A brief history of plastic

Tłumaczenie: Agnieszka Fijałkowska Korekta: Ola Królikowska

Today, plastics are everywhere.

Dziś tworzywa sztuczne są wszędzie.

All of this plastic originated from one small object—

Cały ten plastik wziął się z małego przedmiotu,

that isn’t even made of plastic.

który nawet nie jest z plastiku.

For centuries, billiard balls were made of ivory from elephant tusks.

Przez wieki kule bilardowe robiono z kości słoniowej.

But when excessive hunting caused elephant populations to decline

Ale kiedy w XIX wieku nadmierne polowania

spowodowały spadek populacji słoni,

in the 19th century,

billiard balls makers began to look for alternatives, offering huge rewards.

producenci kul bilardowych zaczęli szukać alternatyw, oferując ogromne nagrody.

So in 1863 an American named John Wesley Hyatt took up the challenge.

W 1863 roku wyzwanie podjął Amerykanin John Wesley Hyatt.

Over the next five years, he invented a new material called celluloid,

W ciągu pięciu lat wynalazł nowy materiał celuloid,

made from cellulose, a compound found in wood and straw.

wykonany z obecnej w drewnie i słomie celulozy.

Hyatt soon discovered celluloid couldn’t solve the billiard ball problem––

Hyatt odkrył, że celuloid nie rozwiąże problemu kuli bilardowej.

the material wasn’t heavy enough and didn’t bounce quite right.

Materiał nie był wystarczająco ciężki i nie odbijał się zbyt dobrze.

But it could be tinted and patterned

Ale mógł być barwiony i formowany

to mimic more expensive materials like coral,

na podobieństwo droższych materiałów, takich jak koral,

tortoiseshell, amber, and mother-of-pearl.

skorupa żółwia, bursztyn i masa perłowa.

He had created what became known as the first plastic.

Stworzył coś, co znamy jako pierwszy plastik.

The word ‘plastic’ can describe any material made of polymers,

Słowo "plastik" oznacza dowolny materiał z polimerów,

which are just the large molecules consisting of the same repeating subunit.

dużych cząsteczek złożonych z mniejszych podjednostek.

This includes all human-made plastics,

Obejmuje to wszystkie tworzywa sztuczne wytworzone przez człowieka

as well as many of the materials found in living things.

i materiały występujące w organizmach żywych.

But in general, when people refer to plastics,

Jednak kiedy mówimy o plastiku,

they’re referring to synthetic materials.

mamy na myśli materiały syntetyczne.

The unifying feature of these is that they start out soft and malleable

Ich cechami wspólnymi są miękkość, plastyczność

and can be molded into a particular shape.

i możliwość formowania w dowolne kształty.

Despite taking the prize as the first official plastic,

Mimo zdobycia nagrody za pierwsze tworzywo sztuczne

celluloid was highly flammable, which made production risky.

celuloid był bardzo łatwopalny, co czyniło produkcję ryzykowną.

So inventors began to hunt for alternatives.

Wynalazcy zaczęli szukać alternatyw.

In 1907 a chemist combined phenol—

W 1907 roku chemik połączył fenol,

a waste product of coal tar—

produkt odpadowy smoły węglowej,

and formaldehyde, creating a hardy new polymer called bakelite.

z formaldehydem, tworząc bakelit, nowy wytrzymały polimer.

Bakelite was much less flammable than celluloid and the raw materials

Bakelit był znacznie mniej łatwopalny niż celuloid,

a surowce użyte do jego produkcji były łatwiej dostępne.

used to make it were more readily available.

Bakelite was only the beginning.

To był tylko początek.

In the 1920s, researchers first commercially developed polystyrene,

W latach 20. XX wieku naukowcy otrzymali komercyjnie polistyren,

a spongy plastic used in insulation.

gąbczaste tworzywo sztuczne stosowane w izolacji.

Soon after came polyvinyl chloride, or vinyl, which was flexible yet hardy.

Wkrótce pojawił się polichlorek winylu, czyli elastyczny, ale wytrzymały winyl.

Acrylics created transparent,

Akryle tworzyły przezroczyste,

shatter-proof panels that mimicked glass.

odporne na stłuczenia panele imitujące szkło.

And in the 1930s nylon took centre stage—

W latach 30. XX wieku w centrum uwagi znalazł się nylon,

a polymer designed to mimic silk, but with many times its strength.

polimer naśladujący jedwab, ale o wiele większej wytrzymałości.

