Whatever happened to the hole in the ozone layer? - Stephanie Honchell Smith

Translator: Soe Yu N. Reviewer: Sanntint Tint

In the 1980s, the world faced a huge problem:

၁၉၈၀ ခုနှစ်ပိုင်းတွေမှာ ကမ္ဘာကြီးဟာ

ကြီးမားတဲ့ပြဿနာတစ်ခုနဲ့ ကြုံခဲ့ရပါတယ်။

there was a rapidly expanding hole in the ozone layer.

ဒါကတော့ အိုဇုန်းလွှာမှာ ရှိနေတဲ့အပေါက်က

အလျင်အမြန် ကြီးထွားလာတာပါ။

So, what happened? And is it still there?

ဒါဆို ဘာဖြစ်ခဲ့တာလဲ။

ပြီးတော့ အဲဒါက အခုထိရှိသေးလား။

Let’s go back to the beginning.

ဟိုးအစကို ပြန်သွားကြရအောင်။

The Sun makes life on Earth possible,

နေက ကမ္ဘာပေါ်မှာ သက်ရှိတွေရှင်သန်နိုင်အောင် ပြုလုပ်ပေးတယ်။

but too much exposure to its UV radiation damages plant and animal DNA.

ဒါပေမဲ့ UV ဓါတ်ရောင်ခြည်ဒဏ်ကို အလွန်ခံရတာက

အပင်နဲ့ သတ္တဝါရဲ့ DNA ကို ထိခိုက်စေပါတယ်။

Thankfully, about 98% of that radiation is absorbed by ozone molecules

ကောင်းတာတစ်ခုကတော့ ၉၈ ရာခိုင်နှုန်းသော ဓါတ်ရောင်ခြည်တွေဟာ

Stratosphere အလွှာထဲမှာ ပျံ့နှံ့နေတဲ့

dispersed in the stratosphere,

အဆက်မပြတ် ကွဲထွက်လိုက် ပြန်ပေါင်းစည်းလိုက် ဖြစ်နေတဲ့

which are continuously broken apart and reformed in this process,

အိုဇုန်းမော်လီကျူးတွေရဲ့ စုပ်ယူတာကိုခံပြီး Delicate Equilibrium ကို ထိန်းထားပေးပါတယ်

maintaining a delicate equilibrium.

But in the early 1970s, two chemists— Mario Molina and Sherwood Rowland—

ဒါပေမဲ့ ၁၉၇၀ ခုနှစ်အစောပိုင်းကာလတွေမှာ

Mario Molina နဲ့ Sherwood Rowland အမည်ရတဲ့ ဓာတုဗေဒပညာရှင်နှစ်ယောက်က

demonstrated that widely used chemicals called chlorofluorocarbons, or CFCs,

ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အသုံးပြုနေကြတဲ့

ကလိုရိုဖလူရိုကာဗွန် ဒါမဟုတ် CFC လို့ ခေါ်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေဟာ

ဒီ မျှခြေကို ထိခိုက်နိုင်တယ်ဆိုတာကို ရှာဖွေပြသခဲ့ကြပါတယ်

could upset this balance.

CFCs were developed in the 1920s by three US-based corporations

CFC တွေကို ရေခဲသေတ္တာတွေမှာ အေးစေနိုင်တဲ့အရာ "Coolants" အဖြစ်သုံးဖို့

၁၉၂၀ ခုနှစ်ပိုင်းတွေမှာ US အခြေစိုက် ကော်ပိုရေ:ရှင်း 3 ခုက ဖန်တီးခဲ့ကြတာပါ

as coolants for refrigerators.

Unlike existing alternatives— such as ammonia or methyl chloride—

အခြားရှိပြီးသားဓာတုပစ္စည်းဖြစ်တဲ့ ammonia နဲ့ methyl chloride တို့နဲ့ မတူတာကတော့

CFCs were non-flammable and non-toxic—

CFC ဟာ မီးလောင်တာကို အားမပေးသလို အဆိပ်သင့်တာကိုလည်း မဖြစ်စေပါဘူး

meaning they wouldn't burst into flames or cause deadly gas leaks.

ဆိုလိုတာက CFCဟာ မီးထတောက်မှာမဟုတ်သလို

သေစေနိုင်တဲ့ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်တာကိုလည်း မဖြစ်စေပါဘူး

They also made great propellants, foaming agents, and fire-retardants.

