A brief history of plastic

Translator: Waiyan Htut Reviewer: Sanntint Tint

Today, plastics are everywhere.

ဒီနေ့မှာတော့ ပလက်စတစ်ဟာ နေရာတိုင်းမှာ ရှိနေပါတယ်။

All of this plastic originated from one small object—

ဒီပလက်စတစ်တွေရဲ့မူလအစကတော့ ပလက်စတစ်တောင် မဟုတ်တဲ့

that isn’t even made of plastic.

ပစ္စည်းအသေးလေးကနေ စတင်ခဲ့ပါတယ်။

For centuries, billiard balls were made of ivory from elephant tusks.

ရာစုနှစ်များစွာတိုင်အောင် ဘိလိယက်ဘောလုံး တွေကို ဆင်စွယ်တွေကနေ ထုတ်လုပ်ခဲ့ပါတယ်။

But when excessive hunting caused elephant populations to decline

လိုအပ်တာထက် အမဲလိုက်လာမှုကြောင့် ၁၉ရာစုနှစ် ရောက်လာတဲ့အခါမှာ ဆင်ကောင်ရေ

ကျဆင်းလာတဲ့အခါမှာတော့

in the 19th century,

billiard balls makers began to look for alternatives, offering huge rewards.

ဘိလိယက်ဘောပြုလုပ်သူတွေက တခြားကနေ

ပြောင်းထုတ်ဖို့ ဆုငွေကြေငြာရင်း ရှာဖွေကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ၁၈၆၃ မှာ

So in 1863 an American named John Wesley Hyatt took up the challenge.

အမေရိကန်လူမျိုး John Wesley Hyatt က အဲဒီစိန်ခေါ်မှုကို လက်ခံခဲ့ပါတယ်။

Over the next five years, he invented a new material called celluloid,

နောက် ၅နှစ်အတွင်းမှာတော့ သူက ဆဲလူးလွိုက်လို့ခေါ်တဲ့ ပစ္စည်းအသစ်ကို

made from cellulose, a compound found in wood and straw.

သစ်ပင်နဲ့ ဂုန်လျှော်ကရတဲ့ ဆဲလူးလို့စ် ဒြပ်ပေါင်းကနေ ထုတ်လုပ်ခဲ့ပါတယ်။

Hyatt soon discovered celluloid couldn’t solve the billiard ball problem––

နောက်ပိုင်းသိလိုက်ရတာက ဆဲလူးလွိုက်က ဘောလုံးပြဿနာကို မဖြေရှင်းပေးနိုင်ဘူး။

the material wasn’t heavy enough and didn’t bounce quite right.

အဲဒါက သေချာလေး ပြန်ကန်ထွက် ရလောက်အောင် လေးမနေလို့ပါ။

But it could be tinted and patterned

ဒါပေမဲ့ အဲဒါကို အရောင်တွေစပ်ကာ ဒီဇိုင်းဆွဲပြီး

to mimic more expensive materials like coral,

ဈေးကြီးတဲ့ ပစ္စည်းတွေပုံစံကို ပုံတူလုပ်လို့ရပါတယ်။

tortoiseshell, amber, and mother-of-pearl.

ဥပမာ သန္တာကျောက်တန်း၊ လိပ်ခွံ ပယင်းကျောက်နဲ့ ကမာ တွေလိုပေါ့။

He had created what became known as the first plastic.

သူက အဲဒီမှာပဲ ပထမဆုံး ပလက်စတစ် ဆိုတာကို စတီထွင်လိုက်ပါတော့တယ်။

The word ‘plastic’ can describe any material made of polymers,

'ပလက်စတစ်' လို့ သတ်မှတ်ကြတဲ့ အရာ မှန်သမျှကို ယူနစ်အခွဲတိုင်းက ထပ်ခါထပ်ခါ

which are just the large molecules consisting of the same repeating subunit.