Starting in 1933, polyethylene became one of the most versatile plastics,

W 1933 roku polietylen stał się jednym z najpowszechniejszych tworzyw sztucznych,

still used today to make everything from grocery bags, to shampoo bottles,

używanym do produkcji wszystkiego, od toreb spożywczych

przez butelki szamponów po kamizelki kuloodporne.

to bulletproof vests.

New manufacturing technologies accompanied this explosion of materials.

Nowe technologie produkcji towarzyszyły tej eksplozji materiałów.

The invention of a technique called injection-moulding

Wynalezienie techniki zwanej formowaniem wtryskowym

made it possible to insert melted plastics into molds of any shape,

umożliwiło wlewanie stopionych tworzyw sztucznych

do form o dowolnym kształcie, gdzie mogły szybko stwardnieć.

where they would rapidly harden.

This created possibilities for products in new varieties and shapes—

To dało możliwość tworzenia produktów w nowych odmianach i kształtach

and a way to inexpensively and rapidly produce plastics at scale.

oraz sposób na niedrogą i szybką produkcję tworzyw sztucznych na dużą skalę.

Scientists hoped this economical new material

Naukowcy mieli nadzieję, że dzięki nowemu materiałowi

would make items that once had been unaffordable accessible to more people.

zbyt drogie niegdyś przedmioty będą dostępne dla większej liczby osób.

Instead, plastics were pushed into service in World War Two.

Tworzywa sztuczne wykorzystano jednak w II wojnie światowej.

During the war, plastic production in the United States quadrupled.

Ich produkcja w USA wzrosła wtedy czterokrotnie.

Soldiers wore new plastic helmet liners and water-resistant vinyl raincoats.

Żołnierze nosili nowe plastikowe wkładki do hełmów

i wodoodporne, winylowe płaszcze przeciwdeszczowe.

Pilots sat in cockpits made of plexiglass, a shatterproof plastic,

Piloci siedzieli w kokpitach z nietłukącego się pleksiglasu

and relied on parachutes made of resilient nylon.

i polegali na spadochronach z elastycznego nylonu.

Afterwards, plastic manufacturing companies

Firmy produkujące tworzywa sztuczne,

that had sprung up during wartime turned their attention to consumer products.

które pojawiły się w czasie wojny, skupiły się na produktach konsumenckich.

Plastics began to replace other materials like wood, glass, and fabric

Tworzywa sztuczne zaczęły zastępować materiały, jak drewno, szkło i tkaniny,

in furniture, clothing, shoes, televisions, and radios.

w meblach, odzieży, butach, telewizorach i radiach.

Versatile plastics opened up possibilities for packaging—

Wszechstronne tworzywa stworzyły nowe możliwości pakowania,

mainly designed to keep food and other products fresh for longer.

głównie w celu dłuższego zachowania świeżości żywności i innych produktów.

Suddenly, there were plastic garbage bags, stretchy plastic wrap,

Nagle pojawiły się plastikowe worki na śmieci, elastyczne foliowe opakowania,

squeezable plastic bottles, takeaway cartons,

tłoczone plastikowe butelki, kartony na wynos

and plastic containers for fruit, vegetables, and meat.

i plastikowe pojemniki na owoce, warzywa i mięso.

Within just a few decades, this multifaceted material

W ciągu zaledwie kilku dekad ten różnorodny materiał

ushered in what became known as the “plastics century.”

zapoczątkował "plastikowe stulecie".

While the plastics century brought convenience and cost-effectiveness,

Chociaż plastikowe stulecie przyniosło wygodę i opłacalność,

it also created staggering environmental problems.

stworzyło też ogromne problemy środowiskowe.

Many plastics are made of nonrenewable resources.

Wiele tworzyw sztucznych powstaje z nieodnawialnych surowców.

And plastic packaging was designed to be single-use,

Takie opakowania zaprojektowano do jednorazowego użytku,

but some plastics take centuries to decompose,

ale rozkład niektórych plastików zajmuje setki lat,

creating a huge build up of waste.

tworząc ogromną ilość odpadów.

This century we’ll have to concentrate our innovations on addressing those problems—

W tym stuleciu musimy skoncentrować się na rozwiązaniu tych problemów,

by reducing plastic use, developing biodegradable plastics,

zmniejszając zużycie plastiku, opracowując biodegradowalne tworzywa sztuczne

and finding new ways to recycle existing plastic.

i szukając nowych sposobów recyklingu istniejących tworzyw sztucznych.