Why is meningitis so dangerous? - Melvin Sanicas

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

In 1987, tens of thousands of people

၁၉၈၇ ခုနှစ်၊ ဆော်ဒီ အာရေဗျမှာ နှစ်စဉ် ဟာ့ချ်

gathered in Saudi Arabia for the annual Hajj pilgrimage.

ဘုရားဖူးခရီးစဉ်အတွက် သောင်းနဲ့ချီတဲ့ လူတွေ စုဝေးခဲ့ကြတယ်။

But what started out as a celebration led to a health crisis:

ဒါပေမဲ့၊ အခမ်းအနားတစ်ခုအဖြစ် စတင်ခဲ့တာက ကျန်းမာရေး အကျပ်အတည်းတစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့တယ်၊

just a few days after the pilgrimage,

ဘုရားဖူးခရီးစဉ်ပြီးနောက် ရက်အနည်းငယ်အကြာမှာ

more than 2,000 cases of meningitis broke out

ဆော်ဒီအာရေဗျနဲ့ အခြားကမ္ဘာအနှံ့ကို ပျံ့နှံ့သွားတဲ့၊

spreading across Saudi Arabia and the rest of the world.

ဦးနှောက်အမြှေးရောင်ရောဂါ ဖြစ်ပွားမှု ၂,၀၀၀ ကျော် ဖြစ်ပွားခဲ့တယ်။

The outbreak was so fierce

ရောဂါဖြစ်ပွားမှုက ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက

that it was believed to have sparked a wave of deadly meningitis epidemics

သောင်းနဲ့ချီတဲ့ လူတွေကို နောက်ဆုံးမှာ သေစေလောက်တဲ့ ဦးနှောက်အမြှေးရောင် ရောဂါ

that ultimately infected tens of thousands of people worldwide.

ကူးစက်ပျံ့နှံ့စေရလောက်အောင် ပြင်းထန်တယ်လို့ ယုံကြည်ရတယ်။

Meningitis is the inflammation of the meninges,

ဦးနှောက်အမြှေးရောင် ရောဂါက ဦးနှောက်နဲ့ ကျောရိုးကို ကာကွယ်ဖို့

three tissue layers responsible for protecting the brain and spinal cord.

တာဝန်ရှိတဲ့ တစ်သျှူးအလွှာ သုံးလွှာဖြစ်တဲ့ meninges ရောင်ရမ်းမှုပါ။

What makes meningitis so dangerous compared to other diseases

တခြားရောဂါတွေနဲ့ယှဉ်ရင်၊ ဦးနှောက်အမြှေး ရောင် ရောဂါကို အန္တရာယ်များစေတာက

is the sheer speed with which it invades a person’s body.

ဒါက လူတစ်ယောက်ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ကို ဝင်ရောက်တဲ့ အရှိန် အလွန်မြင့်မားတာပါ။

In the worst cases, it causes death within a day.

အဆိုးဆုံး အဖြစ်တွေမှာ၊   တစ်ရက်အတွင်း သေစေတယ်။

Fortunately, that’s rare for patients who receive early medical treatment.

ကံကောင်းတာက၊ စောစီးစွာ ဆေးကုသမှုခံယူတဲ့ လူနာတွေအတွက် ဒါက ဖြစ်ခဲပါတယ်။

The disease primarily comes in three forms:

ရောဂါက အဓိကအနေနဲ့ ပုံစံ ၃ မျိုးနဲ့ လာတယ်၊

fungal, viral, and bacterial-- the last being the most deadly by far,

မှို၊ဗိုင်းရပ်စ်၊ ဘက်တီးရီးယား၊  နောက်ဆုံး တစ်ခုက အခုထိတော့ သေစေမှု အရှိဆုံးဖြစ်ပြီး

and what we’ll focus on.

