What causes seizures, and how can we treat them? - Christopher E. Gaw

Translator: Moe Zaw Oo Reviewer: Sanntint Tint

Nearly three millennia ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သုံးထောင်နီးပါးလောက်က

a Babylonian tablet described a curious illness called miqtu.

miqtu လို့ခေါ်တဲ့ ရောဂါဆန်းတစ်ခု အကြောင်း ဘေဘီလုံ ကျောက်စာတစ်ခုမှာ ဖော်ပြထားပါတယ််။

Said to cause symptoms ranging from facial twitching to full body convulsions,

မျက်နှာအကြောဆွဲတာကနေ တစ်ကိုယ်လုံးတက်တာအထိ လက္ခဏာအမျိုးမျိုုး ဖြစ်စေတယ်လို့ဆိုထားပြီး

the Babylonians believed those afflicted were possessed by evil spirits,

ဒီလိုခံစားရသူတွေဟာ နတ်ဆိုးပြုစားခံရတာလို့ ဘေဘီလုံလူမျိုးတွေက ယုံကြည်ခဲ့ကြကာ

and the only treatment was divine intervention.

တစ်ခုတည်းသောကုသမှုကတော့ ဘုရားနဲ့တိုင်တည် ကုသတာပါပဲ။

Today, we know the symptoms of miqtu by another name,

အခုခေတ်မှာတော့ အခြားအမည်တစ်ခုနဲ့သိထားပြီး

and modern medicine has developed numerous treatments

အတက် ဝေဒနာခံစားရသူများအတွက် ခေတ်ပေါ်ဆေးပညာမှာ

for those experiencing seizures.

ကုသမှုများစွာ ပေါ်ထွက်လာခဲ့ပါပြီ။

But these ancient afflictions still hold a surprising number of secrets.

ဒါပေမဲ့ ဒီရှေးဟောင်းရောဂါတွေမှာ အံ့သြဖွယ်လျှို့ဝှက်ချက်‌တွေ ထင်ကျန်နေဆဲပါ။

Doctors define a seizure as any set of symptoms

ဦးနှောက်ထဲမှာ လျှပ်စစ်လှုပ်ရှားမှုပိုလို့ ရလာတဲ့ ရောဂါလက္ခဏာစုအဖြစ်

resulting from excess electrical activity in the brain.

အတက်ရောဂါကို ဆရာဝန်တွေက သတ်မှတ်ထားကြပါတယ်။

Outside this shared feature, there is a massive range of seizure symptoms,

ခုပြောပြတဲ့ ဒီအင်္ဂါရပ်တွေအပြင် အတက်ရောဂါလက္ခဏာတွေ တစ်ပုံတစ်ပင်ရှိနေပြီး

and researchers have identified a variety of different seizure types.

သုတေသီတွေကတော့ အတက်ရောဂါတွေကို အမျိုးအစားများအမျိုးမျိုး ခွဲခြားထားပါတယ်။

But regardless of the underlying conditions that cause them,

အရင်းခံအခြေအနေ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေကာမူ

every seizure begins here.

အတက်ရောဂါတိုင်းက ဒီလိုတွေများပါတယ်။

Hippocrates identified the brain as the source of seizures around 400 BCE.

ဦးနှောက်ကို အတက်ရောဂါရဲ့ အရင်းအမြစ်အဖြစ် Hippocrates က ဘီစီ ၄၀၀ မှာ သတ်မှတ်ခဲ့တယ်။

However, this insight didn't immediately lead to better treatments.

ဒါပေမဲ့ ဒီထိုးထွင်းသိမြင်မှုကြောင့် ပိုကောင်းတဲ့ကုသမှုတွေ ချက်ချင်းမရခဲ့ပါဘူး။

Generally, ancient Greeks prescribed medicinal herbs and alterations in diet.