တူညီနေတဲ့ မော်လီကျူးကြီးတွေ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ ပိုလီမာနဲ့ လုပ်ထားကြတာပါ။

This includes all human-made plastics,

အဲဒါကို လူလုပ်ပလက်စတစ်တွေ အကုန်လုံးနဲ့

as well as many of the materials found in living things.

သက်ရှိတွေမှာရှိတဲ့ ပစ္စည်း တော်တော်များများမှာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။

But in general, when people refer to plastics,

ယေဘုယျအနေနဲ့ ပလက်စတစ်လို့ ပြောလိုက်ရင်

they’re referring to synthetic materials.

သဘာဝမဟုတ်တဲ့ဒြပ်ပစ္စည်းတွေလို့ မြင်ကြတယ်။

The unifying feature of these is that they start out soft and malleable

သူ့ ပေါင်းစည်းတဲ့သဏ္ဍာန်ကတော့ စစချင်း ပျော့ပြောင်းပြီး လိုရာပြောင်း

and can be molded into a particular shape.

နိုင်ချိန်မှာ လိုချင်တဲ့ ပုံစံကို ပုံလောင်းနိုင်ခြင်းပါပဲ။

Despite taking the prize as the first official plastic,

ပထမဆုံးတရားဝင် ပလက်စတစ်ဆုရသာ ဆိုပေမဲ့ ဆဲလူးလွိုက်က အတော်လေး

celluloid was highly flammable, which made production risky.

မီးလောင်လွယ်ပြီး၊ ထုတ်လုပ်မှုကလည်း အန္တရာယ်များတယ်။

So inventors began to hunt for alternatives.

ဒါကြောင့် တီထွင်သူတွေက တခြားနည်းလမ်း ထပ်ရှာဖွေခဲ့ကြပြန်တယ်။

In 1907 a chemist combined phenol—

၁၉၀၇ ခုနှစ်မှာ ဓာတုဗေဒပညာရှင်တစ်ယောက်က ကတ္တရာရဲ့ဘေးထွက်ပစ္စည်းဖြစ်တဲ့

a waste product of coal tar—

ဖီနောနဲ့ ဖောမလင် ကို ပေါင်းပြီး

and formaldehyde, creating a hardy new polymer called bakelite.

ပိုလီမာအသစ် ဘိတ်ကာလိုက်ကို ဖန်တီးခဲ့ပါတယ်။

Bakelite was much less flammable than celluloid and the raw materials

ဘိတ်ကာလိုက်က ဆဲလူးလွိုက်နဲ့ ကုန်ကြမ်းတွေလောက်

used to make it were more readily available.

သိပ်မီးလောင်မလွယ်ဘူး။ အဆင်သင့်ထုတ်ဖို့လည်း ရနိုင်နေခဲ့တယ်။

Bakelite was only the beginning.

ဘိတ်ကာလိုက်က ခြေလှမ်းအစပါပဲ။

In the 1920s, researchers first commercially developed polystyrene,

၁၉၂၀တွေမှာ သုတေသီတွေက ပိုလီစတိုင်ရင်းလို့ ခေါ်တဲ့ ဖော့အပူခံပြားတွေကို

a spongy plastic used in insulation.

ပထမဆုံး စီးပွားဖြစ် ထုတ်လုပ်ခဲ့ကြတယ်။

Soon after came polyvinyl chloride, or vinyl, which was flexible yet hardy.

နောက်မှာ မာလည်းမာ အကြမ်းလည်းခံတဲ့ ပိုလီ ဗိုင်းနေးကလိုရိုက် (ဗိုင်းနေး) ပေါ်လာတယ်။

Acrylics created transparent,

အခရစ်လစ်နဲ့ မှန်တဲ့ပုံစံတူ အက်ကွဲဒဏ်ခံ

shatter-proof panels that mimicked glass.

အကြည်ပြားတွေကို လုပ်နိုင်လာတယ်။

And in the 1930s nylon took centre stage—

၁၉၃၀ တွေမှာတော့ နိုင်လွန်တွေက အဓိက ကျလာတယ်။

a polymer designed to mimic silk, but with many times its strength.