ကျွန်တော်တို့ အာရုံစိုက်ရမည့်အရာပါ။ 

အများအားဖြင့် ရောဂါပိုးရှိသူက နှာချေ ဒါမှမဟုတ် ချောင်းဆိုးတဲ့အခါ၊

People usually contract bacterial meningitis by breathing in

tiny particles of mucus and saliva that spray into the air

လူတွေက လေထဲကို လွင့်စဉ်လာတဲ့ ချွဲနဲ့ တံတွေး အမှုန်တွေကို ရှူမိတာကနေ

when an infected person sneezes or coughs.

ဘက်တီးရီးယားပါတဲ့ ဦးနှောက်အမြှေးရောင် ရောဂါကို ကူးစက်တာပါ။

It can also be transmitted through kissing,

နမ်းတာ၊ ဒါမှမဟုတ် စီးကရက်၊ သွားတိုက်တံ

or sharing cigarettes, toothbrushes or utensils.

ဒါမဟုတ် အသုံးအဆောင်တွေ မျှဝေတာကနေလည်း ကူးစက်နိုင်တယ်။

Some people can be infected and carry the disease

လူတချို့ကတော့ ရောဂါလက္ခဏာတွေ မပြဘဲ ဒါမှမဟုတ်

without showing symptoms or getting sick,

မဖျားနာဘဲ ရောဂါ ကူးစက်ပြီး သယ်ဆောင်လာနိုင်တယ်၊

which helps the disease spread quickly to others.

ဒါက အခြားသူတွေဆီ ကူးစက် မြန်ဖို့ ကူညီတာပါ။

Once the bacteria enter the nose, mouth, and throat,

ဘက်တီးရီးယားတွေက နှာခေါင်း၊ ပါးစပ်နဲ့ လည်ချောင်းထဲကို ဝင်တာနဲ့၊

they cross the surrounding membranes and enter the bloodstream.

ဒါတွေက အနီးအနားက အလွှာပါးတွေကို ဖြတ်ကာ သွေးကြောထဲကို ဝင်ရောက်သွားတယ်။

From there, bacteria have rapid access to the body’s tissues

 ဒီနေရာကနေ ဘက်တီးရီးယားတွေဟာ သွေး-ဦးနှောက် အတားအဆီးလို့ ခေါ်တဲ့ အလွှာပါး အပါအဝင်

--including a membrane called the blood-brain barrier.

ခန္ဓာကိုယ် တစ်သျှူးတွေဆီကို   အလျင်အမြန် ဝင်ရောက်နိုင်တယ်။

This is made of a tight mesh of cells which separate blood vessels from the brain,

ဒါကို ဦးနှောက်က သွေးကြောတွေကို ခြားထားတဲ့ ဆဲလ်တွေရဲ့  တင်းကျပ်တဲ့ ကွန်ရက်နဲ့

and block everything except for a specific set of particles,

ပြုလုပ်ထားပြီး ရေ မော်လီကျူးတွေနဲ့ ဓာတ်ငွေ့အချို့ အပါအဝင်၊

including water molecules and some gases.

သီးခြား အမှုန် အစုအဝေးကလွဲပြီး အရာရာကို ပိတ်ဆို့ထားတယ်။

But in ways that scientists are still trying to understand,

ဒါပေမဲ့၊ သိပ္ပံပညာရှင်တွေ နားလည်ဖို့ ကြိုးစားနေဆဲ နည်းလမ်းတွေအရ၊

meningitis bacteria can trick the barrier into letting them through.

ဦးနှောက်အမြှေးရောင်ဘက်တီးရီးယားက ဒါတွေကို ဖြတ်ကျော်ဖို့ အတားအဆီးကိုလှည့်စားနိုင်တယ်။

Inside the brain, the bacteria swiftly infect the meninges.

