A brief history of plastic

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Nihal Aksakal

Today, plastics are everywhere.

Günümüzde plastik her yerde.

All of this plastic originated from one small object—

Tüm bu plastik küçük bir nesneden oluştu

that isn’t even made of plastic.

ve bu nesne plastikten yapılmış bile değil.

For centuries, billiard balls were made of ivory from elephant tusks.

Yüzyıllar boyunca bilardo topları fil dişinden yapıldı.

But when excessive hunting caused elephant populations to decline

Ancak aşırı avlanma 19. yüzyılda fil nüfusunun azalmasına neden olunca

in the 19th century,

billiard balls makers began to look for alternatives, offering huge rewards.

bilardo topu üreticileri büyük ödüller sunarak alternatifler aramaya başladılar

So in 1863 an American named John Wesley Hyatt took up the challenge.

ve 1863'te John Wesley Hyatt adında bir Amerikalı bu mücadeleyi göğüsledi.

Over the next five years, he invented a new material called celluloid,

Sonraki beş yıl boyunca, tahta ve samanda bulunan

bir bileşim olan selülozdan yapılan selüloit denen yeni bir madde icat etti.

made from cellulose, a compound found in wood and straw.

Hyatt soon discovered celluloid couldn’t solve the billiard ball problem––

Hyatt çok geçmeden selüloitin bilardo topu sorununu çözemeyeceğini keşfetti,

the material wasn’t heavy enough and didn’t bounce quite right.

yeterince ağır bir madde değildi ve düzgünce zıplamıyordu.

But it could be tinted and patterned

Ancak mercan, kaplumbağa kabuğu, kehribar ve sedef gibi

to mimic more expensive materials like coral,

daha pahalı materyallere benzetmek için renklendirilebilir ve süslenebilirdi.

tortoiseshell, amber, and mother-of-pearl.

He had created what became known as the first plastic.

Böylelikle ilk plastik olarak bilinen şeyi yarattı.

The word ‘plastic’ can describe any material made of polymers,

"Plastik" kelimesi ise yinelenen aynı altbirimlerden oluşan

büyük moleküller olan polimerlerden yapılmış

which are just the large molecules consisting of the same repeating subunit.

herhangi bir maddeyi tanımlayabilir.

This includes all human-made plastics,

Bu, canlılarda bulunan çoğu madde gibi tüm insan yapımı plastikleri de kapsıyor.

as well as many of the materials found in living things.

But in general, when people refer to plastics,

Ancak insanlar plastikten bahsettiğinde

they’re referring to synthetic materials.

genellikle sentetik maddeleri kasdediyorlar.

The unifying feature of these is that they start out soft and malleable

Bunların birleştirici özelliği ise

yumuşak başlayıp belli bir şekle sokulabilmesi.

and can be molded into a particular shape.

Despite taking the prize as the first official plastic,

İlk resmi plastik olarak ödülü almasına rağmen

celluloid was highly flammable, which made production risky.

selüloit oldukça yanıcı ki bu da üretimini tehlikeli yapıyor.

So inventors began to hunt for alternatives.

Bu yüzden mucitler alternatifler aramaya devam ettiler.

In 1907 a chemist combined phenol—

1907'de bir kimyager fenolü,

a waste product of coal tar—

yani katranın atık ürününü,

and formaldehyde, creating a hardy new polymer called bakelite.

formaldehit ile birleşti ve bakalit adında yeni dayanıklı bir polimer yarattı.

Bakelite was much less flammable than celluloid and the raw materials

Bakalit, selüloitten daha az yanıcıydı

ve yapımında kullanılan hammaddeler daha kolay bulunabilirdi.

used to make it were more readily available.

Bakelite was only the beginning.

Bakalit, sadece başlangıçtı.

In the 1920s, researchers first commercially developed polystyrene,

1920'lerde araştırmacılar ilk olarak yalıtımda kullanılan

süngerimsi bir plastik olan polistireni ticari olarak geliştirdiler.

a spongy plastic used in insulation.

Soon after came polyvinyl chloride, or vinyl, which was flexible yet hardy.

Çok geçmeden esnek ama dayanıklı polivinil klorür

ya da diğer bir adıyla vinil geldi.

Acrylics created transparent,

Akrilikler camı taklit eden kırılmaz panelleri, saydamı yarattı.

shatter-proof panels that mimicked glass.

And in the 1930s nylon took centre stage—

1930'larda da naylon ön plana çıktı,

a polymer designed to mimic silk, but with many times its strength.

ipeği taklit etmek için tasarlanmış ama ipekten çok daha güçlü bir polimer.