ရှေးဂရိလူမျိုးတွေဟာ ဆေးဖက်ဝင်အပင်တွေနဲ့ ဓာတ်စာပြောင်းဖို့ ဆေးညွှန်းပေးတတ်ကြတာပါ။

If they believed the seizure was caused by bleeding in the skull,

အတက်ရောဂါဖြစ်တာက ဦးခေါင်းခွံအတွင်း သွေးယိုစီးလို့ ဖြစ်လာတာလို့ ထင်ကြရင်တော့

they sometimes employed a technique called trepanation.

trepanation လို့ ခေါ်တဲ့ ဦးခေါင်းရိုးခွံဖောက်တဲ့နည်း သုံးကြပါတယ်။

This early surgery involved drilling a hole in the skull to let blood escape

ဒီအစောပိုင်းခွဲစိတ်မှုမှာ ဦးခေါင်းခွံကို လွန်သွားနဲ့အပေါက်ဖောက်ပြီး သွေးတွေထုတ်ပြီး

and relieve pressure on the brain.

ဦးနှောက်အပေါ် ဖိအားကို လျှေ့ချပေးတာပါ။

Trepanation had... sizable risks.

Trepanation လုပ်ရတာ အတော်််််ကို အန္တရာယ်ကြီးပါတယ်ဗျာ။

But it wasn’t until the 19th century that scientists would make

ဒါပေမဲ့ ဒါက ၁၉ ရာစုအထိလောက်ပါပဲ။ ဒီနောက်တော့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက

the next leap forward in seizure treatment.

အတက််််ရောဂါကုသမှုမှာ နောက်ထပ်ခြေတစ်လှမ်း ရှေ့ကို ခုန်တက်လိုက်ပါတယ်။

In 1870, two German researchers discovered that using electricity

၁၈၇၀ ခုနှစ်မှာ ဂျာမန် သုတေသီနှစ်ဦးက လျှပ်စစ်ဓာတ်ကို သုံးပြီး

to stimulate specific areas of a dog’s brain could move parts of its body.

ခွေးရဲ့ ဦးနှောက်နေရာတွေကို လှုံ့ဆော်ရင် ခွေးခန္ဓာအစိတ်အပိုင်းလှုပ်တာ တွေ့ရှိတယ်။

Around the same time, other scientists discovered the brain and nervous system

တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ အခြားသိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ ဦးနှောက်နဲ့အာရုံကြောစနစ်က

were connected via a network of cells called neurons

လျှပ်စစ်အချက်ပြမှုတွေကို ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့အပြား ပို့လွှတ်နေတဲ့

neurons လို့ခေါ်တဲ့ ဆဲလ်တွေရဲ့ကွန်ရက်ကနေ ချိတ်ဆက်နေကြတယ်ဆိုတာ တွေ့ရှိခဲ့ကြတယ်။

that transmitted electrical signals throughout the body.

This established the brain as the control center for nerve impulses

ဒါက ကျွန်တော်််််််််တို့ရဲ့ အတွေးတွေနဲ့ လှုပ်ရှားမှုကို ဆုံးဖြတ်ပေးတဲ့

အာရုံကြောလှုံ့ဆော်မှုတွေရဲ့ ထိန်းချုပ်ရာအနေနဲ့ ဦးနှောက်က တည်ရှိနေတာပါ။

that determine our thoughts and movement.

Better yet, this model made it clear that seizures were due to errors

ပိုကောင်းတာက၊ ဒီမော်ဒယ်အရ အတက်ရောဂါဟာ အဲဒီထိန်းချုပ်စင်တာမှာ

လွဲမှားလုပ်ဆောင်နေတဲ့ neuron တွေ၊ ဒါမှမဟုတ် လျှပ်စစ်လှုပ်ရှားမှုပိုလျှံတာလို

in that control center,

such as misfiring neurons or excess electrical activity.

မှားယွင်းမှုတွေကြောင့် ဖြစ်ရတာ ရှင်း‌လင်းမြင်သာပါတယ်။

Early experiments even suggested that different patterns of misfiring

အစောပိုင်း စမ်းသပ်မှုတွေမှာ ကွဲပြားတဲ့ လွဲမှားမှုပုံစံတွေက

could account for different seizure types and symptoms.

