes in two main cellular groups,

လူကိုဆိုက်အမျိုးအစားမျိုးစုံရှိပေမယ့် အဓိကအားဖြင့် ရန်သူကိုတိုက်ခိုက်ရာမှာ

which coordinate a two-pronged attack.

ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်တဲ့ အုပ်စု ၂ စုရှိပါတယ်။

First, phagocytes trigger the immune response

ပထမဆုံး "phagocytes"တွေက ကိုယn်ခံအားတုံ့ပြန်မှုစတင်ဖို့

by sending macrophages and dendritic cells into the blood.

ခပ်ကြီးကြီးဆဲလ် "macrophages" တွေနဲ့ လက်တံရှည်တွေရှိတဲ့ 'dendritic cells" တွေ

As these circulate, they destroy any foreign cells they encounter,

စေလွှတ်လိုက်တယ်။ အဲဒီဆဲလ်တွေက သွေးထဲလှည့်ပတ်ရင်း

simply by consuming them.

ခန္ဓာကိုယ်ပြင်ပမှ ဝင်ရောက်လာသမျှကို ဝါးမြိုပြီး

That allows phagocytes to identify

ဖျက်စီးလိုက်တယ်။ အဲဒီအခါကျူးကျော်လာတဲ့

the antigen on the invaders they just ingested

ပိုးတွေရဲ့ အင်တီဂျင်ကို "phagocytes" တွေက မှတ်သားထားလိုက်တယ်။

and transmit this information to the second major cell group

ပြီးရင် ဒုတိယအုပ်စုကို သတင်းဆက်ပေးလိုက်တယ်

orchestrating the defense,

ကာကွယ်ရေးလုပ်ငန်းကို ဟန်ချက်ညီညီလုပ်ဖို့

the lymphocytes.

လင်ဖိုဆိုက် ဆဲလ်အမျိုးအစားဖြစ်ပါတယ်။

A group of lymphocyte cells called T-cells go in search of infected body cells

T-ဆဲလ်လို့ခေါ်တဲ့ လင်ဖိုဆိုက်တွေက ရောဂါကူးစက်ခံထားရတဲ့

and swiftly kill them off.

ခန္ဓာကိုယ်ထဲကဆဲလ်တွေကို အမြန်သတ်လိုက်တယ်။

Meanwhile, B-cells and helper T-cells

တစ်ချိန်ထည်းမှာပဲ B-ဆဲလ် နဲ့ helper T-ဆဲလ်တွေက

use the information gathered from the unique antigens

အင်တီဂျင်တစ်ခုစီကနေ စုဆောင်းရလာတဲ့အချက်တွေကိုသုံးပြီး

to start producing special proteins called antibodies.

အထူးပရိုတင်းတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ ပဋိပစ္စည်း"antibody"ကို စတင်ထုတ်ပါတော့တယ်။

This is the pièce de résistance:

အလွန်ပြောင်မြောက်တဲ့လုပ်ဆောင်မှုပါပဲ။

Each antigen has a unique, matching antibody that can latch onto it

အင်တီဂျင်တစ်ခုချင်းစီအတွက် သီးသန့် အင်တီဘော်ဒီ "antibody" ရှိပါတယ်

like a lock and key,

သော့နဲ့ သော့ခလောက်လိုမျိုးပေါ့။

and destroy the invading cells.

ပြီးတော့ ကျူးကျော်လာတဲ့သူကို ခြေမှုန်းတယ်

B-cells can produce millions of these,

B-ဆဲလ်ကနေ'အင်တီဘော်ဒီ'တွေသန်းပေါင်းများစွာ

which then cycle through the body and attack the invaders

ထုတ်ပေးနိုင်တယ်။ ပြီးရင်ရန်သူတွေကို ခြေမှုန်းမယ်။

until the worst of the threat is neutralized.

ရန်သူဘက်က လုံးဝအားပျော့သွားတဲ့အထိပေါ့

While all of this is going on, familiar symptoms,

ဒီဖြစ်စဉ်တွေ ဖြစ်နေစဉ်မှာ ကိုယ်ပူချိန်မြင့်လာတာ၊

like high temperatures and swelling,

ရောင်ရမ်းလာတာတို့ ဖြစ်လာတာက

are actually processes designed to aid the immune response.

ကိုယ်ခံအားတုံ့ပြန်မှုပိုကောင်းလာစေဖို့ ဖြစ်ပေါ်လာရတာပါ။

A warmer body makes it harder for bacteria and viruses to reproduce and spread

ပိုပြီးပူနွေးတဲ့ ခန္ဓာကိုယ်မှာ ဘတ်တီးရီးယားနဲ့ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးတွေ ကူးစက်

because they’re temperature-sensitive.

ပွားများဖို့ခက်ခဲစေတယ် အပူချိန်ပေါ်မူတည်ပြီး

And when body cells are damaged,

ရှင်သန်ရတာကိုး ဆဲလ်တွေပျက်စီးရင်ထွက်လာတဲ့

they release chemicals that make fluid leak into the surrounding tissues,

ဓာတုပစ္စည်းတွေက ဘေးပတ်ဝန်းကျင်က တစ်ရှူးစ်တွေထဲကိုအရည်တွေစိမ့်ထွက်စေပြီး

causing swelling.

ရောင်ရမ်းစေတယ်

That also attracts phagocytes,

ဝါးမြိုတဲ့ဆဲလ် 'phagocytes' တွေရောက်လာပြီး

which consume the invaders and the damaged cells.