Starting in 1933, polyethylene became one of the most versatile plastics,

1933'ten itibaren polietilen en çok amaçlı plastiklerden biri hâline geldi,

still used today to make everything from grocery bags, to shampoo bottles,

günümüzde hâlâ alışveriş çantalarından şampuan şişelerine

ve kurşun geçirmez yeleklere kadar her şeyi yapmak için kullanılıyor.

to bulletproof vests.

New manufacturing technologies accompanied this explosion of materials.

Yeni imalat teknolojileri bu materyal patlamasına eşlik ettiler.

The invention of a technique called injection-moulding

Plastik enjeksiyon denen yeni bir tekniğin icadı

made it possible to insert melted plastics into molds of any shape,

eritilmiş plastiğin hızlı bir şekilde katılaşacağı

herhangi bir şeklin kalıbının içine enjekte edilebilmesini mümkün kıldı.

where they would rapidly harden.

This created possibilities for products in new varieties and shapes—

Bu, ürünlerin yeni çeşitleri ve şekilleri için imkân

and a way to inexpensively and rapidly produce plastics at scale.

ve ucuza hızlı bir şekilde plastik üretmenin bir yolunu yarattı.

Scientists hoped this economical new material

Bilim insanları bu yeni ekonomik maddenin bir zamanlar pahalı olan nesneleri

would make items that once had been unaffordable accessible to more people.

daha fazla insana erişebilir yapmasını umdu.

Instead, plastics were pushed into service in World War Two.

Aksine plastik İkinci Dünya Savaşı'nda hizmete sunuldu.

During the war, plastic production in the United States quadrupled.

Savaş boyunca ABD'deki plastik üretimi dört katına çıktı.

Soldiers wore new plastic helmet liners and water-resistant vinyl raincoats.

Askerler yeni plastik iç başlıklar ve su geçirmez vinil yağmurluklar giydi.

Pilots sat in cockpits made of plexiglass, a shatterproof plastic,

Pilotlar, kırılmaz bir plastik olan pleksiden yapılmış kokpitlerde oturdular

and relied on parachutes made of resilient nylon.

ve esnek naylondan yapılmış paraşütlere güvendiler.

Afterwards, plastic manufacturing companies

Daha sonrasında savaş zamanında türeyen plastik üreten şirketler

that had sprung up during wartime turned their attention to consumer products.

dikkatlerini tüketici ürünlerine çevirdiler.

Plastics began to replace other materials like wood, glass, and fabric

Plastik; mobilya, kıyafet, ayakkabı, televizyon ve radyoda

in furniture, clothing, shoes, televisions, and radios.

tahta, cam ve kumaş gibi diğer materyallerin yerini almaya başladı.

Versatile plastics opened up possibilities for packaging—

Çok yönlü plastikler, ambalajlamada da imkânlar ortaya çıkardı,

mainly designed to keep food and other products fresh for longer.

çoğunlukla yiyecekleri ve diğer ürünleri daha uzun bir süre taze tutmak içindi.

Suddenly, there were plastic garbage bags, stretchy plastic wrap,

Bir anda plastik çöp torbaları, plastik streç film,

squeezable plastic bottles, takeaway cartons,

sıkıştırılabilir plastik şişeler, paket kutular

and plastic containers for fruit, vegetables, and meat.

ve meyve, sebze ve et için plastik kaplar belirdi.

Within just a few decades, this multifaceted material

Birkaç on yıl içinde bu çok yönlü madde

ushered in what became known as the “plastics century.”

"plastik çağı" olarak bilinen şeye öncülük etti.

While the plastics century brought convenience and cost-effectiveness,

Plastik çağı kolaylık ve maliyet açısından verimlilik sağlasa da

it also created staggering environmental problems.

aynı zamanda sarsıcı çevre sorunları da yarattı.

Many plastics are made of nonrenewable resources.

Birçok plastik, yenilenemeyen kaynaklardan üretiliyor.

And plastic packaging was designed to be single-use,

Plastik ambalajlama da tek kullanımlık olmak üzere tasarlanmıştı,

but some plastics take centuries to decompose,

ancak bazı plastiklerin çözünmesi yüzyıllar alıyor,

creating a huge build up of waste.

devasa bir atık birikintisi yaratıyor.

This century we’ll have to concentrate our innovations on addressing those problems—

Bu yüzyıl, yeniliklerimizin bu sorunları çözmesine ağırlık vermeliyiz,

by reducing plastic use, developing biodegradable plastics,

yani plastik kullanımını azaltarak, biyobozunur plastikler geliştirerek

and finding new ways to recycle existing plastic.

ve var olan plastikleri geri dönüştürmenin yeni yollarını bularak.