ဒီအရာတွေက ပန်ကာတွေ၊ Foaming Agents တွေနဲ့

မီးလောင်ဒဏ်ခံ ပစ္စည်းကောင်းတွေအဖြစ် အသုံးဝင်ပါတယ်

CFCs soon found their way into a variety of everyday items

မကြာခင်မှာပဲ CFC တွေဟာ နေ့စဉ်သုံးပစ္စည်းတွေထဲ ထိုးဖောက်ဝင်လာပြီး

ဘီလီယျံပေါင်းများစွာတန်တဲ့ စီးပွားရေးနယ်ပယ်တစ်ခုဖြစ်လာခဲ့ပါတော့တယ်

and became a multi-billion dollar per year industry.

In the lower atmosphere, CFCs don’t break down or react with other molecules.

လေထုအနိမ့်ပိုင်းမှာ CFC တွေက မပြိုကွဲသလို

အခြားမော်လီကျူးတွေနဲ့လည်း ဓါတ်ပြုခြင်းမရှိပါဘူး

But Molina and Rowland showed that in the stratosphere,

ဒါပေမဲ့ Molina နဲ့ Rowland တို့ဟာ Stratosphere လေထုအလွှာမှာတော့ CFC တွေက

they're broken apart by UV light, releasing chlorine atoms.

UV အလင်းရောင်ကြောင့် ပြိုကွဲပြီး ကလိုရင်းအက်တမ်တွေ ထွက်လာတာကိုပြသခဲ့ပါတယ်

နောက် ဒီအက်တမ်တွေက ozone နဲ့ ဓါတ်ပြုပြီး

These then react with ozone,

destroying it faster than it can be replenished.

အိုဇုန်းကို ပြန်ပြုပြင်ပေးဖို့ထက် ပိုပြီးသာ ပျက်စီးစေပါတယ်

A single chlorine atom can destroy thousands of ozone molecules

ကလိုရင်း အက်တမ်တစ်ခုဟာ

နောက်ဆုံး အခြားတစ်ခုခုနဲ့ ဓါတ်ပြုပြီး တည်ငြိမ်တဲ့ မော်လီကျူးတစ်ခု မဖြစ်လာခင်အထိ

before finally reacting with something else and forming a stable molecule.

ထောင်ပေါင်းများစွာသော အိုဇုန်းမော်လီကျူးတွေကိုဖျက်စီးနိုင်ပါတယ်။

Seeing the threat to their bottom line,

ဒီလိုမျိုး သူတို့ရဲ့အရေးကြီးဆုံးအရာအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှုကို ကြုံတွေ့ရတဲ့အခါ

CFC producers pushed back to discredit the scientists,

CFC ထုတ်လုပ်သူတွေက သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို ဂုဏ်သိက္ခာကျစေဖို့

even accusing them of working for the KGB.

သူတို့က KGB အတွက် အလုပ်လုပ်ပေးနေတာလို့ စွပ်စွဲပြီး တုံ့ပြန်ခဲ့ပါတယ်

Initial estimates showed that within 60 years,

ယခင် ခန့်မှန်းခြေတွေက နှစ်ပေါင်း 60 အတွင်း

CFC တွေက အိုဇုန်း concentrations တွေကို 7 ရာခိုင်နှုန်း လျော့ချပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

CFCs could reduce ozone concentrations by 7%.

But by 1985, it became clear that ozone depletion, especially over Antarctica,

ဒါပေမဲ့ ၁၉၈၅ ခုနှစ်မှာတော့

အထူးသဖြင့်အန္တာတိကတိုက်ပေါ်မှာအိုဇုန်းလွှာ လျင်မြန်စွာ ပျက်စီးနေတာ ထင်ရှားလာခဲ့ပါတယ်။

was happening much faster.

Here, the extremely cold temperatures and unique structure of Antarctic clouds

ဒီမှာ အရမ်းထူးကဲတဲ့အအေးချိန်နဲ့

ထူးခြားတဲ့ အန္တာတိကရဲ့ တိမ်တိုက်တွေဟာ အိုဇုန်း ဆုံးရှုံးတာကို အရှိန်တိုးစေပါတယ်။

accelerated ozone loss.

Scientists stationed in Antarctica noticed a massive drop

အန္တာတိကတိုက်မှာရှိနေတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက

နွေဦးရာသီတိုင်း အိုဇုန်းလျော့ကျလာမှုကို သတိထားမိခဲ့ကြပါတယ်။

in overhead ozone occurring every spring.

Satellite data revealed the vast extent of these losses

ဂြိုလ်တုအချက်အလက်တွေက

အတိုင်းအတာကျယ်ပြန့်တဲ့ ဆုံးရှုံးမှုတွေကို ညွှန်ပြခဲ့ကြပါတယ်

and chemical tests confirmed that the cause was unquestionably CFCs.