ကျူးကျော်လာတဲ့ ပိုးတွေ၊ပျက်စီးနေတဲ့ဆဲလ်တွေ ကို ဝါးမြိုရှင်းလင်းလိုက်တယ်

Usually, an immune response will eradicate a threat within a few days.

များသောအားဖြင့်ကိုယ်ခံအားတုံ့ပြန်မှုတစ်ခုက ရက်အနည်းငယ်အတွင်း ပိုးတွေကိုအမြစ်ပြတ်

It won’t always stop you from getting ill, but that’s not its purpose.

ခြေမှုန်းနိုင်တယ်။ သင်နေမကောင်းဖြစ်တာကလည်း ဖြစ်မှာပါပဲ။

Its actual job is to stop a threat

ကိုယ်ခံအားရဲ့အဓိကတာဝန်က အန္တရာယ်ပေးတဲ့ပိုးတွေ

from escalating to dangerous levels inside your body.

ခန္ဓာကိုယ်ထဲ အလျင်အမြန်ပွားလာမှာကို တားဆီးဖို့ပါပဲ။

And through constant surveillance over time,

ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို စဉ်ဆက်မပြတ်လေ့လာ စောင့်ကြည့်တဲ့အခါ

the immune system provides another benefit:

နောက်ထပ်ပေးတဲ့ကောင်းကျိုးတစ်ခုက တာရှည်ခံတဲ့ကိုယ်ခံအား

it helps us develop long-term immunity.

ဖြစ်လာစေဖို့ ကူညီပေးတယ်ဆိုတာပါပဲ။

When B- and T-cells identify antigens,

B နဲ့ T အမျိုးအစားဆဲလ်တွေက အင်တီဂျင်ကို မှတ်သားထားလိုက်တယ်။

they can use that information to recognize invaders in the future.

အနာဂတ်မှာ အလားတူပိုးတွေဝင်ရောက်လာရင် အလွယ်တကူမှတ်မိလာနိုင်တယ်

So, when a threat revisits, the cells can swiftly deploy the right antibodies

နောက်အကြိမ်တွေဝင်လာတာနဲ့ အခြားဆဲလ်တွေကို ထပ်မကူးသေးခင်မှာပဲ

to tackle it before it affects any more cells.

မှန်ကန်တဲ့ 'အင်တီဘော်ဒီ' အမြန်ထုတ်နိုင်လာပါတယ်

That’s how you can develop immunity to certain diseases, like chickenpox.

ဒီလိုနည်းလမ်းမျိုးနဲ့ ရေကျောက်လို ရောဂါမှာ ကိုယ်ခံအား ဖြစ်ပေါ်လာစေတာပါ။

It doesn’t always work so well.

ရောဂါတိုင်းမှာတော့ မဟုတ်ဘူးပေါ့။

Some people have autoimmune diseases,

လူတစ်ချို့မှာရှိတဲ့ကိုယ်ခံအားနဲ့ပတ်သတ်တဲ့ ရောဂါတွေက

which trick the immune system

ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို နှိုးဆွလိုက်ပြီး

into attacking the body’s own perfectly healthy cells.

သူတို့ခန္ဓာကိုယ်ထဲက ပုံမှန်ဆဲလ်တွေကိုပါ ပြန်တိုက်ခိုက်ပစ်ကြတယ်

No one knows exactly what causes them,

ဘာကြောင့်ဒီလိုဖြစ်ရသလဲဆိုတာကို ဘယ်သူမှအတိအကျမသိဘူး

but these disorders sabotage the immune system to varying degrees,

ဒီလိုမျိုး ဖောက်ပြန်တာက ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ပျက်ဆီးသွားစေတယ်

and underlie problems like arthritis,

အဆစ်အမြစ်တွေရောင်တာ

Type I diabetes,

'အမျိုးအစား ၁' ဆီးချို ဖြစ်တာ

and multiple sclerosis.

အာရုံကြောတွေပျက်စီးတဲ့ရောဂါမျိုးတွေပေါ့။

For most individuals, however,

လူအများစုကို ကြည့်လိုက်ရင်

a healthy immune system will successfully fight off an estimated 300 colds

လူသက်တမ်းတစ်လျှောက် အအေးမိတာအခါ ၃၀၀ လောက်ပဲဖြစ်ဖြစ်

and innumerable other potential infections over the course of a lifetime.

ကူးစက်ရောဂါတွေ မရေတွက်လောက်အောင်ပဲဖြစ်ဖြစ် ကိုယ်ခံအားစနစ်ကောင်းနေရင် ခုခံနိုင်တယ်

Without it, those threats would escalate into something far more dangerous.

ကိုယ်ခံအားသာမရှိရင် အအေးမိတာလောက်ကလည်း အသက်အန္တရာယ်အထိပေးနိုင်တယ်

So the next time you catch a cold or scratch a mosquito bite,

ဒါကြောင့် နောက်တစ်ခါအအေးမိတာပဲဖြစ်ဖြစ် ခြင်ကိုက်ခံရတာလေးပဲဖြစ်ဖြစ်

think of the immune system.

ကိုယ်ခံအားစနစ်အကြောင်း စဉ်းစားကြည့်ပါ

We owe it our lives.

ကျွန်တော်တို့အသက်တွေဟာ ဒါကို မှီးပါတယ်