The mysterious life and death of Rasputin - Eden Girma

Translator: Daban Q Jaff Reviewer: Ayan Organization

On a cold winter night in 1916,

لە شەوێکی ساردی ساڵی ١٩١٦،

Felix Yusupov anxiously prepared to pick up his dinner guest.

فلیکس یوسوپۆڤ بە دڵەڕاوکێوە خۆی بۆ پێشوازی میوانەکەی ئامادە دەکرد،

If all went as planned, his guest would be dead by morning,

ئەگەر هەموو شتەکان بە گوێرەی پلانەکان بڕۆن، میوانەکەی تا بەیانی دەمرێت،

though four others had already tried and failed to finish him off.

پێشتر چوار کەس هەوڵیان دابوو بیکوژن، بەڵام سەرکەوتوو نەبوون.

The Russian monarchy was on the brink of collapse,

دەسەڵاتی شاهانەی ڕوسیا، لە تێکشکان نزیک بوو،

and to Yusupov and his fellow aristocrats,

بۆ یوسوپۆڤ و خێزانە خواپێدراوەکانی تر،

the holy man they’d invited to dinner was the single cause of it all.

قەشە داوەت کراوەکە بۆ خوانی ئێوارە هۆکاری تێکشکانی خێزانی شاهانە بوو.

But who was he,

بەڵام ئەو کێیە،

and how could a single monk be to blame for the fate of an empire?

چۆن دەکرێت قەشەیەک بە تەنها بەرپرسیاری تێکشکانی ئیمپراتۆریەتێک بێت؟

Grigori Yefimovich Rasputin began his life in Siberia,

گریگۆری یفیمۆڤیچ ڕاسپۆتین لە سیبیریا لەخێزانێکی

born in 1869 to a peasant family.

جوتیار لە ساڵی ١٨٦٩ لە دایک دەبێت.

He might have lived a life of obscurity in his small village,

ژیانی بە نهێنی لە گوندەکەی بەسەر دەبات،

if not for his conversion to the Russian Orthodox Church

ئەگەر نەهاتبا سەر ڕێچکەی کڵێسای ئۆرزدۆکسی ڕوسی

in the 1890s.

لە ساڵی ١٨٩٠ ــەکان.

Inspired by the humbled monks that wandered endlessly

سەرسامی ئەو ڕەبەنانە بوو کە بەتەنها لە وڵات دەگەڕان،

from holy site to holy site,

لە شوێنێکی پیرۆز بۆ شوێنێکی تر،

he spent years on pilgrimages across Russia.

چەندین ساڵ لە ڕوسیا وەک گەریدەیەکی ئاینی دەگەڕا.

On his travels, strangers were captivated by Rasputin’s magnetic presence.

لە کاتی گەشتەکانیدا، خەڵک سەریان لە توانا و ئامادەگی ڕاسپۆتین دەسوڕما.

Some even believed he had mystical gifts of prediction and healing.

خەڵک پێیان وابوو کە توانای تێڕامانی هەیە و دەتوانێت پێشبینی و چارەسەری نەخۆشی بکات.

Despite Rasputin’s heavy drinking, petty theft, and promiscuity,

سەرەڕای مەستی، دەستبازی و جەردەیی ڕاسپۆتین،

his reputation as a monk quickly spread beyond Siberia

ناوبانگی ڕاسپۆتین وەک قەشە لە دەرەوەی سیبیریا بڵاو دەبویەوە

and attracted both laypeople and powerful Orthodox clergymen.

سەرنجی ئەندامانی کڵێسە و قەشە بەهێزەکانی ئۆرزدۆکسی بۆخی ڕادەکێشا.

When he finally reached the capital, St. Petersburg,

کاتێک دەگاتە پایتەخت، سان پیترسبێرگ،

Rasputin used his charisma and connections

ڕاسپۆتین کەسایەتی خۆی و پەیوەندییەکانی

to win favor with the imperial family’s spiritual advisor.