အတက်ရောဂါ အမျိုးအစားတွေနဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေ ကွဲပြားတာ ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

So if seizures were due to neurons misfiring,

ဒါကြောင့် အတက်ရောဂါဟာ အာရုံကြောတွေလုပ်ဆောင်မှု လွဲမှားလို့ဆိုရင်

how could doctors stop this from happening?

ဆရာဝန်တွေက ဒီလိုဖြစ်နေတာကို ဘယ်လို တားဆီးနိုင်ပါ့မလဲဗျာ။

Physicians like Sir Charles Locock hypothesized that sedative drugs

Sir Charles Locock လို သမားတော်တွေကတော့ စိတ်ငြိမ်ဆေးက ဦး‌နှောက်လွန်ကဲလှုပ်ရှားမှု

might calm overactive brain activity,

ငြိမ်သက်စေနိုင်မယ်လို့ ယူဆခဲ့ကြလို့

a theory he confirmed by treating seizures

အတက်ရောဂါကို ပိုတက်စီယမ်ဘရိုမိုက်ဆိုတဲ့ ဆေးနဲ့ ကုသပြီး

with a medication called potassium bromide.

သီအိုရီတစ်ခု အတည်ပြုထားခဲ့ပါတယ်။

Others like Sir Victor Horsley

Sir Victor Horsley လို တခြားသူတွေကတော့

suspected that removing damaged parts of the brain might stop a patient's seizures.

ပျက်စီးတဲ့ ဦးနှောက်အပိုင်းတွေကိုဖယ်ထုတ်ရင် လူနာရဲ့အတက်ရောဂါ ရပ်စေမယ်လို့ ထင်ခဲ့ကြတယ်။

In 1886, he performed a craniotomy,

၁၈၈၆ မှာ သူက အမာရွတ်ရှိတဲ့ ဦးနှောက်တစ်သျှူးတွေကို ထုတ်ပစ်လိုက်ဖို့

လူနာရဲ့ ဦးခေါင်းခွံတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကို ခဏဖယ်််််််််််််ထုတ်တဲ့

temporarily removing part of a patient's skull to extract scarred brain tissue.

ဦးခေါင်ံးခွံဖောက်တဲ့နည်းကို လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါတယ်။

Not only did his patient survive, but his seizures improved,

သူ့လူနာ အသက်ရှင်ရုံသာမက၊ အတက်ရောဂါပါ သက်သာလာခဲ့လို့

launching further research in surgical treatments.

ခွဲစိတ်ကုသတွေမှာ နောက်ထပ် သုတေသနတွေ ခြေလှမ်းသစ် လှမ်းနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

Over the next two centuries, seizure treatments advanced rapidly.

လွန်ခဲ့တဲ့ ရာစုနှစ် နှစ်ခုအတွင်း အတက်ရောဂါ ကုသနည်းတွေ လျှင်မြန်စွာတိုးတက်လာခဲ့ပါတယ်။

And today, there are dozens of available seizure medications

ခုခေတ်မှာတေ့ အတက်ရောဂါ ကုသဆေဝါးတွေ ဒါဇင်နဲ့ချီ ရှိနေပြီဖြစ်ပြီး

that work with unprecedented specificity.

ဒါက မကြုံစဖူး သတ်သတ်မှတ်မှတ်ဖြစ်လာတဲ့ ကုသမှုတွေပါ

Some newer medications are able to focus on specific proteins

တချို့ ဆေးအသစ်တွေက အာရုံကြောဆဲလ်တွေထဲက သတ်မှတ်ပရိုတင််််််းတွေကို ဗဟိုချက်ထားပြီး

in the neuron to help manage electrical activity.

လျှပ်စစ်လှုပ်ရှားမှုကို ထိန်းသိမ်းရာမှာ ကူညီပါတယ်။

And advanced brain imaging techniques can sometimes allow doctors to pinpoint

အဆင့်မြင့် ဦးနှောက်ပုံရိပ်ဖော်နည်းပညာတွေက တခါတရံမှာ ဆရာဝန်တွေကို

exactly what parts of the brain are causing an individual's seizures.