ပိုလီမာနဲ့ ပိုးကိုပုံစံတုထားပြီး ပိုမာကျောတဲ့ နိုင်လွန်မျိုး။

Starting in 1933, polyethylene became one of the most versatile plastics,

၁၉၃၃ ကစလို့ ပိုလီအီသလင်းက ဘက်စုံအသုံး အဝင်ဆုံး ပလက်စတစ်တွေထဲက တစ်ခုဖြစ်လာခဲ့တယ်။

still used today to make everything from grocery bags, to shampoo bottles,

အခုထိ သုံးနေသမျှ ကြွတ်ကြွတ်အိတ်တွေ ခေါင်းလျှော်ရည်ဗူးတွေကနေ

to bulletproof vests.

ကျည်ကာအင်္ကျီ အထိပါပဲ။

New manufacturing technologies accompanied this explosion of materials.

ထုတ်လုပ်ရေးနည်းပညာအသစ်တွေက ဒီပစ္စည်းတွေနဲ့အတူ ထွန်းကားလာခဲ့တယ်။

The invention of a technique called injection-moulding

ထည့်သွင်းပုံလောင်းခြင်း နည်းစနစ်က ပျော်နေတဲ့ ပလက်စတစ်ကို လိုချင်တဲ့

made it possible to insert melted plastics into molds of any shape,

ပုံစံအတွက် အခြောက်မြန်တဲ့ ပုံစံခွက်ထဲကိုလောင်းပြီး

where they would rapidly harden.

တီထွင်မှုက တကယ်အလုပ်ဖြစ်ခဲ့တယ်။

This created possibilities for products in new varieties and shapes—

ဒါဟာ ပုံစံအသစ်နဲ့ မျိုးစုံသောထုတ်ကုန် တွေကို တက်နိုင်သမျှဖန်တီးဖို့နဲ့ ပလက်စတစ်

and a way to inexpensively and rapidly produce plastics at scale.

ပမာဏများများကို သက်သက်သာသာနဲ့ မြန်မြန်ထုတ်ဖို့ ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

Scientists hoped this economical new material

သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ဒီစီးပွားဖြစ်ပစ္စည်းက အရင်က မတက်နိုင်ခဲ့တဲ့

would make items that once had been unaffordable accessible to more people.

ပစ္စည်းတွေကို လူများများက အသုံးပြုနိုင်ဖို့လို့ မျှော်လင့်ခဲ့တယ်။

Instead, plastics were pushed into service in World War Two.

ဆိုပေမဲ့ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မှာ ပလက်စတစ်ကို စသုံးဖို့ ဖြစ်လာတယ်။

During the war, plastic production in the United States quadrupled.

စစ်အတွင်းမှာ ပလက်စတစ်ထုတ်လုပ်မှုက အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ လေးဆတက်လာတယ်။

Soldiers wore new plastic helmet liners and water-resistant vinyl raincoats.

စစ်သားတွေက ပလက်စတစ်အနားလိုင်းနဲ့ ခမောက်တွေ ရေစိုခံဗိုင်းနေးမိုးကာတွေ ဝတ်ဆင်ကြတယ်။

Pilots sat in cockpits made of plexiglass, a shatterproof plastic,

လေယာဉ်မှူးတွေက ပလက်စီမှန်တွေ၊ အက်ကွဲဒဏ်ခံ ပလက်စတစ်နဲ့ လုပ်ထားတဲ့ စက်ခန်းမှာထိုင်ပြီး

and relied on parachutes made of resilient nylon.

တောင့်တင်းတဲ့ နိုင်လွန် လေထီးတွေကို အသုံးပြုလာကြတယ်။

Afterwards, plastic manufacturing companies

နောက်ပိုင်းကြတော့ စစ်အတွင်းက အားကောင်းလာခဲ့တဲ့

that had sprung up during wartime turned their attention to consumer products.

