Whatever happened to the hole in the ozone layer? - Stephanie Honchell Smith

Çeviri: esra kurul Gözden geçirme: Ömer Faruk Zeren

In the 1980s, the world faced a huge problem:

1980′lerde, dünya büyük bir problemle karşı karşıya kaldı:

there was a rapidly expanding hole in the ozone layer.

Ozon tabakasında hızla genişleyen bir delik vardı.

So, what happened? And is it still there?

Öyleyse ne oldu? Peki delik hâlâ orada mı?

Let’s go back to the beginning.

Hadi, en başa geri dönelim.

The Sun makes life on Earth possible,

Güneş, Dünya’da mümkün olduğu sürece bulunur

but too much exposure to its UV radiation damages plant and animal DNA.

ama çok fazla UV radyasyonuna maruz kalmak

bitkilerin ve hayvanların DNA’larına zarar verebilir.

Thankfully, about 98% of that radiation is absorbed by ozone molecules

Şükürler olsun ki radyasyonun %98′i stratosferde dağınık halde bulunan

ozon molekülleri tarafından absorbe ediliyor,

dispersed in the stratosphere,

which are continuously broken apart and reformed in this process,

bu süreç içerisinde sürekli parçalanan ve yeniden şekillenen

maintaining a delicate equilibrium.

hassas dengeyi korur.

But in the early 1970s, two chemists— Mario Molina and Sherwood Rowland—

Ama 1970′lerin başında, iki kimyager; Mario Molina ve Sherwood Rowland,

demonstrated that widely used chemicals called chlorofluorocarbons, or CFCs,

yaygın olarak kullanılan kloroflorokarbon ya da CFC denilen kimyasalların

bu dengeyi bozabileceğini belirttiler.

could upset this balance.

CFCs were developed in the 1920s by three US-based corporations

CFC’ler, 1920′lerin başında ABD temelli üç kuruluş tarafından geliştirilmişti,

as coolants for refrigerators.

buzdolaplarına soğutucu madde olarak.

Unlike existing alternatives— such as ammonia or methyl chloride—

Bulunan alternatiflerin yanı sıra amonyak veya metil klorür gibi

CFCs were non-flammable and non-toxic—

CFC’ler yanıcı ve toksik değildi,

diğer bir deyişle ateş saçmaz veya ölümcül gaz kaçaklarına neden olmuyorlardı.

meaning they wouldn't burst into flames or cause deadly gas leaks.

They also made great propellants, foaming agents, and fire-retardants.

Ayrıca harika itici gazlar,

köpürtme maddeleri ve yangın geciktiriciler de yaptılar.

CFCs soon found their way into a variety of everyday items

CFC’ler kısa sürede çeşitli günlük ürünlere girdi

and became a multi-billion dollar per year industry.

ve endüstride yıllık multi-milyar dolarlık endüstri oldular.

In the lower atmosphere, CFCs don’t break down or react with other molecules.

Alçak atmosferde CFC’ler parçalanmıyor

veya diğer moleküllerle reaksiyona geçmiyor.

But Molina and Rowland showed that in the stratosphere,

Ama Molina ve Rowland stratosferde,

they're broken apart by UV light, releasing chlorine atoms.

onları UV ışığıyla parçalayarak, klor atomları yaydıklarını gösterdiler.

These then react with ozone,

Bunlar ardından ozonla reaksiyona girer,

destroying it faster than it can be replenished.

yenilenebileceğinden daha hızlı yok ediyor.

A single chlorine atom can destroy thousands of ozone molecules

Başka bir molekül ile etkileşime girmeden

ve kararlı bir molekül haline gelmeden önce,

before finally reacting with something else and forming a stable molecule.

bir klor atomu binlerce ozon molekülünü yok edebilir.

Seeing the threat to their bottom line,

Kritik sınırlarına olan tehdit gören CFC üreticileri

CFC producers pushed back to discredit the scientists,

bilim insanlarını kötülemeye geri döndüler.

even accusing them of working for the KGB.

Hatta KGB için çalıştıklarını söyleyerek onları suçladılar.

Initial estimates showed that within 60 years,

İlk tahminler 60 yıl içinde

CFCs could reduce ozone concentrations by 7%.

CFC’lerin ozon konsantrasyonunu 7% azaltabileceğini gösterdi.

But by 1985, it became clear that ozone depletion, especially over Antarctica,

Ama 1985′te, ozon azalmasının, özellikle Antartika’da,

was happening much faster.

daha hızlı olduğu ortaya çıktı.

Here, the extremely cold temperatures and unique structure of Antarctic clouds

Burada, aşırı soğuk sıcaklıklar ve Antartik bulutların eşsiz yapısı

accelerated ozone loss.

ozon kaybını hızlandırdı.

Scientists stationed in Antarctica noticed a massive drop

Antartika’da bulunan bilim insanları ozon yüzeyindeki aşırı düşüşün

in overhead ozone occurring every spring.

her ilkbaharda olduğunu fark etti.

Satellite data revealed the vast extent of these losses

Uydu verileri bu kayıpların büyüklüğünü ortaya çıkardı

and chemical tests confirmed that the cause was unquestionably CFCs.

ve kimyasal testler sebebin tartışmasız CFC’ler olduğunu doğruladı.

