Whatever happened to the hole in the ozone layer? - Stephanie Honchell Smith

Translator: Trang Do Nu Gia Reviewer: Lữ Gia Hân

In the 1980s, the world faced a huge problem:

Vào những năm 1980, thế giới phải đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng:

there was a rapidly expanding hole in the ozone layer.

trên tầng ozon có một lỗ thủng đang mở rộng nhanh chóng.

So, what happened? And is it still there?

Vậy, chuyện gì đã xảy ra? Và lỗ thủng ấy vẫn còn ở đó chứ?

Let’s go back to the beginning.

Hãy quay lại từ đầu nhé.

The Sun makes life on Earth possible,

Mặt Trời duy trì sự sống trên Trái Đất,

but too much exposure to its UV radiation damages plant and animal DNA.

nhưng tiếp xúc quá nhiều với tia UV sẽ làm hỏng DNA của động, thực vật.

Thankfully, about 98% of that radiation is absorbed by ozone molecules

Rất may, khoảng 98% tia UV được hấp thụ bởi các phân tử ozon

dispersed in the stratosphere,

phân tán trong tầng bình lưu.

which are continuously broken apart and reformed in this process,

Các phân tử này liên tục tách rời và hợp lại khi hấp thụ tia UV,

maintaining a delicate equilibrium.

và duy trì ở trạng thái cân bằng mỏng manh.

But in the early 1970s, two chemists— Mario Molina and Sherwood Rowland—

Nhưng vào đầu thập niên 1970,

hai nhà hóa học Mario Molina và Sherwood Rowland

demonstrated that widely used chemicals called chlorofluorocarbons, or CFCs,

đã chứng minh loại hóa chất phổ biến mang tên chlorofluorocarbons, hay CFC,

could upset this balance.

có thể làm đảo lộn sự cân bằng này.

CFCs were developed in the 1920s by three US-based corporations

CFC được phát triển vào những năm 1920 bởi ba tập đoàn có trụ sở tại Mỹ

as coolants for refrigerators.

như một chất làm lạnh cho tủ lạnh.

Unlike existing alternatives— such as ammonia or methyl chloride—

Khác với các chất thay thế hiện có— như ammonia hoặc methyl chloride—

CFCs were non-flammable and non-toxic—

CFC không bắt cháy và không có độc—

meaning they wouldn't burst into flames or cause deadly gas leaks.

nghĩa là chúng sẽ không bốc cháy hoặc rò rỉ khí gây chết người.

CFC là chất hoàn hảo để tạo ra thuốc phóng,

They also made great propellants, foaming agents, and fire-retardants.

chất tạo bọt và chất cản cháy.

CFCs soon found their way into a variety of everyday items

CFC sớm được ứng dụng vào nhiều vật dụng hằng ngày

and became a multi-billion dollar per year industry.

và trở thành ngành công nghiệp với lợi nhuận hàng tỷ đô mỗi năm.

In the lower atmosphere, CFCs don’t break down or react with other molecules.

Ở tầng khí quyển thấp hơn, CFC không bị phá vỡ

hoặc phản ứng với các phân tử khác.

But Molina and Rowland showed that in the stratosphere,

Nhưng Molina và Rowland đã cho thấy trong tầng bình lưu,

they're broken apart by UV light, releasing chlorine atoms.

chúng bị phá vỡ bởi tia UV và giải phóng các nguyên tử clo.

Các nguyên tử này phản ứng với phân tử ozon,

These then react with ozone,

destroying it faster than it can be replenished.

và phá hủy ozon nhanh hơn tốc độ chúng kết hợp lại.

A single chlorine atom can destroy thousands of ozone molecules

Một nguyên tử clo có thể phá hủy hàng ngàn phân tử ozon

before finally reacting with something else and forming a stable molecule.

trước khi phản ứng với chất khác và tạo thành một phân tử ổn định.

Seeing the threat to their bottom line,

Nhìn thấy mối đe dọa đối với lợi nhuận của mình,

CFC producers pushed back to discredit the scientists,

các nhà sản xuất CFC đã phản đối, làm mất uy tín của các nhà khoa học,

even accusing them of working for the KGB.

thậm chí cáo buộc họ làm việc cho KGB -cơ quan an ninh Liên Xô.

Initial estimates showed that within 60 years,

Ước tính ban đầu cho thấy trong vòng 60 năm,

CFCs could reduce ozone concentrations by 7%.

CFC có thể làm suy giảm 7% lượng ozon trong bầu khí quyển.

But by 1985, it became clear that ozone depletion, especially over Antarctica,

Nhưng đến năm 1985,

rõ ràng rằng sự suy giảm tầng ozon, đặc biệt là ở Nam Cực,

was happening much faster.

đang diễn ra với tốc độ nhanh hơn nhiều.

Here, the extremely cold temperatures and unique structure of Antarctic clouds

Nhiệt độ cực lạnh và cấu trúc mây độc đáo tại Nam Cực

accelerated ozone loss.

làm tầng ozon suy giảm nhanh hơn.

Scientists stationed in Antarctica noticed a massive drop

Các nhà khoa học lưu trú tại Nam Cực nhận thấy một sự suy giảm lớn

in overhead ozone occurring every spring.

của tầng ozon trên cao diễn ra vào mỗi mùa xuân.

Satellite data revealed the vast extent of these losses

Dữ liệu vệ tinh cho thấy phạm vi của sự suy giảm này vô cùng rộng lớn

and chemical tests confirmed that the cause was unquestionably CFCs.

và các thử nghiệm hóa học đã xác nhận CFC chắc chắn là thủ phạm.

