How to build a fictional world - Kate Messner

Translator: Ayan Organization Reviewer: Daban Q Jaff

In J.R.R.'s world,

لە جیهانی جەی.ئاڕ.ئاڕ،

Gandalf is one of five wizards sent by the Valar

گانداڵف یەکێکە لە پێنج جادووگەر کە لە لایەن ڤالارەوە نێردراوە

to guide the inhabitants of Middle Earth

بۆ ڕابەریکردنی دانیشتوانی زەوی ناوڕاست

in their struggles against the dark force of Sauron.

لە تێکۆشانیان لە دژی هێزی تاریکی ساوڕۆن.

Gandalf's body was mortal,

گانداڵف نەمر نەبوو،

subject to the physical rules of Middle Earth,

یاسا فیزیایەکانی زەوی ناوەڕاست پەیڕەو دەکات،

but his spirit was immortal,

بەڵام ڕووحەکەی نەمر بوو،

as seen when he died as Gandalf the Grey

کاتێک دەمرێت، وەکو گانداڵفی ڕەساسی دەڕوات

and resurrected as Gandalf the White.

بەڵام وەکو گانداڵفی سپی دەگەڕێتەوە.

According to the Wachowski's script,

بەپێی دەستنووسی واچاوسکی،

an awakened human only has to link up

مرۆڤێکی زیندوو تەنها دەبێت پەیوەندی لەگەڵ

and hack the neon binary code of the Matrix

نووسینی نیۆنی نهێنی دوانی ڕیزەکی بکات

to learn how to fly a helicopter in a matter of seconds.

بۆ فێربوونی لێخووڕینی هێلیکۆپتەر لە چەند چرکەیەکدا.

Or if you are the One, or one of the Ones,

یان ئەگەر شازبیت، یاخوود شازی شازەکان،

you don't even need a helicopter, you just need a cool pair of shades.

پێویستت بە هێلیکۆپتەریش نابێت، تەنها چاویلکەیەکی جوانت پێویستە.

Cheshire cats can juggle their own heads.

پشیلەی چێشار دەتوانێت سەری خۆی بسووڕێنێت.

iPads are rudimentary.

ئایپاد سادەیە.

No Quidditch match ends until the Golden Snitch is caught.

هیچ یارییەکی کویدیچ تەواو نابێت پیش ئەوەی تۆپی زێڕین نەگیڕیت.

And the answer to the ultimate question of life, the universe,

و وەڵامی گەورەترین پرسیاری ژیان، و گەردوون،

and everything

و هەموو شتێک

is most certainly 42.

بێگوومان ٤٢ە.

Just like real life, fictional worlds operate consistently

وەکو جیهانی ڕاستەقینە، جیهانە درووستکراوەکان بە جێگیری

within a spectrum of physical and societal rules.

بە پێی یاسای فیزیا و کۆمەڵگە دەڕۆن.

That's what makes these intricate worlds

کە ئەمەش ئەم جیهانە ئاڵۆزانە

believable, comprehensible, and worth exploring.

دەکاتە مایەی باوەڕ و تێگەیشتن و گەشت کردن بە ناویدا.

In real life, the Law of Gravity holds seven book sets of "Harry Potter"

لە ژیانی ڕاستەقینە، یاسای کیشکردن حەوت "کتێبەکانی هاری پۆتەر"

to millions of bookshelves around the world.

لە ملیۆنەها ڕەفەی کتێبی جیهان ڕادەگرێت.

We know this to be true, but we also know

دەزانین ئەمە ڕاستە، بەڵام دەشزانین

that ever since J.K. typed the words

لەوەتەی جەی.کەی دەستی بە نووسین کرد و گوتی کە

wizard, wand, and "Wingardium Leviosa,"

جادووگەر، داردەست و "وینگاردیۆم لێڤیئۆسا"

that Law of Gravity has ceased to exist

یاسای کێشکردن بوونی نەماوە

on the trillions of pages resting between those bookends.

لە ملیۆنەها پەڕە کە لە نێوان چوارچێوەی کتێبەکاندا هەیە.