ဦးနှောက်အတွင်းဘက်မှာ ဘက်တီးရီးယားတွေက တစ်ရှူးလွှာတွေကို လျင်မြန်စွာ ကူးစက်တယ်။

This triggers inflammation as the body’s immune response kicks into overdrive,

ဒါက ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ခုခံအား တုံ့ပြန်မှု လွန်ကဲလာစေတဲ့  အဖျားနဲ့ ပြင်းထန်တဲ့

ခေါင်းကိုက်တာတွေ ဖြစ်စေတာကြောင့် ရောင်ရမ်းမှုကို အစပျိုးပေးတာပါ။

bringing on fever and intense headaches.

As swelling in the meninges worsens, the neck begins to stiffen.

တစ်ရှူးလွှာတွေအတွင်း ရောင်ရမ်းမှု ပိုဆိုးလာတာကြောင့်၊ လည်ပင်းက တင်းမာလာတယ်။

Swelling in the brain disrupts its normal function--

ဦးနှောက်ထဲက ရောင်ရမ်းမှုက ပုံမှန်အလုပ်တွေကို အလျဉ်ပြတ်စေတယ်၊

causing symptoms like hearing loss and extreme light sensitivity.

အကြားအာရုံ ဆုံးရှုံးတာနဲ့ အလင်း တုံ့ပြန်မှုလွန်တာလို လက္ခဏာတွေ ဖြစ်စေတယ်။

As pressure increases in the cranium, it may also make the person confused--

ဦးခေါင်းခွံအတွင်း ဖိအားတိုးလာတာကြောင့်၊

one of the hallmarks of the disease.

ဒါက လူကို စိတ်ရှုပ်ထွေးစေတဲ့ ရောဂါ လက္ခဏာတွေထဲက တစ်ခုပါ။

A few hours in, the rapidly multiplying bacteria start to release toxins,

နာရီအနည်းငယ် အကြာမှာ လျင်မြန်စွာ တိုးပွားလာတဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေက အဆိပ်တွေကို

leading to septicemia, also known as blood poisoning.

စတင်ထုတ်လွှတ်ပြီး သွေးဆိပ်သင့်တာလို့ လည်း လူသိများတဲ့ septicemia ကို ဖြစ်စေတယ်။

This breaks down blood vessels,

ဒါက သွေးကြောတွေကို ပျက်ပြားစေပြီး

letting blood seep out and form what starts out looking like a rash,

သွေး စိမ့်ထွက်ကာ အဖုတစ်လုံးလို ဖြစ်လာပြီး

and evolves into big discoloured blots beneath the skin.

အရေပြားအောက်က အမဲကွက်ကြီးတွေအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားတယ်။

At the same time, these toxins burn through oxygen in the blood,

တစ်ချိန်တည်းမှာ၊ ဒီအဆိပ်တွေက သွေးအတွင်းက အောက်ဆီဂျင်ကနေ လောင်ကျွမ်းပြီး

reducing the amount that gets to major organs like the lungs and kidneys.

အဆုတ်နဲ့ ကျောက်ကပ်လို အဓိက အင်္ဂါတွေဆီ ရောက်ရှိတဲ့ ပမာဏကို လျော့ကျစေတယ်။

That increases the chance of organ shut down

ဒါက ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါတွေကို ပိတ်ပစ်နိုင်ခြေကို တိုးမြင့်စေပြီး

--and alongside spreading septicemia, threatens death.

သွေးဆိပ်သင့်တာ ပျံ့နှံ့မှုနဲ့အတူ သေဆုံးမှုကို ခြိမ်းခြောက်တယ်။

That all sounds scary, but doctors are so good at treating meningitis

ကြောက်စရာကောင်းပေမဲ့၊ ဆရာဝန်တွေက ဦးနှောက် အမြှေးရောင်ရောဂါ ကုရာမှာ တော်တာကြောင့်

that a visit to the hospital can drastically reduce an adult’s risk of dying from it.