တစ်ဦးချင်းစီရဲ့ အတက်ရောဂါကို ဖြစ်စေတဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့အပိုင်းကို အတိအကျညွှန်ပြပါတယ်။

Surgeons then use this information to perform targeted surgeries.

ခွဲစိတ်ဆရာဝန်တွေက ဒီအချက်အလက်တွေ သုံးပြီး ရည်ရွယ်တဲ့ ခွဲစိတ်မှုတွေကိုလုပ်ဆောင်ပါတယ်။

These various treatments help doctors manage the majority of seizure cases,

ဒီကုသမှုတွေက အတက်ရောဂါအများစုကို ကုသဖို့ ဆရာဝန်တွေကို အထောက်အကူပြုတာမို့

allowing most people with seizures to live healthy and comfortable lives.

အတက်ရောဂါရှိသူအများစုဟာ ကျန်းမာပြီး သက်တောင့်သက်သာ ရှင်သန်နိုင်ကြပါပြီ။

But the underlying pathology of many seizures remains elusive.

ဒါပေမယ့် အတက်ရောဂါအများအပြားရဲ့ အရင်းခံရောဂါဗေဒကတော့ နားလည်ရခက်ခဲနေဆဲပါပဲ။

In cases without clear brain damage or certain types of pre-existing conditions,

ဦးနှောက်ပျက်စီးခြင်း မရှင်းလင်းတာ၊ တချို့ ပင်ကိုယ်ရှိပြီးသားအခြေအနေ စတာတွေမှာ

it's incredibly difficult to determine what causes neurons to misfire.

ဘာက အာရုံကြောတွေကို မှားယွင်းလုပ်ဆောင်စေလဲ ဆုံးဖြတ်ဖို့ အတော််််ပဲခက်ခဲလှပါတယ်။

ဘာကြောင့် တချို့ကုသမှုတွေကထိရောက်နေလဲဆိုတာ အမြဲတမ်းတော့ ရှင်းရှင်းလင်လင်းမရှိပါဘူး။

It's also not always clear why some treatments are effective.

And even more mysterious are cases where seizures are resistant

နောက်ပြီး ပိုလို့တောင် ဆန်းကြယ်တာက အတက်ရောဂါတွေဟာ

အလားတူ အတက်ရောဂါမျိုးတွေကို ကုသလို့ရတဲ့ လက်ရှိ ကုသမှုတွေကို ခံနိုင်ရည်ရှိနေတာပါ။

to existing treatments that work on similar seizure types.

Scientists are still working on these questions,

ဒီမေးခွန်းတွေအပေါ် သိပ္ပံပညာရှင်တွေ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေကြပေမဲ့

but there are clear answers for what to do

တစ်ယောက်ယောက် အတက်ရောဂါကြုံတွေ့ရရင်

if you encounter someone experiencing a seizure.

ဘာလုပ်ရမယ်ဆိုတာကို ရှင်းလင်းတဲ့ အဖြေရှိပါတယ်။

You should never hold a seizing person down,

တက်နေတဲ့လူကို အောက်ကို ချလိုက်တာတို့၊ ပါးစပ်ထဲ ပစ္စည်းတွေထည့်တာတို့၊

put objects in their mouth, or perform CPR.

CPR လုပ်တာတို့ ဘယ်တော့မှ မလုပ်သင့်ပါဘူး။

Instead, try to keep the person safe from falling or bumping their head,

အဲဒီအစား ပြုတ်ကျတာ၊ ခေါင်းဆောင့်မိတာတို့ မဖြစ်ဖို့ လူနာကို ဘေးကင်းအောင်ထားတာ၊

shift them onto their side to keep airways open,

လေလမ်းကြောင်း ပွင့်နေစေဖို့ ဘေးတစောင်းလှည့်ထားတာနဲ့၊

and stay with them until medical help arrives.

ဆေးဘက်ဆိုင်ရာအကူအညီ ရောက်ရှိလာတဲ့အထိ သူတို့နှင့်အတူနေပေးဖို့ပဲ လုပ်ရမှာပါ။