بۆ بەدەست هێنانی پۆستی ئامۆژگاریکاری روحی ئیمپراتۆر خستە کار.

In November 1905,

لە ساڵی ١٩٠٥،

Rasputin was finally introduced to Russian Tsar Nicholas II.

ڕاسپۆتین بە فەرمی بە سیزاری روسیا نیکۆلاسی دووەم دەناسێنرێت.

Nicholas and his wife Alexandra devoutly believed in the Orthodox Church,

نیکۆلاس و ئەلیکساندریای خێزانی لە هەوادارە سەختەکانی کڵێسەی ئۆرزدۆکسین،

as well as in mysticism and supernatural powers,

لەگەڵ ئەوەشدا باوەڕیان بە سۆفیگەرایی و هێزی سەروسروشت هەیە،

and this Siberian holy man had them transfixed.

ئەم ڕەبەنە سیبرییە بە تواناکانی سەریان دەسوڕمێنێت.

It was a particularly tumultuous period for Russia and their family.

ئەم سەردەمە سەردەمی کێشە و ناسەقامگیری ڕوسیا و خێزانی شاهەنەیە،

The monarchy was barely clinging to control

خێزانی شاهانە بە ئەستەم دەیانتوانی کۆنتڕۆڵی وڵات بکەن

after the Revolution of 1905.

دوای شۆڕشی ١٩٠٥.

Their political struggles were only intensified by personal turmoil:

سەرەڕای کێشە سیاسییەکانیان، کێشەیەکی تایبەتییان هەبوو،

Alexei, the heir to the throne,

ئەلێکسیس، جێگیرەوەی نیکۆڵاسی دووەم،

had a life-threatening blood disease called hemophilia.

کێشەیەکی تەندروستی مەترسیداری دەبێت بە ناو هیمۆفیلیا.

When Alexei suffered a severe medical crisis in 1912,

کاتێک ئەلیکسیس لە ساڵی 1912 توشی داڕوخانی تەندروستی دەبێت،

Rasputin advised his parents to reject treatment from doctors.

ڕاسپۆتین ئامۆژگاری نیکۆڵاس دەکات دەرمانی دکتۆرەکان بەکار نەهێنێت.

Alexei’s health improved, cementing the royal family’s belief

تەندروستی ئەلیکسیس بەرەو باشی ڕۆیشت، بووە هۆی دروستبوونی متمانەیەکی پتەو

that Rasputin had magical healing powers,

کە ڕاسپۆتین توانای چاککردنەوەی نەخۆشی هەیە،

and guaranteeing his privileged place on the royal court.

بەمەش شوێنی خۆی لە ناو خێزانی شاهانە مسۆگەر کرد.

Today, we know that the doctors had prescribed aspirin,

ئەمڕۆ، ئێمە دەزانین کە دکتۆرەکان ئەسپرینیان بۆ ئەلیکسیس نووسیبوو،

a drug that worsens hemophilia.

دەرمانێکە کە هیمۆفیلیا خراپتر دەکات.

After this incident, Rasputin made a prophecy:

دوای ئەم ڕوداوە، ڕاسپۆتین پێشبینییەک دەکات:

if he died, or the royal family deserted him,

ئەگەر مرد، یان خێزانی شاهانە دووریان خستەوە،

both their son and their crown would soon be gone.

کوڕەکە و دەسەڵاتەکەیان نامێنێت.

Outside the royal family, people had mixed views on Rasputin.

لە دەرەوەی خێزانی شاهانە، خەڵکی بیرورای جیاوازیان سەبارەت بە ڕاسپۆتین هەبوو.

On one hand, peasants regarded him as one of their own,

جوتیارەکان، بە یەکێک لە خۆیانیان دەزانی،

amplifying their often-unheard voice to the monarchy.

کە دەنگی نەبیستراوی جوتیارەکان دەگەیەنێت بە خێزانی شاهانە.

But nobles and clergymen came to despise his presence.

بەڵام قەشەکان و خانەوادەکان ڕقیان لە بوونی ڕاسپۆتین دەبووەوە.