ဆေးရုံကို လာပြတာက ဒါကနေ လူကြီးတွေ သေဆုံး နိုင်ခြေကို သိသိသာသာ လျှော့ချနိုင်တယ်။

The longer it’s left untreated, though,

ကြာကြာ မကုသဘဲ ထားလေလေ၊

the more likely it will lead to lasting damage.

ကြာရှည် ပျက်စီးမှုဆီ ဦးတည်လေလေပါ။

If declining oxygen levels cause cell death in extreme parts of the body

အောက်ဆီဂျင် ပမာဏတွေ ကျလာရင်၊ လက်ချောင်း၊ ခြေချောင်း၊ လက်မောင်းနဲ့ ခြေထောက်တွေလို

--like fingers, toes, arms and legs-- the risk of amputation goes up.

ခန္ဓာကိုယ် အစွန်းပိုင်းတွေမှာ ဆဲလ်သေတာတွေ ဖြစ်ပြီး ဖြတ်တောက်ခံရနိုင်ခြေ မြင့်လာတယ်။

And if bacterial toxins accumulate in the brain and trigger cell death,

ဦးနှောက်အတွင်း ဘက်တီးရီးယား အဆိပ်တွေ စုပုံလာပြီး ဆဲလ်သေတာတွေ ဖြစ်လာရင်၊

meningitis could also cause long-term brain damage and memory loss.

ဒီရောဂါက ရေရှည် ဦးနှောက် ပျက်စီးမှုနဲ့ မှတ်ဉာဏ်ဆုံးရှုံးမှုကို ဖြစ်စေနိုင်တယ်။

So fast treatment, or better yet, prevention, is critical.

ဒါကြောင့် အမြန်ကုသတာ၊ ပိုကောင်းတာက ကြိုတင်ကာကွယ်မှုက အရေးကြီးပါတယ်။

That's why most countries have vaccines that defend against the disease

ဒါကြောင့် နိုင်ငံအများစုမှာ အသေအပျောက် အများဆုံးပုံစံတွေမှာ ဒီရောဂါကို

in its deadliest forms.

ကာကွယ်တဲ့ ကာကွယ်ဆေးတွေ ရှိတယ်။

Those are usually given to the people who are most at risk--like young children,

ဒီဆေးတွေကို အများအားဖြင့် ကလေးငယ်တွေလို အန္တရာယ်အရှိဆုံးသူတွေ၊

people with weak immune systems, or people who gather in large groups

ခုခံအားစနစ် အားနည်းသူတွေ ဒါမှမဟုတ် ဦးနှောက်အမြှေးရောင်ရောဂါ

where an outbreak of meningitis could potentially happen.

ဖြစ်ပွားနိုင်ချေရှိတဲ့ အုပ်စုကြီးတွေမှာ စုဝေးနေသူတွေကို ပေးကြတယ်။

In addition to those gatherings,

ဒီအစုအဝေးတွေအပြင်၊

meningitis is most common in a region called the meningitis belt

ဦးနှောက်အမြှေးရောင်ရောဂါက အာဖရိကအနှံ့မှာ ပြန့်နှံ့နေတဲ့ ဦးနှောက်အမြှေးရောင်

that stretches across Africa, though cases do happen all over the world.

ခါးပတ်လို့ ခေါ်တဲ့ ဒေသမှာ အဖြစ်များဆုံး ဆိုပေမဲ့၊ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ဖြစ်နေတာပါ။

If you’re concerned that you or someone you know may have meningitis,

သင် ဒါမှမဟုတ် သင် သိတဲ့ တစ်ယောက်ယောက် ဦးနှောက်အမြှေးရောင်ရောဂါဖြစ်မှာ

get to the doctor as soon as possible;

စိုးရိမ်ရင်၊ ဆရာဝန်ဆီ အမြန်ဆုံး သွားပါ။

quick action could save your life.

အမြန် လုပ်ဆောင်မှုက  သင့် အသက်ကို ကယ်တင်နိုင်ပါတယ်။