ဒါ့အပြင် ဓာတုစမ်းသပ်မှုတွေကလည်း

အကြောင်းတရားက မလွဲမသွေ CFC သာဖြစ်ကြောင်း အတည်ပြုခဲ့ပါတယ်

NASA soon released visualizations, which were broadcast around the world

နာဆာက မကြာခင်မှာပဲ သတင်းရုပ်ပုံတွေကို

ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးကို ထုတ်လွှင့်ပြသခဲ့ပြီး လူအများရဲ့အာရုံကို ဖမ်းစားခဲ့တယ်။

and captured public attention.

If ozone depletion continued, rates of skin cancer would skyrocket.

အိုဇုန်းလွှာပျက်စီးခြင်းသာ ဆက်ဖြစ်နေရင် အရေပြားကင်ဆာနှုန်း မြင့်တက်သွားနိုင်သလို

Photosynthesis would be impaired, making plants—

အလင်းအမှီပြုအစာချက်လုပ်ခြင်းကို ထိခိုက်ပြီး

including rice, wheat, and corn—

ဆန်စပါး၊ ဂျုံ၊ ပြောင်း အစရှိတဲ့ အပင်တွေကို

less productive and more susceptible to disease.

သီးထွက်နှုန်းကျစေပြီး ရောဂါဒဏ်ကို ပိုခံစားရလာနိုင်စေပါတယ်

Global agricultural production would plummet,

ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက စိုက်ပျိုးရေးထုတ်ကုန် ကျဆင်းနိုင်ပြီး

and entire ecosystems would collapse.

ဂေဟစနစ်ကြီးတစ်ခုလုံး ပြိုလဲသွားနိုင်ပါတယ်

But many politicians— weighing immediate economic concerns over long-term ones—

ဒါပေမဲ့ နိုင်ငံရေးသမားတွေက

ရေရှည်အကျိုးစီးပွားရေးထက် လက်ငင်းအကျိုးကို အားပေးတာကြောင့်

disagreed about what to do.

ဘာလုပ်မယ်ဆိုတာကို သဘောမတူကြပါဘူး။

The fight to ban CFCs found two unlikely allies

CFC တွေကို တားမြစ်ဖို့ ကြိုးစားရာမှာ တွေ့လေ့မရှိတဲ့ မဟာမိတ်နှစ်ယောက် ရှိနေတယ်။

in US President Ronald Reagan and UK Prime Minister Margaret Thatcher.

အမေရိကန်သမ္မတ Ronald Reagan နဲ့ ယူကေဝန်ကြီးချုပ် Margaret Thatcher တို့ပါ။

Despite their general opposition to government regulation,

သူတို့ရဲ့ ယေဘုယျ အစိုးရစည်းမျဉ်းတွေကို ဆန့်ကျင်တာတွေကအပ

Reagan, who had undergone treatment for skin cancer,

အရေပြားကင်ဆာ ကုသမှုခံယူခဲ့ရတဲ့ Reagan နဲ့

and Thatcher, who was trained as a chemist,

ဓာတုဗေဒပညာရှင်အဖြစ် သင်ခဲ့တဲ့ Thatcher က

recognized the need for immediate action.

အရေးယူဖို့ ချက်ချင်းလိုအပ်တာကို အသိအမှတ်ပြုခဲ့ကြပါတယ်

The US and UK, along with Canada, Norway, Sweden, and Finland,

အမေရိကန်၊ ယူကေတို့နဲ့အတူ

ကနေဒါ၊ နော်ဝေး၊ ဆွီဒင်နဲ့ ဖင်လန် နိုင်ငံတွေဟာ

led calls for an international ban on CFCs.

နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ CFC ကို အရေးယူပိတ်ပင်ဖို့ လှုံ့ဆော်ခဲ့ကြပါတယ်

In 1987, representatives signed the Montreal Protocol,

၁၉၈၇ ခုနှစ်မှာ ကိုယ်စားလှယ်တွေက

CFC တွေကို အမြန်ဖြတ်တောက်ဖို့ လိုအပ်စေပြီး

requiring the rapid phasing out of CFCs

ကမ္ဘာ့ တောင်ဘက်မှာ ရှိတဲ့နိုင်ငံတွေကို

and creating a fund to assist Global South countries

စရိတ်သက်သာပြီး အိုဇုန်းကိုမထိခိုက်စေတဲ့ အစားထိုးတွေကို

ရရှိနိုင်ဖို့အတွက် ရန်ပုံငွေထောက်ပံ့ပေးမဲ့ Montreal Protocol ကို

in obtaining affordable, non-ozone depleting alternatives.

လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြပါတယ်

It was later ratified by every country on Earth—

နောက်ပိုင်းမှာ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံတိုင်းက ထိုစာချုပ်ကို အတည်ပြုခဲ့ကြတယ်။

the only treaty in history to achieve this.

သမိုင်းတစ်လျှောက်မှာ ဒီလိုမျိုး အောင်မြင်မှုရခဲ့တဲ့ တစ်ခုတည်းသော စာချုပ်ပါ

In 1995, Molina, Rowland, and their Dutch colleague Paul Crutzen,

၁၉၉၅ ခုနှစ်မှာ Molina ၊ Rowland နဲ့ ဒတ်ချ် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် Paul Crutzen တို့က

ဓာတုဗေဒ နိုဘယ်ဆုကို ပူးတွဲလက်ခံခဲ့ကြပါတယ်။

were jointly awarded the Nobel Prize in Chemistry.

As the use of CFCs declined,

CFC အသုံးပြုမှု လျော့ကျလာတာနဲ့အမျှ

အိုဇုန်းလွှာရှိ အပေါက်ကလည်း ကျဉ်းမြောင်းလာခဲ့ပြီး

the ozone hole began shrinking,

and is predicted to disappear entirely by 2070.

2070 အမီ လုံးဝပျောက်ကွယ်သွားတော့မယ်လို့ ခန့်မှန်းရပါတယ်

But we’re not out of the woods yet.

ဒါပေမဲ့ ပြဿနာတွေ အပြီးမသတ်သေးပါဘူး CFC ဟာ ဖန်လုံအိမ်ဓါတ်ငွေ့ပြင်းတွေဖြစ်လို့

While the ban was a win for the climate, as CFCs are potent greenhouse gases,

အရေးယူပိတ်ပင်လိုက်တဲ့ လုပ်ရပ်က ရာသီဥတုအတွက် အကျိုးဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့

the alternatives that replaced them— hydrofluorocarbons, or HFCs— are too.

အဲဒါကို အစားထိုးဖို့ သုံးလာကြတဲ့

ဟိုက်ဒရိုဖလူရိုကာဘွန် ခေါ် HFC တွေကလည်း ဖန်လုံအိမ်ဓါတ်ငွေ့တွေပါ။

While generally less potent than CFCs,

ယေဘုယျအားဖြင့် CFC တွေလောက်တော့ သိပ်မပြင်းထန်ပေမဲ့

HFCs still trap more heat than carbon dioxide

HFC တွေက ကာဘွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ထက် အပူကို ပိုပြီးထိန်းသိမ်းထားနိုင်တဲ့နည်းနဲ့

and are contributing to climate change.

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို အားပေးနေပါတယ်။

To address this, in 2016, the Kigali Amendment

ဒါကိုဖြေရှင်းဖို့အတွက် 2016 ခုနှစ်မှာ Kigali Amendment ကို

was added to the Montreal Protocol,

Montreal Protocol ထဲ ထည့်သွင်းလိုက်ပြီး ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာ HFC သုံးစွဲမှုကို

calling for an 85% cut in global HFCs by 2047.

2047 ခုနှစ်အမီ85% ဖြတ်တောက်ဖို့ နှိုးဆော်လိုက်ပါတယ်။

This alone could avoid up to 0.5°C of global warming by the end of the century.

ဒါတစ်ခုထဲနဲ့တင် ရာစုနှစ်ရဲ့အဆုံးမှာ

ကမ္ဘာကြီးပူနွေးခြင်းရဲ့ 0.5°C အထိ ရှောင်ရှားနိုင်မှာပါ။

Today, as we face the existential threat of climate change,

ယနေ့ခေတ်မှာ ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်းအန္တရာယ် ကြုံတွေ့ရတာနဲ့အမျှ

the Montreal Protocol serves as a model for the decisive global cooperation

Montreal Protocol က ဆောင်ရွက်ဖို့လိုအပ်တဲ့

ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပြတ်သားတဲ့ ပူးပေါင်းမှုအတွက် စံနမူနာအဖြစ် ရှိနေပါတယ်။

we need to combat it.

The question is, what will it take for us to come together again?

မေးခွန်းတစ်ခုကတော့ အနေနဲ့

ကျွန်ုပ်တို့ အတူ တိုက်ဖျက်နိုင်ဖို့

ဘာတွေလိုအပ်မှာလဲဆိုတာပါ။