NASA soon released visualizations, which were broadcast around the world

NASA çok geçmeden tüm dünyada yayımlanan ve halkın dikkatini çeken

and captured public attention.

görselleri yayınladı.

If ozone depletion continued, rates of skin cancer would skyrocket.

Ozon tabakasının incelmesi devam ederse cilt kanseri oranları tavan yapacak.

Photosynthesis would be impaired, making plants—

Fotosentez bozulacak, pirinç, buğday ve

including rice, wheat, and corn—

mısır dahil olmak üzere bitkiler

less productive and more susceptible to disease.

hastalığa karşı daha az verimli ve duyarlı hale gelecektir.

Global agricultural production would plummet,

Küresel tarımsal üretim düşecek

and entire ecosystems would collapse.

bütün ekosistem çökecek.

But many politicians— weighing immediate economic concerns over long-term ones—

ancak çoğu politikacı— acil ekonomik endişeleri

uzun vadeli olanlara göre ölçüyor—

ne yapılacağı konusunda hemfikir olamadılar.

disagreed about what to do.

The fight to ban CFCs found two unlikely allies

CFC’leri yasaklama mücadelesi,

ABD Başkanı Ronald Reagan ve İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher,

in US President Ronald Reagan and UK Prime Minister Margaret Thatcher.

beklenmedik iki müttefik buldu.

Despite their general opposition to government regulation,

Hükümet düzenlemeleri için genel karşıtlıklarına rağmen

Reagan, who had undergone treatment for skin cancer,

Cilt kanseri tedavisi gören Reagan

and Thatcher, who was trained as a chemist,

ve bir kimyager olarak eğitilen Thatcher,

recognized the need for immediate action.

derhal harekete geçilmesi gerektiğini kabul etti.

The US and UK, along with Canada, Norway, Sweden, and Finland,

Kanada, Norveç, İsveç ve Finlandiya ile birlikte ABD ve İngiltere,

led calls for an international ban on CFCs.

CFC’lere uluslararası bir yasak getirilmesi çağrılarına öncülük etti.

In 1987, representatives signed the Montreal Protocol,

1987′de temsilcileri Montreal Protokolü’nü imzaladı,

requiring the rapid phasing out of CFCs

CFC’lerin hızla kullanımdan kaldırılmasını gerektiren

and creating a fund to assist Global South countries

ve Küresel Güney ülkelerine ekonomik, ozon tabakasına zarar vermeyen

in obtaining affordable, non-ozone depleting alternatives.

alternatifler elde etmelerine yardımcı olacak bir fon yarattı.

It was later ratified by every country on Earth—

Daha sonra bütün ülkeler tarafından onaylandı

the only treaty in history to achieve this.

tarihte bunu başaran tek antlaşma.

In 1995, Molina, Rowland, and their Dutch colleague Paul Crutzen,

1995′de Molina, Rowland, ve Hollandalı meslektaşları Paul Crutzen,

were jointly awarded the Nobel Prize in Chemistry.

birlikte Nobel Kimya Ödülü’nü aldılar.

As the use of CFCs declined,

CFC kullanımı azaldığı için

the ozone hole began shrinking,

ozon deliği küçülmeye başladı

and is predicted to disappear entirely by 2070.

ve 2070 yılında tamamen kapanması tahmin ediliyor.

But we’re not out of the woods yet.

Ama henüz tehlikeyi atlatmış değiliz.

While the ban was a win for the climate, as CFCs are potent greenhouse gases,

CFC’ler güçlü sera gazları olduğundan yasak iklim için bir kazanım olsa da

the alternatives that replaced them— hydrofluorocarbons, or HFCs— are too.

onların yerini alan alternatifler - hidroflorokarbonlar veya HFC’ler-

While generally less potent than CFCs,

Genellikle CFC’lerden daha az etkili iken,

HFCs still trap more heat than carbon dioxide

HFC’ler hala karbondioksitten daha fazla ısı tutuyor ve

iklim değişikliğine katkıda bulunuyorlar

and are contributing to climate change.

To address this, in 2016, the Kigali Amendment

Bunu ele almak için 2016 yılında Montreal Protokolüne

was added to the Montreal Protocol,

Kigali Değişikliği eklendi,

calling for an 85% cut in global HFCs by 2047.

ve 2047 yılına kadar küresel HFC’lerde

%85′lik bir kesinti yapılması çağrısında bulunuldu.

This alone could avoid up to 0.5°C of global warming by the end of the century.

Bu tek başına yüzyılın sonuna kadar

0,5°C’ye varan küresel ısınmayı önleyebilir.

Today, as we face the existential threat of climate change,

Bugün, iklim değişikliği tehlikesiyle karşı karşıya olduğumuzdan

the Montreal Protocol serves as a model for the decisive global cooperation

Montreal Protokolü, belirleyici küresel dayanışması için model görevi görüyor,

we need to combat it.

bununla mücadele etmeliyiz.

The question is, what will it take for us to come together again?

Asıl soru şu, tekrar bir araya gelmemiz neye mâl olacak?