NASA soon released visualizations, which were broadcast around the world

NASA nhanh chóng công bố các hình ảnh trực quan rộng khắp toàn cầu

and captured public attention.

và thu hút sự chú ý của công chúng.

If ozone depletion continued, rates of skin cancer would skyrocket.

Nếu sự suy giảm tầng ozon vẫn tiếp tục, tỷ lệ ung thư da sẽ tăng vọt.

Photosynthesis would be impaired, making plants—

Quá trình quang hợp sẽ suy giảm, làm cho thực vật—

including rice, wheat, and corn—

bao gồm cây lúa, lúa mì và ngô—

less productive and more susceptible to disease.

có năng suất thấp hơn và dễ bị mắc bệnh hơn.

Global agricultural production would plummet,

Sản xuất nông nghiệp toàn cầu sẽ giảm mạnh,

and entire ecosystems would collapse.

và toàn bộ hệ sinh thái sẽ sụp đổ.

But many politicians— weighing immediate economic concerns over long-term ones—

Nhưng nhiều chính trị gia—

những người xem trọng lợi nhuận trước mắt hơn lợi ích lâu dài—

disagreed about what to do.

không thống nhất về điều cần làm.

The fight to ban CFCs found two unlikely allies

Cuộc chiến cấm CFC đã tạo nên hai đồng minh không ai ngờ đến:

in US President Ronald Reagan and UK Prime Minister Margaret Thatcher.

Tổng thống Mỹ Ronald Reagan và Thủ tướng Anh Quốc Margaret Thatcher.

Despite their general opposition to government regulation,

Bất chấp sự đối lập trong quy chế của mỗi chính phủ,

Reagan, who had undergone treatment for skin cancer,

Reagan, người đang điều trị ung thư da,

and Thatcher, who was trained as a chemist,

và Thatcher, người có nền tảng là nhà hóa học,

recognized the need for immediate action.

nhận ra sự thôi thúc phải hành động ngay lập tức.

The US and UK, along with Canada, Norway, Sweden, and Finland,

Mỹ và Anh Quốc, cùng với Canada, Na Uy, Thụy Điển và Phần Lan,

led calls for an international ban on CFCs.

kêu gọi một lệnh cấm sử dụng CFC trên toàn cầu.

In 1987, representatives signed the Montreal Protocol,

Năm 1987, các nguyên thủ quốc gia đã ký kết Nghị định thư Montreal,

requiring the rapid phasing out of CFCs

yêu cầu phải nhanh chóng loại bỏ CFC

and creating a fund to assist Global South countries

và thành lập quỹ hỗ trợ các quốc gia ở Nam Bán cầu

in obtaining affordable, non-ozone depleting alternatives.

tìm ra các chất thay thế có giá cả hợp lý và an toàn cho tầng ozon.

It was later ratified by every country on Earth—

Hiệp ước này sau đó đã được mọi quốc gia thông qua,

the only treaty in history to achieve this.

trở thành hiệp ước duy nhất trong lịch sử làm được điều này.

In 1995, Molina, Rowland, and their Dutch colleague Paul Crutzen,

Năm 1995, Molina, Rowland và đồng nghiệp người Hà Lan Paul Crutzen,

were jointly awarded the Nobel Prize in Chemistry.

cùng nhau được trao giải Nobel Hóa học.

As the use of CFCs declined,

Khi việc sử dụng CFC giảm,

the ozone hole began shrinking,

lỗ thủng tầng ozon dần thu hẹp lại

and is predicted to disappear entirely by 2070.

và được dự đoán sẽ biến mất hoàn toàn vào năm 2070.

But we’re not out of the woods yet.

Nhưng ta vẫn chưa hoàn toàn thoát khỏi khó khăn.

While the ban was a win for the climate, as CFCs are potent greenhouse gases,

Dù lệnh cấm góp phần bảo vệ khí hậu,

vì CFC là khí gây hiệu ứng nhà kính mạnh,

the alternatives that replaced them— hydrofluorocarbons, or HFCs— are too.

các thế phẩm của CFC— hydrofluorocarbons, hay HFC— cũng vậy.

While generally less potent than CFCs,

Nhìn chung, dù không mạnh bằng CFC,

HFCs still trap more heat than carbon dioxide

nhưng HFC vẫn hấp thu nhiệt nhiều hơn CO2

and are contributing to climate change.

và đang góp phần vào biến đổi khí hậu.

To address this, in 2016, the Kigali Amendment

Để giải quyết vấn đề này, vào năm 2016, Bản sửa đổi Kigali

was added to the Montreal Protocol,

đã được bổ sung vào Nghị định thư Montreal,

calling for an 85% cut in global HFCs by 2047.

kêu gọi cắt giảm 85% lượng HFC trên toàn cầu đến năm 2047.

This alone could avoid up to 0.5°C of global warming by the end of the century.

Riêng việc này có thể ngăn trái đất nóng lên thêm 0,5°C vào cuối thế kỷ này.

Today, as we face the existential threat of climate change,

Ngày nay, khi ta phải đối mặt với mối đe dọa hiện hữu của biến đổi khí hậu,

the Montreal Protocol serves as a model for the decisive global cooperation

Nghị định thư Montreal như hình mẫu cho sự hợp tác then chốt trên toàn cầu

we need to combat it.

mà ta cần để ứng phó.

The question is, what will it take for us to come together again?

Câu hỏi đặt ra là, điều gì sẽ xảy ra để chúng ta cùng nhau chung tay lần nữa?