ပလက်စတစ်လုပ်ငန်းတွေက သုံးစွဲသူတွေအကြိုက် ထုတ်ကုန်တွေအပေါ် အာရုံစိုက်လာကြတယ်။

Plastics began to replace other materials like wood, glass, and fabric

ပလက်စတစ်တွေက သစ်၊ ဖန်၊ ပိတ်စ၊ ပရိဘောဂ၊ အဝတ်အထည်၊

in furniture, clothing, shoes, televisions, and radios.

ဖိနပ်၊ တီဗွီ၊ ရေဒီယို စတာတွေကို အစားထိုးဖို့ ဖြစ်လာတယ်။

Versatile plastics opened up possibilities for packaging—

ဘက်စုံသုံး ပလက်စတစ်တွေက ထုပ်ပိုးမှုအတွက် ဖြစ်လာကာ အစားအစာနဲ့ တခြားထုတ်ကုန်တွေကို

mainly designed to keep food and other products fresh for longer.

ကြာကြာနဲ့ လတ်လတ်ဆတ်ဆတ် ထုပ်ပိုးဖို့ ပုံဖော်ခဲ့ကြတယ်။

Suddenly, there were plastic garbage bags, stretchy plastic wrap,

ရုတ်တရက် ပလက်စတစ် အမှိုက်အိတ်တွေ၊ အပါးအုပ်စတွေ၊

squeezable plastic bottles, takeaway cartons,

ညှစ်လို့ရတဲ့ ပလက်စတစ်ဗူးတွေ၊ ပါဆယ်ထုပ်တဲ့ ဖော့ဘူးတွေ၊

and plastic containers for fruit, vegetables, and meat.

အသီး၊အရွက်နဲ့ အသားထည့်တဲ့ ပလက်စတစ်ခွက်တွေ ပေါ်လာပါတော့တယ်။

Within just a few decades, this multifaceted material

ဆယ်စုနှစ် အနည်းငယ် အတွင်းမှာတင်ပဲ ဒီလိုရာသုံး ပစ္စည်းတွေက

ushered in what became known as the “plastics century.”

"ပလက်စတစ်ရာစုနှစ်" ဆိုတာကြီး ဖြစ်လာစေပါတော့တယ်။

While the plastics century brought convenience and cost-effectiveness,

ပလက်စတစ်ရာစုနှစ်က သက်တောင့်သက်သာနဲ့ ဈေးတန်မှုကို ပေးသလို

it also created staggering environmental problems.

ထိတ်လန့်ဖွယ် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေလည်း ပေးပါတယ်။

Many plastics are made of nonrenewable resources.

ပလက်စတစ်များစွာက ပြန်လည်ပြည့်ဖြိုးမြဲ မဟုတ်တဲ့အရင်းမြစ်က ထုတ်ထားတာပါ။

And plastic packaging was designed to be single-use,

ပြီးတော့ ပလက်စတစ်ထုပ်ပိုးမှုက တခါသုံးအတွက်ပဲ လုပ်ထားတာဖြစ်ပြီး

but some plastics take centuries to decompose,

တချို့ပလက်စတစ်တွေက ဆွေးဖို့ကို ရာစုနှစ်တွေထိကြာတာမို့လို့

creating a huge build up of waste.

စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေ စုပုံလာစေပါတော့တယ်။

This century we’ll have to concentrate our innovations on addressing those problems—

ဒီရာစုနှစ်မှာတော့ ဒီပြဿနာတွေကို ကိုင်တွယ် ဖို့ ဖန်တီးကြံဆမှုတွေကို အာရုံစိုက်ပြီး

by reducing plastic use, developing biodegradable plastics,

ပလက်စတစ်လျှော့သုံးခြင်း၊ ဇီဝနည်းကျဖြိုခွဲ နိုင်မယ့် ပလက်စတစ်တွေ ထုတ်လုပ်ခြင်းနှင့်

and finding new ways to recycle existing plastic.

ရှိနေတဲ့ ပလက်စတစ်တွေကို ပြန်လည်သုံးစွဲ လို့ရမယ့် နည်းလမ်းအသစ်တွေကို ကြံဆကြရမှာပါ။