Authors of science fiction and fantasy literally build worlds.

نووسەرانی زانستی خەیاڵی و فانتازیا جیهانی نوێ درووست دەکەن.

They make rules, maps, lineages,

یاسا، نەخشە، وەچە،

languages, cultures, universes,

زمان، کەلتوور، جیهان،

alternate universes within universes,

جیهانی تر لە ناو جیهانەکان،

and from those worlds sprout story, after story, after story.

و لەو جیهانانەدا، چیرۆک لە دوای چیرۆک چەکەرە دەکات.

When it's done well,

کاتێک بە باشی بکرێت،

readers can understand fictional worlds and their rules

خوێنەر تێدەگات لە جیهانەکان و یاساکانییان

just as well as the characters that live in them do

بە هەمان شێوەی کاراکتەرەکانی ناو جیهانەکە

and sometimes, just as well or even better

و هەندێک جاریش، بە هەمان شێوە یان باشتریش

than the reader understands the world outside of the book.

لەوەی کە خوێنەر تێدەگات لە جیهانی دەرەوەی کتێب.

But how?

بەڵام چۆن؟

How can human-made squiggles on a page

چۆن پەڕەی نووسراوی کورتی مرۆڤ

reflect lights into our eyes that send signals to our brains

چاومان ڕۆشن دەکاتەوە و هێما دەنێرێت بۆ میشکمان

that we logically and emotionally decode as complex narratives

کە بە لۆژیکی و هەستیاری شیی دەکەینەوە بۆ ڕێڕەوەی ئاڵۆز

that move us to fight,

کە وامان لێ دەکات شەڕ بکەین،

cry, sing, and think,

بگرین، گۆرانی بڵێین، بیربکەینەوە،

that are strong enough

کە ئەوەندە بەهێزن

not only to hold up a world

نەک تەنها بۆ ڕاگرتنی جیهانی

that is completely invented by the author,

درووستکراو لە لایەن نووسەر،

but also to change the reader's perspective

بەڵکو بۆ گۆڕینی ڕوانگەی خوێنەریش

on the real world that resumes

بۆ جیهانی ڕآستەقینە کە دەست پێدەکاتەوە

only when the final squiggle is reached?

کاتێک دەگەیتە کۆتا نووسین؟

I'm not sure anyone knows the answer to that question,

دڵنیا نیم، گەر هیچ کەسێک هەبێت وەڵامی ئەم پرسیارە بزانێت،

yet fantastical, fictional worlds are created everyday

بەڵام جیهانی ناوازە و نایاب هەموو ڕۆژێک درووست دەکرێت

in our minds, on computers,

لە مێشکی خۆماندا، لەسەر کۆمپیوتەر،

even on napkins at the restaurant down the street.

تەنانەت لەسەر کلێنسی ڕێستۆرانتیش.

The truth is your imagination and a willingness to, figuratively,

ڕاستیەکە ئەوەیە کە خەیاڵ و ویستی تۆ هێماییە،

live in your own world

لە جیهانی خۆت بژیت

are all you need to get started writing a novel.

تەنها ئەوەت پێویستە بۆ ئەوەی ڕۆمانێک بنووسیت.

I didn't dream up Hogwarts or the Star Wars' Cantina,

خەیاڵی هۆگوارتس یاخوود باڕی ستار وارسم نەکرد،

but I have written some science thrillers for kids and young adults.

بەڵام چەند نووسراوێکی زانستی وڕوژێەنرم نووسیوە بۆ منداڵ و گەورە.

Here are some questions and methods I've used

ئەمە چەند پرسیار و ڕێبازێکە بەکارم هێناوە

to help build the worlds in which those books take place.

بۆ درووستکردنی ئەو جیهانانەی کە لە ناو کتێبەکاندا هەیە.

I start with a basic place and time.

بە کات و شوێنی سادە دەست پێ دەکەم.