Rasputin never ceased his scandalous behavior,

ڕاسپۆتین هیچ کاتێک لە کارە ئابڕوبەرەکانی نەدەوەستا،

and they were skeptical of his so-called powers

و خەڵکی لە هێزەکانی ڕاسپۆتین دەترسان

and thought he was corrupting the royal family.

و پێیان وابوو ڕاسپۆتین خێزانی شاهانە بەرەو گەندەڵی دەبات.

By the end of World War I,

دوای کۆتایی جەنگی جیهانی یەکەم،

they were convinced the only way to maintain order

خەڵکی پێیان وابوو تاکە ڕێگە بۆ گرتنە دەستی دەسەڵات

was to eliminate this sham of a holy man.

لەناوبردنی ئەم قەشە ناڕاستەیە.

With this conviction,

بەم باوەڕەوە،

Yusupov began to plot Rasputin’s assassination.

یوسوپۆڤ دەستی بە داڕشتنی پلانی کوشتنی ڕاسپۆتین دەکات.

Though the exact details remain mysterious,

لەگەڵ ئەوەی وردەکارییەکان ناڕوونن،

our best guess at how it all unfolded comes from Yusupov’s memoirs.

بەڵام زانیارییەکانمان لە یادەوەری یوسوپۆڤ سەبارەت بەم کارە بە دەست دەگات.

He served Rasputin a number of pastries, believing they contained cyanide.

چەند خواردنێکی هەویرکاریی پێشکە بە ڕاسپۆتین دەکات کە ساینیادی تێدا دەبێت.

But unbeknownst to Yusupov,

بەبێ ئەوەی یوسوپۆڤ بزانێت،

one of his co-conspirators had a change of heart,

یەکێک لە هاوکارانی دڵی دەگۆڕێت،

and substituted the poison with a harmless substance.

ژەهرەکە بە ماددەیەکی ئاسایی دەگۆڕێت.

To Yusupov’s shock, Rasputin ate them without ill effect.

یوسوپۆڤ شۆک دەبێت کاتێک ڕاسپۆتین هەموو خواردنەکە دەخوات و هیچی بەسەر نایەت.

In desperation, he shot Rasputin at point-blank range.

دوای بێ هیوا بوون لە مردنی ڕاسپۆتین، ڕاستەوخۆ تەقەی لێ دەکات تا بیکوژێت.

But Rasputin recovered, punched his attacker, and fled.

بەڵام ڕاسپۆتین هەڵدەستێتەوە زلەیەک لە یوسوپۆڤ دەدات و هەڵدێت.

Yusupov and his accomplices pursued him,

یوسوپۆڤ و هاوڕێکانی دوای دەکەون،

finally killing Rasputin with a bullet to the forehead

دواتر گولەیەک لە سەری دەدەن و دەیکوژن

and dumping his body in the Malaya Nevka river.

و لاشەکەی فڕێ دەدەنە ناو ڕوباری مالایا نیڤکا.

But far from stabilizing the monarchy’s authority,

بەڵام لە جێگەی ئەوەی مردنی ببێتە سەقامگیری خێزانی شاهانە،

Rasputin’s death enraged the peasantry.

مردنی ڕاسپۆتین دەبێتە هۆی توڕەبوونی جوتیارەکان.

Just as Rasputin prophesied,

هەر بەو شێوەی ڕاسپۆتین پێشبینی دەکات،

his murder was swiftly followed by that of the royal family.

کوژرانی ڕاسپۆتین، کوژرانی خێزانی شاهانەی بەدوادا دێت.

Whether the downfall of the Russian monarchy

ڕوخانی خێزانی شاهانەی ڕوسیا

was a product of the monk’s curse,

بەهۆی کوژرانی ڕاسپۆتین بێت،

or the result of political tensions decades in the making,

یان دەرئەنجامی پێکدادانە سیاسییە درێژخایەنەکانی ڕابردوو،

well, we may never know.

لەوانەیە هەرگیز نەزانین.