Whether that's a fantasy world or a futuristic setting in the real world,

جهیانی فانتازیا بێت یان جیرۆکی داهاتوویی لە جیهانی ڕآستەقینەدا.

it's important to know where you are and whether you're working in the past,

گرنگە بزانیت کە لە کوێیت، ئایە لە ڕابردوویت،

present, or future.

ئێستا، یاخوود داهاتوو.

I like to create a timeline

حەزم لێیە ڕێڕەوی کات درووست بکەم

showing how the world came to be.

کە نیشان بدات چۆن جیهان هاتە کایەوە.

What past events have shaped the way it is now?

چی کردارێکی ڕابردوو بۆتە هۆکاری ئێستا؟

Then I brainstorm answers to questions

و وەڵامی زۆر بۆ پرسیارەکان دادەنێم

that draw out the details of my fictional world.

کە وردەکاری جیهانی فانتازی من دەردەخات.

What rules are in place here?

چی یاسایەک بەکاردێت لێرە؟

This covers everything from laws of gravity,

کە هەموو شتێک دەگرێتەوە لە یاسای کیشکردن،

or not,

یاخوود نا،

to the rules of society

بۆ یاساکانی کۆمەڵگە

and the punishments for individuals who break them.

و سزادانی ئەو تاکانەی کە یاساکان دەشکێنن.

What kind of government does this world have?

ئەم جیهانە چ حکومەتێکی هەیە؟

Who has power, and who doesn't?

کی دەسەڵاتی هەیە، کێ نیەتی؟

What do people believe in here?

خەڵک باوەڕ بە چی دەکەن؟

And what does this society value most?

و لای ئەم کۆمەڵگەیە، چ شتێک زۆر بە نرخە؟

Then it's time to think about day-to-day life.

و دواتر کاتی بیرکردنەوەیە لەسەر ژیانی ڕۆژانە.

What's the weather like in this world?

کەش و هەوا چۆنە؟

Where do the inhabitants live and work and go to school?

خەلک لە کوێ دەژین و کار و خوێندنگە لە کوێیە؟

What do they eat

چی دەخۆن

and how do they play?

و چۆن یاری دەکەن؟

How do they treat their young and their old?

چۆن مامەڵە لەگەڵ گەنج و پیرەکانیان دەکەن؟

What relationships do they have with the animals and plants of the world?

پەیوەندیان چۆنە لەگەڵ ئاژەڵ و دار و درەخت؟

And what do those animals and plants look like?

و شێوازی ئەو ئاژەڵ و دار و درەختانە چۆنە؟

What kind of technology exists?

چ جۆرە تەکنەلۆژیایەکییان هەیە؟

Transportation?

گواستنەوە چۆنە؟

Communication?

پەیوەندی کردن چۆنە؟

Access to information?

سەرچاوەی زانیاری کوێیە؟

There's so much to think about!

زۆر شت هەیە باسی بکەیت!

So, spend some time living in those tasks and the answers to those questions,

کەواتە کات بەسەر دەبەیت لەو کردارانە و وەڵامی ئەو پرسیارانە،

and you're well on your way to building your own fictional world.

و تۆ لەسەر ڕێڕەویت بۆ ئەوەی جیهانی خۆت درووست بکەیت.

Once you know your world as well as you hope your reader will,

کاتێک جیهانەکەی خۆت هێندەی ئەوەی دەخوازیت خوێنەر بزانێت، تۆ دەیزانیت،

set your characters free in it and see what happens.

کەسایەتیەکان ئازاد دەکەیت و دەبینیت چی ڕوودەدات.

And ask yourself,

پرسیار لە خۆت دەکەیت،

"How does this world you created shape the individuals who live in it?

"چۆن ئەم جیهانەی کە تۆ درووستت کردووە کاراکتەرەکان بوونیاد دەنێت؟

And what kind of conflict is likely to emerge?"

و چ جۆرە ناکۆکیەک ئەگەری هەیە ڕووبدات؟"

Answer those questions, and you have your story.

وەڵامی ئەو پرسیارانە بدەوە، و چیرۆکی خۆت هەبێت.

Good luck, future world-builder!

بەختێکی باش، جیهان درووستکەری داهاتوو!